نکاتی در مورد کتب الفهرست شیخ طوسی و رجال نجاشی: نجاشی از کتب شیخ طوسی و سید مرتضی و حتی شیخ مفید اطلاع داشته و نام کتب ایشان را در کتاب خود آورده و ذیل شخصیت آنها به آن اشاره کرده است. نام شیخ طوسی در کتاب فهرست رجال نجاشی وجود دارد پس بعید نیست که نیم نگاهی به کتاب الفهرست شیخ طوسی داشته باشد، البته ممکن است فقط همان نیم نگاه باشد چون شیوه مطرح کردن راویان و کتب و حتی جرح و تعدیل آنها متفاوت است.مثل پیشینه کارهای پژوهشی امروزی، ایشان فقط از کار شیخ به عنوان نمونه الگو گرفته است‌. طبق آنچه موجود است فهرست الفبایی هر دوکتاب تاحدودی شبیه به هم است و این ظن را قوی تر می کند که نجاشی به فهرست طوسی دسترسی داشته است... شیخ طوسی وقتی در کتاب الفهرست از سید مرتضی سخن به میان می آورد، می نویسد قرات هذه الکتاب... به نظر می رسد این عبارت یعنی اجازه روایت داشته یا مطالب ایشان را املا کرده است ولی نجاشی بااینکه از کتب سید مرتضی اطلاع داشته است و همدوره ایشان بوده، این عبارت را نیاورده است. در کتاب نجاشی دلیل جرح و تعدیل افراد مشخص نیست به خلاف شیخ طوسی که به عبارت لابد من جرح و التعدیل.‌.. اشاره می کند و معتقد است که این جرح و تعدیل ها در کتب باقی مانده و او ذکر کرده است.ولی در کتاب فهرست رجال نجاشی متوجه نمی شویم که این جرح و تعدیل ها که آمارش نسبت به الفهرست طوسی هم بیشتر است؛ نظر خود نجاشی است یا نظر دیگران. در مورد واژه "سید شریف" در کتاب نجاشی آمده هم چند مطلب به ذهن می رسد. منظور از سید شریف همان سید مرتضی است و واژه اطال الله ایامه یعنی زمان حیات سید مرتضی کتاب نوشته شده است. همچنین بیانگر آن است که سید مرتضی هم دوره نجاشی بودند نه استاد ایشان ، چه بسا شاید نجاشی از لحاظ علم رجال از ایشون بالاتر باشد.شیخ طوسی، نجاشی و سید مرتضی هر سه شاگرد شیخ مفید بوده اند. استفاده از عبارت _وقفت علی ما ذکره..._ یعنی مطالب را از خود سید مرتضی نشنیده و از فهرست کتب و..‌. او به دست آورده است. عبارت *قد جمعت من ذلک ما استطعته و لم ابلغ غایته...* نشان میدهد که نجاشی نهایت تلاشش را کرده است که به نام راویان و کتب آنها دست یابد و تا هنگامی که ایشان مشغول جمع آوری و تکمیل کتاب بوده است، همین مقدار به دستش رسیده و ثبت شده است. بی شک به دست آوردن این فهرست از کتابخانه های شخصی و اجازه از علما و... با توجه به شرایط آن روزگار کار سختی بوده است. همچنین نجاشی با این عبارت مثل نگارش چکیده امروزی، عمل کرده است و این عبارت را آخر کار نوشته است و اذعان داشته که نهایت تلاش خود را کرده است. ✍️نجمه صالحی #تحلیل #تاریخ_حدیث #ماه_شعبان ــــــــــ❁●❁●❀❀●❁●❁ـــــــــــ @javal60