⚜️ #اخلاق_علوی (3)؛ برخورد امیرالمؤمنین (ع) با پیمان‌شکنان جمل حدثنا أحمد بن عبد الله قال: حدثنا زائدة عن عمر بن قيس عن زيد بن وهب قال: أقبل طلحة والزبير حتى نزلا البصرة وطرحوا سهل ابن حنيف، فبلغ ذلك عليًّا، وعليٌّ كان بعثه عليها، فأقبل حتى نزل بذي قار. فأرسل عبدَ الله بن عباس إلى الكوفة فأبطئوا عليه، ثم أتاهم عمار فخرجوا، قال زيد: فكنت فيمن خرج معه، قال: فكف عن طلحة والزبير وأصحابهما، ودعاهم حتى بدؤوه فقاتلهم بعد صلاة الظهر، فما غربت الشمس وحول الجمل عين تطرف ممن كان يذب عنه، فقال علي: لا تتموا جريحا ‌ولا ‌تقتلوا ‌مدبرا، ومن أغلق بابه وألقى سلاحه فهو آمن... (مصنف ابن أبي شیبة، ت الشثري، ج21، ص514). نقل شده از زید بن وهب (د. 96ق) که گفت: طلحه و زبیر آمدند تا در بصره فرود آمدند و سهل بن حنیف را برکنار کردند. خبر برکناری سهل که علی (ع) او را به بصره فرستاده بود، به علی (ع) رسید. علی (ع) آمد تا در ذی‌قار فرود آمد. پس عبدالله بن عباس را به کوفه فرستاد. اهل کوفه همراه او نشدند. عمّار [بن یاسر] نزد اهل کوفه آمد و آنان [برای یاری علی (ع)] بیرون آمدند. زید [بن وهب] گفت: من نیز از کسانی بودم که همراه او بیرون آمدند. [زید بن وهب] گفت: علی (ع) از طلحه و زبیر و اصحاب‌شان دست کشید [و با آن‌ها جنگی نکرد] و آن‌ها را رها کرد تا آن‌که آن‌ها جنگ با علی (ع) را شروع کردند. پس علی (ع) با آنان پس از نماز ظهر جنگید. غروب نشده بود که پیرامون شترِ عائشه کسی از مدافعانِ آن شتر، زنده نماند. علی (ع) فرمود: کار مجروحی را تمام نکنید و کسی را که رفته، دنبال نکنید! هرکس درب [خانه]‌اش را بسته و سلاحش را انداخته، در امنیت است. سخن امیرالمؤمنین (ع) در خصوص جلوگیری از کشتن زخمی‌ها و دنبال‌کردن فراری‌ها از امام صادق (ع) نیز در مصادر نیمهٔ دوم قرن دوم و نیمهٔ اول قرن سوم نقل شده است: وحدثنا بعض المشيخة عن جعفر بن محمد، عن أبيه أن عليا رضي الله عنه أمر مناديه فنادى يوم البصرة: "‌لا ‌يتبع ‌مدبر ولا يذفف على جريح ولا يقتل أسير، ومن أغلق بابه فهو آمن، ومن ألقى سلاحه فهو آمن" قال: ولم يأخذ من متاعهم شيئا (الخراج لأبي یوسف، ص234). عبد الرزاق، عن ابن جريج، قال: أخبرني جعفر بن محمد، عن أبيه، أنه سمعه يقول: قال علي بن أبي طالب: «لا يذفف على جريح، ولا يقتل أسير، ‌ولا ‌يتبع ‌مدبر»، وكان لا يأخذ مالا لمقتول، يقول: «من اعترف شيئا فليأخذه» (مصنف عبد الرزاق، ج10، ص123). حدثنا حفص بن غياث عن جعفر عن أبيه أن عليا أمر مناديه فنادى يوم البصرة: ألا ‌لا ‌يتبع ‌مدبر، ولا يذفف على جريح، ولا يقتل أسير، ومن أغلق بابه فهو آمن، ومن ألقى السلاح فهو آمن، ولا نأخذ/یأخذ من متاعهم شيئًا (مصنف ابن أبي شیبة، ج18، ص419؛ ج21، ص507). @Al_Meerath

⚜ #اخلاق_علوی (4)؛ کریم‌ترین هنگام غلبه روي عن جعفر بن محمد عن أبيه عن جده علي بن الحسين - رضي الله تعالى عنهما - قال دخلت على مروان بن الحكم فقال ما رأيت أحدا أكرم غلبةً من أبيك ما هو إلا أن ولينا يوم الجمل فنادى مناديه لا يقتل مدبر ولا يذفف على جريح (الأمّ للشافعي، ج4، ص229). محمد بن ادریس شافعی (د. 204ق) می‌گوید: روایت شده از جعفر بن محمد (ع) از پدرش (ع) از جدّش علی بن الحسین -خدای از آن دو خشنود باد!- که فرمود: «بر مروان بن حکم وارد شدم. مروان گفت: ندیدم که کسی چون پیروز شود کریمانه‌تر از پدرت [علی بن ابی‌طالب] رفتار کند! همین‌که در روز جمل بر ما مسلّط شد، ندادهندۀ او ندا داد: پُشت‌کرده‌ای به قتل نرسد و مجروحی کشته نشود!». @Al_Meerath

⚜ کلام امیرالمؤمنین علیه السلام در آغاز خلافت دربارۀ بخشش‌های عثمان از بیت المال ومن كلام له علیه السلام فيما ردّه على المسلمين من قطائع عثمان: وَاللهِ لَوْ وَجَدْتُهُ قَدْ تُزُوِّجَ بِهِ النِّسَاءُ، وَمُلِكَ بِهِ الْإِمَاءُ، لَرَدَدْتُهُ؛ فَإنَّ فِي الْعَدْلِ سَعَةً، وَمَنْ ضَاقَ عَلَيْهِ الْعَدْلُ، فَالْجَوْرُ عَلَيْهِ أَضْيَقُ! (نهج البلاغة، ت العطار، ص68، خ15). از سخنان آن حضرت عليه السّلام است دربارهٔ زمين‌هايى كه در زمان خلافت خود به مسلمانان بازگردانيد، و آنها زمين‌هايى بود كه عثمان (در زمان خلافتش به خويشان و كسانی كه سزاوار احسان نبودند) بخشيده بود: سوگند بخدا اگر بخشيدهٔ عثمان را بيابم به مالک آن بازگردانم اگر چه از آن زن‌ها شوهر داده و كنيزان خريده شده باشد؛ زيرا در عدل و درستى (براى مردم در امر دين و دنيا) وسعت و گشايشى است و بر كسب كه عدل و درستى تنگ گردد (از رفتار بر طبق آن عاجز باشد، به طريق اولى) جور و ستم تنگ‏تر شود (عاجزتر و ناتوانتر باشد) (ترجمه و شرح نهج البلاغة فیض الإسلام، ج1، ص66). این خطبه را ابن ابی الحدید این‌گونه از کلبی نقل می‌کند: «وهذه الخطبة ذكرها الكلبي مروية مرفوعة إلى أبي صالح عن ابن عباس رضي الله عنهما أن عليا ع خطب في اليوم الثاني من بيعته بالمدينة فقال ألا إن كل قطيعة أقطعها عثمان وكل مال أعطاه من مال الله فهو مردود في بيت المال فإن الحق القديم لا يبطله شي‏ء ولو وجدته وقد تزوج به النساء وفرق في البلدان لرددته إلى حاله فإن في العدل سعة ومن ضاق عنه الحق فالجور عليه أضيق» (شرح نهج البلاغة، ج1، ص269). مشابه نقل ابن ابی الحدید، در دیگر آثار نیز به چشم می‌خورد (إثبات الوصیة، ص149؛ دعائم الإسلام، ج1، ص396؛ شرح الأخبار، ج1، ص373). ابن ابی الحدید پس از نقل این خطبه، رفتار عملی امیرالمؤمنین (ع) را نیز نقل می‌کند: «قال الكلبي ثم أمر ع بكل سلاح وجد لعثمان في داره مما تقوى به على المسلمين فقبض وأمر بقبض نجائب كانت في داره من إبل الصدقة فقبضت وأمر بقبض سيفه ودرعه وأمر ألا يعرض لسلاح وجد له لم يقاتل به المسلمون وبالكف عن جميع أمواله التي وجدت في داره وفي غير داره وأمر أن ترتجع الأموال التي أجاز بها عثمان حيث أصيبت أو أصيب أصحابها» (شرح نهج البلاغة، ج1، ص270). #اخلاق_علوی #عثمان @Al_Meerath

🌱ارزش مداری امیر المؤمنین علیه السلام عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع ذَاتَ یَوْمٍ وَ هُوَ یَخْطُبُ عَلَی الْمِنْبَرِ بِالْکُوفَةِ یَا أَیُّهَا النَّاسُ لَوْ لَا کَرَاهِیَةُ الْغَدْرِ کُنْتُ مِنْ أَدْهَی النَّاسِ أَلَا إِنَّ لِکُلِّ غُدَرَةٍ فُجَرَةً وَ لِکُلِّ فُجَرَةٍ کُفَرَةً أَلَا وَ إِنَّ الْغَدْرَ وَ الْفُجُورَ وَ الْخِیَانَةَ فِی النَّارِ. (الکافی ط - الإسلامیة، ج‌۲، ص۳۳۸، ح۶) نقل شده که اصبغ بن نباته گفت: روزی امیرالمؤمنین علیه السلام بر منبر کوفه خطبه خواند و فرمود: ای مردم اگر عهدشکنی بد نبود من سیاستمدارترین مردم بودم. آگاه باشید که هر عهدشکنی تباه کاری و هرزگی است، و هر تباه کاری ناسپاسی و کفری در بردارد، آگاه باشید که بی‌وفائی و تباه‌کاری و خیانت در آتش است. 🔻از نکات مهم در سیره معصومین (ع) این است، که ارزش‌ها را فدای موفقیت‌های ظاهری نمی‌کردند. چنانکه مشهور است امیر المؤمنین علی (ع) حاضر نشدند در شورای شش نفره برای رسیدن به حکومت عدل، دروغی ظاهری بگویند و نه برای تحکیم حکومت حاضر بودند با طاغوتی چون معاویه از در مکر در آیند و چند صباحی با وعده‌هایی او را مشغول سازند و بعد او را از سر راه بردارند. #اخلاق_علوی @Al_Meerath

سیره جنگی امیرالمؤمنین علیه السلام ⚜️ #اخلاق_علوی (5) قَالَ أَبُو مخنف: حدثني عبد الرحمن بن جندب الأزدي، عَنْ أَبِيهِ، أَنَّ عَلِيًّا كَانَ يَأْمُرُنَا فِي كل موطن لقينا فيه معه عدوا فيقول: لا تُقَاتِلُوا الْقَوْمَ حَتَّى يَبْدَءُوكُمْ، فَأَنْتُمْ بِحَمْدِ اللَّهِ عز وجل على حجه، وترككم إياهم حتى يبدؤكم حُجَّةً أُخْرَى لَكُمْ، فَإِذَا قَاتَلْتُمُوهُمْ فَهَزَمْتُمُوهُمْ فَلا تَقْتُلُوا مُدْبِرًا، وَلا تُجْهِزُوا عَلَى جَرِيحٍ، وَلا تَكْشِفُوا عَوْرَةً، وَلا تُمَثِّلُوا بِقَتِيلٍ، فَإِذَا وَصَلْتُمْ إِلَى رِحَالِ الْقَوْمِ فَلا تَهْتِكُوا سِتْرًا وَلا تَدْخُلُوا دَارًا إِلا بِإِذْنٍ، وَلا تَأْخُذُوا شَيْئًا مِنْ أَمْوَالِهِمْ إِلا مَا وَجَدْتُمْ فِي عَسْكَرِهِمْ، وَلا تُهَيِّجُوا امْرَأَةً بِأَذًى، وَإِنْ ‌شَتَمْنَ ‌أَعْرَاضَكُمْ، وَسَبَبْنَ أُمَرَاءَكُمْ وَصُلَحَاءَكُمْ، فَإِنَّهُنَّ ضِعَافُ الْقُوَى وَالأَنْفُسِ. … روایت است که امیرالمؤمنین در هر موضع جنگی با دشمن روبرو می‌شدند، به اصحاب می‌فرمود: با آنها شروع به جنگ ننمائيد تا اينكه ايشان جنگ را آغاز نمايند، زيرا سپاس خدای را كه شما داراى حجت و دليل هستيد، و شروع نكردن شما به جنگِ با آنها تا اينكه آنان شروع به جنگ با شما نمايند حجت و دليل ديگرى است براى شما بر علیه آنها، پس هنگامی که به آن‌ها جنگ کردید و آن‌ها را هزیمت کردید، پشت‌کرده‌ای را نکشید و زخم‌خورده را از پا در نیاوريد و پرده‌ای را نگشایید و کشته‌ای را مثله نکنید... و زنان را به واسطه آزار و اذیت بر علیه خود تهییج نکنید هر چند به شما و سرداران و بزرگانتان ناسزا گويند، چه توان و جانشان ضعیف است. تاريخ الطبري، ج5، ص10. نیز: وقعة صفين، ص203-204 با شند مشابه. الفتنة ووقعة الجمل، ص180 مرسلاً؛ تاريخ واسط، ص165؛ الكافي ط - الإسلامية، ج‏5، ص39 با اشاره به چهار طریق برای خبر با قدری تفاوت در تعابیر؛ نهج البلاغة، للصبحي صالح، ص373. @Al_Meerath

⚜ #اخلاق_علوی (6)؛ آزاد کردن اسیر در میانهٔ جنگ وحدثني ‌محمد ‌بن ‌إسحاق عن أبي جعفر قال: كان علي رضي الله عنه إذا أتى الأسير يوم صفين أخذ دابته وسلاحه وأخذ عليه أن لا يعود وخلى سبيله (الخراج لأبي یوسف، ص234). قاضی ابویوسف (د. 182ق) -شاگرد ابوحنیفه- نقل می‌کند از محمد بن اسحاق (د. 151ق) -صحاب السیرة والمغازي- که امام باقر (ع) فرمود: هنگامی که در جنگ صفین نزد علی، اسیر را [از سپاه معاویه] می‌آوردند، علی از او مرکب و سلاحش را می‌گرفت و از او تعهّد می‌گرفت که به جنگ باز نگردد و او را رها می‌کرد. @Al_Meerath

⚜ #اخلاق_علوی (7)؛ خوف از خدا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْأَسَدِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا كَيْسَانُ، قَالَ: حَدَّثَنِي مَوْلَايَ يَزِيدُ بْنُ بِلَالٍ قَالَ: شَهِدْتُ مَعَ عَلِيٍّ يَوْمَ صِفِّينَ، فَكَانَ إِذَا أُتِيَ بِالْأَسِيرِ قَالَ: لَنْ ‌أَقْتُلَكَ ‌صَبْرًا، إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ، وَكَانَ يَأْخُذُ سِلَاحَهُ وَيُحَلِّفُهُ: لَا يُقَاتِلُهُ، وَيُعْطِيهِ أَرْبَعَةَ دَرَاهِمَ (مصنف ابن أبي شیبة، ج7، ص549). نقل است از یزید بن بلال که گفت: همراه علی (ع) در جنگ صفین بودم. هنگامی که اسیر نزد علی (ع) آورده می‌شد، علی (ع) می‌گفت: «تو را در حال اسارت نمی‌کشم؛ من از الله پروردگار جهانیان می‌ترسم». علی (ع) سلاح اسیر را می‌گرفت و از اسیر می‌خواست که سوگند بخورد که با او جنگ نمی‌کند و به اسیر چهار درهم می‌داد. @Al_Meerath

⚜ #اخلاق_علوی (8)؛ پیروزی با ستم‌کاری؟! علي بن أبي سيف عن أبي حباب عن ربيعة و عمارة: أن طائفة من أصحاب علي ع مشوا إليه فقالوا: يا أمير المؤمنين أعط هذه الأموال و فضل هؤلاء الأشراف من العرب و قريش على الموالي و العجم و من تخاف خلافه من الناس و فراره. قال: و إنما قالوا له ذلك للذي كان معاوية يصنع بمن أتاه فقال لهم علي ع: «أ تأمروني أن أطلب النصر بالجور و الله لا أفعل ما طلعت شمس و ما لاح في السماء نجم و الله لو كان مالهم لي لواسيت بينهم فكيف و إنما هي أموالهم» (الغارات، ج1، ص48؛ مشابه: الکافي، ج4، ص31؛ نهج البلاغة، ص183، خ126). نقل شده که گروهی از اصحاب علی (ع) نزد او رفتند و به او گفتند: «ای امیرِ مؤمنان! از این اموال بخشش کن و این اشراف عرب و قریش را بر موالی و عَجَم برتری ده و به کسانی عطایا را بده که از مخالفت‌کردن و فرارکردن‌شان می‌ترسی!». اصحاب علی (ع) از این روی این سخن را گفتند که معاویه به کسانی که نزدش می‌آمدند عطایا می‌داد. علی (ع) فرمود: «مرا امر می‌کنید که پیروزی را با ستم‌کاری به دست آورم؟! به خدا که تا خورشید طلوع کند و تا ستاره‌ای در آسمان نمایان شود، چنین نخواهم کرد! به خدا که اگر مالِ آن‌ها از آنِ خودم بود، به مساوات میان‌شان تقسیم می‌کردم! چه رسد به اینکه این مال، اموالِ خودِ مردم است!». @Al_Meerath

⚜️ #اخلاق_علوی (9)؛ انتقادپذیری والی 🔸(به نقل از شعبی) سخن معاویه خطاب به سوده همدانیه که بر او نقدی کرده بود: الْعَبَّاس بن بكار الضَّبِّيّ قَالَ حَدثنَا مُحَمَّد بن عبد الله الْخُزَاعِيّ والغسإني عَن الشّعبِيّ قَالَ اسْتَأْذَنت سَوْدَة بنت عمَارَة بن إلاشل الهمدانية على مُعَاوِيَة فاذن لَهَا‏... لقد لمظكم ابن أبي طالب الجرأة على السلطان فبطيئا ما تفطمون‏. علی بن ابی‌طالب جرئت بر سلطان را به شما چشانده است. چقدر طول خواهد کشید تا طعم آن را از زبان شما بازگیرند. 📚 أخبار الوافدات من النساء على معاوية بن أبي سفيان، ص70؛ بلاغات النساء، ص49 از أبو موسى عيسى بن مهران و العباس بن بكار به همان طریق؛ العقد الفريد، ج1، ص346. روایاتی که در آن مخالفان امیرالمؤمنین ع در حوزه حکومتشان به ایشان به ایشان جسارت می‌کنند و امام اصحاب را از تعرض به هتاک باز می‌دارند، شاهدی بر همین رویکرد امیر المؤمنین ع ایشان است. @Al_Meerath

⚜️ #اخلاق_علوی (10)؛ او را رها کنید! عبد الرزاق، عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ، عَنْ عَبْدِ الْكَرِيمِ، قَالَ: لَا يُقْتَلُونَ، قَالَ: أُتِيَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ بِرَجُلٍ قَدْ ‌تَوَشَّحَ ‌السَّيْفَ، وَلَبِسَ عَلَيْهِ بُرْنُسَهُ، وَأَرَادَ قَتْلَه، فَقَالَ لَهُ: ‌أَرَدْتَ ‌قَتْلِي؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: لِمَ؟ قَالَ: لِمَا ‌تَعْلَمُ ‌فِي ‌نَفْسِي لَكَ، فَقَالُوا: اقْتُلْه، قَالَ: بَلْ دَعُوهُ ‌فَإِنْ ‌قَتَلَنِي، ‌فَاقْتُلُوهُ (مصنف عبد الرزاق، ط1437، ج9، ص315). نقل شده از عبدالکریم بن ابی‌المخارق بصری (د. 126ق) که گفت: «[خوارج مادامی که کسی را نکشند] نباید کشته شوند». او گفت: «مردی را نزد علی بن ابی‌طالب (ع) بردند که شمشیر حمایل کرده و برنس (کلاهی) پوشیده بود و قصد کشتن علی (ع) را داشت. علی (ع) به او گفت: "قصد کشتن مرا داشتی؟" گفت: بله. علی (ع) پرسید: "چرا؟" مرد پاسخ داد: به دلیل همان باوری که در دلم نسبت به تو دارم و تو می‌دانی! همراهان علی (ع) گفتند: او را بکش! اما علی (ع) فرمود: "نه، او را رها کنید. اگر مرا کشت، آنگاه او را بکشید"» (مشابه). @Al_Meerath

⚜️ #اخلاق_علوی (11)؛ حفظ احترام جنازهٔ دشمن قلت: فهل تكره أن تؤخذ رؤوسهم فيبعث بها إلى الإمام؟ قال: نعم، أكره ذلك؛ لأنها مثلة. ولم يبلغنا عن علي بن أبي طالب في حروبه كلها أنه صنع ذلك، ولا أنه ‌أمر ‌بحمل ‌رأس (الأصل لمحمد بن الحسن الشیباني، ج7، ص519). در اصل محمد بن حسن شیبانی (د. 189ق) -از اصحاب ابوحنیفه- آمده است: «گفتم: آیا جایز نمی‌دانی که سرهای اهل بَغی [که با سپاه امام جنگیده‌اند و کشته شده‌اند] قطع شود و برای امام فرستاده شود؟ گفت: بله، من آن را جایز نمی‌دانم؛ زیرا این کار مُثله‌کردن (قطعه‌قطعه‌کردن بدن) است و به ما نرسیده است که علی بن ابی‌طالب (ع) در هیچ یک از جنگ‌هایش چنین کاری کرده باشد یا دستور به حمل سَری داده باشد». گفتنی است در بخشی از دستور العمل جنگی امیرالمؤمنین (ع) آمده است: «وَلا تُمَثِّلُوا بِقَتِيلٍ: کشته‌ای را مثله نکنید!». @Al_Meerath

⚜️ #اخلاق_علوی (12)؛ چه کسی به این سیره عمل می‌کند؟! عبدالرزاق صنعانی (د. 211ق) پس از اینکه چند نقل دربارۀ دستور امیرالمؤمنین (ع) به تمام‌نکردن کار مجروحان، نکشتن اسیران، دنبال‌نکردن فراریان، غنیمت‌نگرفتن از دشمنان، و... می‌آورد، نقل مهمی از ایشان روایت می‌کند: عبد الرزاق، عن ابن جريج، عن أبي عاصم الثقفي، عن أشياخ من قومه، قالوا: سمعنا عليا يقول: أرأيتم لو أني غبت عن الناس من كان يسير فيهم بهذه السيرة؟ (مصنف عبد الرزاق، ط 1437ق، ج9، ص320-321). عبدالملک بن جریج (د. 150ق) از ابوعاصم ثقفی از بزرگان قومش نقل می‌کند که گفتند: از علی (ع) شنیدیم که می‌گفت: به نظرتان اگر من از میان مردم بروم، چه کسی در میان آن‌ها به این روش رفتار می‌کند؟! گفتنی است در روایتی نیز از برید بن معاویه از امام صادق (ع) نقل شده است: «از زمانی که خداوند امیرالمؤمنین (ع) را از دنیا برد، در این عالَم نه به کتاب خدا و نه به سنت پیامبرش عمل نشد و حدی در میان این خلق اقامه نشد و تا به امروز هیچ حقی به اجرا در نیامد» (الکافي، ج3، ص538). @Al_Meerath