تعارض ظاهری سیره ها و ضرورت حل آنها ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ ما در سیرت پیشوایان دین به اموری برمی خوریم كه به حسب ظاهر با یكدیگر تناقض و تعارض دارند، همچنان كه در اخبار و آثاری كه از پیشوایان دین رسیده احیانا همین تعارض و تناقض دیده می شود. در آن قسمت از اخبار و روایات متعارض كه مربوط به فقه و احكام است، علما در مقام حل و علاج آن تعارضها برآمده اند كه در محل خود مذكور است. در سیرت و روش پیشوایان دین هم همین تعارض و تناقض در بادی امر دیده می شود، باید دید راه حل آن چیست؟ اگر در اخبار متعارض كه در فقه و احكام نقل شده، تعارضها حل نگردد و هر كسی یك خبر و حدیثی را مستمسك خود قرار دهد و عمل كند مستلزم هرج و مرج خواهد بود. سیرت و روش پیشوایان دین هم كه با یكدیگر به ظاهر اختلاف دارد همین طور است، اگر حل نگردد و رمز مطلب معلوم نشود مستلزم هرج و مرج اخلاقی و اجتماعی خواهد بود. ممكن است هر كسی به هوای نفس خود یك راهی را پیش بگیرد و بعد آن را با عملی كه در یك مورد معین و یك زمان معین از یكی از ائمه نقل شده توجیه و تفسیر كند. باز یك نفر دیگر به هوای خود و مطابق میل و سلیقه ی خود راهی دیگر ضد آن راه را پیش بگیرد و او هم به یك عملی از یكی از ائمه علیهم السلام كه در مورد معین و زمان معین نقل شده استناد كند و بالاخره هر كسی مطابق میل و سلیقه و هوای نفس خود راهی پیش بگیرد و برای خود مستندی هم پیدا كند. مثلاً ممكن است یك نفر طبعاً و سلیقتا و تربیتا سختگیر باشد و زندگی با قناعت و كم خرجی را بپسندد، همین كه از او بپرسند چرا این قدر بر خودت و خانواده ات سخت می گیری بگوید رسول خدا و علی مرتضی همین طور بودند! آنها هرگز جامه ی خوب نپوشیدند و غذای لذیذ نخوردند و مركوب عالی سوار نشدند و مسكن مجلل ننشستند، آنها نان جو می خوردند و كرباس می پوشیدند و بر شتر یا الاغ سوار می شدند و در خانه ی گلی سكنی می گزیدند. و باز یك نفر دیگر طبعاً و عادتا خوش گذران و اهل تجمل باشد، و اگر از او سؤال شود كه چرا به كم نمی سازی و قناعت نمی كنی و زهد نمی ورزی، بگوید چون امام حسن مجتبی و یا امام جعفر صادق این طور بودند، آنها از غذای لذیذ پرهیز نداشتند، جامه ی خوب می پوشیدند، مركوب عالی سوار می شدند، مساكن مجلل هم احیانا داشتند. همچنین ممكن است یك نفر یا افرادی طبعا و مزاجا سر پرشوری داشته باشند و طبعشان سكون و آرامش را نپسندد و برای توجیه عمل خود به سیرت پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله در صدر اسلام یا به نهضت حسینی علیه السلام استدلال كنند، و یك نفر یا افراد دیگر كه برعكس مزاجا عافیت طلب و گوشه گیر و منزوی اند و در نفس خود شهامت و جرئتی نمی بینند، موضوع تقیه و راه و روش امام صادق علیه السلام یا ائمه ی دیگر را مورد استناد خود قرار دهند. آن كَس كه مثلا طبعا معاشرتی و اجتماعی است به عمل و سیرت یك امام و آن كَس كه طبعاً اهل عزلت و تنهایی است به سیرت یك امام دیگر متوسل شود. بدیهی است در این صورت نه تنها سیرت و روش پاك و معنی دار رسول اكرم صلی‌الله علیه وآله و ائمه ی اطهار علیهم السلام مورد استفاده قرار نمی گیرد، بلكه وسیله ای خواهد بود برای اینكه هر كسی راه توجیهی برای عمل خود پیدا كند و به دعوت و سخن كسی گوش ندهد و جامعه دچار هرج و مرج گردد. واقعا هم همچون تعارض و تناقض ظاهری در سیرت ائمه ی اطهار علیهم السلام دیده می شود؛ می بینیم مثلا حضرت امام حسن علیه السلام با معاویه صلح می كند و اما امام حسین علیه السلام قیام می كند و تسلیم نمی شود تا شهید می گردد؛ می بینیم كه رسول خدا و علی مرتضی در زمان خودشان زاهدانه زندگی می كردند و احتراز داشتند از تنعم و تجمل، ولی سایر ائمه این طور نبودند. 👈 پس باید این تعارضها را حل كرد و رمز آنها را دریافت.

درس و تعلیم نه تعارض ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ گفتم باید این تعارض را حل كرد و رمز آن را دریافت. بلی باید رمز آن را دریافت. واقعا رمز و سرّی دارد. این تعارض با سایر تعارضها فرق دارد، تعارضی نیست كه روات و ناقلان احادیث به وجود آورده باشند و وظیفه ی ما آن گونه حل و رفع باشد كه معمولا در تعارض نقلها می شود، بلكه تعارضی است كه خود اسلام به وجود آورده، یعنی روح زنده و سیال تعلیمات اسلامی آن را ایجاب می كند؛ بنابراین این تعارضها در واقع درس و تعلیم است نه تعارض و تناقض، درس بسیار بزرگ و پرمعنی و آموزنده. مطلب را در اطراف همان دو مثالی كه عرض كردم توضیح می دهم. یكی مثال سختگیری و زندگی زاهدانه، در مقابل زندگی مقرون به تجمل و توسعه در وسائل زندگی؛ و یكی هم مثال قیام و نهضت، در مقابل سكوت و تقیه. همین دو مثال برای نمونه كافی است. اما مثال اول:

فلسفه ی زهد ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ به طور مسلم رسول خدا و علی مرتضی علیهما السلام زاهدانه زندگی می كردند و در زندگی بر خود سخت می گرفتند. این عمل را دو نحو می توان تفسیر كرد. یكی اینكه بگوییم دستور اسلام به طور مطلق برای بشر این است كه از نعمتها و خیرهای این جهان محترز باشد. اسلام همان طوری كه به اخلاص در عمل، و توحید در عبادت، و به صدق و امانت و صفا و محبت دستور می دهد، به احتراز و اعراض از نعمتهای دنیا هم دستور می دهد. همان طوری كه آن امور بالذات برای بشر كمالند و در همه ی زمانها مردم باید موحد باشند، صدق و امانت و صفا و محبت داشته باشند، از دروغ و دغل و زبونی پرهیز داشته باشند، همین طور در همه ی زمانها و در هر نوع شرایطی لازم است كه از نعمتها و خیرات دنیا احتراز داشته باشند. تفسیر دیگر اینكه بگوییم فرق است بین آن امور كه مربوط به عقیده و یا اخلاق و یا رابطه ی انسان با خدای خودش است و بین این امر كه مربوط به انتخاب طرز معیشت است. اینكه رسول خدا و علی مرتضی بر خود در غذا و لباس و مسكن و غیره سخت می گرفتند نه از این جهت است كه توسعه در زندگی بالذات زشت و ناپسند است، بلكه مربوط به چیزهای دیگر بوده. یكی مربوط بوده به وضع عصر و زمانشان كه برای عموم مردم وسیله فراهم نبود، فقر عمومی زیاد بود. در همچو اوضاعی مواسات و همدردی اقتضا می كرد كه به كم #قناعت كنند و مابقی را انفاق كنند. + بعلاوه آنها در زمان خود زعیم و پیشوا بودند، وظیفه ی زعیم و پیشوا كه چشم همه به اوست با دیگران فرق دارد. وقتی كه علی علیه السلام در بصره بر مردی به نام علاء بن زیاد حارثی وارد شد، او از برادرش شكایت كرد و گفت برادرم تارك دنیا شده و جامه ی كهنه پوشیده و زن و فرزند را یكسره ترك كرده. فرمود حاضرش كنید. وقتی كه حاضر شد فرمود چرا بر خود سخت می گیری و خود را زجر می دهی؟ چرا بر زن و بچه ات رحم نمی كنی؟ آیا خداوند كه نعمتهای پاكیزه ی دنیا را آفریده و حلال كرده كراهت دارد كه تو از آنها استفاده كنی؟ آیا تو این طور فكر می كنی كه خداوند دوست نمی دارد بنده اش از نعمتش بهره ببرد؟ عرض كرد: «هذا اَنْتَ فی خُشونَةِ مَلْبَسِكَ وَ جُشوبَةِ مأْكَلِكَ» [1] گفت یا امیر المؤمنین! خودت هم كه مثل منی، تو هم كه از جامه ی خوب و غذای خوب پرهیز داری. فرمود من با تو فرق دارم، من امام و پیشوای امتم، مسئول زندگی عمومی هستم، باید در توسعه و رفاه زندگی عمومی تا آن حدی كه مقدور است سعی كنم. آن اندازه كه میسر نشد و مردمی فقیر باقی ماندند، بر من از آن جهت كه در این مقام هستم لازم است در حد ضعیف ترین و فقیرترین مردم زندگی كنم تا فقر و محرومیت، فقرا را زیاد ناراحت نكند، لااقل از آلام روحی آنها بكاهم، موجب تسلی خاطر آنها گردم. این بود دو نوع تفسیری كه از طرز زندگانی زاهدانه ی رسول خدا و علی مرتضی علیهما السلام می توان كرد. اگر تفسیر اول صحیح می بود می بایست همه در همه ی زمانها خواه آنكه وسیله برای عموم فراهم باشد خواه نباشد، خواه آنكه مردم در وسعت باشند خواه نباشند آن طور زندگی كنند و البته سایر ائمه علیهم السلام هم در درجه ی اول از آن طرز زندگی پیروی می كردند؛ و اما اگر تفسیر دوم صحیح است، نه، لازم نیست همه از آن پیروی كنند، آن طور زندگی مربوط به اوضاعی نظیر اوضاع آن زمان بوده، در زمانهای غیر مشابه با آن زمان، پیروی لازم نیست. وقتی كه به احوال و زندگی و سخنان امام صادق علیه السلام مراجعه می كنیم می بینیم آن حضرت كه ظاهر زندگی اش با پیغمبر و علی فرق دارد، به خاطر همین نكته بوده و خود آن حضرت این نكته را به مردم زمانش درباره ی فلسفه ی زهد گوشزد كرده است. اینها كه عرض كردم از تعلیمات آن حضرت اقتباس شد. در زمان #امام_صادق علیه السلام گروهی پیدا شدند كه سیرت رسول اكرم صلی‌الله علیه وآله را در زهد و اعراض از دنیا به نحو اول تفسیر می كردند، معتقد بودند كه مسلمان همیشه و در هر زمانی باید كوشش كند از نعمتهای دنیا احتراز كند. به این مسلك و روش خود نام «زهد» می دادند و خودشان در آن زمان به نام «متصوّفه» خوانده می شدند. سفیان ثوری یكی از آنهاست. سفیان یكی از فقهای تسنن به شمار می رود و در كتب فقهی اقوال و آراء او زیاد نقل می شود. این شخص معاصر با امام صادق علیه‌السلام است و در خدمت آن حضرت رفت و آمد و سؤال و جواب می كرده ...

در كافی می نویسد روزی سفیان بر آن حضرت وارد شد، دید امام جامه ی سفید و لطیف و زیبایی پوشیده، اعتراض كرد و گفت یا ابن رسول اللّه سزاوار تو نیست كه خود را به دنیا آلوده سازی. امام به او فرمود: ممكن است این گمان برای تو از وضع زندگی رسول خدا و صحابه پیدا شده باشد. آن وضع در نظر تو مجسم شده و گمان كرده ای این یك وظیفه ای است از طرف خداوند مثل سایر وظایف، و مسلمانان باید تا قیامت آن را حفظ كنند و همان طور زندگی كنند؛ اما بدان كه این طور نیست. رسول خدا در زمانی و جایی زندگی می كرد كه فقر و تنگدستی مستولی بود، عامه ی مردم از داشتن وسایل و لوازم اولیه ی زندگی محروم بودند. اگر در عصری و زمانی وسایل و لوازم فراهم شد، دیگر دلیلی برای آن طرز زندگی نیست، بلكه سزاوارترین مردم برای استفاده از موهبتهای الهی، مسلمانان و صالحانند نه دیگران. این داستان بسیار مفصل و جامع است و امام در جواب سفیان كه بعد رفقایش هم به او ملحق شدند استدلالات زیادی بر مدعای خود و بطلان مدعای آنها كرد كه فعلاً مجال نقل همه ی آنها نیست [2]. ______________________ [1] . نهج البلاغه، خطبه ی 200. [2] . به كتاب كافی، ج 5 / ص 65 الی 70 و جلد اول داستان راستان تحت عنوان «امام صادق و متصوفه» مراجعه شود. https://eitaa.com/ghararemotalee/130

اصول ثابت و اصول متغیر ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ این اختلاف و تعارض ظاهری سیرت، به كمك بیاناتی كه از پیشوایان دین رسیده، برای ما روشن می كند از نظر اسلام در باب معیشت و لوازم زندگی چیزهایی است كه اصول ثابت و تغییرناپذیر به شمار می روند و چیزهایی است كه این طور نیست. یك اصل ثابت و تغییرناپذیر این است كه یك نفر مسلمان باید زندگی خود را از زندگی عمومی جدا نداند، باید زندگی خود را با زندگی عموم تطبیق دهد. معنی ندارد در حالی كه عموم مردم در بدبختی زندگی می كنند عده ی دیگر با مستمسك قرار دادن «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اَللّهِ اَلَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ اَلطَّیِّباتِ مِنَ اَلرِّزْقِ» [1] در دریای نعمت غوطه ور بشوند هرچند فرض كنیم كه از راه حلال به چنگ آورده باشند. خود #امام_صادق سلام اللّه علیه كه به اقتضای زمان، زندگی را بر خاندان خود توسعه داده بود، یك وقت اتفاق افتاد كه نرخ خواربار ترقی كرد و قحط و غلا پدید آمد. به خادم خود فرمود چقدر آذوقه و گندم ذخیره موجود داریم؟ عرض كرد: زیاد داریم، تا چند ماه ما را بس است. فرمود همه ی آنها را ببر و در بازار به مردم بفروش. گفت اگر بفروشم دیگر نخواهم توانست گندمی تهیه كنم. فرمود لازم نیست، بعد مثل سایر مردم روز به روز از نانوایی تهیه خواهیم كرد، و دستور داد از آن به بعد خادم نانی كه تهیه می كند نصف جو و نصف گندم باشد، یعنی از همان نانی باشد كه اكثر مردم استفاده می كردند. فرمود: من تمكن دارم به فرزندان خودم در این سختی و تنگدستی نان گندم بدهم؛ اما دوست دارم خداوند ببیند من با مردم مواسات می كنم. اصل ثابت و تغییرناپذیر دیگری كه در همه حال و همه ی زمانها پسندیده است، زهد به معنی عزت نفس و مناعت طبع و بلندنظری است كه انسان در همه حال و همه ی زمانها خوب است نسبت به امور مادی بی اعتنا باشد، دین را به دنیا، و فضیلت و اخلاق را به پول و مقام نفروشد، به امور مادی به چشم وسیله نگاه كند نه به چشم هدف و مقصد. اما سایر امور كه مربوط به توسعه و تضییق و بود و نبود وسایل زندگی است یك امر ثابت و تغییرناپذیری نیست. ممكن است در زمانی تكلیف جوری اقتضا كند و در زمانی دیگر جور دیگر، همان طوری كه رسول خدا و علی مرتضی علیهما السلام طوری زندگی كردند و سایر ائمه علیهم السلام طور دیگر. __________________ [1] . اعراف/32

قیام یا سكوت؟ ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ مثال دیگر كه مثال زدم مسأله ی قیام و سكوت بود. این مسأله هم بسیار قابل بحث است، فرصت نخواهد بود كه در این جلسه به طور كامل در اطراف این مطلب بحث كنم. برای نمونه سید الشهداء سلام اللّه علیه را از یك طرف، و امام صادق علیه السلام را از طرف دیگر ذكر می كنم. امام حسین علیه السلام بدون پروا، با آنكه قرائن و نشانه ها حتی گفته های خود آن حضرت حكایت می كرد كه شهید خواهد شد، قیام كرد. ولی امام صادق علیه السلام با آنكه به سراغش رفتند اعتنا ننمود و قیام نكرد، ترجیح داد كه در خانه بنشیند و به كار تعلیم و تدریس و ارشاد بپردازد. به ظاهر، تعارض و تناقضی به نظر می رسد كه اگر در مقابل ظلم باید قیام كرد و از هیچ خطر پروا نكرد پس چرا #امام_صادق علیه السلام قیام نكرد بلكه در زندگی مطلقا راه #تقیه پیش گرفت، و اگر باید تقیه كرد و وظیفه ی امام این است كه به تعلیم و ارشاد و هدایت مردم بپردازد پس چرا #امام_حسین علیه السلام این كار را نكرد؟ در اینجا لازم است اشاره ای به اوضاع سیاسی زمان حضرت صادق علیه السلام بكنم و بعد به جواب این سؤال بپردازم.

اوضاع سیاسی در عهد امام صادق علیه السلام ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ در زمان #امام_صادق خلافت از دودمان اموی به دودمان عباسی منتقل شد. عباسیان از بنی هاشم اند و عموزادگان علویین به شمار می روند. در آخر عهد امویین كه كار مروان بن محمد، آخرین خلیفه ی اموی، به عللی سُست شد، گروهی از عباسیین و علویین دست به كار تبلیغ و دعوت شدند. علویین دو دسته بودند: بنی الحسن كه اولاد امام مجتبی بودند، و بنی الحسین كه اولاد سید الشهداء علیهما السلام بودند. غالب بنی الحسین كه در رأسشان حضرت صادق علیه السلام بود از فعالیت ابا كردند. مكرر حضرت صادق دعوت شد و نپذیرفت. ابتدای امر سخن در اطراف علویین بود. عباسیین به ظاهر به نفع علویین تبلیغ می كردند. سفاح و منصور و برادر بزرگترشان ابراهیم الامام با محمد بن عبد اللّه بن الحسن بن الحسن، معروف به «نفس زكیّه» بیعت كردند و حتی منصور- كه بعدها قاتل همین محمد شد- در آغاز امر ركاب عبد اللّه بن حسن را می گرفت و مانند یك خدمتكار جامه ی او را روی زین اسب مرتب می كرد؛ زیرا عباسیان می دانستند كه زمینه و محبوبیت از علویین است. عباسیین مردمی نبودند كه دلشان به حال دین سوخته باشد. هدفشان دنیا بود و چیزی جز مقام و ریاست و خلافت نمی خواستند. حضرت صادق علیه السلام از اول از همكاری با اینها امتناع ورزید. بنی العباس از همان اول كه دعات و مبلغین را می فرستادند، به نام شخص معین نمی فرستادند، به عنوان «الرضا من آل محمد» یا «الرضی من آل محمد» یعنی «یكی از اهل بیت پیغمبر صلی الله علیه و آله كه شایسته باشد» تبلیغ می كردند و در نهان، جاده را برای خود صاف می كردند. دو نفر از دعات آنها از همه معروفترند، یكی عرب به نام «ابو سلمه ی خلاّل» كه در كوفه مخفی می زیست و سایر دعات و مبلغین را اداره می كرد و به او «وزیر آل محمد» لقب داده بودند، و اولین بار كلمه ی «وزیر» در اسلام به او گفته شد، و یكی ایرانی كه همان سردار معروف، أبو مسلم خراسانی است و به او «امیر آل محمد» لقب داده بودند. مطابق نقل مسعودی در مروج الذهب، بعد از كشته شدن ابراهیم امام (برادر بزرگتر سفاح و منصور كه سفاح را وصی و جانشین خود قرار داده بود) نظر ابو سلمه بر این شد كه دعوت را از عباسیین به علویین متوجه كند. 📜📜 دو نامه به یك مضمون به مدینه نوشت و به وسیله ی یك نفر فرستاد، یكی برای حضرت صادق علیه السلام كه رأس و رئیس بنی الحسین بود و یكی برای عبد اللّه بن الحسن بن الحسن كه بزرگ بنی الحسن بود. امام صادق علیه السلام به آن نامه اعتنایی نكرد و هنگامی كه فرستاده اصرار كرد و جواب خواست، در حضور خود او نامه را با شعله ی چراغ 🪔 سوخت و فرمود جواب نامه ات این است. اما عبد اللّه بن الحسن فریب خورد و خوش حال شد و با اینكه حضرت صادق علیه السلام به او فرمود كه فایده ندارد و بنی العباس نخواهند گذاشت كار بر تو و فرزندان تو مستقر گردد عبد اللّه قانع نشد، و قبل از آنكه جواب نامه ی عبد اللّه به ابو سلمه برسد سفاح كه به ابو سلمه بدگمان شده بود با جلب نظر و موافقت أبو مسلم ابو سلمه را كشت و شهرت دادند كه خوارج او را كشته اند، و بعد هم خود عبد اللّه و فرزندانش گرفتار و كشته شدند. این بود جریان إبا و امتناع امام صادق علیه السلام از قبول خلافت.

علت امتناع امام ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ ابا و امتناع امام صادق تنها به این علت نبود كه می دانست بنی العباس مانع خواهند شد و آن حضرت را شهید خواهند كرد. اگر می دانست كه شهادت آن حضرت برای اسلام و مسلمین اثر بهتری دارد شهادت را انتخاب می كرد همان طوری كه امام حسین علیه السلام به همین دلیل شهادت را انتخاب كرد. در آن عصر- كه به خصوصیات آن اشاره خواهیم كرد- آن چیزی كه بهتر و مفیدتر بود #رهبری یك نهضت علمی و فكری و تربیتی بود كه اثر آن تا امروز هست؛ همان طوری كه در عصر #امام_حسین علیه‌السلام آن نهضت ضرورت داشت و آن نیز آنطور بجا و مناسب بود كه اثرش هنوز باقی است. جان مطلب همین جاست كه در همه ی این كارها، از قیام و جهاد و #امر_به_معروف و نهی از منكرها و از سكوت و تقیه ها، باید به اثر و نتیجه ی آنها در آن موقع توجه كرد. اینها اموری نیست كه به شكل یك امر تعبدی از قبیل وضو و غسل و نماز و روزه صورت بگیرد. اثر این كارها در مواقع مختلف و زمانهای مختلف و اوضاع و شرایط مختلف فرق می كند. گاهی اثر قیام و جهاد برای اسلام نافعتر است و گاهی اثر سكوت و تقیه. گاهی شكل و صورت قیام فرق می كند. همه ی اینها بستگی دارد به خصوصیت عصر و زمان و اوضاع و احوال روز، و یك تشخیص عمیق در این مورد ضرورت دارد؛ اشتباه تشخیص دادن، زیانها به اسلام می رساند.

اوضاع اجتماعی عهد امام ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ امام صادق علیه السلام در عصر و زمانی واقع شد كه علاوه بر حوادث سیاسی، یك سلسله حوادث اجتماعی و پیچیدگیها و ابهامهای فكری و روحی پیدا شده بود، لازمتر این بود كه امام صادق علیه‌السلام جهاد خود را در این جبهه آغاز كند. #مقتضیات زمان #امام_صادق علیه السلام كه در نیمه ی اول قرن دوم می زیست با زمان #سیدالشهداء علیه السلام كه در حدود نیمه ی قرن اول بود خیلی فرق داشت. در حدود نیمه ی قرن اول در داخل كشور اسلامی برای مردانی كه می خواستند به اسلام خدمت كنند یك جبهه بیشتر وجود نداشت و آن جبهه ی مبارزه با دستگاه فاسد خلافت بود، سایر جبهه ها هنوز به وجود نیامده بود و یا اگر به وجود آمده بود اهمیتی پیدا نكرده بود، حوادث عالم اسلام همه مربوط به دستگاه خلافت بود و مردم از لحاظ روحی و فكری هنوز به بساطت و سادگی صدر اول زندگی می كردند. اما بعدها و در زمانهای بعد تدریجا به علل مختلف جبهه های دیگر به وجود آمد، جبهه های علمی و فكری. یك نهضت علمی و فكری و فرهنگی عظیم در میان مسلمین آغاز شد. نحله ها و مذهبها در اصول دین و فروع دین پیدا شدند. به قول یكی از مورخین، مسلمانان در این وقت از میدان جنگ و لشكركشی متوجه فتح دروازه های علم و فرهنگ شدند. علوم اسلامی در حال تدوین بود. در این زمان یعنی در زمان امام صادق علیه السلام از یك طرف زد و خورد امویها و عباسیها فترتی به وجود آورد و مانع بیان حقایق را تاحدی از بین برد، و از طرف دیگر در میان مسلمانان یك شور و هیجان برای فهمیدن و تحقیق پیدا شد؛ لازم بود شخصی مثل #امام_صادق علیه السلام این جبهه را رهبری كند و بساط تعلیم و ارشاد خود را بگستراند و به حل معضلات علمی در معارف و احكام و اخلاق بپردازد. در زمانهای قبل همچو زمینه ها نبود، همچو استعداد و قابلیت و شور و هیجانی در مردم نبود. در تاریخ زندگی امام صادق علیه السلام یك جا می بینیم زنادقه و دهریّینی از قبیل ابن ابی العوجاء و ابو شاكر دیصانی و حتی ابن مقفع می آیند و با آن حضرت محاجّه می كنند و جوابهای كافی می گیرند. احتجاجات بسیار مفصل و طولانی از آن حضرت در این زمینه ها باقی است كه به راستی اعجاب آور است. توحید مفضّل كه رساله ای است طولانی در این زمینه، در اثر یك مباحثه بین مفضل از اصحاب آن حضرت و بین یك نفر دهری مسلك و رجوع كردن مفضل به امام صادق علیه السلام پدید آمد. در جای دیگر می بینیم كه اكابر معتزله از قبیل عمرو بن عبید و واصل بن عطا كه مردمان مفكری بودند می آمدند و در مسائل الهی یا مسائل اجتماعی سؤال و جواب می كردند و می رفتند. در جای دیگر فقهای بزرگ آن عصر را می بینیم كه یا شاگردان آن حضرتند و یا بعضی از آنها می آمدند و از آن حضرت سؤالاتی می كردند. ابو حنیفه و مالك معاصر امام صادق اند و هر دو از محضر امام علیه السلام استفاده كرده اند. شافعی و أحمد بن حنبل شاگردانِ شاگردان آن حضرتند. مالك در مدینه بود و مكرر به حضور امام علیه السلام می آمد و خود او می گوید وقتی كه به حضورش می رسیدم و به من احترام می كرد خیلی خرسند می شدم و خدا را شكر می كردم كه او به من محبت دارد. مالك درباره ی امام صادق می گوید: «كان من عظماء العبّاد و اكابر الزهاد و الّذین یخشون اللّه عزّ و جل، و كان كثیر الحدیث، طیّب المجالسة، كثیر الفوائد. » یعنی از بزرگان و اكابر عُبّاد و زهاد بود و از كسانی بود كه خوف و خشیت الهی در دلش قرار داشت. او مردی بود كه حدیث پیغمبر را زیاد می دانست، خوش محضر بود، مجلسش پرفایده بود. و باز مالك می گوید: «ما رأت عین و لا سمعت أذن و لا خطر علی قلب بشر افضل من جعفر بن محمد. » یعنی چشمی ندیده و گوشی نشنیده و به دلی خطور نكرده كسی از جعفر بن محمد فاضلتر باشد. ابو حنیفه می گفت: «ما رأیت افقه من جعفر بن محمد» از جعفر بن محمد فقیه تر و داناتر ندیدم. می گوید وقتی كه جعفر بن محمد به امر منصور به عراق آمد منصور به من گفت كه سخت ترین مسائل را برای سؤال از او تهیه كنم. من چهل مسأله ی اینچنین تهیه كردم و رفتم به مجلسش. منصور مرا معرفی كرد، امام فرمود او را می شناسم، پیش ما آمده است. بعد به امر منصور مسائل را طرح كردم. در جواب هر یك فرمود عقیده ی شما علمای عراق این است، عقیده ی فقهای مدینه این است، و خودش گاه با ما موافقت می كرد و گاه با اهل مدینه، گاهی هم نظر سومی می داد. در جای دیگر متصوفه را می بینیم كه به حضور آن حضرت رفت و آمد و سؤال و جواب می كردند كه نمونه ی مختصری از آن را قبلا عرض كردم.

زمان امام صادق علیه السلام زمانی بود كه برخورد افكار و آراء و جنگ عقاید شروع شده بود و ضرورت ایجاب می كرد كه امام كوشش خود را در این صحنه و این جبهه قرار دهد. همیشه باید در این گونه امور به اثر كار توجه داشت. #سید_الشهداء علیه السلام دانست كه شهادتش اثر مفید دارد، قیام كرد و شهید شد و اثرش هنوز هم باقی است. #امام_صادق علیه السلام فرصت را برای تعلیم و تأسیس كانون علمی مناسب دید، به این كار همت گماشت. بغداد كه كانون جنبش علمی اسلامی صدر اسلام است در زمان امام صادق علیه السلام بنا شد. ظاهراً ایشان آخر عمر سفری به بغداد آمده است. اثر امام صادق علیه السلام است كه می بینیم شیعه، در مقدّم سایر فرق، در علوم اسلامی پیشقدم و مؤسس شد و یا لااقل دوش به دوش دیگران حركت كرد و در همه ی رشته ها از ادب و تفسیر و فقه و كلام و فلسفه و عرفان و نجوم و ریاضی و تاریخ و جغرافی كتابها نوشت و رجال بزرگ بیرون داد، عالی ترین و نفیس ترین آثار علمی را به جهان تحویل داد. اگر امروز می بینیم اصلاح طلبانی به رسمیت مذهب شیعه- بعد از هزار سال- اقرار و اعتراف می كنند به خاطر این است كه #شیعه یك مكتب واقعی اسلامی است و آثار شیعی در هر رشته نشان می دهد كه دیگر نمی توان اتهامات سیاسی به آن بست. این آثار مولود ایمان و عقیده است؛ سیاست نمی تواند اینچنین فقه یا اخلاق یا فلسفه و عرفان یا تفسیر و حدیثی به وجود آورد. رسمیت امروز شیعه معلول طرز كار و عمل آن روز امام صادق سلام اللّه علیه است. مقصود این است كه ائمه ی اطهار در هر زمانی، مصلحت اسلام و مسلمین را در نظر می گرفتند و چون دوره ها و زمانها و #مقتضیات زمان و مكان تغییر می كرد خواه و ناخواه همان طور رفتار می كردند كه مصالح اسلامی اقتضا می كرد و در هر زمان جبهه ای مخصوص و شكلی نو از جهاد به وجود می آمد و آنها با بصیرت كامل آن جبهه ها را تشخیص می دادند. این تعارضها نه تنها تعارض واقعی نیست، بلكه بهترین درس آموزنده است برای كسانی كه روح و عقل و فكر مستقیمی داشته باشند، جبهه شناس باشند و بتوانند مقتضیات هر عصر و زمانی را درك كنند كه چگونه مصالح اسلامی اقتضا می كند كه یك وقت مثل زمان سید الشهداء علیه السلام نهضت آنها شكل قیام به سیف به خود بگیرد و یك زمان مثل زمان امام صادق علیه السلام شكل تعلیم و ارشاد و توسعه ی تعلیمات عمومی و تقویت مغزها و فكرها پیدا كند و یك وقت شكل دیگر. إِنَّ فِی ذلِكَ لَذِكْری لِمَنْ كانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَی اَلسَّمْعَ وَ هُوَ شَهِیدٌ [1]. ______________________ [1] . ق/37 ╭═══════๛- - - ┅╮ │📱 @Mabaheeth │✨ @Nafaahat │📖 @feqh_ahkam │💌 @arame_janam │📚 @ghararemotalee ╰๛- - - - -

🎥 سخنان استاد #شهید_مطهری راجع به نحوه تشویق👏 فرزندان به #نماز و عبادت ... 👌 #توصیه می‌شود حتما گوش دهید... ╭────๛- - - - - ┅╮ │📱 @Mabaheeth ╰───────────

#داستانهای_شگفت ۳۵ - اخبار از ساعت مرگ ـــــــ ــ ـــ ـ ـــ ـــ ـــ ــ ـ ــ ــ ـــ ـ ـ و نیز حاج مؤمن مزبور - علیه الرحمه - از سید زاهد عابد، جناب سید علی خراسانی که چند سال در حجره مسجد سردزک معتکف و مشغول عبادت بود، عجایبی نقل می کرد؛ از آن جمله گفت یک هفته پیش از مردن سید مزبور به من فرمود، #سحر شب جمعه که بیاید نزد من بیا که شب آخر #عمر من است. شب جمعه نزدش حاضر شدم مقداری شیر🍶 روی آتش 🔥 بود و یک استکان 🥛 آن را میل فرمود و بقیه را به من داد و گفت بخور؛ پس فرمود امشب من از دنیا می روم، امر تجهیز من با جناب آقا سید هاشم ( امام جماعت مسجد سردزک ) است و فردا عدالت ( که در همسایگی مسجد منزل داشته ) می آید و می خواهد کفن مرا متقبل شود تو مگذار ولی از حاج جلال قناد قبول کن که مرا از مال خودش کفن کند. پس رو به قبله نشست و قرآن مجید را تلاوت می کرد، ناگاه چشمانش خیره متوجه قبله شد و قریب یکصد مرتبه کلمه مبارکه ( لااِلهَ‌اِلااللَّهُ ) را می گفت؛ پس تمام قامت ایستاد و گفت : ( السَّلامُ عَلَیْکَ یا جَدّاهُ ) پس رو به قبله خوابید و گفت یاعلی ! یا مولای ! و به من فرمود ای جوان ! مترس و نگاه به من نکن ، من راحت می شوم و به جوار جدّم می روم؛ پس چشمهای خود را روی هم گذاشت و خاموش شد و به رحمت حق واصل گردید . 🇯‌ 🇴‌ 🇮‌ 🇳 https://eitaa.com/mabaheeth/47050 ╭═══════๛ - - - ┅╮ │📱 @Mabaheeth │📚 @ghararemotalee ╰๛- - -

#نهج_البلاغه #توصیه_های_پدرانه | ۲۴ 📜 متن : وَ تَلاَفِیکَ مَا فَرَطَ مِنْ صَمْتِکَ أَیْسَرُ مِنْ إِدْرَاکِکَ مَا فَاتَ مِنْ مَنْطِقِکَ، وَ حِفْظُ مَا فِی الْوِعَاءِ بِشَدِّ الْوِکَاءِ، وَ حِفْظُ مَا فِی یَدَیْکَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ طَلَبِ مَا فِی یَدَیْ غَیْرِکَ. وَ مَرَارَةُ الْیَأْسِ خَیْرٌ مِنَ الطَّلَبِ إِلَى النَّاسِ، وَ الْحِرْفَةُ مَعَ الْعِفَّةِ خَیْرٌ مِنَ الْغِنَى مَعَ الْفُجُورِ، وَ الْمَرْءُ أَحْفَظُ لِسِرِّهِ، وَ رُبَّ سَاع فِیمَا یَضُرُّهُ! مَنْ أَکْثَرَ أَهْجَرَ، و َمَنْ تَفَکَّرَ أَبْصَرَ. قَارِنْ أَهْلَ الْخَیْرِ تَکُنْ مِنْهُمْ، وَ بَایِنْ أَهْلَ الشَّرِّ تَبِنْ عَنْهُمْ، بِئْسَ الطَّعَامُ الْحَرَامُ! وَ ظُلْمُ الضَّعِیفِ أَفْحَشُ الظُّلْمِ! إِذَا کَانَ الرِّفْقُ خُرْقاً کَانَ الْخُرْقُ رِفْقاً. رُبَّمَا کَانَ الدَّوَاءُ دَاءً، وَ الدَّاءُ دَوَاءً، وَ رُبَّمَا نَصَحَ غَیْرُ النَّاصِحِ، وَ غَشَّ الْمُسْتَنْصَحُ. وَ إِیَّاکَ وَ الاِتِّکَالَ عَلَى الْمُنَى فَإِنَّهَا بَضَائِعُ النَّوْکَى وَ الْعَقْلُ حِفْظُ التَّجَارِبِ، وَ خَیْرُ مَا جَرَّبْتَ مَا وَعَظَکَ. بَادِرِ الْفُرْصَةَ قَبْلَ أَنْ تَکُونَ غُصَّةً. لَیْسَ کُلُّ طَالِب یُصِیبُ، وَ لاَ کُلُّ غَائِب یَئُوبُ. وَ مِنَ الْفَسَادِ إِضَاعَةُ الزَّادِ، وَ مَفْسَدَةُ الْمَعَادِ. وَ لِکُلِّ أَمْر عَاقِبَةٌ، سَوْفَ یَأْتِیکَ مَا قُدِّرَ لَکَ. التَّاجِرُ مُخَاطِرٌ، وَ رُبَّ یَسِیر أَنْمَى مِنْ کَثِیر! لاَ خَیْرَ فِی مُعِین مَهِین، وَ لاَ فِی صَدِیق ظَنِین. سَاهِلِ الدَّهْرَ مَا ذَلَّ لَکَ قَعُودُهُ، وَ لاَ تُخَاطِرْ بِشَیْء رَجَاءَ أَکْثَرَ مِنْهُ، وَ إِیَّاکَ أَنْ تَجْمَحَ بِکَ مَطِیَّةُ اللَّجَاجِ. ╭─── │ 🌐 @Mabaheeth ╰──────────

🗞️ #ترجمه_نامه۳۱ ➖➖➖➖➖➖ ↓↓↓↓↓↓ 📄 ... (فرزندم!) جبران آنچه بر اثر سکوت خود از دست داده اى آسان تر از جبران آن است که بر اثر سخن گفتن از دست مى رود، و نگه دارى آنچه در ظرف است با محکم بستن دهانه آن امکان پذير است و حفظ آنچه در دست دارى، نزد من محبوب تر از درخواست چيزى است که در دست ديگرى است. تلخى يأس (از آنچه در دست مردم است) بهتر است از دراز کردن دست تقاضا به سوى آنها، و درآمد (کم) همراه با پاکى و درست کارى بهتر از ثروت فراوان توأم با فجور و گناه است، و انسان اسرار خويش را (بهتر از هر کَس ديگر) نگه دارى مى کند و بسيارند کسانى که بر زيان خود تلاش مى کنند. کسى که پرحرفى کند سخنان ناروا و بى معنا فراوان مى گويد. هر کَس انديشه خود را به کار گيرد حقايق را مى بيند و راه صحيح را انتخاب مى کند. به نيکوکاران و اهل خير نزديک شو تا از آنها شوى، و از بدکاران و اهل شر دور شو تا از آنها جدا گردى. بدترين غذاها غذاى حرام است، و ستم بر ناتوان زشت ترين ستم هاست. در آنجا که رفق و مدارا سبب خشونت مى شود خشونت مدارا محسوب خواهد شد; چه بسا داروها سبب بيمارى گردد و چه بسا بيمارى هايى که داروى انسان است، گاه کسانى که اهل اندرز نيستند اندرزى مى دهند و آن کَس که (اهل اندرز است و) از او نصيحت خواسته شده خيانت مى کند. از تکيه کردن بر آرزوها برحذر باش که سرمايه احمق ها است. عقلْ، حفظ و نگهدارى #تجربه هاست و بهترين تجربه هاى تو آن است که به تو اندرز دهد، #فرصت را پيش از آنکه از دست برود و مايه اندوه گردد غنيمت بشمار. نه هرکَس طالب چيزى باشد به خواسته اش مى رسد و نه هرکَس که از نظر پنهان شد باز مى گردد. تباه کردن زاد و توشه نوعى فساد است و سبب فاسد شدنِ معاد. هر کارى سرانجامى دارد (و بايد مراقب سرانجام آن بود.) آنچه برايت مقدّر شده به زودى به تو خواهد رسيد. هر بازرگانى خود را به مخاطره مى اندازد. (همواره دنبال فزونى مباش زيرا) چه بسا سرمايه کم از سرمايه زياد پربرکت تر و رشدش بيشتر است. نه در کمک کارِ پست خيرى است و نه در دوستِ متهم فايده اى، تا روزگار در اختيار توست به آسانى از آن بهره گير، و هيچ گاه نعمتى را که دارى براى آنکه بيشتر به دست آورى به خطر مينداز. از سوار شدن بر مرکب سرکش لجاجت برحذر باش که تو را بيچاره مى کند. ╭─── │ 🌐 @Mabaheeth ╰──────────