🌀 لوازم آزاداندیشی: نیفتادن در دام افراط و تفریط
📝 هشداری به طلاب انقلابی و دغدغهمند
🖋 مهدی سعادتجو
🔹 آزاداندیشی یعنی آزادی در حوزه اندیشه و فکر، نه در اقدام و عمل. در عمل ما موظف به حرکت بر مدار مسلمات و محکمات هستیم. سالیانی است به برکت بیانات پرفروغ رهبر انقلاب حفظه الله مبنی بر ترویج آزاداندیشی در حوزه و دانشگاه و همچنین تحول در حوزه، شعار تحول بر سر زبانها افتاده و افراد مختلف حوزوی، خواسته یا ناخواسته در این زمینه سخنرانی، قلمفرسایی یا اقدام عملی انجام میهند.
طلاب حوزه نیز کم و بیش درگیر این بحثها هستند و تحول در حوزه، نقل محافل و مجالسشان شده است. طبیعی است ضرورت پرداختن به بحث تحول بر کسی پوشیده نیست، همچنین ضرورت برگزاری کرسیهای آزاداندیشی و گفتمانسازی جزو ضروریات تحول درست است؛ اما آنچه لازم است در این میان مغفول نماند، متأثر نشدن عملی طلاب از نظریات و ایدههای مختلفی است که هنوز درستی و نادرستی آن ثابت نشده است.
🔹 یکی از مسائل مهم در بحث تحول در حوزه، تغییر در کتب درسی و نظام آموزشی حوزه است. لازمه آزاداندیشی در حوزه این است که در اینباره نیز اجازه مطرحشدن نظرات مختلف داده شود اما این بدان معنا نیست که هرکسی نظر و ایده جدیدی مطرح کرد که به مذاق ما خوش آمد به ناگاه در روند تحصیلیمان تغییر مسیر داده و آن را سرلوحه کارمان قرار دهیم. طبیعی است اینگونه عمل کردن برای طلاب مبتدی، جز خسارت و سرخوردگی چیزی در پی نخواهد داشت.
🔹 اما سئوال اینجاست، حال که ما میدانیم کتب درسی و نظام آموزشی فعلی حوزه نیاز به تغییر و تحول دارد، و از طرفی اهتمام جدی به تغییر سریع در آنها نیست وظیفهی طلاب چیست؟ پاسخ به این سوال همان است که در مطلع بحث اشاره شد به اینکه، حرکت همواره باید بر مدار مسلمات و محکمات باشد. آنچه برای ما مسلمّ و قطعی است آن است که تا وقتی کتب موجود تغییر نیافته همینها را خوب بخوانیم. چون کتب موجود و نظام فعلی حوزه تا حدی کارآمدی خود را نشان داده و سالهاست عدهای با همین کتب تربیت یافتهاند و به قلهی علمی حوزه که همان اجتهاد است دست یافتهاند. لذا جایگزین آن نیازمند حجت محکمی است که تا آن حجت اقامه نشود، طلبهی دغدغهمند مجاز به تغییر این مسیر نیست.
🔹 از این روست که امام خامنهای (حفظهالله) اگرچه سالیان درازی است مطالبه جدی مبنی بر تغییر کتب دارند؛ ولی کماکان بر این نظر استوارند که تا کتب موجود تغییر نیافته همینها را خوب بخوانید. بعضی بر این بیانات جفا نموده و آن را حمل بر مصلحتسنجی مینمایند در حالی که اولاً در صورتی که خلافش مد نظر آقا بود ایشان به هیچ وجه ابایی از گفتن آن ندارند ثانیاً بیانات متعدد دیگر در سالیان مختلف مؤید این مدعاست. که میفرمایند:
1⃣ درس خواندن را جدّى بگيريد عزيزان! نگوييد چون اين برنامه فلان عيب را دارد، پس برنامه هيچ؛ نه. تا برنامه تغيير نكرده است، همين برنامهاى كه وجود دارد، بايد با جديّت دنبال شود. بايد درس بخوانيد. (۱۴ مهر ۱۳۷۹)
2⃣ مادامى كه همين كتابها وجود دارد، بايد آنها را بخوانند. يك وقت هست كه يك دست قدرتمندِ توانائى ميتواند بنشيند يك رسائل جديد، يك مكاسب جديد را با همان امتيازات و بدون آن عيوب تهيه كند- كه البته هدف اين است، ايده آل اين است- اما تا مادامى كه آن نشده، همين كتابهایى را كه فعلًا موجود است، بايستى طلبهها خوب بخوانند.(۴ آبان ۱۳۸۹)
🔹 لذا توصیه به طلاب ولایتمداری که دغدغه تحول در حوزه را دارند آن است که مبادا نظریه پردازیهای مختلف در این مسیر شما را از گامنهادن در مسیر محکم بازدارد یا حتی قدمهایتان را در پیمودن آن سست کند. چراکه نتیجهای جز ضعیفشدن بنیه علمی طلاب انقلابی و دغدغهمند در حوزه در برنخواهد داشت و راه را در آینده برای عدهای دیگر که بیگانه از انقلابند باز خواهد کرد. عدهای که حوزه را در خدمت انقلاب نمیدانند و در نتیجه هیچ اعتقادی به تحول صحیح در حوزه نخواهند داشت.
🔹 پس اگر قلبمان برای انقلاب و تحول در حوزه میتپد، باید همین دروس موجود را خوب بخوانیم و با ایجاد گفتمان صحیح کمک کنیم تا صاحبنظران فن در جهت تغییر کتب درسی دست به کار شوند. و در آینده قطعا بسیاری از قدمهای تحول را خود شما طلاب تحولخواه باید بردارید البته بشرط ملّاشدن. که آقا فرمودند: بیمایه فطیر است.
〰〰〰〰〰
🗂 پرونده #ادب_آزاداندیشی
#مناهج
@Manahejj
#یادداشت_وارده
🌀 اعتدال در آزاداندیشی
📝 از احترام تا عدالت
🖋 علی بهادرزایی
🔹 زنجیرهای از بعضی رفتارها که در حوزه با آنها مواجه میشویم را تصویر کنیم:
- تحقیر در جلسات امتحان شفاهی
- تعاملات سرد و دستوری کادر مرکز مدیریت
- برخوردهای زننده در برخی مراجعههای مالی
- عدم سماع (فضلا از استماع و در پله بالاتر ترتیب اثردادن) به نقدهای بنیانی در بعضی بزرگان
و بسیاری مثل اینها. معتقدم این نوع تعاملات را میشود در یک عنوان وسیعتر جا داد: محترم ندانستن طلاب!
طبیعی هم هست وقتی که گروهی از صاحبمنصبان حوزوی ولو در ناخودآگاهشان خود را ارباب بدانند و ما را رعیت، تقویت آزادی در اندیشه و بیان سخت است و تلاش برای خروجی گرفتن از آن سخت تر.
🔹 ناگفته نماند نگارنده آزادی فعلی در ساحت علوم متعارف را ضعیف نمیداند و سخن در بسط و تعمیق آن است.
❓اما تکلیف ما چیست؟ «عزم راسخ، حرکت پرانگیزه و مبارزه» (امام خامنهای، ۶ شهریور ۱۳۹۶)
❓ خط قرمز در این مبارزه کدام است؟ این که در مقابل جفا و سختیها از عدالت در گفتار یا رفتار خارج شویم: «لا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى» (سوره مائده/آیه8)
🔺 طلبه «محترمی» که:
- در نقد منهج علمی اعضا شورای نگهبان میگوید: «نقش ما در فرآیند قانونگذاری چیست؟ جز یک شورای نگهبان با چهار تا فقیه پیر و «فقهی حداقلی» که عمدهاش با برائت پیش می رود! یعنی فقه ما فقه لیبرال است.»
- و در مقام نقد کاستیهای سیاسی-اجتماعی میفرماید: «این نظام را اسلامی نمیدانم.»
- همچنین گاه و بیگاه نامهی با سر و ته گشاد به مراجع مینویسد تا از خجالتشان در آید!
هر چند نیت صادق و عزم راسخ داشته باشد، اما نمیتواند مسیرش را صحیح و عیب را یکسره متوجه سایرین بداند.
🔹 بنابراین مسیر آزاداندیشی جادهای است که از یک جهت محدود به «احترام» است و از طرف دیگر مقیّد به«عدالت»؛ شاید بتوان تازهترین بیانات رهبری در دیدار با حوزویان را هم اینچنین تفسیر کرد: «در حوزه از یک طرف طلبه های جوان باید ادب را، اطاعت را نسبت به بزرگان حوزه، نسبت به مراجع تقلید حفظ کنند، همین طور که در همین منشور روحانیت امام (رضوان الله علیه) همین ها هست. آن بزرگان حوزه هم باید حلم را و تحمّل را نسبت به جوان ها در نظر داشته باشند.» (۱۸/اردیبهشت/۱۳۹۸)
🔹 راه تحقّق اندیشههای آزاد هم منحصر در بلند دادزدن نیست، حوزه در «آزادی عملکرد» سعه صدر بسیاری دارد که ما غافلیم و «دیگران» به خوبی از آن بهره میبرند؛ دانشگاه مفید، دانشگاه ادیان و مذاهب، مؤسسه فهیم و بسیاری مجموعههای «دگراندیش» در حال تربیت طلبه و قبضه مناصب روحانیت در پست های کلیدی کشورند، حتی شیعیان انگلیسی هم تنها در بعد رسانهای مشکل دارند و الا از قوت فعالیتشان در حوزه ها و هیئات چندان کاسته نشده. این سخن جاودانه امام صادق علیهالسلام را فراموش نکنیم که «اذا اتّسع الزمانُ فَأبرارُ الزّمانِ أولی بِهِ».
〰〰〰〰〰
🗂 پرونده #ادب_آزاداندیشی
#مناهج
@Manahejj
🌀 آینده طلاب انقلابی زیر قیچی تحجر و تحولخواهی غلط
📝 حکایت یک دوقطبی کاذب
🖋 علی مهدوی
🔹 در این میانه دو طیف، آینده طلاب انقلابی را به بازی گرفتهاند:
یک. متحجرین:
این دسته، متعبد به تمام محتوای کتب موجود هستند. حتی نه تنها دست از محتوا بر نمیدارند؛ بلکه تکتک عبارات سلف را نیز چون ناموس خویش میدانند. لذا هرگونه تغییر و پالایشی در کتب را برنمیتابند...
دو. تحولخواهان بی بصیرت
این دسته، چوب حراج به تمام کتب موجود میزنند. اشکالشان فقط به عبارات و مغلقبودن کتب فقط نیست؛ بلکه تقریبا بر تمام محتوای کتب میتازند. بیش از هفتاد درصد از اصول موجود را زائد میدانند. حتی شیخ اعظم را مایهی نکس فقه و عقبگرد حوزه علمیه میدانند!! ...
❓ برنده این دوقطبی کاذب کیست؟
📌 متن کامل یادداشت در پست بعد
👇👇👇👇👇
〰️〰️〰️〰️〰️
🗂 پرونده #ادب_آزاداندیشی
#دوقطبی_کاذب
#مناهج
@Manahejj
🌀 آینده طلاب انقلابی زیر قیچی تحجر و تحولخواهی غلط
📝 حکایت یک دوقطبی کاذب
🖋 علی مهدوی
🔹 بیشک پیشرفت و ارتقای حوزه علمیه در گرو آزاداندیشی است؛ کما اینکه در تمام ادوار تاریخ حوزه علمیه، هرجا آزاداندیشی پررنگتر بوده، رشد علم نیز هویداتر بوده و هرجا کمرنگتر شده، حرکتهای اصلاحی و ترقی نیز کندتر شده است.
🔹 امروز نیز حوزه علمیه برای همگامشدن با نیازهای جامعه و حرکت در ریل تحقق تمدن اسلامی، نیازمند تضارب آراء و علیالخصوص برگزاری کرسیهای آزاداندیشی است. چراکه با عرضهی مناهج مختلف است که منهج صحیح از سقیم بازشناخته خواهد شد و آسیبها و مشکلاتِ هر راه رخ مینماید.
🔹 در این میانه دو طیف، آینده طلاب انقلابی را به بازی گرفتهاند:
یک. متحجرین:
این دسته، متعبد به تمام محتوای کتب موجود هستند. حتی نه تنها دست از محتوا بر نمیدارند؛ بلکه تکتک عبارات سلف را نیز چون ناموس خویش میدانند. لذا هرگونه تغییر و پالایشی در کتب را برنمیتابند. تفکیک استعدادها و اختلاف روش آموزشی برای هر استعدادی را فهم نمیکنند و حتی هرکسی را که ادعای تورم اصول موجود را داشته باشد یا نظری خلاف ایشان بدهد را کجاندیش، بیسواد، وابسته به دستگاههای نفوذ غرب و... میدانند. بیآنکه توان دفاع علمی از حیثیت اصول موجود را داشته باشند یا در عمل ثمره آنچه بر آن اصرار دارند را نشان دهند. لذا سهم این عده از آزاداندیشی بسیار اندک است.
دو. تحولخواهان بیبصیرت
این دسته، چوب حراج به تمام کتب موجود میزنند. اشکالشان فقط به عبارات و مغلق بودن کتب فقط نیست؛ بلکه محتوا را نیز نقد میکنند. بیش از هفتاد درصد از اصول موجود را زائد میدانند. حتی شیخ اعظم را مایهی نکس فقه و عقبگرد حوزه علمیه میدانند!! نیل به اجتهاد را بسیار نزدیک میدانند. همچنین از هیچ تلاشی برای ترویج افکارشان فروگذار نیستند. روزی که بتوانند از در وارد شوند و اجازه همایش و مناظره داشته باشند، مضایقه نمیکنند؛ اما روزی هم که درهای مناظره و همایش بسته شود و گفته شود: کفایت مذاکرات، دست روی دست نمیگذارند و سراغ گزینههای بعدی میروند. از جمله: تحریک طلاب برای اعتصاب علمی، سیاهنمایی فضای موجود، مأیوسساختن طلاب، پشیمان کردن طلاب جدیدالورود و... . این طیف نیز سوءاستفادهگران از فضای آزاداندیشی هستند.
🔹 اینجاست که طلابی که از متحجرین خسته و سرخورده شدهاند، متحیر در اینکه چه باید کرد، ناخودآگاه به دام قطب [کاذب] دیگر میافتند. قطبی که بجای درنظرگرفتن روش برخورد صحیح با متحجرین، داشتن صبری معقول و آگاهی به لوازم حقیقی تحول، بنزین روی آتش سینه طلاب انقلابی میریزد و بیتوجه به سنتهای حوزوی سعی دارد آنها را بر علیه وضع موجود بشوراند. اما این تمام ماجرا نیست. طلاب انقلابی که دل به تحولخواهان کمتجربه و افراطی میدهند پس از چندی، دیگر امید و انگیزهای برای درس خواندن ندارند؛ دل از شیخ بریده و از آخوند منزجرند.
❓ برنده این دوقطبی کاذب کیست؟
🔹 در چنین فضایی آنکه خوشهچینی میکند متحجرین هستند. چون طلاب خودشان را به شدت علمی بار میآورند و در آینده خیل زیادی از متحجرین سکولار با فرسنگها فاصله از نظامات فقهی و فقه حکومتی تحویل جامعه میدهند. فضلایی که هیچ فهمی از نظامات فقهی نخواهند داشت و از اساس آن را منکر میشوند!! چه پیروزی و فتحی بالاتر از این برای متحجرین؟ با کمترین هزینه، رقیب(طلاب انقلابی) از میدان علم به در شده و خودشان یکهتاز عرصه خواهند شد؛ بنابراین سالیان بسیاری، «تحول صحیح» عقبتر رانده خواهد شد؛ چراکه «حلوای مسموم تحول غلط»، کار خود را کرد.
〰️〰️〰️〰️〰️
🗂 پرونده #ادب_آزاداندیشی
#دوقطبی_کاذب
#مناهج
@Manahejj
🌀 لزوم کنترل دیکتاتورهای علمی
📝 وظیفه شورای عالی در تعمیق آزاداندیشی
🖋 علی مهدوی
🔹 اینکه امروز گروهی مدعی تحولخواهی، دانسته یا نادانسته سعی دارد با پمپاژ یأس بیشتر در طلاب، طلاب را وادار به نافرمانی و اعتصاب در مقابل حوزه علمیه کند، بیش از هرچیز و هرکس، مقصرش مسؤولین حوزوی هستند. چراکه با تعلل در برگزاری کرسیهای آزاداندیشی و همچنین کوتاهی در تدوین اسناد و چارچوبهای لازم پیرامون کرسیهای آزاداندیشی، ناخواسته باعث میداندادن بیشتر به ایشان شدند.
🔹 همیشه گفتهاند، حرمت امامزاده به متولی آن است. وقتی طلاب، راه ارتباطی خود با شورای عالی حوزههای علمیه را منسد میبینند، طبیعی است که لاجرم گرد پرچمی جمع خواهند شد که در ظاهر، حرف نهان ایشان را فریاد میزند؛ ولو در باطن با تحول مطلوب حوزه علمیه، فرسنگها فاصله داشته باشد. وقتی عدهای شبهاتی درباره شیخ انصاری در حوزه علمیه مطرح میکنند و یا متد فقاهت فعلی را به چالش میکشند، اگر مسؤولان حوزوی، بجای اقدام به پاسخ علمی، شروع به تکفیر و تحریم و تفسیق ایشان کنند، طلابی که شاهد این فضا هستند چه برداشتی خواهند کرد؟ غیر از این است که امر برایشان مشتبه میشود که مبادا این حرفها حق است و کل فقه و اصول باید درو و دیگرگون شود؟!
🔹 در حوزه علمیه همه مدعی لزوم آزاداندیشی هستند؛ اما حوزه علمیه از وجود دو نوع دیکتاتور علمی رنج میبرد:
یک. متحجرین:
اینها بجای پاسخ علمی فقط از اهرم تکفیر و رمی و تفسیق استفاده میکنند. چیزی که سالهای سال است در حوزه علمیه ور افتاده و دیگر کارایی قرون گذشته را نداشته و نخواهد داشت.
اینکه یک فاضل حوزوی، بجای اظهار فضل علمی و برخورد متین با شبهات علمی، شروع به هتاکی کند و طرف مقابل را نادان، بیسواد، نفوذی و ... بداند؛ در عمل چه نتیجهای به بار خواهد آورد؟! غیر از این است که شبههپراکنها را جریتر خواهد کرد؟ حال آنکه گرهای که از روز اول با دست باز میشد را نباید به دندان گرفت.
دو. افراطیون
اینها بجای طرح علمی و معقول اشکالات خود، عواطف طلاب را بر میانگیزانند. حال آنکه همانقدری که تکفیر مذموم است، احساسیکردن فضا نیز قبیح است؛ چراکه خط قرمز مباحثات علمی را کنار میزند. و نشان از آن دارد که میخواهند به هر قیمتی حرف خود را به کرسی بنشانند و این چیزی به جز دیکتاتوری علمی نیست.
🔹 علاج رهایی از دیکتاتورها:
جز مسؤولین حوزوی (بالاخص شورای عالی) کنترل دیکتاتورها از هیچکسی ساخته نیست. باید برای آزاداندیشی کمیتههای مختلفی تدبیر و تأسیس شود. کمیتهای برای پیگیری و تحقق ایدههای ناب و ابتکارات علمی جدید و تدوین کتب درسی جدید براساس آنها. کمیتهای برای ارائه گزارش روند کرسیها به افکار عمومی و طلاب. یکی از این کمیتهها نیز کمیته انضباطی است. کمیته انضباطی موظف است به دیکتاتورها و افرادی که جو آزاداندیشی را متشنج میکنند، اخطار دهد و حتی بعد از سر باز زدن از هشدارها، اقدام به مقابله عملی کند. هیچکسی در حوزه علمیه حق ندارد دیکتاتورمآبانه رفتار کند: چه از طریق تکفیر و چه احساسیکردن فضا و یا پمپاژ یأس به اسم واقعنمایی.
🔹 از شورای عالی حوزههای علمیه انتظار میرود به وظیفه خود در تعمیق آزاداندیشی و برگزاری کرسیهای آزاداندیشی عمل کند؛ چراکه هرچه این مهم عقبتر میافتد، عواقب وخیمش پای شورای عالی نوشته میشود که هم مؤاخذه دنیوی افکار طلاب را در پی دارد و هم مؤاخذه الهی از سرنوشت حوزه علمیه.
〰️〰️〰️〰️〰️
🗂 پرونده #ادب_آزاداندیشی
#دیکتاتور_علمی
#مناهج
@Manahejj