✳️ هرچند روحانیون مخالف را به‌شدت سرکوب کرده‌ایم ولی این سکون و آرامش موقتی است! #روزشمار #21_مهر_1343 در یک سند ساواک به تاریخ 21 مهر 1343 می‌خوانیم: «همان‌طور که قبلا نیز به استحضار رسیده است روش ساواک به طور کلی بایستی مبتنی بر تقویت روحانیون موافق و تضعیف روحانی‌نماهای اخلالگر و مخالف باشد. در حال حاضر گرچه فعالیت روحانیون مخالف به‌طور قابل توجهی کاهش یافته و با تدابیری که اتخاذ شده است هرگونه اخلالگری و تحریک و تبلیغ به‌سرعت خنثی و عاملین آن به‌شدت سرکوب گردیده‌اند، ولی این سکون و آرامش موقت را نمی‌توان ملاک روش بعدی و کلی روحانیون دانست؛ لذا به منظور جلوگیری از هرگونه فعالیت مجدد وسیله اخلالگران و تقویت روحانیون واقعی که از حدود وظایف مذهبی خود خارج نمی‌شوند لازم است نکات مشروحه زیر به‌طور محرمانه مورد اجرا قرار گیرد». در ادامه این سند و به عنوان توصیه اول آمده است: «الف) تضعیف وضع مالی مخالفین: یکی از مؤثرترین عواملی که عده‌ای از روحانیون را به مخالفت با دولت واداشته است کمک مالی است که از طرف دستجات دیگر مخالفین به آنان می‌شود تا آنجا که عده‌ای از وعاظ مخالفت و تبلیغ علیه هیئت حاکمه را وسیله‌ای برای جلب کمک مادی قرار داده‌اند و مکرر مشاهده شده که روحانیون بازداشت‌شده پس از آزادی مورد لطف و عنایت خاص طبقه مخالف دولت واقع گردیده و به آنان کمک‌های شایانی شده است. برعکس آن عده از وعاظ که در زمره موافقین بوده‌اند بر اثر تلقینات مثمره‌ای که علیه آنان می‌شود در عسرت به سر می‌برند و حتی صاحبان مجالس روضه‌خوانی نیز از دعوت ایشان به مجالس خود سرباز می‌زنند». این سند می‌افزاید: «علی‌هذا در بدو امر بایستی جلوی کمک‌های بی‌دریغی که به این افراد می‌شود سد گردد». در ادامه سند ساواک راه‌های زیر برای سد کردن کمک‌ها به روحانیون مخالف توصیه شده است: 1. شناسایی و تضعیف عوامل تقویت‌کننده: در بین اصناف و بازاری‌ها عده‌ای هستند که بر اثر اعتقادات مذهبی مبالغ نسبتا زیادی در اختیار مقامات روحانی می‌گذارند که برحسب معمول قسمت اعظم این وجوه در اختیار مخالفین قرار می‌گیرد. این افراد بایستی دقیقا شناخته شوند و میزان وجوهی که می‌پردازند معلوم گردد سپس با دقت هر چه تمام‌تر و به طور نامحسوس باید درآمدهای حقیقی این طبقه که از آن به میزان زیاد به طبقه روحانیون مخالف پرداخت می‌نمایند برای سازمان‌های وصولی مالیاتی تعیین و سپس رؤسای دارایی و شهرداری محل را وادار نمود که در اخذ مالیات و عوارض شهرداری به‌خصوص مالیات‌های معوقه از آنان شدت عمل به خرج دهند. ❌ باید کمک‌کنندگان به مخالفین را در مضیقه مالی قرار داد! چنانچه در اماکنی که متعلق به شهرداری و یا سایر مؤسسات دولتی است سکنی دارند و یا محل کسب ایشان در آنجاست برای تخلیه محل به آنان فشار وارد سازند و خلاصه به طرق مختلف ولی در نهایت اختفا که به ماهیت موضوع پی نبرده و مستمسک دیگری برای تبلیغ علیه دولت به دست مخالفین نیفتد در مضیقه مالی قرارشان دهند. 2. در مورد موقوفات: با همکاری اداره اوقاف باید سیل کمک به مخالفین را تغییر جهت داد و دریافت‌کننده وجوه را فقط موافقین و بی‌طرف‌ها محسوب داشت. 3. درآمد حاصله از شرکت در مجالس روضه‌خوانی نیز برای وعاظ مخالف منبع درآمد قابل ملاحظه‌ای می‌باشد؛ به‌خصوص که موافقین را هم از این درآمد محروم ساخته‌اند و از دعوت آنان به این مجالس جلوگیری می‌کنند. برای از بین بردن این موقعیت ترتیبی اتخاذ شود که وسیله شهربانی‌ها از برگزاری مجالس روضه‌خوانی بدون کسب اجازه قبلی جدا جلوگیری شود. ❌ ساواک به وعاظ موافق حکومت کمک مالی می‌کند! این سند نتیجه‌گیری کرده است: «بدین ترتیب یا مخالفین برای ادامه معاش از مخالفت و سمپاشی دست خواهند کشید و یا اینکه از منبر رفتن محروم و به جای آنان عده‌ای از موافقین که در حال حاضر بسیار در مضیقه مالی به سر می‌برند و در پاره‌ای از موارد ساواک به ایشان کمک مالی می‌کند به منبر رفته و از این وضع نجات خواهند یافت. البته باید توجه شود که روحانیون موافق به طور آشکار مورد حمایت ساواک واقع نشوند بلکه به‌طور غیر محسوس به آنان کمک گردد». ❌ باید بین مخالفین نفاق ایجاد کنیم! در این سند و به عنوان یک روش دیگر برای برخورد با مخالفین حکومت آمده است: «ضمنا روش دیگری برای تضعیف مخالفین ایجاد نفاق بین آنهاست که بایستی با طرح و نقشه‌های بسیار دقیق اجرا شود و از اتحاد و همبستگی آنان جلوگیری به عمل آید. این امور بستگی کامل به درایت و ابتکار اجراکنندگان دارد که با توجه به اوضاع و احوال و سایر جهات طرح لازم را تهیه و به مرحله عمل درآورند». قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک، ج 6 ، ص 397. @iichs_ir

✳️ بگیروببندهای پس از کودتای 3 اسفند 1299؛ هنگامه عجیب محبس نمره دو پس از کودتای 3 اسفند 1299، محمدتقی بهار در کتابش در‌این‌باره نوشت: «مدرس، شیخ حسین یزدی، حاج مجدالدوله، فرمانفرما، تیمورتاش، رهنما، دشتی، فرخی، فدائی و من و سید هاشم وکیل و جماعتی کثیر از این قبیل همه حبس شدند. من در محبس نمره دو، که شبانه به آنجا وارد شدم، هنگامه عجیب و غوغای تماشایی دیدم؛ از پیر هشتادساله تا پسربچه چهارده‌ساله که او را با زیرشلواری از خانه کشیده و آورده بودند».1 #شرح_عکس #محمدتقی_بهار و برخی از نمایندگان پنجمین دوره از مجلس شورای ملی در گفت‌‎وگو با رضاخان 1. محمدتقی بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ج 1، تهران، کتاب‌های جیبی، 1357، صص 91-92 و 95. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ توهین #محمدرضا_پهلوی به ملت ایران! محمدرضا پهلوی‌ در سال 1339 در کتابِی که با عنوان «مأموریت برای وطنم» به نام او تألیف شد، ضمن توهین به ملت ایران، به نقش مستقیم خود در تشکیل و تحمیلِ دو حزب فرمایشی مردم و ملیون (در سال 1336)،‌ به جامعه ایرانی، چنین اعتراف کرد: «بعضی از افراد از احزاب ما انتقاد می‌کنند به این عنوان که این دو حزب از طرف مردم بنیان‌گذاری نشده و از طرف مقامات عالیه کشور تحمیل گشته‌اند، حتی برخی از بدبینان مدعی هستند که این احزاب دست‌نشانده مقام سلطنت و دولت هستند. این اشخاص به انگیزه اصلی تشکیل احزاب در کشوری مانند ایران که تازه در مسیر پیشرفت و ترقی افتاده است دقت نکرده‌اند. در کشور ما... هنوز بسیاری از افراد مردم بی‌سواد هستند، به علاوه هنوز مفهوم دموکراسی پارلمانی و احزاب سیاسی برای ما تازگی دارد و در کشوری که سنن ملی در طرز زندگانی و سنخ فکر مردم تأثیر عمیق دارد فکری از این سخیف‌تر نیست که تصور شود ممکن است احزاب سیاسی ما یک‌باره از میان مردم و به دست مردم به‌وجود آیند و به رشد و نمو و کمال برسند».1 1. محمدرضا پهلوی، مأموریت برای وطنم، تهران، کتابخانه پهلوی، 1339، صص 336 ـ 337. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ چرا دو حزب مردم و ملّیون به‌وجود آمد؟؛ اعترافات یک شومن حزبی «بعد از وقایع 28 مرداد... [که] احزاب کوچک و بزرگ سیاسی [مستقل و منتقد حکومت] میدان فعالیت خود را از دست دادند... دستگاه‌های اداره‌کننده سیاست ایران بعد از اطمینان به آرامش و ثبات نسبی اوضاع تشخیص دادند که برای "وانمود ساختن" یک جامعه دموکرات و مترقی احتیاج به وجود احزاب دارند؛ به خصوص اینکه وجود حکومتی که مدعی رعایت اصول دموکراسی است بدون وجود احزاب "از نظر بین‌المللی" قابل تردید به نظر می‌رسید. روی این فکر به وجود آمدن احزاب سیاسی که به دست "افراد مورد اعتماد [حکومت]" رهبری شده و در عین حال در "کانال تعیین‌شده" حرکت نماید بیش از پیش قوت گرفت و آنهایی که دارای شمّ سیاسی بودند این موقعیت را درک می‌کردند و از طرفی افراد زرنگ که پیشه سیاسی آنها چالاکی و موقع‌شناسی است! به دست و پا افتاده و درصدد برآمدند که در جریان تشکیل احزاب موردنظر رُل رهبری را به‌دست آورند.»1 1. صمد نامور، «شکست احزاب سیاسی»، نشریه هفتگی ملل خاورمیانه، دوره جدید، ش 2، شنبه 13 آبان 1340، صص 6 ـ 5. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ رویکرد سیدحسن تقی‌زاده در بحبوحه مناقشه آذربایجان و ارمنستان؛ تقی‌زاده چه نگاهی به آذربایجان و ارمنستان داشت؟ آذربایجان و ارمنستان بعد از نزدیک به دو هفته درگیری نظامی بسیار شدید به آتش‌بس دست یافتند؛ دو کشوری که عمر استقلال آنها از شوروی کمتر از سی سال است، بر سر منطقه قره‌باغ وارد فاز مبارزه نظامی با هم شدند؛ استقلالی که یک قرن پیش در پی انقلاب اکتبر روسیه حاصل شد، ولی دو سال بیشتر دوام نیاورد (1918-1920م). با وجود عمر کوتاه این استقلال، مسئله همان گونه که امروز منطقه را به خود درگیر کرده است، به‌قدری مهم بود که ذهن سیدحسن تقی‌زاده، از روشنفکران سکولار عصر مشروطه، را نیز به خود مشغول نمود و او را به تحلیل این مسئله در نشریه «کاوه»1 واداشت: «استقلال خطه موسوم به آذربایجان در کنار گرجستان و ارمنستان به‌خودی خود از لحاظ منافع ایران زیانی ندارد، بلکه اگر واقعا یک امارت یا دولت مستقل به تمام معنی که به ساز هیچ یک از دول خارجه نرقصد در آن سرزمین که یک وقتی از قلمرو سلاطین و جزء مملکت ما بود به عمل آید، چون در منافع اقتصادی و تمدن با ایران بیشتر از هر مملکت خارجی مربوط هستند و نیز ما را از مملکت قزاق و قشون سرخ جدا می‌کند، اسباب خوشوقتی ماست».2 #شرح_عکس #سیدحسن_تقی_زاده در دوره سفر به اروپا 1. این نشریه را تقی‌زاده در سال‌هایی که در خارج از ایران به‌سر می‌برد (1916-1922م) در آلمان منتشر می‌کرد. 2. کاوه، سال پنجم، ش 5-4 (شماره مسلسل 40-39)، غرة رمضان 1338/ 21 مه 1920، ص 2. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ بررسی نوع مقابله رژیم پهلوی با امام خمینی و مخالفت ایشان با کاپیتولاسیون؛ چرا حکومت پهلوی امام را تبعید کرد؟ #مقاله #چکیده حوادث 15 خرداد و دستگیری امام خمینی آشکارکننده مبارزه ایشان با رژیم پهلوی بود و شاه از جانب امام خمینی به‌شدت احساس خطر کرد. طولی نکشید که امام با حمایت گسترده روحانیت آزاد شد. شاه می‌پنداشت که حالا مخالفِ او سکوت پیشه می‌کند، اما امام در مخالفت با لایحه کاپیتولاسیون سکوت نکرد. دو دلیلِ عمده باعث می‌شد حکومت پهلوی تنها راه برخورد با امام خمینی را تبعید ایشان به خارج در کشور بداند: اولین دلیل تأیید مرجعیت امام بود و حکومت نمی‌توانست مرجعیت را به مجازات سنگین از قبیل اعدام محکوم کند؛ دومین عامل ایستادگی و پافشاری امام خمینی بر مبارزه با سیاست‌های غیراسلامی و غرب‌گرایانه محمدرضا پهلوی بود. رژیم پهلوی به این نتیجه رسید که تبعید امام در داخل کشور نمی‌تواند مانعی بر سر راه مبارزه ایشان ایجاد کند؛ ازاین‌رو بهترین تصمیم را تبعید به خارج از ایران با نیّت دور ساختن امام از کشور و کم‌رنگ ساختنِ تصویر ایشان در ذهنیت جامعه ایران دانست. #شرح_عکس دیدار حجت‌الاسلام والمسلمین سیدفضل‌الله خوانساری، داماد آیت‌الله العظمی حاج سیداحمد خوانساری، با #امام_خمینی در دوران یک‌ساله تبعید به کشور ترکیه متن کامل این مقاله را در لینک زیر بخوانید https://b2n.ir/459493 https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ نصیحت #روزنامه_کاوه ؛ ای کسانی که راه نجات مملکت را رابطه با کدخدا می‌دانید امروزه عده‌ای راه نجات کشور را به رابطه با آمریکا گره می‌زنند و رفع مشکلات ما را در کمک گرفتن از آن می‌دانند. صد سال پیش نیز بودند افرادی که راه رهایی ایران از هرج و مرج ناشی از مداخله بیگانگان را در ارتباط با این دول و به‌ویژه قدرت استعماری آن زمان، بریتانیا، می‌جستند. با توجه به چنین اندیشه‌هایی بود که روزنامه «کاوه» یکی از سرمقالات خود را به بررسی آنها اختصاص داد و در بخشی از آن چنین نوشت: «منحصر دانستن نجات مملکت به راه سیاست بین‌المللی چنانچه امروز حواس اغلب "وطن‌پرستان ایران" بدان معطوف است سهو عظیم و غفلت بزرگ یا نتیجه شهرت‌پرستی و هوس "دیپلماتی" و "سیاسی‌گری" است».1 1. روزنامه کاوه، س 2 (دوره جدید)، ش 5 (شماره مسلسل 52)، 1 رمضان 1339/ 9 مه 1921، ص 1. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ گزارش‌هایی از ساواک درباره فعالیت حزب اقلیت مردم (7) کارنامه یک ساله #حزب_مردم هنوز یک سال و چند ماهی از بنیان‌گذاری حزب اقلیت مردم به رهبری اسدالله علم ــ که به گفته محمدرضا پهلوی برای تمرین دموکراسی و تحزب در ایران ایجاد شده بود! ــ نگذشته بود که ساواک در گزارشی به تاریخ دی‌ماه 1337 کارنامه فعالیت آن را چنین بازگو کرد: «1. حضور و غیاب اعضا و افراد حوزه‌‌ها کنترل و رسیدگی نمی‌شود و در نتیجه ماه‌ها ممکن است یک حوزه تشکیل نگردد؛ 2. اعضای حزب مردم دلبستگی و علاقه باطنی نسبت به حزب و تشکیلات حزبی ندارند، بلکه فقط به علت دوستی با آقای علم یا دوستان ایشان عضویت حزب را پذیرفته و بعضا در محل حزب حاضر نمی‌شوند؛ 3. روحیه افراد حزبی بسیار ضعیف و معتقدند هر فردی که به طرق مختلف به آقای علم نزدیک شد بدون کوچک‌ترین فعالیتی در حزب به خواسته‌های خود خواهد رسید؛ 4. به طور کلی چون کارگردانان حزب به یک عده از بستگان و دوستان خویش توجه دارند، لذا سایر افراد حزبی از این باندبازی و تبعیض در داخل حزب ناراضی می‌باشند».1 1. مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی (اسناد حزب مردم) https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ وضعیت نمایندگان مجلس در دوره پهلوی؛ شرط وکالت مادام‌العمر اکثر قریب به اتفاق نمایندگان دوره پهلوی تغییر نمی‌یافتند، مانند آنکه وکالت آنان مادام‌العمر خواهد بود، در ادوار بعد هم ثابت می‌ماندند، مگر آنکه اتفاقا یکی دو نفر از ایشان در یک موردی بر خلاف نظر دولت گوشه­ای زده یا ایرادی گرفته باشند که در این صورت نه تنها در دوره بعد انتخاب نمی‌شدند بلکه ممکن بود به قیمت گرفتاری آنان تمام شود. ظریفی در این مورد قطعه‌ای سروده که در زیر نقل می‌شود: ندانی که من روی کرسی مجلس چرا روزگاری بکردم درنگی از آن رو که بودم وکیل رضاخان وکیل مطیع و وکیل زرنگی بهر رنگ ارباب میخواست بودم اگر میل او بود هر دم برنگی1 #شرح_عکس #رضاشاه و عده‌ای از نمایندگان دوره نهم مجلس شورای ملی شماره آرشیو: 1912-1ع 1. #حسین_مکی ، تاریخ بیست‌ساله ایران، ج 5، تهران، نشر ناشر، 1362، صص 37-38. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ سیل تبریز، کمک #شهبانو به ونیز 8 خرداد 1350، روزنامه «آیندگان» در صفحه اول خود گزارش کوتاهی از سیل مرگبار در لاریجان و تبریز با تیتر «دهکده لاریجان را آب برد و 12 تن غرق شدند» منتشر کرد و در اخبار و اطلاعات اولیه اعلام کرد که تاکنون جسد دوازده نفر پیدا شده و تعدادی نیز به درمانگاه‌ها انتقال داده شده‌اند. هم‌زمان در صفحه اول همان روزنامه آمده است که «هدیه علیاحضرت شهبانو برای نجات ونیز» از خطر غرق شدن... ❌ بخشی از خبر سیل در تبریز و لاریجان: «در نتیجه بارندگی بی‌سابقه‌ای در تبریز و نواحی اطراف به جز مسجد و خانه فرهنگ روستایی ده هیچ بنایی سرپا نیست... سیل روستای لاریجان در 25 کیلومتری تبریز را ویران کرد و تاکنون جسد دوازده تن پیدا شده است...» ❌ بخشی از خبر هدیه شهبانو به ونیز: «از طرف شهبانو برای نجات شهر ونیز از خطر غرق شدن هدیه بسیار نفیسی برای شهرداری ونیز ارسال شده است. این هدیه که طی مراسمی با حضور سفیر شاهنشاه آریامهر در ایتالیا در اختیار شهرداری ونیز قرار خواهد گرفت در یک حراج عمومی به معرض فروش گذاشته می‌شود و وجه حاصل از آن به مصرف نجات ونیز از خطر غرق شدن می‌رسد... .»1 1. روزنامه آیندگان، ش 1038، 8 خرداد 1350، ص 1. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

عبرتی تاریخی برای دستگاه دیپلماسی سیاستهای دویست ساله کشورهای غربی در ایران https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ مسئله سیستان مجلس را به هم ریخت مسئله آب و خشکسالی در سیستان برای بار دوم مجلس شورای ملی را به هم ریخت. ابراهیم پردلی، نماینده اقلیت، بار دیگر مسئله سیستان را با حمله شدید به دولت و اکثریت درآمیخت و هنگامی که نماینده اکثریت به جوابگویی همکار مخالف خود پرداخت، مجلس به‌شدت متشنج شد.1 1. روزنامه آیندگان، سال چهارم، ش 1034، 3 خرداد 1350، ص 8. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ کوچک شدن سفره مردم در نتیجه قانون تجارت «انحصار بر محصولات عمده صادراتی کشاورزی چون پنبه، برنج، ابریشم و توتون و چای از نظر بهبود وضعیت مالی کشاورزان نیز تأثیر چندان مطلوبی نداشت؛ زیرا معمولا نرخ‌های اعلام‌شده دولت برای خرید این گونه محصولات با قیمت‌های واقعی تفاوت زیادی داشت و بسیار پایین‌تر از آن نرخی بود که حتی هزینه تولید آنها را برآورده نماید. همچنان که انحصار پنبه نیز به افزایش قیمت آن از هر بقچه 30 ریال به 100 ریال شد. انحصار فرش نیز موجب ضرر بازار فرش و پشم خام شد و حتی رمه‌داری را نیز با خطر مواجه ساخت. قیمتی که دولت برای پشم و پوست تعیین کرده بود مطابقتی با بازار عرضه و تقاضا نداشت و نتیجه آن کاهش تولید این محصولات بود در حالی که این محصولات در بازارهای خارجی و کشورهای همجوار خواهان زیادی داشت؛ در نتیجه اتخاذ این سیاست بسیاری از صاحبان گله‌ها، آنها را به خارج از مرزها و کشورهای همجوار فرستادند و علاوه بر کمیابی در بازار پشم و پوست، خوراک مردم از قبیل گوشت و روغن و شیر نیز دچار کمیابی شد.»1 1. روزنامه ایران، ش 384، 5 مهر 1320. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ نصیحت #روزنامه_کاوه ؛ ای کسانی که راه نجات مملکت را رابطه با کدخدا می‌دانید امروزه عده‌ای راه نجات کشور را به رابطه با آمریکا گره می‌زنند و رفع مشکلات ما را در کمک گرفتن از آن می‌دانند. صد سال پیش نیز بودند افرادی که راه رهایی ایران از هرج و مرج ناشی از مداخله بیگانگان را در ارتباط با این دول و به‌ویژه قدرت استعماری آن زمان، بریتانیا، می‌جستند. با توجه به چنین اندیشه‌هایی بود که روزنامه «کاوه» یکی از سرمقالات خود را به بررسی آنها اختصاص داد و در بخشی از آن چنین نوشت: «منحصر دانستن نجات مملکت به راه سیاست بین‌المللی چنانچه امروز حواس اغلب "وطن‌پرستان ایران" بدان معطوف است سهو عظیم و غفلت بزرگ یا نتیجه شهرت‌پرستی و هوس "دیپلماتی" و "سیاسی‌گری" است».1 1. روزنامه کاوه، س 2 (دوره جدید)، ش 5 (شماره مسلسل 52)، 1 رمضان 1339/ 9 مه 1921، ص 1. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ بررسی نحوه موضع‌گیری امام خمینی در برابر لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی؛ تاکتیک امام خمینی در مبارزه با اسدالله علم #مقاله #چکیده یکی از موضوعات مهم دهه 13۴۰، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی است. این لایحه سال‌ها پیش تصویب شده بود و اسدالله علم در مهر ۱۳۴۱ درصدد اجرای آن برآمد. روحانیت، لایحه مذکور را هجوم شاه به ارزش‌های مذهبی و مقدمه از رسمیت انداختن اسلام می‌دانست. گویی! چهره واقعی رژیم علنی شد و امام خمینی(ره) با تلنگرهای درست به علما پرده‌ها را کنار زد و حقایق را عریان کرد. #شرح_عکس بازدید امام خمینی از آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی و آیت‌الله حاج میرزا حسنعلی مروارید پس از دیدار آنها با ایشان (فروردین 1343) برای مطالعه متن کامل اینجا کلیک کنید! https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ به مناسبت تشکیل نیروی دریایی در دوره پهلوی اول؛ کارکرد ناوگان ایران در خلیج فارس #مقاله #چکیده نیروی دریایی هم مانند سایر ارکان ارتش خیلی زود در برابر هجوم قوای بیگانه در سواحل شمالی دریای خزر و آب‌های خلیج فارس دچار فروپاشی شد. مقاومت‌های پراکنده اما دلاورانه برخی سربازان و افسران نیروی دریایی هم به کشته‌شدن جمع زیادی از آنان از جمله سرهنگ بایندر انجامید. به این ترتیب نیروی دریایی ارتش پهلوی نیز در صحنه عمل تفاوت چندانی با قوای بحریه پراکنده نداشت. طبیعی بود که نیروی دریایی تازه‌تاسیس ایران در دوره پهلوی اول، بخش عمده‌ای از تمرکز خود را در خلیج فارس بگذارد، امّا این وضعیت هم خللی در تثبیت حضور و نفوذ انگلستان در منطقه ایجاد نکرد. تنها با تضعیف جایگاه جهانی این کشور پس از جنگ جهانی دوم و ظهور ایالات متحده آمریکا به عنوان قدرت مداخله‌گر جدید در منطقه بود که این دایره نفوذ کم‌رنگ شد. درنهایت، چندین دهه بعد و در سال 1971م (1349ش) با تحولاتی که به خروج نیروهای نظامی انگلستان از خلیج فارس انجامید، حضور نظامی ایران در منطقه پررنگ شد. این جایگاه نیز تابعی از سیاست آمریکا و دکترین «نیکسون» مبنی بر لزوم پرکردن خلأ ناشی از خروج نیروهای انگلیسی بود که به نقش‌آفرینی ایران به عنوان ژاندارم منطقه انجامید. #شرح_عکس سربازان #نیروی_دریایی در مراسم سان و رژه با اونیفورم جدید شماره آرشیو: 130593-275م متن کامل این مقاله را از طریق لینک زیر بخوانید؛ https://b2n.ir/904556 https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ نظر غیر صادقانه ارگان «حزب توده» درباره کاپیتولاسیون ! #روزشمار #15_آبان_1343 «مردم» ارگان مرکزی #حزب_توده ایران در شماره امروز خود در یادداشتی با تیتر «دو لایحه اسارت‌بار احیای کاپیتولاسیون در ایران» نوشت: در زمره لوایحی که از طرف دولت منصور به مجلسین ایران تقدیم شده است و روزنامه‌ها به آن عنوان «مهم» داده‌اند، دو لایحه است در مورد الحاق ایران به قرارداد وین در مورد تکالیف و وظایف و مصونیت‌های نمایندگان سیاسی دول در کشورهای یکدیگر، و لایحه اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیت‌ها و معافیت‌های مذکور در قرارداد وین. در یک جمله باید گفت که دو لایحه مذکور و به‌خصوص لایحه اخیر، مفهومی جز احیای کاپیتولاسیون در ایران و نقض حقوق و وظایف مراجع و دادگاه‌های ایرانی در رسیدگی به اتهامات و جرائم مأمورین آمریکایی ندارد. مصونیت و معافیت، خاص مأمورین سیاسی است و مأمور سیاسی در عرف دیپلماتیک به کسی گفته می‌شود که از طرف دولت معینی در سفارتخانه آن کشور در کشور دیگر مأموریت داشته باشد. در کشورهایی که سفارت کبری وجود دارد، سفیر کبیر و در غیر این صورت وزیر مختار و کارکنان سیاسی سفارت از قبیل کاردار، دبیر، اتاشه نظامی، اقتصادی و غیره جزء «کور دیپلماتیک» هستند و مصونیت و معافیت سیاسی دارند. دادگاه‌ها و مراجع داخلی صالح به رسیدگی به جرائم و اتهامات آنها نیستند و در صورت لزوم تقاضای احضار آنها خواهد شد، ولی لایحه جدید دولت، مصونیت و معافیت سیاسی را بسط می‌دهد و آن را شامل حال مستشاران نظامی آمریکا در کشور ما می‌سازد. به طوری که می‌دانیم در کشور ما عده زیادی مستشار نظامی آمریکا اعم از افسر، درجه‌دار و سرباز وجود دارند و در واحدهای گوناگون نظامی در نقاط مختلف کشور مشغول فعالیت‌اند. این افراد به طوری که مقامات دولتی ایران مدعی هستند، مستخدمین دولت ایران‌اند، و به موجب قراردادهای معین استخدام شده‌اند و ظاهرا هر وقت دولت بخواهد قرارداد استخدام آنها را فسخ می‌کند. لایحه جدید دولت در حقیقت به مفهوم رد این ادعاست، نشان‌دهنده آن است که مستشاران نظامی آمریکا مستخدمین ایران نیستند، بلکه نمایندگان یک دولت خارجی هستند که با مصونیت و معافیت سیاسی به ایران آمده‌اند و در کادر مأموران سفارت کار می‌کنند. لایحه جدید دوات به معنی احیای کاپیتولاسیون در ایران است. ما مصونیت و معافیت مستشاران نظامی آمریکا را یک عمل خلاف قانون اساسی ایران و یک ضربه بزرگ به استقلال و حاکمیت ایران می‌شمریم. درحالی‌که کشورهای مستعمره دنیا یکی پس از دیگری از بندهای اسارت آزاد می‌شوند، رژیم شاه هر روز بند تازه‌ای بر دست و پای مردم ایران می‌نهد و این امر به خوبی ماهیت این رژیم را نشان می‌دهد. منبع: مردم (ارگان مرکزی حزب توده ایران)، 15 آبان 1343، صص 1 و 3. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ هرچند استدلال به‌کاررفته در نوشتار «مردم» ارگان مرکزی حزب توده ایران صحیح بود، ولی نکته بسیار مهم اینجاست که «حزب توده» مدافع استقلال ملت ایران در برابر قدرت‌های جهانی و یا به تعبیر این حزب امپریالیسم نبوده و این حزب در ادعاهای خود صداقت نداشته است. وابستگان به حزب توده در ایران در واقع ارابه‌ران سیاست‌ها و منافع دولت شوروی بودند. آنان نه تنها به دنبال استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران نبودند که در برهه‌های گوناگونی خواستار اعطای امتیازات هم‌وزن به شوروی نیز بودند. ماجرای «امتیاز نفت شمال» عدم صداقت حزب توده را در برهه‌های گوناگون تاریخ معاصر به‌عیان نشان می‌دهد. هنگامی که در اسفندماه 1322، شرکت‌های نفتی انگلیسی و آمریکایی «سوکونی ـ واکیوم»، «سینکلر آمریکایی» و نیز شرکت انگلیسی ـ هلندی داچ‌شل، با ورود به تهران، امتیاز بهره‌برداری از نفت نواحی جنوب شرقی ایران را مطرح کردند و محرمانه با مقام‌های بلندپایه دولتی از جمله ساعد، نخست‌وزیر وقت ایران، مذاکراتی را آغاز کردند (رک: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، سیاست خارجی ایران، 1357- 1300، تهران، البرز، 1347، چ دوم، ص 92.) روس‌ها نیز مانند نمایندگان مجلس ایران و نیز رجال وطن‌پرست و همچنین توده‌ای‌های طرفدار شوروی در ایران به آن واکنش نشان دادند. شوروی که همواره از فعالیت شرکت‌های غربی در خاک ایران نگران بود، پس از آنکه از طریق عوامل خود در ایران، در جریان مذاکرات دولت ایران با شرکت‌های چندملیتی قرار گرفت، در شهریور 1323ش سرگئی کافتارادزه، معاون گرجی‌تبار وزارت‌خارجه شوروی، را برای دریافت امتیاز نفت شمال به تهران گسیل کرد. کافتارادزه، که مردی سخت‌گیر و تند برای صیانت از منافع شوروی در ایران بود، پس از بررسی مناطق شمالی کشور، از دولت ایران درخواست کرد که امتیاز استخراج نفت برخی از استان‌های شمالی را به شوروی واگذار نماید. رک: یرواند آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، تهران، نشر مرکزی، 1377؛ جمیل حسنلی، فراز و فرود حزب دموکرات آذربایجان به استناد آرشیوهای اتحاد جماهیر شوروی، ترجمه منصور همامی، نشر نی، 1382، ص 44. یکی از نکات عبرت‌آموز تاریخ معاصر ایران، همراهی حزب توده و موافقت آنها با اعطای امتیاز نفت شمال به شوروی بود. سران حزب توده که تا قبل از آن مخالف اعطای هر گونه امتیازی به بیگانگان بودند، به توجیه فواید اعطای امتیاز به شوروی مشغول شدند. احسان طبری، نظریه‌پرداز حزب توده، عدم واگذاری امتیاز نفت به روس‌ها را «حرکت غلط» و «یک‌طرفه» ارزیابی می‌کند. رک: جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تهران، نیلوفر، 1371، ص 221. آنها در اظهارات خود به‌صراحت بیان می‌کردند: «همان‌گونه که ما برای انگلستان در ایران منافعی قائل هستیم و بر علیه آن صحبت نمی‌کنیم، باید معترف باشیم که دولت شوروی هم از لحاظ امنیت خود در ایران منافع جدی دارد». رک: همان، ص 219. در مجلس، نمایندگان حزب موافق اعطای امتیاز درخواستی شوروی بودند. در عرصه میدانی نیز حزب توده در 5 آبان 1323، تحت حمایت سربازان شوروی، جلساتی را تشکیل دادند و ضمن بررسی دلایل علاقه خود به اعطای امتیاز نفت شمال به روس‌ها تظاهراتی را نیز علیه نخست‌وزیر، ساعد مراغه‎ای، در تهران و شهرهای بزرگ به راه انداختند. رک: رحیم زهتاب‌فرد، خاطرات در خطرات، تهران، ویستار، 1373، صص 144-145. فراکسیون توده در مجلس معتقد بود که شرکت شوروی در استخراج نفت سبب گسترش آزادی و دموکراسی است و از نفود کمپانی نفت انگلیس می‌کاهد؛ ضمن اینکه دولت شوروی را دولتی استعماری نمی‌دانست. رک: جامی، گذشته چراغ راه آینده است، تهران، نیلوفر، 1371، ص 219. در این زمینه برای مطالعه بیشتر رک: ماجرای امتیاز نفت شمال چه بود؟ این همه نشان می‌دهد که ادعای حزب توده و ارگان مطبوعاتی این حزب در مخالفت با کاپیتولاسیون همراه با صداقت نبوده و در واقع آنها به دنبال استقلال و دل‌نگران عزت ملت ایران نبودند. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ فیلم‌هایی که تماشاچیان را به ستوه آورد! از سال‌های ۱۳۲۲ به بعد فعالیت‌های فیلم‌سازی به دلیل تأسیس چند شرکت سینمایی توسط تعدادی سرمایه‌گذار و همچنین عمومی‌تر شدن سینما در بین مردم، گسترش یافت، اما مجله خواندنی‌ها در سال 1349 از انعکاس این فیلم‌ها در بین مخاطبان چنین می‌گوید: «مردم معتقد بودند کیفیت فیلم‌ها در سطحی بود که نه تنها از دیدنشان لذتی نمی‌بردند بلکه چیزی به فرهنگ و اطلاعات جامعه نیز اضافه نمی‌کرد. آنها اذعان می‌داشتند دیدن صحنه‌های خشن و غیراخلاقی تنها باعث می‌شد تا در پایان فیلم با اعصابی خسته از سینما خارج شده و مبلغی که بابت بلیط داده بودند دور ریخته شود. با وجود عدم رضایت مردم از محتوای فیلم‌های سینمایی، در سال 1349 بیش از 110 فیلم نیمه‌کاره یا آماده نمایش از محصولات مستقل سینمای ایران آماده اکران بود که بنا به دلایل مختلف روی پرده نرفت تا به این ترتیب ده‌ها میلیون تومان سرمایه کشور راکد بماند و یا بهتر بگوییم به هدر برود».1 صحنه فیلم‌برداری (دهه 1320) 1. مجله خواندنی‌ها، سال 18، ش 862، 1349، ص 27. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ بازار داغ وام‌های سفارشی ـ امنیتی؛ چه کسانی در اولویت دریافت وام مسکن قرار داشتند؟ موضوع فعالیت بانک رهنی، که در سال ۱۳۱۷ش، به عنوان نخستین بانک تخصصی در امر مسکن و ساختمان، بنیان گذاشته شد، اعطای تسهیلات مسکن، در قبال رهن اموال غیرمنقول بود، اما یکی از مدیران این بانک، ضمن اشاره به لیست 250نفره‌ای، دلایل ناتوانی بانک در اعطای این وام را بیان کرده است: «این قدر به ما تحمیلات به عمل می‌آید که پول (برای اعطای وام و تسهیلات) در اختیار نداریم؛ مثلا یک نامه بالا بلند از سازمان امنیت به ما رسید که اسامی 250 نفر را به ما داده و دستور هم داده که لازم است به این اشخاص مبلغ چهارصد ریال وام به هریک از آنها بدهید و منتهای تسهیلات را هم در کارشان به عمل آورید. حالا حساب کنید که ما چگونه می‌توانیم از اجرای دستور سازمان امنیت سرپیچی کنیم!»1 #شرح_عکس #هوشنگ_نهاوندی هنگام بازدید از بانک رهنی ایران شماره آرشیو: 300-849ن 1. ابوالحسن عمیدی‌ نوری،‌ یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار (تحولات نیم‌قرن اخیر تاریخ معاصر ایران از نگاه ابوالحسن عمیدی نوری)،‌ به کوشش: موسی فقیه حقانی،‌ ج 6،‌ تهران،‌ مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران،‌ 1396، ص 237. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ مجلس شورایی که ملّی نبود سیدیعقوب انوار که در دوره‌های چهارم، پنجم، ششم، هفتم، دوازدهم و سیزدهم مجلس شورای ملی، بر کرسی نمایندگی تکیه زده بود و وضعیت مجلس در دوره #رضاشاه را با گوشت و پوست خود لمس کرده بود، در 25 شهریور 1320 که محمدعلی #فروغی از نزد رضاشاه به مجلس شورای ملی رفت و استعفانامه شاه را قرائت کرد، نطقی کرد که باعث شد رضاشاه هیچ‌گاه او را فراموش نکند: «امیدوارم تمام خرابی‌های سابق ما ترمیم شود؛ مثلا من می‌گویم سؤال دارم یا استیضاح دارم از فلان وزیر، فوری آن وزیر حاضر شود. روزنامه‌های ما مثل مرغ منقارچیده در قفس آهنین نباشد. تا کی باید ملت ایران صدا نداشته باشد که بگوید آقا ظلم، خانه مرا خراب کرده است. بعد از این، بنده و جنابعالی، آقای دشتی، امیدواریم که کارها تحت نظر خود ما، یعنی مجلس شورای ملی، بیاید و بعد از این هم باید برای سعادت مملکت کار کنیم و وزرا هم باید بعد از این راه مجلس را گم نکنند... بنده یک روز در جایی گفتم: آقا بفرمایید وزرا بیایند در مجلس، گفتند وزرا به مجلس کاری ندارند».1 #شرح_عکس رضاشاه در حال قرائت متن افتتاحیه اجلاسیه دوم دوره دوازدهم مجلس شورای ملی شماره آرشیو: 124070-275م 1. مشروح مذاکرات مجلس در دوره دوازدهم تقنینیه، جلسه 115، 25 شهریور 1320. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ نقش حق رأی زنان در انتخاب نمایندگان مجلس؛ کارکرد حق رأی زنان از زبان منشی مخصوص #فرح_دیبا #مینو_صمیمی که پس از منشی‌گری در سفارت ایران در سوئیس و سرپرستی دبیرخانه و دفتر روابط عمومی «سازمان ملی حمایت از کودکان» (که زیر نظر فرح اداره می‌شد)، در سال 1355 مستقیما وارد تشکیلات دفتر مخصوص فرح می‌شود و به عنوان منشی مخصوص او در امور بین‌المللی به‌کار می‌پردازد، نظر جالبی درباره حق رأی زنان دارد: «هر آنچه به صورت ابتکارات و اصلاحات شاه مانند آزادی زنان و حق رأی برای انتخابات مجلس و... شنیده می‌شد نوعی عوام‌فریبی به نظر می‌رسید چون با شنیدنشان این سؤال به ذهن می‌رسید که اصولا وقتی که ساواک تمام نمایندگان مجلس را انتخاب می‌کند چگونه کسی وجود آزادی حق رأی را باور داشته باشد؟!» 1. مینو صمیمی، پشت پرده تخت طاووس، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، انتشارات اطلاعات، 1368، ص 52. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ بررسی فعالیت بهائیان در دوره پهلوی؛ اسناد لانه جاسوسی از بهائیان دوره پهلوی چه می‌گوید؟ #مقاله #چکیده نفوذ بهائیان به بدنه سیاسی حکومت پهلوی در حالی صورت گرفت که بنا بر تأیید بسیاری از منابع بهائی‌‎ها بسیار ضد مسلمانان و مدعی بودند مسلمانان شیعه مسئول عدم پیشرفت ایران هستند. بهائیان با طرح چنین ادعاهایی توانستند مجوز فعالیت خود و ایجاد چندین زیارتگاه بهائیگری را نیز به‌دست آوردند. ازآنجاکه شاه نیز گروه‌های مذهبی را از مخالفان مهم خود می‌پنداشت از حضور بهائیان در سیاست و نزدیکی آنان به خود استقبال نمود. هرچند هیچ‌گاه به طور علنی این موضوع را آشکار و هویدا نمی‌ساخت. با این حال طبیعی بود اتخاذ این رویکرد ضربه محکمی بر بقای حکومت و بی‌اعتمادی مردم نسبت به شاه زد؛ زیرا دوستی با بهائیان، دشمنی و عناد حکومت با مسلمانان بود. #شرح_عکس گردهمایی افراد موثر بهائیت و کلیمیان در حیفا در اسرائیل (در تصویر #حبیب_ثابت نیز دیده می‌شود) برای مطالعه متن کامل مقاله بر روی این لینک کلیک کنید! https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ وقتی که بی‌حجابی اجباری غیر اجباری شد قانون #کشف_حجاب در سال 1317 در ایران اجرایی شد و در پی آن مأموران حکومتی رضاشاه ملزم گردیدند این قانون را با زور و اجبار در جامعه اجرایی کنند، اما با خروج او از ایران و از اعتبار افتادن این قانون، گروهی از زنان که از فشار حکومت رضاشاه سخت به ستوه آمده بودند، در مخالفت با کشف حجاب، در معابر عمومی با چادر ظاهر شدند و مأموران حکومتی هم علی‌رغم وجود قانون کشف حجاب چندان که باید با آنان مقابله نمی‌کردند. در این دوره، سیدابوالقاسم کاشانی و سیدحسین طباطبائی قمی، از مراجع وقت، طی نامه‌هایی به عوامل حکومت، خواهان لغو کشف حجاب اجباری شدند. سرانجام با مخالفت علما و مقاومت مردم، قانون کشف حجاب لغو گردید. واکنش زنان به این لغو قانون را عوامل سفارت آمریکا چنین روایت کرده‌اند: «انتشار فرمان اخیر شاه که دوباره مجوز پوشیدن حجاب را داده، تأثیر عمیقی بر این جامعه داشته است. منبع ما طی هفته گذشته در یکی از مناطق مهم شهر شمارش روزانه‌ای انجام داده است. این فهرست نشان می‌دهد که ۹۳ درصد [زنان] کاملا سیاه می‌پوشند، بقیه هم از چادرِ خانه استفاده می‌کنند. بررسی مغازه‌ها نشان می‌دهد که موجودی چادر مشکی کاملا تمام شده است».1 1. اسناد سفارت آمریکا در دوره اشغال ایران، ۹ نوامبر ۱۹۴۳ https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir

✳️ سرمایه‌ای که شاه در اختیار یک سوء استفاده‌گر گذاشته است! روزشمار #22_آبان_1343 بر اساس یک سند #ساواک به «تاریخ حادثه» 22 آبان 1343 «پیش از ظهر روز جمعه 22 /8 /43 جلسه هفتگی منزل اسداللّه رشیدیان تشکیل شد. رشیدیان در این جلسه حضور نداشت و به قرار اطلاع از هفته گذشته مشغول تهیه مقدمات تشریف‌فرمایی اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به بانک اعتبارات تعاونی و توزیع می‌باشد که قرار است روز دوشنبه هفته آینده تشریف‌فرما شوند و رشیدیان با کمک عده‌ای از رؤسای اصناف به‌ویژه آذرفر، رئیس اتحادیه کامیونداران، مشغول تهیه مقدمات می‌باشند و در چند خیابان تهران از هم‌اکنون طاق نصرت زده‌اند». در ادامه این سند آمده است: «سرتیپ برخوردار [افسر بازنشسته شهربانی] پس از ورود به منزل رشیدیان پرسید که سپهبد علوی مقدم به اینجا آمده یا خیر و به ایشان جواب داده شد که نیامده و پس از تحقیق معلوم شد که سپهبد علوی مقدم در بانک ایران و غرب با رشیدیان همکاری نزدیک دارد و یک اتاق کار هم در بانک مزبور به ایشان اختصاص داده شده است». این سند می‌افزاید: «ضمنا پاکدامن گفت از یک طرف دستگاه ادعا می‌کند سپهبد علوی مقدم1 به علت سوءاستفاده مردود شاهنشاه است و از طرف دیگر شاهنشاه مبالغ هنگفتی از سرمایه خودشان را به اختیار بانک ایران و غرب و از جمله سپهبد علوی مقدم گذاشته‌اند و خود تیمسار هم چند میلیون تومان از همان وجوه را که در دوره وزارت کشور و ریاست شهربانی کل اخاذی کرده در این بانک سرمایه‌گذاری نموده است». منبع: سپهبد مهدی‌قلی علوی مقدم به روایت اسناد ساواک، ص 234؛ رشیدیان‌ها به روایت اسناد ساواک، ج 3، ص 229. https://instagram.com/iichs.ir @iichs_ir