🎯 امیرکبیر شهید مبارزه با تشیع انگلیسی ✡ باب، روشنفکران صوفی و فتنه مذهبی 1⃣ پس از منازعات معرفتیِ پردامنه، معرفت‌شناسی دینی راه جدیدی را می‌آزمود، یک جریان متحجّر شبه‌شیعی در حال ساخت‌یابی بود: #صوفیه! فرقه‌ای که می‌خواست با «اشراق ناشی از حشیش» به عرفان ناب برسد و در اندیشه اخلاقی نیز میراث فلسفی یونانیان را به ارث برد و بدین‌ترتیب، شرک‌آلود شد!! 2⃣ #شیخ_احمد_احسایی، همزمان با تجدید حیات تشیع ناب، فرقه #شیخیه را تأسیس کرد و از این نقطه، ردپای #بریتانیا در عرصه مذهبی ایران بیشتر آشکار شد. #تشیع_انگلیسی دوشادوش #تشیع_ناب پیش می‌آمد و یک مهندسی معکوس مذهبی جریان داشت. 3⃣ این صوفیان، زمانی‌که مفهوم فقاهت و مرجعیت جان گرفت و جامعه ایران نشانه‌های استعداد و آمادگی برای #خرافه‌زدایی را نشان می‌داد، خود را #باب و واسطه امام عصر معرفی کردند. بدعتِ باب فتنه‌ای مذهبی به راه انداخت. 4⃣ برخلاف باورهای رایج و تصورات عامه از #تصوف و #صوفی‌گری، این فرقه تنها در ظاهر دعوی «جدایی دین از سیاست» و عزلت‌گزینی می‌کرد و در عمل پای‌بند به این شعارها نبود؛ چنان‌که امروز نیز #روشنفکران_دینی و #لیبرال‌های_مسلمان که این شعار را می‌دهند، در صحنه‌ی عمل به‌گونه‌ای دیگر ظاهر می‌شوند! 5⃣ ناگهان در مسیر تاریخ، یک تلاقی بزرگ رخ داد: حدود ۱۷۰ سال قبل، «نهاد دولت» به صدراعظمی میرزا تقی خان #امیرکبیر و «نهاد دین» که تحت ید فقیه جامع‌الشرایط قرار داشت، به هم آمیختند و علیه #بابیت که از یک فرقه درویشی به گروهی مسلّح تبدیل شده بود، مبارزه کردند. 6⃣ باب که ۵ سال را در بوشهر گذراند و با انواع کمپانی‌های #یهودی روس و انگلیس ارتباط داشت، هوادارانش را به شورش و زمینه‌سازی برای ظهور فراخواند؛ شورش‌هایی که قتل فجیع مردم، آتش‌زدن و دست و پا بریدن مخالفان باب را در پی داشت و سه جنگ داخلی را به راه انداخت: جنگ‌های قلعه طبرسی، نیریز و زنجان. 7⃣ دقیقاً در نیمه قرن نوزدهم (سال ۱۸۵۰م) و در دوره ۳سال و ۱ماه و ۲۷روزه صدارت امیرکبیر، زمانی‌که امیر برنامه #اصلاحات_دینی را فارغ از سیطره تجدد غربی پیش می‌برد، «فتنه بزرگ باب» شدت گرفت. ✍ پیام فضلی‌نژاد #فرقه_شناسی #بابیت #بهاییت #شیخیه

🔸نفوذ در رژیم پهلوی(۱) بهائیت نقش مهم و قابل توجهی در رسیدن رضاخان میرپنج به قدرت و ادامه سلطنت وی داشت. محمدرضا آشتیانی‌زاده که در زمان رضاشاه پهلوی چند دوره نماینده مجلس شورای ملی بود، در خاطرات خود، از روابط ویژه پهلوی با بهائیان سخن گفته است و می‌افزاید بهائیت فرقه‌ای سرِّی بود و جز سران فرقه دیگران تظاهر به بهائیت نمی‌کردند و رسماً خود را مسلمان معرفی می‌کردند و رضاشاه نیز از این قاعده مستثنی نبود. سیاست رژیم پهلوی نیز همواره در جهت تقویت بهائیت بود و آنان با حمایت رضاشاه در ارکان حکومت وارد شده بودند روابط وی با بهائیت به قدری گرم و صمیمانه بود که وی اسدالله صنیعی را که بهائی تراز اول بود، آجودان مخصوص پسر خود محمدرضا کرد. هم‌زمانی اقدامات شدید رضاشاه علیه روحانیت و مراکز علوم دینی با نفوذ و اقتدار بهائیان نیز بیانگر ماهیت حکومت وی و هماهنگی میان آنان است. در دوره محمدرضا پهلوی سیطره بهائیان و گسترش دامنه نفوذ و اقتدار آنان در حکومت و سیاست و دیگر شئون کشور به اوج خود رسید و با توجه به‌شدت وابستگی او مسئولیت‌های مهم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراوانی را در دست بهائی‌ها قرار داد. ادامه دارد... 📗جواهری، بهائیت پادجنبش تجدید حیات ملت ایران ،صص۲۹۶–۲۹۳_۳۲۲_۴۱۹_ ۴۴۷_۵۲۴–۵۲۷. 📗فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۳۷۴. #بابیت #بهائیت #پهلوی_بدون_روتوش

🔸نفوذ در رژیم پهلوی(۲) به گونه‌ای که حتی برخی از نخست‌وزیران مانند امیرعباس هویدا و تعدادی از وزیران مانند منوچهر شاهقلی، عطاءالله خسروانی، فرخرو پارسا، هوشنگ نهاوندی و منصور روحانی و امیران ارتش همچون جعفر شفقت، پرویز خسروانی، پرویز ثابتی، کرامت‌الله شباب و روح‌الله ثابتی و مسئولان مهم کشور و نیز نزدیکان وی مانند پزشک مخصوص او عبدالکریم ایادی، نعمت‌الله نصیری، حبیب‌الله ثابت پاسال و هژبر یزدانی بهائی بودند[۱] و بهائیان در دوره پهلوی از امتیازات سیاسی و اقتصادی فراوانی برخوردار بودند.[۲] از سوی دیگر، در دربار پهلوی هم اقدامات و تلاش‌های زیادی به نفع بهائیان صورت می‌گرفت. هویدا که خود بهایی‌زاده بود، در مدت طولانی مسئولیت خود، کمک‌های زیادی به بهائیان کرد و نفوذ آنان، در تمام سطوح مدیریتی کشور را به حد کمال گسترش داد. او در دولت خود دست بهائیان را باز گذاشته بود، به گونه‌ای که آنان پیشرفت و موفقیت‌های خود در دهه آخر رژیم پهلوی را نتیجه خدمات هویدا می‌دانند[۳] همچنین برخی دوستان نزدیک و بانفوذ محمدرضا پهلوی نیز بهائی و از نوعی مصونیت قانونی برخوردار بودند. ایادی پزشک مخصوص او از حامیان اصلی بهائیان در ایران بود و در برابر فشار مسلمانان به‌شدت از آنان حمایت می‌کرد[۴] به گونه‌ای که در زمان وی تعداد بهائیان ایران به سه برابر افزایش پیدا کرد. 📗[۱]جواهری، بهائیت پادجنبش تجدید حیات ملت ایران، ۳۲۷ و ۳۵۷_ ۳۲۸–۳۳۸. 📗[۲]فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ۱/۳۷۴–۳۷۶_ ۱/۲۰۳. 📗[۳]زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ۲۳۹–۲۴۰. 📗[۴]میلانی، معمای هویدا، ۳۴۸–۳۴۹. #بابیت #بهائیت #رژیم_پهلوی

🔹ارتباط با بیگانگان آنچه همه مورخان و محققان در تاریخ بابیت و بهائیت بر آن اتفاق نظر دارند، استفاده دولت‌های بیگانه از این فرقه در دوره قاجار و پهلوی و وابستگی و سرسپردگی تمام‌عیار رهبران این فرقه به آنهاست.[۱] دولت‌های روس و انگلیس که سلطه خود را بر دولت ایران مستقر کرده بودند، برای مقابله با اقتدار ملت که به تبعیت از مراجع تقلید، حاضر به تسلیم نبودند، به فکر شکستن اقتدار مذهب شیعه افتادند و با توجه به زمینه‌هایی که در افکار شیخیه وجود داشت، به ایجاد فرقه بابیت و سپس بهائیت[۲] که به‌طور کامل وابسته به آنان و در خدمت اهداف آنان بود پرداختند.[۳] عباس افندی از دولت انگلیس نشان «شهسواری» دریافت کرد و پس از استقرار انگلیسی‌ها در فلسطین، آنان وی را «سِر» لقب دادند.[۴] بهائیت در آغاز مورد حمایت روسیه و انگلیس بود؛ ولی پس از مدتی آمریکا نیز از آن حمایت کرد. اسناد به دست‌آمده از سفارت آمریکا در ایران پس از تصرف آن نشان می‌دهد که بهائی‌ها با دستگاه‌های جاسوسی آمریکا ارتباط داشته‌اند و آمریکا از آنان حمایت می‌کرده است[۵] چنان‌که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، احسان یارشاطر از بهائیان معروف، در آمریکا مأمور تدوین دایرةالمعارف ایران به نام ایرانیکا شد[۶] در این دایرةالمعارف تحریف‌های زیادی در مسائل تاریخی و فرهنگی ایران انجام گرفته و به تفصیل از میرزاحسینعلی نوری ستایش شده است.[۷] دولت فرانسه نیز که به اهمیت بهائیت در ایجاد تفرقه و حفظ سیادت بیگانگان پی برده بود، از عباس افندی خواست تا نظر عنایتی به مستعمرات آن کشور نظیر الجزایر اندازد و مبلغانی به آفریقا ارسال کند.[۸] امام‌خمینی رحمه‌الله علیه که فرقه بهائیت را فرقه‌ای ساختگی و مولود سیاست‌های استعماری و در خدمت اهداف قدرت‌های استکباری می‌دانست[۹] از گذشته آن را ابزار دست اسرائیل شمرده و به مردم و علما دربارهٔ این فرقه که در رژیم پهلوی پست‌های حساس را به دست گرفته بود، هشدار داده است.[۱۰] 📗[۱]جواهری، بهائیت پادجنبش تجدید حیات ملت ایران، ۲۷۱. 📗[۲]زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ۸۵. 📗[۳]جواهری، بهائیت پادجنبش تجدید حیات ملت ایران، ۲۴۱–۲۹۰. 📗[۴]زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ۱۶۶و ۲۲۵؛ آیتی، کتاب کشف الحیل، ۲/۳۰۵. 📗[۵]دفتر پژوهش‌ها، نیمه پنهان، ۱۴۲–۱۴۶. 📗[۶]جواهری، بهائیت پادجنبش تجدید حیات ملت ایران، ۴۰۰–۴۰۱. 📗[۷]جواهری، بهائیت پادجنبش تجدید حیات ملت ایران، ۴۰۰–۴۰۱. 📗[۸]زاهد زاهدانی، بهائیت در ایران، ۲۲۵. 📗[۹]امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۲۰۴–۲۰۵. 📗[۱۰]امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۶۲ #بهائیت #بابیت #دشمن_شناسی

✡ زرسالاران یهودی و پیدایش بابی‌گری 1⃣ برخلاف نظر مورخینی چون احمد کسروی و فریدون آدمیت، که #بابی‌گری اولیّه را جنبشی خودجوش و ناوابسته به قدرت‌های استعماری می‌دانند، پژوهش من بر پیوندهای #علی‌محمد_باب و پیروان او با کانون‌های معینی تأکید دارد که شبکه‌ای از خاندان‌های قدرتمند و ثروتمند #یهودی در زمرهٔ شرکای اصلی آن بودند. این تصویر، بابی‌گری را از اساس و از بدو پیدایش، فرقه‌ای مشابه با دونمه‌های ترکیه و فرانکیست‌های اروپای‌شرقی جلوه‌گر می‌سازد. 2⃣ ارائهٔ تمامی مستندات خود را دربارهٔ پیوند بابی‌گری اوّلیه با کانون فوق به فرصتی دیگر موکول می‌کنم و در اینجا تنها دو نکته را مورد تأکید قرار می‌دهم: 3⃣ اول، حضور ۵سالهٔ علی‌محمد باب در تجارتخانهٔ دایی‌اش در بوشهر و ارتباط او با #کمپانی‌های_یهودی و انگلیسی مستقر در این بندر و کارگزاران ایشان. 4⃣ اندکی پس از این اقامت ۵ساله بود که باب در سال ١٢۶٠ق./ ١٨۴۴م. دعوی خود را اعلام کرد و با حمایت کانون‌های متنفّذ و مرموزی به‌سرعت شهرت یافت. 5⃣ دوران اقامت باب در بوشهر مقارن است با سال‌های اولیهٔ فعالیت #کمپانی_ساسون (متعلق به سران #یهودیان_بغداد) در بوشهر و بمبئی. 6⃣ #ساسون‌ها در دهه‌های بعد به «امپراتوران تجاری شرق» بدل شدند و در زمرهٔ دوستان خاندان سلطنتی بریتانیا جای گرفتند. #خاندان_ساسون‌ بنیانگذاران #تجارت_تریاک ایران بودند و با تأسیس بانک شاهی انگلیس و ایران نقش بسیار مهمی در تحولات تاریخ معاصر ایران ایفا نمودند. 7⃣ دوم، ارتباط نزدیک #مانکجی_هاتریا، رئیس شبکهٔ اطلاعاتی حکومت هند بریتانیا در ایران در سال‌های ١٨۵۴-١٨٩٠، با سران بابی و از جمله با شخص #میرزا_حسینعلی_نوری (بهاء). ✍ استاد عبدالله شهبازی #فرقه_شناسی #بابیت #یهود

✡ علت دشمنی بابیان و بهائیان با امیرکبیر 1⃣ پس از بروز ادعاهای #علی‌محمد_شیرازی (باب) مبنی بر مهدویت و نبوت، فتنه‌ها و آشوب‌های متعددی به نام او در کشور صورت گرفت. این آشوب‌ها که سه جنگ داخلی را به دنبال داشت، حکایت از به‌کارگیری خشونت توسط وی، برای ایجاد نفاق درونی به نفع قدرت‌های خارجی داشته است. (١) 2⃣ هم‌چنان که منابع #بهائی معترفند: 👈 «حکم جهاد با کفّار و تأکید در شدّت رفتار با آنان در کتاب قیّوم الاسماء، کراراً و مراراً از قلم اعلی نازل و کمتر سوره‌ای است که در این کتاب مبارک شامل این حکم نباشد...». (٢) 3⃣ در مقابل این آشوب‌ها و زیان‌های وارده به مردم و کشور، #امیرکبیر که در آن زمان صدرأعظم ایران بود و می‌دانست که قائله‌ی #بابیت از سوی اجانب (برای تفرقه‌افنکنی در کشور) آب می‌خورد؛ دستور تعبید و سپس قتل عامل فتنه (علی‌محمد شیرازی) را صادر کرد. (٣) 4⃣ از این‌روست که صدرأعظم لایق و خَدوم ایرانی: 👈 «... نزد طايفه بابيه در درجه اولی از نفرت و لعن قرار داشته...». (۴) 📚 پی‌نوشت‌ها: 🔸١- جنگ قلعه طبرسی (١٢۶۵ه.ق)، جنگ نیریز (١٢۶۶ه.ق) و جنگ زنجان (١٢۶۶و١٢۶٧ه.ق). ر.ک: عبدالحمید اشراق خاوری، تلخیص تاریخ نبیل زرندی، بی‌جا: مؤسسه‌ی چاپ و انتشارات مرآت، بی‌تا، صص ٢۶۴-۵٠٠. 🔸٢- عبدالحمید اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، بی‌جا: موسسه‌ی ملی مطبوعات امری، ١٢٨ بدیع، ص ٢٧٢-٢٧٣. 🔸٣- شوقی افندی، قرن بدیع، ترجمه نصرت‌الله مودّت، کانادا: موسسه معارف بهائی، ١۴٩ بدیع، ص ١٣٢. 🔸۴- میرزا اسدالله فاضل مازندرانی، تاریخ ظهور الحق، نسخه‌ی الکترونیکی، ص ٢١٢. #فرقه_شناسی #بابیت #بهائیت

✡ امیرکبیر؛ سدّ راه بابیان در اشغال ایران! 1⃣ نقش #امیرکبیر در سرکوب شورش #بابیان یکی از اقدامات مهم او بود که مورد تأیید و تصریح مورّخان بابی و بهائی نیز هست. 2⃣ نورالدین چهاردهی از بزرگان ازلی و بهائی شنیده بود که #علی‌محمد_باب و #حروف_حی، درصدد تغییر سلطنت قاجاریه بوده و تمامی قوای خود را صرف برپا شدن #حکومت_بابیت کرده بودند و اگر امیرکبیر نبود، مسلّما به مقصود خود می‌رسیدند. [١] 3⃣ همان حکومت بابیّتی که غیربابیان در آن حق حیات نداشتند و می‌بایست همگی کشته شده و تمامی آثار ادیان قبل در آن از بین برده می‌شد! [٢] 4⃣ لذا امیرکبیر که در مقابل خشونت و بربریّت بابیان ایستادگی کرد و از تصاحب ایران به‌دست شورشیان تمامیت‌خواه و خون‌خوار بابی جلوگیری کرد، با بدترین صفات ممکن توسط پیشوان بابی و بهائی از او یاد شده است. 5⃣ همچنان که درباره‌ی او در کتاب‌های بهائیت می‌خوانیم: 👈 «میرزا تقی‌خان امیرکبیر فرزند مشهدی قربان آشپز قائم‌مقام فراهانی بود... القابش در آثار الهیّه امیر سفّاک، اتابک سفّاک، تقی سفّاک، و اتابک غدّار است». [٣] 6⃣ و یا آن‌جا که فاضل مازندرانی می‌نویسد: 👈 «ميرزا تقی‌خان و ناصرالدين شاه و سعيدالعلماء بارفروشی، نزد طايفه بابيّه در درجه‌ی اولی از نفرت و لعن قرار داشته رجعت اعدا و قاتلين ائمه هدی به‌شمار آمدند». [۴] 7⃣ این در حالی‌است که پیشوایان #بهائی در شعار مدعی بودند: 👈 «کلمه‌ی ناسزا در حقّ احدی بر لسان نرانيد اگر چه دشمن باشد». [۵] و یا: 👈 «بايد با کلّ، حتّی دشمنان به نهايت روح و ريحان مُحِبّ و مهربان بود». [۶] 8⃣ راز همه‌ی این بدگویی‌ها نسبت به امیرکبیر به‌خاطر تدبیر، مقاومت و ایستادگی او در برابر فتنه‌ی #بابیت بود. چراکه امیرکبیر زمانی صدارت را پس از حاجی #میرزا_آقاسی به‌دست گرفت که به‌خاطر بی‌تدبیری و وابستگی او به روس‌ها، از علی‌محمد باب در ذهن مردم، شخصی نورانی و قهرمان ساخته شده بود و با روی کار آمدن امیرکبیر، تمام نقشه‌های سران بابی برای تسخیر ایران، نقش بر آب شد. 📚 منابع: [١] نورالدین چهاردهی، باب کیست و سخن و او چیست، صص ٨۴-٨۵ [٢] جهت مطالعهٔ بیشتر، بنگرید به مقالهٔ: «نگاهی یک‌سویه به جریان بابی‌گری در زمان قاجار» در سایت ادیان‌نت [٣] رياض قديمى، سلطان رسل حضرت رّب اعلى‏، نسخه الکترونیکی، صص ٣۶-٣٧ [۴] فاضل مازندرانی، تاریخ ظهورالحق، نسخه الکترونیکی، ج٣، ص٢١٢ [۵] ج. اي. اسلمنت، بهاءالله و عصر جديد، ترجمه ع. بشير إلهي، برزیل: دارالنشر البهائیه، ١٩٨٨م، ص٩٩ [۶] عباس افندی، مكاتيب، مصر: کردستان العلمیه، ١٩١٠م، ج١، ص٣٠۶ #فرقه_شناسی #بابت #امیرکبیر

✡️ سیر دعاوی علی‌محمد باب (١) 1️⃣ در سال ۱۲۶۰ق. جوانی تاجرپیشه، به‌نام #سیدعلی‌محمد_شیرازی خود را نایب امام دوازدهم دانست. 2️⃣ این شخص، گرایش شیخی داشت و به درس #سیدکاظم_رشتی، حاضر می‌شد. سید علی‌محمد، چون خود را «باب امام» می‌خواند، به #باب معروف شد، و پیروانش نیز #بابی خوانده شدند. 3️⃣ روایت‌های باب و پیروانش، نشان از آن دارد که شیخیان، بر اساس تعالیم پیشوایان خود، ظهور موعود اسلام را نزدیک می‌دیدند. 4️⃣ در صورت پذیرش این روایات، و نیز توجه به پراکندگی شیخیانِ منتظر ظهور در ایران و عراق، یکی از اسباب مهم رواج سریع دعوت باب معلوم می‌شود. 5️⃣ هجده‌نفر نخستین پیروان باب – که #حروف_حیّ نام گرفتند و مقامی ویژه داشتند – همگی، از شاگردان سیدکاظم رشتی بودند، و بسیاری از گروندگان سال‌های نخست دعوت او نیز به آن گروه تعلق داشتند. ✍️ سیدمقداد نبوی رضوی #فرقه_شناسی #بابیت #بهائیت

✡️ سیر دعاوی علی‌محمد باب (٢) 1️⃣ #علی‌محمد_باب در آثارش مردم را به یاری امام دوازدهم فرامی‌خواند. البته این یاری‌رسانی، باید از مجرای خود او -که باب امام بود- انجام می‌شد!! 2️⃣ به‌سبب تکاپوهای #بابیان، و نیز برخوردهای مخالفان ایشان، سه جنگ بزرگ، در مازندران، زنجان، و نیریز روی داد. بابیان، در آن جنگ‌ها به‌سختی با نیروهای دولتی جنگیدند، و ایشان را مدت‌ها سرگردان کردند. 3️⃣ دعوت باب به امام حیّ غائب، و زمینه‌سازی برای #ظهور او، تا سال ۱۲۶۴ق. ادامه داشت. اما وی، در آن سال، زمانی که در زندان ماکو اقامت داشت، به نَسخ شریعت اسلام پرداخت و خود را «قائم آل‌محمد» خواند! 4️⃣ از همین‌رو، برخی از پیروان باب که او را نمایندهٔ امام غائب مُنْتَظَر، و زمینه‌سازِ #ظهور او می‌دانستند، با ظهور دعویِ جدید باب، از اطرافش، پراکنده شدند. 5️⃣ #امیرکبیر از آن‌رو که شورش‌های بابیان را به ضرر مملکت می‌دید، به سرکوب همه‌جانبهٔ ایشان پرداخت و سرانجام، به کُشتن باب فرمان داد. #باب، در روز ۲۸ شعبان ۱۲۶۶ق. در تبریز کشته شد. ✍️ سیدمقداد نبوی رضوی #فرقه_شناسی #بابیت #بهائیت

✡️ سیر دعاوی علی‌محمد باب (٣) 1️⃣ باب، در اواخر عمر، اطاعت از جوانی ١٩ساله، به‌نام #میرزا_یحیی_نوری را بر پیروان خود واجب کرد. وی از جانب باب دستور یافت تا «کتاب بیان» را کامل کرده، و آیین او را حفظ کند. 2️⃣ از سوی دیگر، باب، چون سلسلهٔ «مظاهر الهیه» را بی‌پایان می‌دانست، به ظهوری پس از خود نیز قایل بود. صاحب آن ظهور، #من_یظهره_الله (کسی که خداوند او را ظاهر خواهد کرد)، خوانده می‌شد. 3️⃣ #صبح_ازل، پس از کشته شدن باب، بر بابیان ریاست یافت، و این ریاست را تا سال ۱۲۸۰ق. حفظ کرد. از آن سال به بعد، به‌سبب داعیهٔ من یظهره‌اللّهى برادرش، #میرزا_حسینعلی_نوری (بهاءالله) ریاست او افول کرد. 4️⃣ ادعای بهاءالله، در روزهای پایانی اقامت وی و صبح ازل در بغداد آشکار شد. اختلاف‌های دو برادر، در تبعیدگاه‌های بعدی ایشان (اسلامبول و اَدِرنه)، حالت جدّی‌تری یافت، و سرانجام به تبعید جداگانهٔ آنان به عکا در فلسطین، و فاماگوستا در قبرس، انجامید. 5️⃣ بیشتر بابیان به #بهائیت پیوستند و آنانی که بر تعالیم باب باقی ماندند، به‌سبب جانبداری از صبح ازل، گذشته از عنوان #بابی، به‌نام #ازلی نیز شناخته شدند. صبح ازل حدود ۴۵سال در قبرس اقامت داشت و در ۱۲ جمادی‌الاولى ۱۳۳۰ق. در آن شهر درگذشت. ✍️ سیدمقداد نبوی رضوی #فرقه_شناسی #بابیت #بهائیت