*•═•••◈﷽◈•••═•* #آموزشی #تفسیر_تخصصی #جلسه_صدوپنجاه‌وهشتم ↩️ ادامه جلسه قبل ✅ موضوع: توضیح مجازگویی ✍ مجاز به معنای استعمال کلمه در غیر معنای حقیقی خود همراه با قرینه صارفه از اراده معنای حقیقی است. مجاز به اعتبار علاقه ارتباط بین معنای حقیقی و مجازی به دو قسم استعاره و مجاز مرسل تقسیم می‌شود اگر علاقه‌ای بین معنای حقیقی و مجازی مشابهت باشد مجاز را استعاره و اگر غیر مشابهت مانند جزئیت کلیت و سببیت باشد آن را مجاز مرسل می نامند ⬅️ مجاز مرسل: 👈 مجاز مرسل عبارت است از استعمال لفظ در غیر معنای حقیقی، به سبب علاقه‌ای غیر از مشابهت، و به کمک قرینه ⬅️ انواع علاقه‌های مجاز مرسل: 1⃣ علاقه کلّیّت: به کار بردن کل و اراده جزء مانند: 👈 مثال: «یجَعَلُونَ أَصَابِعَهُمْ فىِ ءَاذَانهِم منَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ...»(بقره، ۱۹) 👈 در این آیه نام «الأَصابِع» به معنای انگشتان برای «أنامل» یعنی سر­انگشتان که از اجزای «أصابع» به­ کار رفته است؛ این نوع کاربرد از باب مجاز با علاقۀ کلیّت است. 👈 به دیگر سخن از باب اطلاق کل و ارادۀ جزء، با ذکر «أصابع»، «أنامل» را اراده کرده است 2⃣ علاقه جزئیّت: به کار بردن جزء و اراده کل. 👈 مثال: «... وَ ارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ»(بقره، ۴۳) ◀️ در این آیه تعبیر «وَارْکَعُواْ مَعَ الرَّاکِعِینَ» مجاز مرسل با علاقۀ جزئیّه است، از تعبیر«رکوع»که جزء نماز است، «کل» نماز را اراده کرده است.یعنی با نمازگزاران نماز بگزارید. 3⃣ علاقه محلّیّت: به کار بردن محل و اراده حال. 👈 مثال: «فَلْيَدْعُ نَادِيَهُ» (علق، ۱۷) ◀️ در این جا واژه «نادِی»(مجلس) مجازاً در معنای «اهل انجمن و مجلس» به کار رفته است. بنابراین «نادِی» محلّ و «اهل مجلس» حال است. 4⃣ علاقه حالیّت : به کار بردن حال و اراده محل. 👈 مثال: «...فَفِى رَحْمَةِ اللَّهِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ»(آل عمران،۱۰۷ ) ◀️ در آیۀ شریفۀ 107 آل عمران،  مراد از «رحمت» بهشتی است که رحمت در آن­جا می­‌گیرد و در لفظ «رحمت» مجاز مرسل از باب اطلاق حال و ارادۀ محل است یعنی در بهشت زیرا آنجا محل نزول رحمت­ها است. 5⃣ علاقۀ ­اعتبار ماکان: نامیدن چیزی به نام پیشین آن است. مثال: «وَءَاتُواْالْیَتَامَى أَمْوَالهمْ ...» (نساء، ۲) 👈 «الْیَتَامَى» جمع یتیم و یتیمة. یتیم آن است که ،پدر کودکى، قبل از بلوغ او بمیرد (راغب 1412: 889). ◀️ این کلمه نیز در قرآن مجید در معنای حقیقی و مجازی به­ کار رفته است. در معنای حقیقی. 👈 مثال: «... وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبى‏ وَالْیَتَامَى‏ وَالْمَسَاکِینِ وَ...»(بقره،۸۳) ولی در آیۀ ۲ نساء کلمۀ «الْیَتَامَى» در معنای مجازی آمده است. به سخن دیگر کلمه «یتامى» نسبت به زمان گذشته به­ کار رفته و گرنه موقعى که مى‏‌خواهیم دختران یتیم را تزویج کنیم دیگر یتیم نیستند چون بالغ شده‏‌اند؛ بنابراین این آیه مجاز مرسل به اعتبار ما کان است. این مجاز بودن در جایی است که ما دلالت یتیم را به کودکی که در زمان یتیمی به سر می­‌برد، حقیقت بدانیم و اطلاق یتیم پس از زمان بلوغ  را مجاز بدانیم. 6⃣ علاقۀ اعتبار مایکون : نامیدن چیزی است به اسم آن­چه در آینده به آن می­رسد. 👈 مثال: «وَالَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنکُمْ وَیَذَرُونَ أَزْوَاجًا ...» (بقره، ۲۴۰) ◀️ منظور از کلمۀ «یُتَوَفَّوْنَ» در این آیه این است که مشرف به موت و در حال احتضار باشند، تا بتوانند وصیت کنند و پیداست که منظور از «یتوفون» کسانى­که مرده‏اند نیست زیرا شخص مرده نمى‏تواند فرمان دهد یا نهى کند و وصیت نماید (طبرسى‏، 1372،ج‏2‏:602). ◀️ در این آیه شخص مشرف به مرگ، متوفّی نامیده شده که نامیدن چیزی به اسم آینده آن است بنابراین در این آیه مجاز مرسل با علاقۀ مایکون وجود دارد. 7⃣ علاقۀ مسبّبیّت: به کار بردن مسبب و اراده سبب. 👈 مثال: «هُوَ الَّذی یُریکُمْ آیاتِهِ وَیُنَزِّلُ لَکُمْ مِنَ السَّماءِ رِزْقاً...»(غافر، ۱۳) ◀️ در این آیه شریفه مقصود از «رزق» سبب رزق یعنی «باران» است. بنابراین نوع مجاز در آن اطلاق مسبب بر سبب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌باشد. برای شما از آسمان (به وسیله باران) روزی  نازل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند». 8⃣ علاقۀ سببیت: به کار بردن سبب (علت) و اراده مسبب (معلول). 👈 مثال: «وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ...»(اعراف، ۵۷) ◀️ مراد، ارسال ابرها است؛ ولی به جای آن، سبب آن یعنی «ریاح» را ذکر کرده است. ┄┄┄┅••✻••┅┄┄┄ برگرفته از بیانات استاد ارجمند حسینی آل مرتضی در کلاس تفسیر تخصصی طرح مشکات(تفسیر سوره نساء بر مبنای تفاسیر المیزان، تسنیم و مجمع البیان به همراه شرح دقیق و گسترده اصطلاحات) 📌توجه : هرگونه نشر یا کپی‌برداری از تمام یا بخشی از پیام بدون ذکر نام کانال، اشکال شرعی دارد. موسسه نورالیقین مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی @moassese_nooralyaghin