نقض عهد با پیمان‌شکنان؛ از تصریحات قرآنی تا دلالت‌های عقلانی نقد جناب استاد شیخ #محسن_فقیهی(مدرس دروس خارج قم) بر اظهارات اخیر آقایان #سروش_محلاتی و #حسن_روحانی ▫️اختصاصی روزنه/ پست ویژه @rozaneebefarda 🔻🔻🔻 [صفحه ۱ از ۲] 🔸 لزوم وفای به عهد و پیمان، از مسلّمات بین عقلاست و اگرچه از نظر عملی برخی به آن پایبند نباشند ولی از جهت نظری قطعا آن را قبول دارند. دین مقدس اسلام نیز بر وفای به تعهدات تأکید کرده است. خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: «یا ایها الذین آمنوا أوفوا بالعقود؛ای کسانی که ایمان آورده اید! به پیمانها و قراردادها وفا کنید»(مائده،1) 🔸 همچنین در روایتی امام صادق (ع) از پیامبر اکرم(ص) نقل میکنند که حضرت فرمودند: «من کان یؤمن بالله و الیوم الآخر فلیف إذا وعد؛ هر کس که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید هر گاه وعده ای داد به آن عمل کند» (کافی، ج2، ص363، ح2) 🔸 پس ارزش عهد و پیمان از نظر اسلام بسیار بالاست به گونه ای که عمل به آن را مقتضای ایمان تلقی و تخلف از آن را درست نمی‌داند به گونه‌ای که در برخی از روایات، تخلف از آن به منزله تعرض به غضب الهی شمرده شده است.(کافی، ج2، ص363، ح1) 🔸 حال سؤال اینجاست که محدوده این عمل به عهد و پیمان تا کجاست؟ آیا به طور مطلق باید به آن عمل کرد یا اینکه مشروط به عدم #نقض_عهد از طرف مقابل می‌باشد؟ 🔸 این مطلب نزد #عقلا بسیار واضح است که اساسا عهد و پیمان، یک امر #دو_طرفی یا #چند_طرفی است و همه طرفهای قرارداد باید به آن عمل کنند و در صورت نقض طرف مقابل، عهد و پیمان، دیگر معنایی ندارد و مشخص است که التزام یک طرف به قرارداد در مقابل نقض طرف دیگر، هیچ توجیهی ندارد مگر آنکه بند مورد تعهد، مطلوبیت ذاتی داشته باشد به گونه ای که با قطع نظر از قرارداد هم، عمل به آن شایسته باشد؛ در این صورت اگر به آن بند عمل شود، به خاطر مطلوبیت ذاتی خواهد بود نه از آن جهت که مورد عهد و پیمان است! 🔸 قرآن کریم نیز دستوری مطابق با همین #بنای_عقلایی صادر کرده و میفرماید: «فما استقاموا لکم فاستقیموا لهم» (توبه ،7) که در این آیه وفای به پیمان، منوط به وفای طرف مقابل قرار داده شده است. یا در آیه دیگری می‌فرماید: «و إما تخافنّ من قوم خیانة فانبذ إلیهم علی سواء إنّ الله لایحبّ الخائنین»(أنفال ،58) 🔸 در این آیه خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) میفرماید: «اگر خوف از خیانت طرف مقابل داشتی، عهد و پیمان را رها کن!» 🔸 علاوه بر این، در بحث‌های حکومتی، اساسا امور مربوط به صلح و جنگ و معاهدات، از اختیارات امام معصوم یا نایب اوست و دیگران در این زمینه حقی ندارند؛ پس تعیین تکلیف برای ولی فقیه در این زمینه معنا ندارد! 🔸 با توجه به توضیحی ارائه شده، مشخص می‌گردد که بنای عقلا، بر ترک قرارداد هنگام نقض طرف مقابل است و آیه شریفه نیز مطابق با آن می‌باشد. با این وجود، تعجب است که برخی با کم توجهی به مبانی استنباط، با این آیه به گونه دیگری مواجه شده و دلالت آن را زیر سوال برده اند و امر در آن را به خاطر وقوع پس از #توهم_حظر ،دال بر اباحه دانسته اند! ⭕️در پاسخ به این نگاه باید گفت: 🔸 اولا: در بحث وقوع امر بعد از حظر، باید موضوع واحد باشد در حالی که در اینجا موضوع دو حکم، متفاوت است. توضیح اینکه مثلا در آیه شریفه «لاتقتلوا الصید و أنتم حرم»(مائده ،95) صید در حال احرام، حرام شده است و سپس در آیه شریفه «و إذا حللتم فاصطادوا»(مائده،2) حرمت آن برداشته می‌شود که در اینجا امر و نهی هر دو بر روی «صید» رفته و موضوع واحد است. اما در بحث ما ،حرمت نقض عهد، مشروط به متعهد بودن طرف مقابل است در حالی که امر به نقض مربوط به فرض خوف از خیانت است. پس موضوع امر و نهی یکسان نیستند. 🔸ثانیا: در اینجا اصلا #توهم_حظری در کار نبوده و نیست! یعنی عمل به قرارداد در درون خود مشروط به #پابرجا_بودن_قرارداد است و با نقض طرف مقابل، دیگر عهد و پیمانی وجود ندارد که بخواهیم توهم لزوم به عمل به آن را داشته باشیم! بنای عقلا نیز بر این است که لزوم وفا را مشروط به تعهد طرف مقابل می‌دانند. پس کسی چنین توهمی را در ذهن نخواهد داشت که حتی پس از نقض طرف مقابل، وجوب التزام به عهد پابرجا باشد! ▫️ادامه یادداشت در:👇 https://eitaa.com/rozaneebefarda/7320 @rozaneebefarda