#واژگان #اصطلاحات #مازنی
🔷وِرزا مُــــــــشته
🔶ورزا مُشته، آیین و آداب و رسوم و باور کشاورزان تبرستانی ، یادگار و ميراثی کهن،به جا مانده از نیاکان و گذشتگان،در تبرستان مازندران و گیلان که بخشی از تاریخ و فرهنگ مردمان این منطقه محسوب میشود.امروزه جزئی از جاذبه های گردشگری است.
🔶شمایل و عروسک برنجی که در پایان فصل درو،از آخرین مشت از برداشت محصول برنج در شالیزارهای مازندران و گیلان و همچنین برحسب اقلیم و نوع کشت،با خوشه گندم هم ساخته میشود که با هم متفاوتند.این آدمک برنجی را سمبل خیر و برکت و نماد نمایانگر و نشان دهنده دختر جوان دم بخت در منزل میدانستند آخرین دسته شالی برنج یا گندم را تا سال بعد،هنگام شروعِ مجدد شخم زدن،نگه میداشتند تا موجبات خیر و برکت آن زمین کشاورزی و زراعی فراهم شود
🔶در روزگار گذشته،کشاورزیِ سنتی مرسوم بود و ماشین های کشاورزی صنعتی رواج نداشت برنجکاری،کاری بسیار طاقت فرسا، با چالشهای فراوانی مانند شرایط نامساعد جوّی مواجه بود.برنج با رنج و سختی در زمینهای باتلاقی با کمک زور بازو و گاو نر کوهان‌دار(وِرزا)کِشت میشد و به کمک یاور ها،به موقع برداشت میشد تا حاصل ماهها دسترنج و زحمت،زیر باران از بین نرود.گاو بزرگترین سرمایه یک خانواده روستایی بود
🔶در زمان گذشته،برای شخم زدن زمین کشاورزی،از گاو نر کوهان دار بومی و کاری به نام وِرزا استفاده میشد،هنگام برداشت محصول برنج،توسط افراد یاور (کارگرهای کمکی بدون دریافت دستمزد)،آخرین مشت خوشه های برنج را برای صاحب مزرعه و مالک زمین میبردند و به بار نشستن محصول را مژده می ثدادند مژدگانی(مِشتِلِق: هدیه شیرینی) میگرفتند.
🔶صاحب زمین،آخرین دسته خوشه برنج را تا بهار سال آینده،هنگام کشتِ مجدد شالیزار و مزرعه،نگه میداشت.آخرین مشت از خوشه برنج با مهارت خاصی، توسط بانوان تبرستانی،به شکل عروسک برنجی تزیین و بافته میشد و از دیوار ایوان منزل شالیکارها،یا در گوشه خانه یِ برنج کاران آویزان میشد.
✔️از یک طرف نشان دهنده یِ وجود دختر جوان دم بخت و باسلیقه در آن خانه بود برای این منظور،شمایل ورزا مشته در جایی از ایوان منزل که در دید همگان و عموم مردم و رهگذران بود و نخستین روشنایی طلوع آفتاب(اِفتاب تِغه) به آنجا برخورد میکرد و روشن میشد آویزان میکردند.
✔️ از طرفی نماد و باور برکت خواهی بود. و عقیده داشتند که باعث برکت شالیزارهایشان و به بار نشستن دوباره محصول خواهد شد. همچنین ورزا مشته را،سهم قدردانی از رنج و زحمتِ گاو نر کاری ورزا، میدانستند.چون بهره برداری محصول را نتیجه زحمت و کارِ گاو نر کوهان‌دار یعنی وِرزا میدانستند.به همین خاطر ورزا مشته نامیده شد.
هنگام شخم زدن زمین در سال آینده و جدید، و در شروع فصل کشاورزی و کاشتن محصول،زمانی که گاو نر را برای کِشت شالیزار آماده میکردند،بخشی یا مشتی از دانه های برنج را از خوشه های عروسک برنجی جدا کرده،براساس آداب و رسوم ویژه ای،مقداری از آن را برای احترام و قدردانی و جبرانِ تلاش و زحمت به گاو نر کاری یعنی ورزا میدادند که بخورد قوّت بگیرد با نیروی بیشتری زمین را شخم بزند.
این آیین و مراسم در اولین روز شخم زدن زمین در سال،با فراهم کردن یک تشت مسی آب، آینه، شمایل یا عروسک برنجی ورزا مُشته، گردو و نارنج، همراه با خواندن آواز و ترانه تبری برای آماده کردن ورزا گاو نر انجام میشد . تا رنج زحمت و کار ورزا جبران شود.
🔶 و بقیه دانه های برنج بر اساس باور خیر و برکت و افزایش رزق و روزی، نعمت و فراوانی، در ظرفِ ذخیره برنجِ مصرفی،نگهداری و اضافه میکردند
🔶ورزا مشته،یک نماد فرهنگی و همچنین سمبلی است از احترام و هم سویی انسان با طبیعت و اهمیت زمین کشاورزی و حتی احترام به یک حیوان اهلی کاری( ورزا) که در گذشته بزرگ ترین سرمایه یک خانواده روستایی بوده است.
🔶جالب هست بدانید شمایل و عروسک زیبای برنج یعنی ورزا مشته را برای افزایش خیر و برکت دائمی به خانه نوعروس ها نیز هدیه میبردند.
🔶امروزه در برنج فروشی ها،شمایل ورزا مشته آویزان هست
🔶وِرزا : گاو نر کوهان دارِ بومی(ولایتی گُو) و کاریِ قدرتمند عقیم شده برای شخم زدن زمین و مزرعه با گاو آهن سنّتی(خیش: اِزال و جِفت ) برای کاشتن گندم و برنج.
🔶فرهنگ یاوَرگیری :
برداشت محصول شالی برنج و گندم به کمک افراد یاور(کومِکی) یعنی بستگان،همسایگان، آشنایان و خویشاوندان بدون دریافت مزد.
در گذشته،همه مردم یک منطقه یا روستا در هزارجریب(#تبرستان)یا مازندران و گیلان، برای برداشت و دروی محصول مزرعه برنج و گندم به یکدیگر کمک میکردند به کمک هم می آمدند یعنی یاوَر میدادند تا قبل از آسیب دیدن توسط بارندگی،محصول درو شود و با دادن آخرین مشت یا دسته برنج و گندم(ورزا مشته) به صاحب مزرعه،و دریافتِ مژدگانی و هدیه شیرینی از او،برای یاور دادن و درو به مزرعه بعدی و زمین مالک جدیدی میافتند.
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand