💢 من پديده‏‌اى را مشاهده كردم و مشاهده مى‏‌كنم كه جز اسم گفته شده براى آن، عنوانى پيدا نمى‏‌كنم: #ارتجاع_روشنفكرى، رجعت روشن‏فكرى‏ ❇️من بارها گفته‏‌ام كه روشن‏فكرى در ايران، بيمار متولّد شد. مقوله‏‌ى روشن‏فكرى، با خصوصيّاتى كه در عالمِ تحقّق و واقعيّت دارد كه در آن، فكر علمى، نگاه به آينده، فرزانگى، هوشمندى، احساس درد در مسائل اجتماعى و بخصوص آنچه كه مربوط به فرهنگ است، مستتر است در كشور ما بيمار و ناسالم و معيوب متولّد شد. چرا؟ چون كسانى كه روشن‏فكران اوّلِ تاريخ ما هستند، آدم‏‌هايى ناسالمند ❇️و اما اين بيمارى چه بود؛ يعنى كجا بروز مى‏‌كرد؟ اين را از زبان آل احمد براى شما ذكر مى‏‌كنم. آل احمد در مشخصات روشن‏فكر مى‏‌گويد: يك مشخصات، مشخصات عوامانه‏‌ى روشن‏فكر است. او مى‏‌گويد معناى «عوامانه» اين نيست كه عوام، روشن‏فكر را اين‏گونه تصوّر مى‏‌كنند؛ بلكه خود روشن‏فكر هم گاهى همين‏طور فكر مى‏‌كند. اين خصوصيات سه‏‌تاست: #اوّل مخالفت با مذهب و دين يعنى روشن‏فكر لزوماً بايستى با دين مخالف باشد! #دوم علاقه‏‌مندى به سنن غربى و اروپارفتگى و اين‏طور چيزها؛ #سوم هم درس‏‌خواندگى. اين ديگر برداشت‌هاى عاميانه از روشن‏فكرى است؛ مميّزات روشن‏فكر اين است. يعنى اگر كسى متديّن شد، چنانچه علّامه‏‌ى دهر باشد، اوّلْ هنرمند باشد، بزرگترين فيلسوف باشد؛ روشن‏فكر نيست! بعد مى‏‌گويد اين سه خصوصيتى كه برداشت عاميانه و خصوصيات عاميانه‏‌ى روشن‏فكرى است، در حقيقت ساده‏‌شده‏‌ى دو خصوصيت ديگرى است كه با زبان عالمانه يا زبان روشن‏فكرى مى‏‌شود آنها را بيان كرد. يكى از آن دو خصوصيت، عبارت است از بى‏‌اعتنايى به سنّت‌هاى بومى و فرهنگ خودى كه اين ديگر بحث عوامانه نيست؛ اين حتمى است ديگرى، اعتقاد به جهان‏بينى علمى، رابطه‏‌ى علمى، دانش و قضا و قدرى نبودن اين‏ها؛ ❇️ مثال‌هايى هم مى‏‌زند. علّت اين است كه آن روزى كه مقوله‏‌ى روشن‏فكرى مقوله‏‌ى «انتلكتوئل» اوّل بار در فرانسه به وجود آمد، اوقاتى بود كه ملت فرانسه و اروپا از قرون وسطى خارج شده بودند؛ مذهب كليسايىِ سياهِ خشنِ خرافىِ مسيحيّت را پشت سر انداخته و طرد كرده بودند. دانشمند را مى‏‌كُشد، مكتشف و مخترع را محاكمه مى‏‌كند، تبعيد مى‏‌كند، نابود مى‏‌كند، كتاب علمى را از بين مى‏‌برد. اين بديهى است كه يك عدّه انسان‌هاى فرزانه پيدا شوند و آن مذهبى كه اين خصوصيت را داشت و از خرافات و حرف‌هايى كه هيچ انسان خردپسندى آن را قبول نمى‏‌كند، پُر بود، به كنارى بيندازند و به كارهاى جديد رو بياورند و دائرةالمعارفِ جديدِ فرانسه را بنويسند و كارهاى بزرگ علمى را شروع كنند. بديهى است كه اين‏ها طبيعت كارشان پشت كردن به آن مذهب بود. آن وقت روشن‏فكر مقلّد ايرانى در دوره‏‌ى قاجار، كه اوّل بار مقوله‏‌ى «انتلكتوئل» را وارد كشور كرد و اسم منوّرالفكر به آن داد و بعد به «روشن‏فكر» با همان خصوصيت ضدّ مذهبش تبديل شد، آن را در مقابل اسلام آورد؛ اسلامى كه منطقى‏‌ترين تفكّرات، روشن‏ترين معارف، محكم‏ترين استدلال‌ها و شفّاف‌ترين اخلاقيات را داشت؛ اسلامى كه همان وقت در ايران همان كارى را مى‏‌كرد كه روشن‏فكران غربى مى‏‌خواستند در غرب انجام دهند! يعنى در برهه‏‌اى از دوران استعمار، روشن‏فكران غربى، با مردم مناطق استعمارزده‌ى غرب هم‏صدا شدند. مثلًا اگر كشور اسپانيا، كوبا را استعمار كرده بود و ثروت آنجا شكر كوبا را در اختيار گرفته بود، «ژان پل سارتر» فرانسوى از مردم كوبا و از «فيدل كاسترو» و از «چه‏‌گوارا»، عليه دولت استعمارى فرانسه دفاع مى‏‌كرد و كتاب مى‏‌نوشت: «جنگ شكر در كوبا». ❇️به عبارت ديگر، روشن‏فكر غربى در برهه‏‌اى از زمان، با دولت و با نظام حاكم بر خودش، به نفع ملت‌هاى ضعيف مبارزه مى‏‌كرد. اين كار در ايران به وسيله‏‌ى چه كسى انجام مى‏‌گرفت؟ به وسيله‏‌ى ميرزاى شيرازى؛ به وسيله‏‌ى ميرزاى آشتيانى در تهران؛ به وسيله‏‌ى سيد عبد الحسين لارى در فارس. اين‏‌ها با نفوذ استعمار مبارزه مى‏‌كردند؛ اما چه كسى به انعقاد قراردادهاى استعمارى و دخالت استعمار كمك مى‏‌كرد؟ ميرزا ملكم‏‌خان و امثال او و بسيارى از رجال قاجار كه جزو روشن‏فكران بودند. يعنى درست مواضع #جا_به_جا شده بود؛ اما درعين‏‌حال مبارزه با دين خرافى مسيحيّت در روشن‏فكرى ايران، جاى خودش را به مبارزه با اسلام داد! بنابراين، يكى از خصوصيات روشن‏فكر اين شد كه با اسلام، دشمن و مخالف باشد. #پیوست @sahifeh_entezar