✍️ منزلت اجتماعی روحانیت (2)؛ از تغییر «نقش» تا اصرار بر «هویت تاریخی» 🔹در ادبیات جامعه‌شناختی، بین مفاهیمی از قبیل «منزلت اجتماعی»، « #سرمایه_اجتماعی»، «نقش اجتماعی» و «کارکرد اجتماعی»، مناسباتی برقرار است. در این یادداشت، تلاش می‌کنم تا اندکی به واکاوی نسبت بین «نقش اجتماعی» و «منزلت اجتماعی» #روحانیت بپردازم. 🔸روحانیت در طول تاریخ، کمتر با موقعیتی مواجه بوده است که هویّت خود را به فراتر از «ترویج و تبلیغ دین» بگستراند. با توجه به زمینه‌های زمانی و مکانی، هویّت او بیش‌تر با «استنباط دین» و درصورت فراهم‌شدن شرایط، «ترویج و تبلیغ دین»، تعریف شده‌است. این همان «منزلت روحانیت» است که با هویت او نسبتی مستقیم دارد. 🔹مردمان هم «نقش مورد انتظارشان» را از روحانیت بر همین اساس سامان داده‌اند؛ روحانی‌ای که «علم دین» بلد است و با «زبان عمل» و «گفتار»، آن‌را ترویج می‌کند، «روحانی تراز» و یا «آخوند خوبی» است که در نقش خود، خوب ظاهر شده و جایافته است. 🔸هرگاه این «هویّت و منزلت تعریف‌شده» و آن «نقش موردِانتظارِ مردم»، باهم تطبیق یافت، مفهوم سومی به‌نام «قداست اجتماعی» یا «محبوبیت اجتماعی» خلق می‌شود. 🔹در واقع تطبیق و هم‌گونی بین «منزلت»، به‌معنای «جایگاه، شأن و هویتی که یک طبقه یا قشر بدان شناخته می‌شود» و «نقش»، به‌معنای «کارکرد موردِ انتظار عرف و جامعه از یک طبقه یا قشر»، باعث نمودهای بیرونی از منزلت اجتماعی می‌شود که با «قداست» و «احترام»، ارج نهاده می‌شود. 🔸این همگونی و خروجی‌اش یعنی احترام و قداست‌ اجتماعی، به‌صورت فرایندی «کارویژه‌هایی» را بازتولید می‌کند که محقّق‌شدن آن‌ها توسط روحانیت، نیز می‌تواند به‌صورت هم‌افزایانه و دومینو‌وار بر «قداست و احترام» بیافزاید یا از آن فروبکاهد. واسطه‌گری در یاری‌رسانی، ازدواج، اصلاح‌ذات‌البین و…، از این کارویژه‌ها هستند که در طول تاریخ، هویت روحانیت، با آن، گسترانده و یا تقویت شده‌است. 🔹موقعیت‌های گوناگون در زمینه‌های زمانی و مکانی، در این کارویژه‌های بدیع، اثرگذار بوده‌اند. حضور در آبادانی محل و قریه و قصبه، آستینِ درمان‌گری به هنگام بیماری‌های فراگیر و بنیان‌افکن بالازدن، درافتادن با عمله و عکره ظالمین جهت ستاندن حق و…، نمونه‌هایی از زمان‌مندی این کارویژه‌هاست. 🔸این تغییرات زمانه و مکانه هرچند با بسامدهای متفاوتی رخ داده است، اما #قداست و احترام، همیشه محصول و تابع تطبیق منزلت و نقش بوده‌است. هرگاه روحانیت، توانایی این تطبیق را چه در ساحت معرفت و چه در ساحت عمل، کمتر داشته‌است، طبعاً قداست و احترام او نیز فرو نشسته‌است. بالا رفتن منزلت، باید مطابق با عمل در نقشی باشد که از آن، «منزلت» انتظار می‌رود. 🔹 #انقلاب_اسلامی، بلندترین و قدرترین بسامد زمانه و مکانه‌ای است که در طول تاریخ ایران، بر سر فرهنگ، دین و هویت ایرانیان رفته است. إن‌شاءاللّٰه در یادداشتی دیگر، به تحلیل منزلت، نقش و قداست روحانیت در تطبیق با چنین زمانه و مکانه‌ای خواهم پرداخت. 🖊عبدالحسین مشکانی 🆔 @sedayehowzeh

✍️ بازشناسی نسبت نقش و منزلت روحانیت در سپهر انقلاب اسلامی(۴) 🔹سخن در این بود که #منزلت_اجتماعی_روحانیت نسبت مستقیمی با نقش این نهاد/صنف در شرایط زمانه و مکانه دارد. هنگامه‌ای که مردم، #روحانیت را در جایگاهی «خارج از حاکمیت» و حتی به عنوان «خروج بر حاکمیت» می‌شناختند، از او نقشی را انتظار داشتند که در هنگامه‌های دیگر برخلاف آن نقش را انتظار می‌کشند. 🔸گویا مردمان در طول تاریخ به خوبی «موقعیت روحانیّت» را درک می‌کرده‌اند. گزارش‌های تاریخی نشان می‌دهد در زمانه‌ای که روحانیت به «عزلت» وادار می‌شده است، مردمان حتی از نظر مالی از او پشتیبانی کرده و نقش «عالمِ دینِ در #تقیه» را برای او تعریف کرده و روابط خود را با ایشان سامان داده‌اند. 📎مقدس ماندن برای روحانیت موضوعیت ندارد! 🔹اینک دیگر سوال مردم از رو‌حانیت تنها رساله توضیح‌المسائل نبود، «مسائل حکومتی»، «عام‌البلواء»، «کف میدانِ» زندگی مردمان و … رخ نموده بود. «مطالبه‌گری‌ها» نیز از اصلاح ذات‌البین در یک دعوای خانوادگی یا جلب نظر یک خیّر جهت سامان دادن زندگی یک انسان مؤمن نیازمند، به مطالبه‌گری در قامت یک #حکومت از قبیل «اقامه عدالت اجتماعی»، «تکفّل اجتماعی»، «تولید دانش دینی،» «تربیت مدیران پاکدست کاربلد #انقلابی»، «ایجاد جایگاه تمدنی و جهانی» و در یک کلام «مهیا ساختن شرایط زندگی برای دین‌داری آبرومندانه»!، تغییر یافته بود. ➖از آن‌جا که نقش روحانیت از راهبری صرف و یا #تبلیغ_زبانی به اقامه دین تغییر یافته بود و اقامه نیز امری است که در آن مقاومت، مخالفت، مطالبه، نفع و ذی‌نفع و … وجود دارد و لذا با #قداست نمی‌سازد. 🔸مَخلَص کلام اینکه: مردمان برای رو‌حانیت نقشی را تعریف کرده‌اند و روحانیت نیز به نحو عملی آن نقش را پذیرفته است. منزلت رو‌حانیت در گرو آن است مبتنی بر داعیه‌هایی که در مبانی معرفتی و اصول مأموریتی او ریشه دارد، لوازم ایفای نقش خود را مهیا سازد. قضاوت در مورد اینکه روحانیت چقدر توانسته در نقش تعریف شده حضور موفق داشته باشد، یا حضور او با کاستی‌ها و ناکارآمدی‌هایی مواجه بوده و چه اندازه در ایفای این نقش از «یاران ناهمراه» بهره برده است باید روشن گردد. 🔹بنابراین اینک سخن در نقش روحانیت و نسبت آن با مطالبه‌گری و نارضایتمندی مردمان است. باید بار دیگر درباره علل و عوامل درونی و بیرونی شدت یافتن مطالبه‌گری‌ها و تبدیل آن‌ها به #نارضایتی از چنین جایگاه و نقشی سخن گفت. 🖊حجت الاسلام عبدالحسین مشکانی #مشروح یادداشت در سایت #صدای_حوزه: v-o-h.ir/?p=43388 🆔 @sedayehowzeh