#آموزش_وزن_و_عروض #جلسه_پنجم 🔻🔻🔻🔻🔻🔻 #اختیارات_شاعری در جلسه قبل با نحوه #تقطیع آشنا شدیم و عرض شد که چه برای سرودن و چه برای تشخیص وزن (با هدف یادگیری یا نقد) باید چهار مرحله را پشت سر هم بگذاریم. قبل از اینکه موضوع امروز را شروع کنیم ذکر یک نکته ضروری است که وقتی ما می‌گوییم #شعر_کلاسیک موزون و ریتمیک است، یعنی باید تعداد هجاهای تمام مصرع‌ها با هم برابر باشند! زمانی که ما ریتم شعر را فهمیدیم و بعد از خوانش و تقطیع صحیح و مشخص کردن هجای هر بخش(کوتاه، بلند یا کشیده) و سپس از بین #ارکان_افاعیلی(اصلی و یا فرعی) وزن مطابق با ریتم شعر را پیدا کردیم؛ در اصل، به وزن شعر مورد نظر رسیده‌ایم. ولی گاهی علارغم خوانش و تقطیع صحیح و همچنین مطابقت ریتم شعر با یکی از اوزان (معروف یا مهجور)؛ بین هجاهای تقطیع شده با اجزا #ارکان_افاعیلی وزن انتخابی، مطابقت کامل وجود ندارد! توضیح آنکه وزن‌ها نیز مانند مصرع #تقطیع می‌شوند! ببینید: فا/ع/ِلا/تُن هر/کِ/چی/زی فا/ع/ِلا/تُن دوس/ت/دا/رد فا/ع/ِلا/تُن جا/نُ/دل/بر فا/ع/ِلا/تُن وی/گ/ما/رد اگر انواع هجاها (کوتاه، بلند و کشیده) و علایم اختصاری آن‌ها را خوب یاد گرفته باشید، متوجه مطابقت صددرصدی شعر تقطیع‌شده و وزن تقطیع‌شده، در مثال بالا خواهید شد. حالا به این مصرع دقت کنید: کان که در پای تو میرد جان به شیرینی سپارد #سعدی_علیه_الرحمه فا/ع/ِلا/تُن هر/کِ/در/پا فا/ع/ِلا/تُن ی/ت/می/رد فا/ع/ِلا/تُن جا/بِ/شی/ری فا/ع/ِلا/تُن نی/س/پا/رد دقت کردید؟! در ابتدای رکن دوم که باید از #هجای_بلند (فا)علاتن استفاده می‌شد؛ از #هجای_کوتاه (ی) استفاده شده است! علارغم این عدم مطابقت شعر با وزن، ضربه‌ای به ریتم و آهنگ شعر وارد نشده و وزن، سلامت خود را حفظ کرده است. به این نحوه استفاده‌ها، #اختیارات_شاعری گفته می‌شود. یعنی در مواردی که خللی به ریتم و آهنگ شعر وارد نمی‌شود، شاعر می‌تواند این #مطابقت_اعتباری را رعایت نکند که طبیعتاً دست شاعر در انتخاب کلمات مناسب‌تر، باز خواهد بود. اختیارات شاعری بر دو قسم است: الف. اختیارات زبانی ب. اختیارات وزنی ما در این جلسه آموزشی به دنبال بیان انواع و اقسام مختلف این اختیارات نیستیم؛ چرا که از حوصله شما و این جلسه خارج است. آنچه مهم است، وزن و ریتم شعر است و اگر در خوانش شعر، اشکال و سکته‌ای مشاهده نمی‌شود، دیگر مهم نیست که چه نوع اختیاراتی استفاده شده است. در عین حال، خالی از لطف نیست که برخی از اختیارات شاعری پر کاربرد را ضمن یک مثال در اینجا بیاوریم: دیانت بر سیاست چیره شد، آری جهان فهمید رضاجان است شاه مردم ایران، رضاخان نه! #محمدحسین_ملکیان ۱. آخرین هجای هر مصرع، لزوما بلند به حساب می آید. با هم این دو مصرع زیبا را تقطیع می‌کنیم: دی/یا/نت/بر سی/یا/ست/چی رِ/شد/آ/ری ج/ها/فه/مید رِ/ضا/جا/نس ت/شا/هِ/مر دُ/مِ/ای/را ر/ضا/خا/نَ وزن این دو مصرع، #مَفاعیلُن_مَفاعیلُن_مَفاعیلُن_مَفاعیلُن هست ببینید: دی/یا/نت/بر=مَ/فا/عی/لُن سی/یا/ست/چی=مَ/فا/عی/لُن رِ/شد/آ/ری=مَ/فا/عی/لُن ج/ها/فه/مید=مَ/فا/عی/لُن رِ/ضا/جا/نس=مَ/فا/عی/لُن ت/شا/هِ/مر=مَ/فا/عی/لُن دُ/مِ/ای/را=مَ/فا/عی/لُن ر/ضا/خا/نَ=مَ/فا/عی/لُن اگر دقت کنید آخرین هجای مصرع اول به هجای کشیده ختم شده(مید=_/U) و اگر بخواهیم آن را هجای کشیده به حساب بیاوریم تعداد هجاهای این مصرع از تعداد هجاهای وزن #مَفاعیلُن_مَفاعیلُن_مَفاعیلُن_مَفاعیلُن (۱۶هجا) بیشتر(۱۷هجا) می‌شود!! بنابراین «چون ریتم مصرع در این وزن حفظ می‌شود و خللی هم به آهنگ آن وارد نمی‌شود» این هجا را بلند به حساب می‌آوریم. به همین سادگی! در مصرع دوم نیز علارغم اینکه باید به هجای بلند ختم شود مَفاعی(لُن) ولی به کوتاه(نه=نَ=U) کوتاه ختم شده است. با اینکه در این مصرع، بر خلاف مصرع قبلی، تعداد هجاها(۱۶) با تعداد هجاهای وزن(۱۶هجا) برابر است ولی «چون ریتم مصرع در این وزن حفظ می‌شود و خللی هم به آهنگ آن وارد نمی‌شود» این هجا را بلند به حساب می‌آوریم. به همین راحتی! ۲. بلند حساب کردن هجای کوتاه: همانطور که در تقطیع مصرع دوم ملاحظه می‌فرمایید، در چند مورد باید هجای بلند می‌آمد ولی هجای کوتاه آمده که با علامت * آن‌ها را مشخص می‌کنم: رِ/ضا/جا/نس=مَ/فا/عی/لُن ت/شا/هِ*/مر=مَ/فا/عی*/لُن دُ/م*ِ/ای/را=مَ/فا*/عی/لُن ر/ضا/خا/نَ=مَ/فا/عی/لُن ولی «چون ریتم مصرع در این وزن حفظ می‌شود و خللی هم به آهنگ آن وارد نمی‌شود» این هجا را بلند به حساب می‌آوریم. 🔰 🔶 @shaershow 🔶 〰〰〰〰〰〰〰

#اوزان_معروف #اوزان_مهجور وقتی می‌گوییم #شعر_کلاسیک یا همون #شعر_سنتی، یعنی کلامی خیال‌انگیز که دارای قالب خاص است و وزن و آهنگ دارد. ممکن است سوال پیش بیاید که شعر سنتی چند وزن و آهنگ دارد؟ اجمالا می‌توان گفت که خیلی!!☺️ تا ۳۰۰ وزن شمارش شده ولی وقتی تحقیق می‌کنید می‌بینید از میان خیلی آهنگ و وزن! برخی از وزن‌ها کاربرد دارند و نه هر وزن و آهنگی! از قرن‌ها پیش، اوزان مختلفی استفاده شدند ولی به مرور زمان، طبع شنونده و سراینده به سمت اوزانی رفت که امروزه به #اوزان_معروف شناخته می‌شوند و سایر اوزانی که سال‌ها اشعاری در آنها سروده شده بود و الان کسی سراغشان را هم نمی‌گیرد😅 #اوزان_مهجور شناخته می‌شوند. در حال حاضر ۳۱ وزن معروف و رایج هستند: ۱. #فاعلاتن_فاعلاتن_فاعلاتن_فاعلاتن ۲. #فاعلاتن_فاعلاتن_فاعلاتن_فاعلن ۳. #فاعلاتن_فاعلاتن_فاعلن (وزن مثنوی😉) ۴. #فعلاتن_فعلاتن_فعلاتن_فعلاتن ۵. #فعلاتن_فعلاتن_فعلاتن_فعلن ۶. #فعلاتن_فعلاتن_فعلن ۷. #فعلاتُ_فاعلاتن_فعلاتُ_فاعلاتن ۸. #فعلاتن_مفاعلن_فعلاتن_مفاعلن ۹. #فعلاتن_مفاعلن_فعلن ۱۰. #فع‌لن_فعولن_فع‌لن_فعولن ۱۱. #فعولن_فعولن_فعولن_فَعَل (وزن شاهنامه) ۱۲. #فعولن_فعولن_فعولن_فعولن ۱۳. #مستفعلن_فعلن_مستفعلن_فعلن ۱۴. #مستفعلن_مستفعلن_مستفعلن_مستفعلن ۱۵. #مفاعلن_فعلاتن_مفاعلن_فعلاتن ۱۶. #مفاعلن_فعلاتن_مفاعلن_فعلن ۱۷. #مفاعیلُ_مفاعیلُ_مفاعیلُ_فعولن ۱۸. #مفاعیلن_مفاعیلن_فعولن (وزن دوبیتی) ۱۹. #مفاعیلن_مفاعیلن_مفاعیلن_مفاعیلن ۲۰. #مفتعلن_فاعلات_مفتعلن_فع ۲۱. #مفتعلن_فاعلن_مفتعلن_فاعلن ۲۲. #مفتعلن_مفاعلن_مفتعلن_مفاعلن ۲۳. #مفتعلن_مفتعلن_فاعلن ۲۴. #مفتعلن_مفتعلن_مفتعلن_مفتعلن ۲۵. #مفعولُ_فاعلاتُ_مفاعیلُ_فاعلن ۲۶. #مفعولُ_فاعلاتن_مفعولُ_فاعلاتن ۲۷. #مفعولُ_مفاعلن_فعولن ۲۸. #مفعولُ_مفاعلن_مفاعیلن ۲۹. #مفعولُ_مفاعیلُ_مفاعیلُ_فَعَل (وزن رباعی) ۳۰. #مفعولُ_مفاعیلُ_مفاعیلُ_فعولن ۳۱. #مفعولُ_مفاعیلن_مفعولُ_مفاعیلن هر کدام از این وزن‌ها یک نام خاص (بَحر) دارند که ان‌شاءالله در آینده وارد بحث #بُحور (بَحرها☺️) خواهیم شد👌 پیوند مسیر شعرآموز به زبان ساده👇 @shaershow