#کلام_شیعه 19 #برهان_نظم 2⃣ #تعریف_نظم 🔸مفهوم نظم از مفاهیم روشن در نزد اذهان و عقول انسان ها است؛ و عبارت است از نوعی رابطه میان دو یا چند چیز. #اقسام_نظم برای نظم می توان سه قسم بیان کرد: 1⃣. نظم علّی و معلولی(علت فاعلی): در نظم ارتباط و وابستگی میان اجزای یک پدیده یا افراد یک ماهیت برقرار است. بدین جهت نظم با اصل علیت ملازمه دارد یعنی هر جا نظم برقرار است، رابطه علیت نیز حاکم است. حال هرگاه رابطه علیت که در نظم وجود دارد از جنبه فاعلی مورد توجه واقع شود به آن «#نظم_علی_و_معلولی» گفته می شود. رابطه ابر☁️ و باد و باران💦 و لطافت هوا و نظم موجود میان آنها از این قسم است. 2⃣. نظم غایی(علت غایی): هرگاه این رابطه علیت از جنبه غایی مورد توجه واقع شود به آن «#نظم_غایی» گفته می شود. رابطه میان قرنیّه، شبکیّه، عنبیّه و دیگر اجزای تشکیل دهنده دستگاه بینایی 👁که در شرایط خاص عمل دیدن را به دنبال دارد و به عبارتی دیدن غایت این ارتباط است، از قسم نظم غایی است. 3⃣. #نظم_استحسانی (نظم صوری یا ساختاری): نظمی که ناشی از ترکیب ویژه اجزای یک پدیده یا یک مجموعه است و حس زیباپسندی 🌸انسان را تحت تأثیر قرار می دهد و تصویر دل انگیزی را بر انسان عرضه می دارد. (📗برگرفته از کتاب عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 43) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 20 #برهان_نظم 3⃣ 🔸تفاوت گونه های یاد شده نظم در این است که: 👈 آنچه در #نظم_علی_و_معلولی مورد نظر است این است که هر معلول یا حادثه ای وابسته به علتی است که بر آن تقدم وجودی داشته و سبب پیدایش آن گردیده است، اما این که آن علت و سبب دارای آگاهی و اختیار بوده است یا خیر، در چنین نظمی موضوعیت ندارد. 👈 ولی در #نظم_غایی تنها وجود سبب و علت پیدایش پدیده، مورد نظر نیست، بلکه عنصر آگاهی و اختیار نیز در آن دخالت دارد، زیرا از میان صدها یا هزاران ارتباط احتمالی میان اجزای یک پدیده، تنها یکی از آنها می تواند به تحقق هدف و غایت ویژه ای که بر آن پدیده مترتب است بیانجامد. بنابراین سبب فاعلی چنین نظمی باید آگاه و انتخابگر باشد. 👈اما در #نظم_استحسانی تنها چیزی که مورد نظر است زیبایی ساختاری 🌸و صوری پدیده است، ولی اینکه این نظم موجود اصولا فاعل و سببی دارد یا خیر و اگر دارد آگاه و هدفدار بوده است یا نه مورد توجه نیست. (📕برگرفته از کتاب عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 44) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 21 #برهان_نظم 4⃣ #تقریر_برهان_نظم 1⃣ 🔸برهان نظم بر ۴ مقدمه استوار است: 👈 مقدمه اول: همانا خارج از ذهن انسان عالمی است پر از موجودات که شکی در وجود آنها نیست و هرچه که انسان در ذهن خود تصور می‌کند، انعکاس همان واقعیت های خارجی است. 👈مقدمه دوم: این عالم طبیعت 🌏و هر چیزی که در این عالم موجود است از نظم و قوانینی پیروی می‌کند که علوم طبیعی از بعضی از آنها پرده برداشته و به مرور زمان، علم انسان بر این قوانین بیشتر می‌شود. 👈مقدمه سوم: اصل علیت که مراد از آن این است که هر چیزی که در این عالم موجود است و روابط و قوانینی که در این عالم دیده می‌شود از علتی که آن قوانین را به وجود آورده باشد جدا نیست. به عبارت دیگربه وجود آمدن چیزی بدون علت محال است. 👈 مقدمه چهارم:هر اثری که در عالم دیده می‌شود👁 دو نتیجه به همرا دارد: 🔹الف. وجود اثر دلالت بر وجود موثر می کند؛ مثل دلالت معلول بر علت. 🔹 ب. دلالت دیگری در طول این دلالت وجود دارد و آن کشف از خصوصیات موثر است که آیا آن موثرعاقل، عالم و باشعوربوده یا فاقد این صفات می باشد . (📗برگرفته از کتاب الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل، آیت الله سبحانی، ج1، صص 35-33) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 22 #برهان_نظم 5⃣ #تقریر_برهان_نظم 2⃣ 🔸بیان مثال برای تقریر برهان نظم: مخزنی را فرض می‌کنیم که در آن تمام مواد لازم برای ساخت یک بنا وجود دارد. حال مواد داخل مخزن را به دو قسمت تقسیم می کنیم؛ نصف مواد را در اختیار یک مهندس 👷قرار داده تا ساختمانی بسازد و نصف دیگر را در مسیر سیلاب🌊 قرار می دهیم. نتیجه ای که حاصل می شود این است که مهندس مواد را به شکل ساختمانی 🏠زیبا در خواهد آورد و سیل تمام مواد را به صورت تلی از ضایعات تبدیل می کند. فعل اول نتیجه اراده و عمل شخصی عالم و فعل دوم نتیجه عملی بدون اراده و شعور است. 🔹نتیجه این آزمایش این است که موسس بنا دارای عقل، حکمت و اراده است و آنچه که تل خاک و ضایعات را ایجاد کرده فاقد اینها می باشد. از مثال فوق👆 و مثال های مشابه فرق بین اعمالی که از اراده و تدبیر صادر می شود و اعمالی که بدون برنامه و از روی اتفاق رخ می دهد، روشن می‌شود. 🔸این قاعده که عقل آن را بدون نیاز به تجربه و تنها در سایه تفکر و تعقل به دست می آورد روح برهان نظم است که از واضح‌ترین براهین الهی در اثبات خالق این جهان و نقد و ابطال الحاد و مادی گری است. (📕برگرفته از کتاب الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل،آیت الله سبحانی، ج1، ص 38-35) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 23 #برهان_نظم 6⃣ #تقریر_دوم_برهان_نظم #برهان_حساب_احتمالات_در_پیدایش_حیات 🔸این تقریر برهان نظم دلیل مستقلی نمی باشد و تنها اختلاف در طرز بیان آن می باشد و گرنه روح برهان در هر دو یکی می باشد . 🔹این تقریر را در قالب مثالی بیان می کنیم: مواد اولیه اجسام زنده را سه عنصر اصلی یعنی هیدروژن، اکسیژن و کربن تشکیل می‌دهند و مقداری ازت و کمی از عناصر دیگر نیز با این سه عنصر ترکیب یافته اند. در جسم ساده ترین و کوچکترین حیوان ها 🐜به تعداد میلیون ها از اتم های عناصر مذکور وجود دارد که به نسبت ها و شکل های خاصی با هم ترکیب یافته اند و اگر با حساب احتمالات، امکان تصادف و ترکیب این عناصر را حساب کنیم ، خواهیم دید که نتیجه به قدری کوچک است که می‌توان گفت صفر0⃣ است. حال عالی ترین حیوانات یعنی انسان را در نظر بگیرید که می‌خواهد قوانین طبیعت را کشف و یا در آنها مداخله کند، آیا ممکن است که این موجود تصادفاً از ترکیب خود به خود عناصر به وجود آمده باشد؟ [1] 🔸همین احتمالات در تمام اجزای این عالم وارد می شود از فاصله خورشید 🌕تا زمین🌍 گرفته که اگر کمتر یا بیشتر بود حیات بشر مختل می گردید،تا اجزا و عناصر تشکیل دهنده هوا که برای بقای حیات در زمین ضروری است. 🔹تمام این دقتی که در ایجاد این عالم وجود دارد با حساب احتمالات و فرض این که از روی تصادف از بین میلیاردها میلیارد انتخاب آن انتخابی که صحیح است، تعیین شده باشد صفر است. نتیجه آنکه ایجاد این عالم از روی تصادف محال است و موجودی که دارای علم، اختیار و شعور است این عالم را پدید آورده است.[2] [1] 📙عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 46 [2] 📗برگرفته از کتاب الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل،آیت الله سبحانی، ج1، ص 53-51 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 24 #برهان_نظم 7⃣ #تحلیل_اشکال_های_هیوم_بر_برهان_نظم 1⃣ 🔸"دیوید هیوم" انگلیسی از فلاسفه تجربه گرا و شکاک غربی است. وی با بسیاری از مبانی متافیزیکی به معارضه برخاست، چنانکه دلایل وجود خدا را نیز مورد مناقشه قرار داد. از آنجا که در عصر وی مشهورترین دلیل اثبات وجود خدا در جهان غرب، دلیل نظم یا برهان علت غایی بود، وی این دلیل را مورد چالش جدی قرار داد و اشکالاتی را بر آن وارد کرد.[1] او در کتاب 📕خود به نام" Dealogues Concerning Natural Religion" (گفتگوها درباره دین طبیعی) که در قالب گفتگو بین دو شخص فرضی که یکی مدافع برهان نظم و دیگری مشکّک در برهان نظم است، شش اشکال بر این برهان وارد کرده است.[2] 🔹بسیاری از متکلمان و فلاسفه غربی اشکالات وی را وارد دانسته و دلیل نظم را نااستوار انگاشتند. متفکران اسلامی نیز در بحث های فلسفی و کلامی خود مناقشات هیوم بر برهان نظم را مورد توجه قرار داده و به آنها پاسخ داده اند . ما در ادامه به بیان اشکالات هیوم و پاسخ آنها می پردازیم. [1]📗برگرفته از کتاب عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 49 [2]📘برگرفته از کتاب الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل،آیت الله سبحانی، ج1، ص 55 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 25 #برهان_نظم 8⃣ #تحلیل_اشکال_های_هیوم_بر_برهان_نظم 2⃣ #اشکال_اول 🔸برهان نظم از شرایط برهان تجربی بی بهره است زیرا این برهان در غیر این عالم تجربه نشده تا در مورد این عالم هم بتوان بر طبق آن حکم کرد. به عبارت دیگر در مصنوعات بشری ما این تجربه را داریم که آنها بدون سازنده عاقل بوجود نمی آیند چنانچه در خانه🏠،کشتی🚢 و ... آن را تجربه کرده ایم. اما این قضیه را در اصل وجود این عالم تجربه نکرده ایم . یعنی ما عوالم دیگری که شبیه این عالم ما باشد را مشاهده نکرده ایم تا ببینیم در آنها یک سازنده عاقل و حکیم نقش داشته تا آن را در مودر این عالم هم جاری کنیم و بگوییم این عالم هم نیاز به یک سازنده حکیم و عاقل دارد . 👈پس برای این عالم نمی توان بر اساس مصنوعات بشری، حکم به سازنده عاقل و حکیم نمود. #جواب 🔹برهان نظم برهان تجربی نیست تا ملاک در آن بر اساس مشابهت کامل بین اشیاء باشد و از اشیاء تجربه شده حکم اشیاء تجربه نشده را کشف کرد. بلکه آن یک برهان عقلی است که عقل بعد از مشاهده نظم حاکم بر عالم ماده و تفکر در آن پی می برد که این عالم مخلوق یک موجود عالم قادر مختار است. 💢نکته ای که در اینجا مطرح است این که، حسی بودن یکی از مقدمات برهان نظم ضرری به عقلی بودن آن نمی زند، زیرا حس در این میان تنها برای اثبات موضوع که وجود نظم در عالم است به کار می رد اما حکم و نتیجه گیری به عقل و محاسبات عقل برمی گردد. مانند این که با حس ثابت شود که یک مربعی در جایی وجود دارد، پس عقل به سرعت حکم می کند که تمام اضلاع آن باید به یک اندازه باشد. (📗برگرفته از کتاب محاضرات في الإلهيات، آیت الله سبحانی ،صص 26-25) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 26 #برهان_نظم 9⃣ #تحلیل_اشکال_های_هیوم_بر_برهان_نظم 3⃣ #اشکال_دوم 🔸شاید بتوان پذیرفت که از طریق برهان نظم می توان مدبری الهی برای جهان اثبات کرد، ولی هرگز نخواهیم توانست از این طریق وجود آفریدگاری را ثابت کنیم که در ادیان آسمانی معرفی شده است، یعنی خداوندی که از نظر صفات جمال و جلال هیچ گونه نقصی ندارد. 👈از یک معلول خاص تنها می توانیم علتی را که قادر به ایجاد آن معلول است، استنتاج کنیم. بنابراین از یک جهان محدود🌏 و متناهی هرگز نمی توانیم به یک خالقی نامحدود ✨و نامتناهی راه یابیم. #جواب 🔹هر برهانی رسالت ویژه ای دارد، رسالت برهان نظم بیش از این نیست که دیدگاه ماتریالیست ها را ابطال نموده و ثابت کند جهان طبیعت، معلول و مخلوق است و بر اساس طرح و تدبیر آگاهانه و حکیمانه پدید آمده است. اما این که آفریدگار جهان از نظر کمالات وجودی متناهی است یا غیر متناهی، بسیط است یا مرکب و مانند آن، از برهان نظم به دست نمی آید. (📕برگرفته از کتاب عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 51) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 27 #برهان_نظم 🔟 #تحلیل_اشکال_های_هیوم_بر_برهان_نظم 4⃣ #اشکال_سوم 🔸از نظم و اتقان جهان طبیعت نمی توان به کمال علم و حکمت آفریدگار آن پی برد، زیرا احتمال دارد نظم کنونی پس از آزمون و خطاهای بسیار آفریدگار آن و پس از روزگاری طولانی پدید آمده باشد. 👈ما اگر یک کشتی 🚢را ببینیم، در آغاز به هوشمندی و برجستگی سازنده آن حکم می کنیم، اما پس از آن که دانستیم او طرح خود را از دیگران اقتباس کرده است و آن طرح نیز پس از گذشت قرنها آزمون و خطا به دست آمده است، اعجاب ما را نسبت به سازنده کشتی فرو خواهد کاست. #جواب 🔹اشکال یاد شده (همچون اشکال پیشین) ناشی از درک نادرست رسالت برهان نظم است. هرگاه بپذیریم که برهان نظم بر وابستگی جهان طبیعت 🌍به جهان ماوراءطبیعت ✨دلالت می کند و بر دخالت علم و اختیار در پیدایش نظم طبیعی گواهی می دهد، بر درستی برهان نظم مهر تأیید نهاده ایم. 👈این که آفریدگار جهان آیا کمالات خود را کسب کرده است یا بالذات آن ها را دارد، در قلمرو رسالت برهان نظم نیست و باید از راههای دیگری بررسی شود. (📗کتاب عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 52) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 28 #برهان_نظم 11 #تحلیل_اشکال_های_هیوم_بر_برهان_نظم 5⃣ #اشکال_چهارم 🔸مبنای برهان نظم این است که شباهت معلول ها دلیل بر شباهت علت هاست، و چون معلول های بشری ⛴بر فاعل هایی دانا و انتخاب گر دلالت می کنند، معلول های طبیعی 🌏نیز که از نظر نظم به معلول های بشری شباهت دارند، بر فاعل یا فاعل هایی شبیه فاعل های بشری دلالت می کنند. 👈نتیجه این برهان اثبات آفریدگاری است برای جهان همانند فاعل های بشری. حال اگر کسی خداوند را پیراسته از هر گونه مثل و مانندی بداند، نمی تواند نتیجه برهان نظم را بپذیرد. بنابراین برهان نظم، برهانی عقلی و همگانی نخواهد بود. #جواب 🔹اولا: برهان نظم مبتنی بر تمثیل و تشبیه نیست. 🔹ثانیا: تشبیه و تمثیل دو چیز به یکدیگر، بر مشابهت همه جانبه آن دوچیز دلالت نمی کند، بلکه تنها ویژگی مشترک میان مشبه و مشبه به ملاک و میزان است، مثلا تشبیه انسان به شیر 🐅در ویژگی شجاعت است، و نه در دیگر خصوصیات شیر. 👈بنابراین، اگر از طریق مشابهت معلول های طبیعی به معلول های بشری، بر نیازمندی جهان به آفریدگاری دانا و مختار استدلال شود آنچه مورد نظر است، فقط ویژگی دانایی واختیار است، نه دیگر صفات و ویژگی های بشر، حتی سطح و میزان دانایی و اختیار انسان نیز مقصود نیست، بلکه تنها اصل دانایی و اختیار مورد نظر است. در این صورت برهان نظم با اصل پیراستگی آفریدگار جهان از مثل و مانند، هیچگونه منافاتی ندارد. (📒کتاب عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 53-52) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 29 #برهان_نظم 12 #تحلیل_اشکال_های_هیوم_بر_برهان_نظم 6⃣ #اشکال_پنجم 🔸جهان طبییعت،بیش از آن که به یک کشتی 🛳یا خانه یا دیگر مصنوعات بشری شباهت داشته باشد، به یک موجود زنده چون حیوان 🐪و نبات 🌿شباهت دارد. بنابراین به جای آن که برای جهان علت و منشأی بیرونی فرض کنیم می توانیم علت و منشأ آن را همچون حیات حیوان و نبات درونی بدانیم. 👈به عبارت دیگر می توانیم استباط کنیم که علت عالم چیزی شبیه یا نظیر زاد و ولد حیوانی یا رشد و نمو نباتی است.در این صورت برهان نظم وجود ماوراء طبیعت را اثبات نخواهد کرد. #جواب 🔸اولا: تشبیه جهان طبیعت به حیوان و نبات اشکال منطقی دارد، زیرا حیوان و نبات جزئی از عالم طبیعت است. حال یا باید کل جهان را به جزء آن تشبیه کنیم یا جزئی از جهان را به جزء دیگر که مباین با آن است تشبیه نماییم و یا جزئی از جهان را به خود آن جزء تشبیه کنیم. هیچ یک از فرض های یاد شده از نظر منطقی پذیرفته نیست. ولی تشبیه جهان به مصنوعات بشری🏠 با چنین محذورهایی مواجه نیست. 🔸ثانیا: اینکه نظام جهان را نظامی دینامیکی و خود متحول بدانیم نه با عقیده الهیون درباره ی ارتباط جهان با خداوند منافات دارد و نه پاسخگوی تفسیر عقلی نظم جهان است؛ زیرا میان نظم غایی و دخالت علم و اختیار در پیدایش و تدبیر آن نظم، ملازمه برقرار است. از آنجاکه چنین علم و اختیاری در درون جهان یافت نمی‌شود (چرا که حیوان و نبات چنین صفاتی را ندارند) باید برای جهان مبدأی ماورای طبیعی، دانا و مختار قائل شویم و این همان نتیجه ای است که برهان نظم عهده‌دار اثبات آن است. (📗برگرفته از کتاب عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 54-53) 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee

#کلام_شیعه 30 #برهان_نظم 13 #تحلیل_اشکال_های_هیوم_بر_برهان_نظم 7⃣ #اشکال_ششم 🔸در جهان طبیعت حوادثی رخ می‌ دهد که برای موجودات دیگر زیانبار است. این حوادث همان شرور طبیعی اند مانند زلزله ها و طوفان ها🌪. با وجود چنین پدیده های ناهنجار چگونه می توان طرح جهان را ناشی از عقل سلیم و خیر اندیش دانست؟ #جواب 🔸اولاً: اثبات همه صفات کمال خداوندی در محدوده برهان نظم نیست و باید آنها را از راه ‌های دیگری اثبات کرد. 🔸ثانیاً: وجود شرور طبیعی🌊 با هیچ یک از صفات کمال الهی منافات ندارد، نه با توحید نه با عدل و حکمت و نه دیگر صفات جمال و جلال خداوندی.[1] 🔸ثالثا: بین اینکه این حوادث با مصالح انسان سازگار است یا نه و بین برهان نظمی که در صدد اثبات یک مبدا و فاعل عالم، قادر و دارای اراده برای طبیعت می باشد ارتباطی وجود ندارد.[2] [1] 📗برگرفته از کتاب عقاید استدلالی،ربانی گلپایگانی ،ج 1 ،ص 55-54 [2] 📙برگرفته از کتاب محاضرات في الإلهيات، آیت الله سبحانی، ص 27 🖋 مرکز تخصصی شیعه شناسی ✅ @shiashenasee