تا کنون تعریف‌های متعددی برای ادبیات کودک و نوجوان ارائه شده است. عده‌ای ادبیاتی را ادبیات کودک می‌دانند که ویژه کودک و مفاهیم و مضامینش برخاسته از دنیای کودکان باشد. گروهی دیگر بر این باورند که ادبیاتی که از زبان و بیانی ساده برخوردار است به کودکان اختصاص دارد و گروهی تاکیدی مضاعف بر موسیقی کلام دارند و معتقدند که ادبیاتی که کودک از خواندن و تکرار کردن آن لذت ببرد خواه حاوی مفاهیم کودک باشد و خواه بزرگسال، می‌تواند در قلمرو ادبیات کودک قرار بگیرد. با وجود تنوع در نگاه صاحب‌نظران، به نظر می‌رسد هر شعر و ترانه‌ای مناسب کودک و دنیای او نیست. به بیانی دیگر هر شعری که زبانی کودکانه داشته باشد و یا کودکان آن را بخوانند نمی‌تواند در دسته ادبیات کودک قرار بگیرد. محمود کیانوش در کتاب شعر کودک در ایران در این باره می‌گوید: شعر کودک باید شعر کودک باشد، زیرا که بازیچه‌های کودک هم‌ بازیچه‌های اوست. بزرگ‌ها با پول، مقام یا لااقل نام بازی می‌کنند و کودکان با توپ و طناب و طوطی. ما نمی‌توانیم دریافت‌های بزرگانه‌ی خود را از زندگی و جهان، در قالب‌های ساده و کودکانه‌ی شعر بریزیم و بگوییم که برای کودکان شعر ساخته یا سروده‌ایم. ترانه سلام فرمانده از جمله ترانه‌هایی است که از این وجه قابل بررسی است. اگرچه این ترانه مردمی و هیئتی را کودکان می‌خوانند و گاه از تکرار واژگان و موسیقی آن لذت می‌برند و با وجود آنکه از عباراتی چون دهه نودی‌ها در ساخت آن استفاده شده است؛ ترانه کودک نیست.‌این ترانه از نظر ساختار و بافتار شعری جای بررسی و نقدی جدی دارد؛ اما این یادداشت کوتاه تنها از وجه خواننده نهفته در متن به بررسی آن پرداخته است. عبارت نسل غیور جامانده مهم‌ترین کلید برای دریافت این دقیقه است که مخاطب این ترانه نه کودک که نوجوانان دهه ۵۰ و ۶۰ اند. کسانی که در دوره‌‌ای تاریخی از ایران، به دلایلی از جریان پویای شهادت و ایثار جاماندند و شاهد جریان‌های امروز جامعه ایرانند و می‌کوشند با آرمان‌های آن دوران و بیان دوباره آن، این حس غمناک جاماندگی را چاره کنند. اگرچه شاعر کوشیده است با استفاده و تکرار واژه‌ها و عباراتی چون نبین قدم کوچیکه، نبین کمه سنم بر مخاطب کودک این شعر تاکید کند، اشاره به مفاهیمی چون نظام، قیام و واژگانی چون میرزا کوچک، بهجت و علی‌بن مهزیار بدون هیچ‌گونه آشناسازی کودک در بافت شعر با این مفاهیم و قهرمانان، تاکیدی عمیق بر این نکته است که مخاطب این شعر بزرگسالان و یا گروهی از خانواده‌ها هستند که معتقدند کودکان باید با دنیای آن‌ها پیوند برقرار کرده، مفاهیم دنیای آن‌ها را بیاموزند. کودک دهه نودی حداکثر ۱۱ سال سن دارد و مفاهیم بلندی چون قیام، انتظار و نظام ارتباط معنا داری با دنیای او ندارد هرچند که بخواهیم این بار را برگرده واژگان بگذاریم. ترانه سلام فرمانده از نظر خواننده نهفته در متن ترانه ای بزرگسال است که کوشیده است از کودکان برای احساسی‌تر و اثرگذارتر شدن استفاده کند و این گونه آثار حتی با داشتن ادبیاتی فاخر-که این ترانه این‌گونه نیست- اگرچه در کوتاه مدت می‌توانند موج‌هایی ایجاد کنند و یا با داشتن موسیقی و تکرارهای خوشایند کودکانه،‌ توسط او خوانده شوند، در ادبیات کودکان پایدار و مانا نخواهند بود. #سیب_نارنجی #یک_سیب_نقد #ترانه_کودکانه #معصومه_مرادی