غفلت امّت اسلامى، شبيخون كفّار را در پى‌خواهد داشت. «مَيْلَةً واحِدَةً» 19- هر سخن و برنامه و حركتى كه مسلمانان را غافل كند، گامى است در جهت اهداف و خواسته‌هاى دشمن. «وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ» 20- مرض و ضرر ملاك و مجوّز معافيّت از جبهه و سربازى است. بِكُمْ أَذىً‌ ... أَوْ كُنْتُمْ مَرْضى‌ 21- بارانى مجوّز زمين گذاشتن اسلحه است كه با ضرر و آزار همراه باشد. در باران بى ضرر رزمنده سلاح بر زمين نمى‌گذارد. «بِكُمْ أَذىً مِنْ مَطَرٍ» 22- در هيچ حالى، رزمنده نبايد از وسائل حفاظتى دور باشد. حتّى اگر اسلحه ندارد، زره بر تن داشته باشد. «خُذُوا حِذْرَكُمْ» 23- تهديد كفّار و اميد و دلگرمى دادن به مؤمنان، از شيوه‌هاى قرآن است. «أَعَدَّ لِلْكافِرِينَ عَذاباً مُهِيناً» 24- در آينده، ذلّت از آنِ كافران است. «لِلْكافِرِينَ عَذاباً مُهِيناً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۳ @tafsir_qheraati

فَإِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‌ جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتاباً مَوْقُوتاً «103» پس چون نماز را به پايان برديد، خداوند را در (همه) حال ايستاده و نشسته و به پهلو خوابيده ياد كنيد، پس هرگاه آرامش يافتيد (و حالت خوف تمام شد) نماز را (بصورت كامل) برپا داريد. همانا، نماز بر مؤمنان در وقت‌هاى معيّن واجب شده است. نکته ها كلمه‌ى‌ «قِياماً» جمع «قائم» به معناى ايستاده و كلمه‌ى‌ «قُعُوداً» جمع «قاعد» به معناى نشسته و كلمه‌ى «جُنوب» جمع «جَنب» به معناى پهلو و كنايه از دراز كشيدن است. همچنين كلمه‌ى‌ «كِتاباً» به معناى امرى نوشته شده و واجب و كلمه‌ى «مَوقوت» به معناى‌ كارى با وقت معيّن است. حضرت على عليه السلام درباره‌ى آيه‌ «فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‌ جُنُوبِكُمْ» فرمودند: يعنى شخص سالم ايستاده، مريض نشسته و كسى كه نشسته نمى‌تواند، خوابيده نماز بخواند. «1» امام باقر عليه السلام درباره‌ى‌ «كِتاباً مَوْقُوتاً» فرمودند: يعنى مفروض و واجب. «2» پیام ها 1- كمبودهاى نماز خوف، با ياد خدا جبران مى‌شود. «فَإِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ» 2- نماز و ياد خدا در هر حال لازم است، در جبهه‌ى جنگ يا بستر بيمارى. «قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‌ جُنُوبِكُمْ» 3- نماز خوف، يك استثناست. پس از برطرف شدن حالت اضطرار، نماز بايد به صورت عادّى خوانده شود. «فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ» 4- نماز، از واجبات قطعى الهى در همه‌ى عصرها و براى همه‌ى نسل‌ها است. «كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتاباً» 5- وجوب هر نماز، در وقت مخصوص خودش است. «مَوْقُوتاً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۴ @tafsir_qheraati

وَ لا تَهِنُوا فِي ابْتِغاءِ الْقَوْمِ إِنْ تَكُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَما تَأْلَمُونَ وَ تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ ما لا يَرْجُونَ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً «104» و در تعقيب دشمن سستى نكنيد، اگر شما رنج مى‌كشيد، همانا آنان نيز همان گونه كه شما رنج مى‌بريد رنج مى‌برند، در حالى كه شما چيزى (امدادهاى غيبى و بهشت) از خداوند اميد داريد كه آنان اميد ندارند، و خداوند دانا و حكيم است. «1». وسائل، ج 5، ص 488. «2». كافى، ج 3، ص 394. جلد 2 - صفحه 150 نکته ها پس از جنگ احد، ابوسفيان بالاى كوه احد رفت و شعار داد كه پيروزى ما در مقابل شكست سال گذشته در جنگ بدر بود. ياران پيامبر صلى الله عليه و آله گفتند: شهداى ما در بهشتند و كشته‌هاى شما در دوزخ. آنان شعار دادند: «انّ لنا العزّى و لا عزّى لكم» ما بت عُزّى داريم ولى شما نداريد، مسلمانان پاسخ دادند: «اللّه مولانا و لا مولى لكم» خداوند مولاى ماست ولى شما مولى نداريد. آنگاه كفّار به نام بت هُبَل شعار دادند: «اعلُ هُبَل» سر بلند باد بت هُبَل. مسلمانان در پاسخ فرياد زدند: «اللّه اعلى‌ و اجلّ» خداوند بالاتر و جليل‌تر است. پس از نزول اين آيه، پيامبر فرمان بسيج عمومى (حتّى زخميان) را صادر كرد، تا با اين حركت، فكر بازگشت كفّار از سرشان بيرون رود. پیام ها 1- مسلمانان بايد روحيّه‌ى قوى داشته باشند و شكست‌هاى موردى (مثل احد) آنان را سست نكند. «وَ لا تَهِنُوا» 2- به جاى موضع تدافعى، در تعقيب دشمن و در حالت تهاجمى باشيد. «لا تَهِنُوا فِي ابْتِغاءِ الْقَوْمِ» 3- از عوامل روحيّه گرفتن مؤمنان، مقايسه‌ى دردهاى خود با رنج ديگران و اميد و توجّه به امدادهاى الهى و آگاهى اوست. «فَإِنَّهُمْ يَأْلَمُونَ كَما تَأْلَمُونَ» 4- با همه‌ى آسيب‌ها و تلخى‌هاى جنگ، شما پيروزيد، چون اميد به الطاف الهى داريد. «تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ» 5- مسلمانان، اميدهاى گونه‌گون از خدا دارند. اميد به امدادهاى غيبى، پيروزى، مرعوب شدن دشمن، پاداش‌هاى معنوى و امثال آن. (مورد اميد در آيه ذكر نشده و هر اميدى را شامل مى‌شود). «تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ» 6- اميد، بزرگ‌ترين اهرم حركت و سرمايه‌ى روحى رزمنده است. يا شهادت و سعادت، يا پيروزى. «تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ ما لا يَرْجُونَ» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۵ و ۱۰۶ @tafsir_qheraati

إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِما أَراكَ اللَّهُ وَ لا تَكُنْ لِلْخائِنِينَ خَصِيماً «105» همانا ما اين‌كتاب را بحقّ بر تو فروفرستاديم تا ميان مردم به آنچه خدا (از طريق وحى) تو را آموخته ونشان داده، داورى كنى وبه نفع خيانت‌كاران به مخاصمت برنخيز. وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً «106» و از خداوند طلب آمرزش كن كه همانا خداوند آمرزنده مهربان است. نکته ها شخصى از يك قبيله‌ى معروف، مرتكب سرقتى شد. چون موضوع به اطلاع پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد، آن سارق، گناه را به گردن شخص ديگرى انداخت كه در خانه‌ى او زندگى مى‌كرد. متّهم، با شمشير به او حمله كرد و خواستار اثبات اين ادّعا شد. او را آرام كردند ولى يكى از سخنوران قبيله را همراه جمعى براى تبرئه‌ى خود خدمت پيامبر فرستاد. پيامبر، طبق ظاهر و بر اساس گواهى آنان، سارق واقعى را تبرئه كرد و خبر دهنده‌ى سرقت را (به نام قتاده) سرزنش نمود، ولى قتاده كه مى‌دانست گواهى آنان دروغ است به شدّت ناراحت بود. اين آيه نازل شد و مظلوميّت قتاده و صحنه‌سازى وگواهى دروغ آنان را روشن ساخت. نقل ديگر در شأن نزول آن است كه در يكى از جنگ‌ها، يكى از مسلمانان زرهى سرقت كرد. چون در آستانه‌ى رسوايى قرار گرفت، زره را به خانه‌ى يك يهودى انداخت و افرادى را مأمور كرد كه بگويند: يهودى سارق است، نه فلانى. پيامبر، طبق ظاهر، حكم به تبرئه آن مسلمان كرد. امّا نزول اين آيه، آن يهودى را تبرئه كرد. «خصيم» به كسى گفته مى‌شود كه از ادّعايى طرفدارى مى‌كند و خائن به كسى گفته‌ جلد 2 - صفحه 152 مى‌شود كه در محضر قاضى ادعاى امرى باطل مى‌كند. «1» رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: من طبق ظاهر حكم مى‌كنم، امّا چنانچه حقّ با شما نيست به اتكاى قضاوت من چيزى از كسى نگيريد كه قطعه‌اى از دوزخ است. امام صادق عليه السلام فرمود: جانشينان بر حقّ پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله همانند خود آن حضرت بايد بر اساس قرآن قضاوت نمايند. «2» پیام ها 1- قرآن، پايه‌ى قضاوت و عدالت ميان مردم است. «إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ» 2- قاضى بايد از قانونِ قرآن، آگاهى كامل داشته باشد. «أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ‌ لِتَحْكُمَ» 3- فراگيرى قرآن و سنّت شرط قاضى شدن است. «أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ‌ ... لِتَحْكُمَ‌ ... أَراكَ اللَّهُ» 4- چون نزول قرآن بر اساس حقّ است، قضاوت‌ها هم بايد بر مبناى حقّ باشد، نه وابستگى‌هاى حزبى، گروهى، منطقه‌اى و نژادى. «بِما أَراكَ اللَّهُ» 5- رفتار به عدالت، حتّى نسبت به غير مسلمانان هم ضرورى است. (با توجّه به شأن نزول دوّم) لِتَحْكُمَ‌ ... بِما أَراكَ اللَّهُ‌ 6- قضاوت، از شئون انبياست. تنها ابلاغ احكام كافى نيست، اجراى احكام نيز وظيفه است. «لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ» 7- كفر اشخاص، دليل تهمت به آنان نمى‌شود. (با توجّه به شأن نزول) 8- پيامبر، علاوه بر قانون و كتاب، از امدادهاى الهى برخوردار است. «أَراكَ اللَّهُ» 9- خداوند علاوه بر قرآن برنامه‌هاى ديگرى به پيامبرش نشان داد. «أَراكَ اللَّهُ» و نفرمود: «لتحكم بين الناس به» 10- خداوند، پيامبرش راحفظ مى‌كند و توطئه‌ها و صحنه‌سازى‌ها را فاش مى‌سازد. «أَراكَ اللَّهُ» «1». تفسير راهنما. «2». كافى، ج 1، ص 268. جلد 2 - صفحه 153 11- قانون محترم است، ولى براى جلوگيرى از سوء استفاده‌ها بايد چاره‌اى جست. در اينجا، امداد الهى چاره‌ى كار شد. «بِما أَراكَ اللَّهُ» 12- دفاع و حمايت از خائن ممنوع است. «وَ لا تَكُنْ لِلْخائِنِينَ خَصِيماً» 13- خائنان نبايد اميدى به حمايت رهبران دينى داشته باشند. «وَ لا تَكُنْ لِلْخائِنِينَ خَصِيماً» 14- قضاوت، مقامى است كه متصدى آن، اگر معصوم هم باشد باز استغفار مى‌طلبد. «وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 15- از افتخارات اسلام اين است كه حتّى اگر به يك يهودى ظلم شود، شخص اوّل اسلام براى مسلمانانى كه سوء قصدى داشته‌اند بايد استغفار كند. «وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 16- اگر قرآن، ساخته و پرداخته‌ى خود پيامبر بود، هرگز آياتش فرمان استغفار به رسول خدا نمى‌داد. «وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 17- قاضى بايد همواره براى دورى از هواى نفس استغفار كند. «اسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 18- استغفار، مايه بهره‌گيرى از مغفرت ورحمت پروردگار است. «غَفُوراً رَحِيماً» 19- خداوند علاوه بر بخشيدن گناه مهربان است. «غَفُوراً رَحِيماً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۷ @tafsir_qheraati

وَ لا تُجادِلْ عَنِ الَّذِينَ يَخْتانُونَ أَنْفُسَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ خَوَّاناً أَثِيماً «107» و از كسانى كه به خود خيانت مى‌ورزند، دفاع مكن كه خداوند خيانت‌پيشگان گنهكار را دوست ندارد. نکته ها ظلم وخيانت به مردم، خيانت به خود است. زيرا آثار سوء زير را بدنبال دارد: الف: سبب از دست دادن روحيّه‌ى صفا و عدالتخواهى است. ب: عامل محروم كردن مظلومانى است كه فردا به پا خواهند خواست. جلد 2 - صفحه 154 ج: موجب آماده كردن قهر و دوزخ الهى براى خود است. د: جامعه را آلوده مى‌كند و اين آلودگى دامن خود خائن را هم مى‌گيرد. پیام ها 1- دفاع از خائن، حرام و رضايت به خيانت، به معناى شركت در جرم است. لا تُجادِلْ‌ ... 2- حاكم اسلامى بايد پشتيبان مظلومان باشد، نه حامى ظالم. وَ لا تُجادِلْ‌ ... 3- عناوين، قدرت‌ها، تهديدها، جوّ و افكار عمومى، هيچ يك مجوّز همكارى با خائن نيست. وَ لا تُجادِلْ‌ .... 4- رهبر جامعه و قاضيان بايد خائنان را بشناسند و نقشه‌هايشان را بدانند، تا بتوانند موضعگيرى مناسب داشته باشند. «وَ لا تُجادِلْ» 5- هم از گذشته بايد استغفار كرد، (آيه قبل) و هم نسبت به آينده هشيار بود. لا تُجادِلْ‌ ... 6- در فرهنگ قرآن، افراد جامعه به منزله‌ى اعضاى يك پيكرند و خيانت به جامعه به منزله‌ى خيانت به خود است. «يَخْتانُونَ أَنْفُسَهُمْ» 7- حساب خيانت‌هاى جزئى و ناآگاهانه، از خيانت توطئه‌گران فسادانگيز، جداست. «يَخْتانُونَ‌، خوان، اثيم» 8- آنكه با خيانت، محبّت خود را از مردم مى‌بُرد، محبّت خدا هم از او قطع خواهد شد. «إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ» 9- در انسان غريزه‌ى محبوب شدن است كه بايد از اين غريزه براى تربيت استفاده كرد. «إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ» 10- حُبّ و بغضِ خداوند، ملاك انتخاب و حركت رسول خدا و مؤمنان است. إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُ‌ ... تفسير نور(10جلدى)، ج‌2، ص: 155 @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۸ @tafsir_qheraati

يَسْتَخْفُونَ مِنَ النَّاسِ وَ لا يَسْتَخْفُونَ مِنَ اللَّهِ وَ هُوَ مَعَهُمْ إِذْ يُبَيِّتُونَ ما لا يَرْضى‌ مِنَ الْقَوْلِ وَ كانَ اللَّهُ بِما يَعْمَلُونَ مُحِيطاً «108» (آنان خيانت خود را) از مردم پنهان مى‌كنند، ولى نمى‌توانند از خداوند پنهان دارند، در حالى كه او آنگاه كه شبانه، سخنان غير خداپسندانه مى‌گويند (و توطئه‌هاى پنهانى مى‌كنند) با آنان است وخداوند همواره به آنچه انجام مى‌دهند، احاطه دارد. پیام ها 1- بهره‌گيرى از جلسات مخفى شبانه براى توطئه، از شيوه‌هاى كار منافقان خائن است. «يَسْتَخْفُونَ، يُبَيِّتُونَ» 2- مهم‌ترين عامل تقوا، ايمان به حضور و آگاهى خداوند و احاطه‌ى او به همه‌ى گفته‌ها و كارهاست. «هُوَ مَعَهُمْ‌، مُحِيطاً» 3- خداوند از نزديك، ناظر بر اعمال ماست. «هُوَ مَعَهُمْ» 4- گفتار نيز، جزء اعمال است. با اين كه آيه درباره‌ى گفتارهاى ناپسند سخن مى‌گويد، ولى تعبير «بِما يَعْمَلُونَ» مى‌كند. @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۰۹ @tafsir_qheraati

ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ جادَلْتُمْ عَنْهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا فَمَنْ يُجادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَمْ مَنْ يَكُونُ عَلَيْهِمْ وَكِيلًا «109» هان شما همانها هستيد كه در زندگى دنيا از ايشان (خائنان) جانبدارى كرديد، پس چه كسى در روز قيامت در برابر خداوند از آنان جانبدارى خواهد كرد؟ يا چه كسى (در آن روز،) وكيل و مدافع آنان خواهد شد؟ نکته ها در سه آيه 107 تا 109، به سه گروه سه هشدار داده شده است: به قاضى مى‌گويد: مواظب باش از مرز حقّ تجاوز نكنى. «بِما أَراكَ اللَّهُ» جلد 2 - صفحه 156 به خائن مى‌گويد: خدا ناظر كار توست. «هُوَ مَعَهُمْ» به مدافع خائن مى‌گويد: تلاش شما به درد قيامت نمى‌خورد. «فَمَنْ يُجادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ» پیام ها 1- خائنان، به حاميان امروز خود دلخوش نباشند كه فردايى هست. همه‌ى حمايت‌ها از خائنان، موقّت و زودگذر است. «فَمَنْ يُجادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ» 2- حكم دادگاه در دنيا نافذ است، ولى مجرم، حساب كار خود را براى قيامت بكند كه آن روز تنهاست. «فَمَنْ يُجادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ» 3- وكيل مدافع خائن نشويم و فريب حقّ الوكاله‌ى او را نخوريم. «فَمَنْ يُجادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ» 4- مظلومانى كه در دنيا نتوانند حقّشان را بگيرند، دلگرم باشند كه در قيامت، پشتيبان دارند و به حساب ظالم رسيدگى مى‌شود. فَمَنْ يُجادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ‌ ... @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۰ @tafsir_qheraati

وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً «110» و هر كس بدى كند يا بر خويشتن ستم نمايد سپس از خداوند آمرزش طلبد، خداوند را آمرزنده و مهربان خواهد يافت. نکته ها در كنار آيه قبل كه تهديد خائن بود، اين آيه راه توبه به روى او مى‌گشايد. «سوء» در لغت، به معناى زيان رسانى به ديگران هم آمده است. پس آيه هم ظلم به مردم و هم ستم به خويش را مطرح مى‌كند. چنانكه برخى مراد از «سوء» را گناه صغيره و مراد از «ظلم به نفس» را گناهان كبيره دانسته‌اند. «1» «1». تفسير راهنما. جلد 2 - صفحه 157 پیام ها 1- انسان حقّ ندارد حتّى به خودش ظلم كند و گناه در حقيقت ظلم به خويشتن است. «يَظْلِمْ نَفْسَهُ» 2- راه بازگشت براى خطاكاران باز است. «يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ» 3- ميان استغفار بنده و مغفرت الهى، فاصله‌اى نيست. «يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً» 4- توبه‌ى واقعى چنان شيرين است كه انسان، رحمت الهى را در درون خود احساس مى‌كند. «يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً» 5- خداوند نه تنها بدى‌ها را مى‌بخشد، بلكه مهربان هم هست. «غَفُوراً رَحِيماً @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۱ @tafsir_qheraati

وَ مَنْ يَكْسِبْ إِثْماً فَإِنَّما يَكْسِبُهُ عَلى‌ نَفْسِهِ وَ كانَ اللَّهُ عَلِيماً حَكِيماً «111» و هر كس گناهى مرتكب شود، پس در حقيقت به زيان خود مرتكب شده و خداوند دانا و حكيم است. نکته ها گناه كه تجاوز از مرز قانون الهى است، صفاى دل و تقواى روح و عدالت را از بين مى‌برد واين بزرگ‌ترين خسارت است. علاوه بر آنكه در نظام هستى و سنّت‌هاى الهى، نتيجه ظلم به مردم، دير يا زود به خود ظالم مى‌رسد. «فَإِنَّما يَكْسِبُهُ عَلى‌ نَفْسِهِ» پیام ها 1- هر گناهى در روح و جان انسان، اثر مستقيم دارد. «يَكْسِبُهُ عَلى‌ نَفْسِهِ» 2- انسان در انجام گناه مجبور نيست و گناه را با اختيار واراده خود انجام مى‌دهد. «يكسب» 3- در بازگرداندن آثار بد گناه به گناهكار هيچ خطائى رخ نمى‌دهد و كارى‌ جلد 2 - صفحه 158 حكيمانه است. «عَلِيماً حَكِيماً» 4- كار حكيمانه مشروط به آگاهى و علم است. «عَلِيماً حَكِيماً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۲ @tafsir_qheraati

وَ مَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْماً ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِيناً «112» و هر كس كه خطا يا گناهى مرتكب شود، سپس آن را به بى‌گناهى نسبت دهد، به يقين بار تهمت و گناه آشكارى را بر دوش گرفته است. نکته ها «خطا» به معناى لغزش است، عمدى يا غير عمدى، ولى «اثم» گناه عمدى است. تهمت، از گناهان بسيار بزرگى است كه موجب ذوب شدن ايمان و محو عدالت و اعتماد در جامعه و سبب عذاب اخروى است. امام صادق عليه السلام فرمود: تهمت به بى‌گناه، از كوههاى عظيم سنگين‌تر است. «1» «بهتان» به دروغى گفته مى‌شود كه انسان از شنيدن آن بهت‌زده مى‌شود. امام صادق عليه السلام فرمود: غيبت آن است كه درباره‌ى برادر دينى خود چيزى را كه خدا بر او پوشانده ابراز كنى، ولى اگر درباره‌ى او چيزى بگويى كه در او نيست، بُهتان است. «2» پیام ها 1- تهمت، پرتاب تير به آبروى مردم است. «يَرْمِ بِهِ» 2- تهمت به بى گناه از هر نژاد و مكتب و در هر سنّ و شرايطى كه باشد، حرام است. «يَرْمِ بِهِ بَرِيئاً» 3- تهمت‌زننده، بارسنگينى از گناه را به دوش مى‌كشد. «فَقَدِ احْتَمَلَ» (تنوين در دو كلمه‌ «بُهْتاناً» و «إِثْماً» نشانه‌ى عظمت گناه است.) «1». سفينة البحار، ماده «بهت»؛ كافى ج 2، باب التهمة. «2». وسائل، ج 13، ص 286. @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۳ @tafsir_qheraati

وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ وَ ما يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً «113» و اگر فضل و رحمت خداوند بر تو نبود، گروهى از آنان تصميم داشتند كه تو را از مسير حقّ گمراه كنند، امّا جز خودشان را گمراه نمى‌كنند و به تو هيچ زيانى نمى‌زنند. و خداوند كتاب و حكمت را بر تو نازل كرد، و آنچه را نمى‌دانستى به تو آموخت. و فضل خداوند بر تو، بسى بزرگ بوده است. نکته ها ممكن است اين آيه، همانند آيه 105، مربوط به ماجراى تهمت سرقت به يك بى‌گناه و شهادت دادن جمعى به دروغ، بر سرقت باشد، كه پيامبر طبق گواهى آنان، داورى كرد. و ممكن است مربوط به گروهى باشد كه به ديدار پيامبر آمدند و گفتند: با دو شرط حاضريم با تو بيعت كنيم، يكى آنكه بت‌ها را با دست خود نشكنيم و ديگر آنكه تا يك سال ديگر، بت «عُزّى» را پرستش كنيم. آيه نازل شد و اين خواسته را رد كرد. پیام ها 1- دشمنان، حتّى براى پيامبر و لغزاندن او طرح و برنامه دارند، پس رهبران جامعه بايد به هوش باشند. «يُضِلُّوكَ» 2- تصميم به منحرف ساختن ديگران، در حقيقت تصميم به منحرف كردن خود است. «وَ ما يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ» 3- خداوند، آنگونه كه قرآن را بيمه كرده‌ «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ» «1»، پيامبرش را نيز بيمه مى‌كند. «وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ» «1». حجر، 9. جلد 2 - صفحه 160 4- تعليم حكمت و فرستادن كتاب، نمونه‌ى روشن فضل و لطف الهى و رمز عصمت پيامبر صلى الله عليه و آله است. «أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ» 5- خداوند به پيامبرش، علم غيب و اسرار را مى‌آموزد. «عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ» 6- از نشانه‌هاى حقّانيت پيامبر، اين است كه مى‌گويد: تو بدون تعليم الهى امكان آگاهى از امورى را نداشتى. آرى، اگر قرآن ساخته پيامبر بود، هرگز به خودش نسبت جهل نمى‌داد. «عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ» 7- خداوند معلّم پيامبر است، پس هيچ خطا واشتباهى در تعليم، رخ نمى‌دهد. «عَلَّمَكَ» 8- مدار علم بشر حتّى پيامبر خدا، محدود است. «ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۴ @tafsir_qheraati

لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً «114» در بسيارى از (جلسات و) سخنان درگوشى آنان، خيرى نيست، مگر (سخن) كسى كه به صدقه يا كار نيك يا اصلاح و آشتى ميان مردم فرمان دهد و هر كس براى كسب رضاى خدا چنين كند پس به زودى او را پاداشى بزرگ خواهيم داد. نکته ها امام صادق عليه السلام فرمود: مراد از معروف در آيه، قرض‌الحسنة دادن است. «1» امام صادق عليه السلام فرمود: ايجاد خوش‌بينى و اصلاح ذات‌البين حتّى با دروغ گفتن، عملى پسنديده است. «2» «1» كافى ج 4 ص 34. «2» كافى ج 2 ص 341 جلد 2 - صفحه 161 پیام ها 1- نجوا، جز در موارد استثنايى، ناپسند است، چون سبب سوء ظنّ ميان مؤمنان مى‌شود. «لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ» 2- در اظهار نظر، بايد منصفانه رفتار كرد. همه‌ى نجواها را زير سؤال نبريم. «فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ» 3- گاهى آشتى دادن ميان مردم، ايجاب مى‌كند كه با هر يك از طرفين، مخفيانه گفتگو كنيم. «إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ» 4- گاهى امر به معروف يا صدقه‌ى آشكار، سبب شرمندگى و لجاجت طرف مى‌شود، بايد با نجوا و پنهانى عمل كرد. «أَوْ مَعْرُوفٍ» 5- اهميّت آبروى مردم، تا حدّى است كه نجواى ناپسند، به خاطر حفظ آن پسنديده مى‌شود وصدقه وامر به معروف مخفيانه، زشتى نجوا را تحت الشعاع قرار مى‌دهد. إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ ... 6- ارزش كارها به اخلاص است. «ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ» 7- انجام هر كار خير پنهانى و محرمانه، نشان اخلاص نيست، شايد خود تظاهر باشد. «وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ» 8- خدمت به جامعه، دعوت به نيكوكارى و همزيستى مسالمت‌آميز سبب دريافت اجر عظيم است. «نُؤْتِيهِ أَجْراً عَظِيماً @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۵ @tafsir_qheraati

وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى‌ وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصِيراً «115» و هركس پس از آنكه هدايت برايش آشكار شد با پيامبر مخالفت كند و راهى جز راه مؤمنان را پيروى كند، او را بدان سوى كه روى كرده بگردانيم و او را به دوزخ افكنيم كه سرانجام بدى است. جلد 2 - صفحه 162 نکته ها اين آيه درباره‌ى كسانى است كه پس از پذيرش اسلام و رسالت پيامبر، به مخالفتِ آگاهانه با دستورات ايشان مى‌پردازند و راهِ خود را از راه جماعت مسلمانان جدا مى‌كنند. «مُشاقّه رسول» يعنى خودت را يك شِقّ و رسول اكرم صلى الله عليه و آله را شِقّ ديگر قرار دهى. به كارشكنى بپردازى و دست به مخالفت آگاهانه همراه با عداوت بزنى. شقاق و مخالفت با پيامبر خدا انواع مختلفى دارد، مانند: انكار كل دين، ايمان به بعضى و كفر به بعضى ديگر، تحريف، توجيه و حيله‌هاى شرعى. پیام ها 1- علم و شناخت مسئوليّت‌آور است و كيفر مخالفان پيامبر زمانى است كه حقّانيت پيامبر اكرم را فهميده باشند. وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ 2- سيره‌ى عملى مسلمانان به شرطى حجّت است كه با سنّت و راه رسول‌اللَّه مخالفتى نداشته باشد. مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ‌ .... يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ 3- پيامبر اسلام و مؤمنان در يك جبهه قرار دارند و مخالفت با جامعه اسلامى، مخالفت با پيامبر است. يُشاقِقِ الرَّسُولَ‌ ... وَ يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ‌ 4- تسليم بودن در برابر رسول خداوند واجب و مخالفت با او حرام است. «وَ مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ» 5- تفرقه‌افكنى در صفوف مسلمانان سبب دوزخ است. يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ 6- خداوند، كسى را بدون اتمام حجّت به دوزخ نمى‌برد. «بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى‌» 7- حساب افراد قاصر و مستضعف كه صداى حقّ را نمى‌شنوند، يا قدرت تشخيص ندارند، از حساب افراد آگاه ولجوج، جداست. «بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُ الْهُدى‌» 8- مقدّمات سقوط انسان، به دست خود اوست. مَنْ يُشاقِقِ الرَّسُولَ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ 9- هر راهى جز راه مؤمنان واقعى، به دوزخ منتهى مى‌شود. يَتَّبِعْ غَيْرَ سَبِيلِ‌ الْمُؤْمِنِينَ‌ ... نُصْلِهِ جَهَنَّمَ‌ جلد 2 - صفحه 163 10- نتيجه‌ى مخالفت با رسول خدا و امّت اسلامى، تحت ولايت غير خدا در آمدن و سقوط در جهنّم است. «نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى» 11- خداوند، نعمت‌هاى خود را از منحرفان قطع نمى‌كند و هر كس را در مسيرى كه خودش انتخاب كرده است، يارى مى‌دهد. «نُوَلِّهِ ما تَوَلَّى »@tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۶ @tafsir_qheraati

إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالًا بَعِيداً «116» همانا خداوند از اينكه به او شرك ورزيده شود (بدون توبه) درنمى گذرد ولى پائين‌تر و كمتر از آن را براى هر كس كه بخواهد (و شايسته بداند) مى‌بخشد. و هركس به خداوند شرك ورزد حتماً گمراه شده است، گمراهى دور و دراز. تفسير نور(10جلدى) ج‌2، 163 نکته ها اين آيه با اندك تفاوتى در آيه‌ى 48 همين سوره گذشت. آرى، در هدايت و تربيت تكرار لازم است. تا ريشه‌ى شرك كه يك مرض روحى عميق است قطع نشود، اخلاق و اعمال صالح سودى ندارد. توبه، درمان شرك است و مشرك بايد از مدار شرك بيرون آيد تا عفو و رحمت الهى شامل او شود. اين آيه، اميدبخش‌ترين آيات قرآن است. «1» پیام ها 1- مخالفت با رسول خدا و شكستن وحدت مسلمانان (كه در آيه قبل آمده بود) نوعى شرك است. وَ مَنْ يُشاقِقِ‌ ... يُشْرَكَ بِهِ‌ «1» تفسير أطيب البيان‌ جلد 2 - صفحه 164 2- شرك، بزرگ‌ترين گناه نابخشودنى است. «لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ» 3- انسان بايد در حالتى بين بيم و اميد نسبت به مغفرت الهى باشد. «لِمَنْ يَشاءُ» 4- شرك، مايه گمراهى و دورى از هرگونه كمال است. «ضَلالًا بَعِيداً» @tafsir_qheraati

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۷ @tafsir_qheraati

إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا إِناثاً وَ إِنْ يَدْعُونَ إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً «117» (مشركان) به جاى خدا، جز معبودانى مؤنث (كه نام زن بر آنها نهاده‌اند مانند لات و مناة وعُزّى‌) نمى‌خوانند وجز شيطان سركش وطغيانگر را نمى‌خوانند. نکته ها آيه‌ى قبل، مشركان را در ضلالت و گمراهى دانست، اين آيه، علّت آن را پرستش بت‌ها و پيروى از شيطان مى‌داند. مراد از معبودانِ مؤنث در آيه‌ «إِناثاً»، يا بت‌هايى است‌كه مشركان نام‌هاى مؤنث چون لات و مناة و عُزّى بر آنها مى‌گذاشتند و يا فرشتگان كه به عقيده‌ى مشركان دختران خدا بودند. شايد هم مراد از «اناث» در آيه، موجود تأثيرپذير و ضعيف است و لذا صلاحيّت پرستش را ندارد. پیام ها 1- معبودهاى غير الهى، يا ضعيفند يا طيغانگر. إِلَّا إِناثاً ... إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً 2- فرار از معبود حقّ، راهى جز پناه به معبودهاى باطل و شيطان ندارد. إِلَّا إِناثاً ... إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً 3- همه‌ى راههاى انحرافى، به يك راه- پيروى از شيطان- منتهى مى‌شود. «إِنْ يَدْعُونَ إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً» 4- پرستش هر معبودى جز خداوند در حقيقت شيطان‌پرستى است. يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ‌ ... شَيْطاناً مَرِيداً تفسير نور(10جلدى)، ج‌2، ص: 165 https://chat.whatsapp.com/FviKLwiaejbCN1k3yQK2Ax

‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏تفسیرسوره نساء آیه ی ۱۱۸ و ۱۱۹ @tafsir_qheraati