⭕️متن شناسی؛ از وجوه ذوقی و غیر قابل اعتماد در اعتبارسنجی (نمونه: ذیل دعای عرفه) ▪️این وجه، وجهی ذوقی و بر مبنای اطمینان شخصی استوار است. گفتنی است که روش استناد به متن حدیث برای اثبات اعتبار آن، بسیار روش لغزنده‌ای است و ذوق و سلیقه شخصی و تمایلات فکری در آن بسیار مؤثّر است. ▪️به عنوان نمونه درباره قسمت ذیل دعای عرفه حضرت سیّدالشهداء علیه السلام: «إِلَهِي‏ أَنَا الْفَقِيرُ فِي غِنَايَ فَكَيْفَ لَا أَكُونُ فَقِيراً فِي فَقْرِي‏... »،(۱) برخی از بزرگان، متن حدیث را دلیل بر صدور آن دانسته‌اند، ولی مرحوم مجلسی و برخی از محدّثان دقیقاً برعکس، متن حدیث را شاهد بر عدم صدور آن از معصوم علیه السلام انگاشته‌‌اند. ▪️علّامه مجلسی پس از نقل دعا به همراه ذیل آن به نقل از اقبال، می‌افزاید: «أقول: قد أورد الكفعمي رحمه الله أيضاً هذا الدعاء في البلد الأمين و ابن طاووس في مصباح الزائر كما سبق ذكرهما، ولكن ليس في آخره فيهما بقدر ورق تقريباً، و هو من قوله: "الهي أنا الفقير في غناي" الى آخر هذا الدعاء، و كذا لم يوجد هذه الورقة في بعض النسخ العتيقة من الاقبال أيضاً، و عبارات هذه الورقة لا تلائم سياق ادعية السادة المعصومين علیهم السلام أيضاً، و إنّما هي على وفق مذاق الصوفيّة، و لذلك قد مال بعض الافاضل الى كون هذه الورقة من مزيدات بعض مشايخ الصوفيّة و من الحاقاته و ادخالاته، و بالجملة هذه الزيادة إمّا وقعت من بعضهم أوّلاً في بعض الكتب و أخذ ابن طاووس عنه في الاقبال غفلة عن حقيقة الحال، أو وقعت ثانياً من بعضهم في نفس كتاب الاقبال، و لعلّ الثاني أظهر على ما أومأنا اليه من عدم وجدانها في بعض النسخ العتيقة و في مصباح الزائر، والله أعلم بحقائق الأحوال.»(۲) ▪️همایی در مقدّمه مولوی‌ نامه اشاره کرده که این قطعه بی کم و کاست در منشآت ابن عطاء الله اسکندرانی (متوفّی ۷۰۹ ق) آمده که 45 سال بعد از ابن طاووس وفات کرده است. (۳) ▪️حاج آقا این قطعه را افزوده‌شده به دعا دانسته و درباره‌ی علّت افزوده‌شدن این قطعه می‌فرمودند: «ظاهراً یک صفحه از کتاب ابن عطاء الله در لابلای نسخه‌ای از نسخه‌های اقبال قرار گرفته و برخی از مراجعان تصوّر کرده‌اند که این صفحه، قطعه‌ی پایانی دعای عرفه است. لذا در نسخه‌های متأخّر اقبال، این قطعه به دعا افزوده شده است.» ▪️من اکنون درصدد بحث از این جهات نیستم، فقط می‌خواستم برخورد بزرگانی با گرایشات عرفانی با این قطعه را با برخورد محدّثانی چون مرحوم علّامه مجلسی مقایسه کرده و میزان دخالت پیش‌زمینه‌های ذهنی در زمینه بررسی اعتبار یا عدم اعتبار روایت را با روش متن‌شناسی نشان بدهم. به عقیده‌ من متن‌شناسی، راه روش‌مندی برای شناخت اعتبار یا عدم اعتبار روایات نیست، و تنها در دایره‌ی محدودی می‌توان از آن بهره جست. ➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖ ۱.اقبال الأعمال: ج۱، ص۳۴۸-۳۵۰. ۲.بحار الأنوار: ج۹۵، ص۲۲۷-۲۲۸. ۳.مولوی نامه: ج۲، ص۱۸. 📕درس خارج اصول استاد سیّد محمّدجواد شبیری زنجانی، ۱ اسفند ۱۳۸۹ ‌#آسیب‌شناسی #روش‌های_اجتهاد #حکم‌شناسی #اعتبارسنجی_احادیث #مرزبندی_با_اخباری‌گری #رجال_و_درایه #استناد 🆔@Asre_jadid_57

⭕️نسبت به کتاب سلیم‌بن‌قیس به‌نظر می‌رسد که پیگیری اعتبار یا عدم اعتبار این کتاب، ثمرۀ اساسی‌‌ای ندارد و چندان نسبت به آن نمی‌توانم اظهارنظر جدی کنم. 🔰استاد سیدمحمدجواد شبیری زنجانی ▪️نسبت به کتاب سلیم بن قیس به نظرم می‌رسد که پیگیری اعتبار یا عدم اعتبار این کتاب، ثمرۀ اساسی‌‌ای ندارد؛ چون نوع مضامینی که در این روایت وجود دارد، در روایت‌های دیگر هم آمده است. ▪️البته یک سری اشکالات از قدیم به این کتاب شده است؛ یعنی از زمان ابن غضائری. یکی از این‌ها اشکالی است که ابن غضائری می‌کند که کاملاً هم وارد است. وی می‌گوید: شکی نیست که این کتاب «موضوع» است و قراینی بر این مسئله هم وجود دارد. از جمله در این کتاب آمده ائمه پس از امیرالمؤمنین(ع) دوازده نفرند که با حضرت(ع) سیزده نفر می‌شوند. اما گاهی مراد از 12 بعد از امیرالمؤمنین یعنی 12 با امیرالمؤمنین که مسامحه در تعبیر شده است. ▪️اما اشکال دیگر ابن غضائری که کاملاً وارد است که می‌گوید در روایتی آمده است که محمد بن ابی بکر، پدرش ابوبکر را نصیحت کرد که این قطعاً غلط است؛ زیرا این جزو مسلمات تاریخ است که محمد بن ابی بکر در حجة الوداع در بیداء به دنیا آمده است که بیداء اولِ مسجد شجره است. روایات معتبر بر این وارد شده است و جزو مسلمات و محکمات تاریخ است که نسبت به محمد بن ابی بکر وارد شده است که «نفثت أسماء بنت عمیس بالبیداء» که بیداء همان مسجد شجره است. ولی من تصور می‌کنم حتی همین هم قابل پاسخ است؛ ممکن است محمد بن ابی بکر با برادرش عبدالرحمن اشتباه شده باشد. ▪️به هر تقدیر، اگرچه این ان قلت و قلت‌ها دربارۀ این کتاب وجود دارد، ولی من چندان نیاز به بررسی در این مورد ندیدم؛ زیرا در غالب موارد، مضامین وارده در این روایت، در روایت‌های دیگری هم در کنار آن وجود دارد. وقتی مقالۀ شهادت حضرت زهرا(س) را می‌نوشتم، سعی می‌کردم نسبت به مضامینی که در کتاب سلیم بود از منبع دیگری هم آدرس بدهم که اگر کسی در این منبع اشکالی داشته باشد، منبع دیگر تکمیل کند. به هر حال چندان نسبت به او نمی‌توانم اظهارنظر جدی کنم. #اعتبارسنجی_احادیث #مرزبندی_با_اخباری‌گری 🆔@Asre_jadid_57