🔹«رَميمٌ» ▪️ماده «رمم» از موادی است که در معانی متضادی به کار می‌رود: از جمله در معنای «پوسیدن» (که در آیه به همین معناست) و همچنین در معنای ترمیم و اصلاح کردن، که تعبیر «مرمّت» معروف است 📚(معجم المقاييس اللغة، ج2، ص379). ▪️«رمیم» صفت مشتق بر وزن فعیل است که این وزن هم در معنای فاعلی و هم در معنای مفعولی به کار می‌رود؛ 🔸و اینکه چرا با توجه به اینکه مبتدا مونث است، این کلمه که معنای وصفی دارد و در جایگاه خبر قرار گرفته، «ة» تانیث نگرفته است، گفته‌اند یا بدین جهت که به معنای مفعولی (=پوسیده شده) به کار رفته [وقتی می‌گویند الف ب شد، ضرورتی ندارد که «ب» تبعیت از «الف» کند] و یا اگر هم به معنای فاعلی به کار رفته است، معنای اسمی بر آن غلبه کرده است [یعنی دیگر به عنوان صفت به کار نمی‌رود، بلکه همانند یک اسم می‌باشد؛ که اسم اگر خبر قرار بگیرد به لحاظ مذکر و مونث بودن تبعیت از مبتدا نمی‌کند] 📚(الجدول في إعراب القرآن، ج23، ص36) 📿ماده «رمم» در قرآن کریم تنها دوبار و به همین صورت کلمه «رمیم» به کار رفته است. (مورد دیگر: ما تَذَرُ مِنْ شَيْءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ إِلاَّ جَعَلَتْهُ كَالرَّميمِ؛ ذاریات/42) 🔹عبارت «وَ هِيَ رَميمٌ» حال برای «عظام» می‌باشد. @Yekaye

🔆 شأن نزول 🔆 1) ابی‌بن خلف (از کفار قریش در مکه) نزد پیامبر ص آمد و استخوان پوسیده‌ای را برداشت و با دستش آن را خرد کرد و گفت: محمد! تو گمان می‌کنی که پروردگارت این را بعد از این وضعیتی که دیدی، دوباره زنده می‌کند؟ و آنگاه نازل شد «برای ما مَثَلی زد و آفرینش خود را فراموش کرد! گفت: کیست که استخوان‌ها را زندگی می‌بخشد در حالی که پوسیده‌اند؟ بگو کسی اینها را زنده می‌کند که اول بار آنها را ایجاد کرد و او بر هر آفرینشی تواناست.» تا آخر سوره. 📚الأمالي (للمفيد)، ص247 ؛ مجمع البيان، ج8، ص678 ؛ تفسير العياشي، ج2، ص296 @Yekaye

☀️2) از امام صادق سوال شد که آیا بدن میت می‌پوسد؟ فرمودند: بله تا حدی که نه گوشتی باقی می‌ماند و نه استخوانی؛ غیر از طینتی که وی از آن آفریده شده است، که آن نمی‌پوسد و همین طور در حال دوران [= انتقال از مرحله‌ای به مرحله دیگر] باقی می‌ماند تا اینکه دوباره از آن آفریده شود همان گونه که اول بار آفریده شده بود. 📚من لا يحضره الفقيه، ج1، ص191 وَ رُوِيَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِيِّ أَنَّهُ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَيِّتِ هَلْ يَبْلَى جَسَدُهُ؟ فَقَالَ نَعَمْ، حَتَّى لَا يَبْقَى لَحْمٌ وَ لَا عَظْمٌ، إِلَّا طِينَتُهُ الَّتِي خُلِقَ مِنْهَا، فَإِنَّهَا لَا تَبْلَى تَبْقَى فِي الْقَبْرِ مُسْتَدِيرَةً حَتَّى يُخْلَقَ مِنْهَا كَمَا خُلِقَ أَوَّلَ مَرَّةٍ. @Yekaye

☀️3) از امام صادق ع روایت شده است که پیامبر خدا ص فرمود: زندگی من برای شما بهتر است و مردنم هم برای شما بهتر است‼️ اما زندگیم بهتر است چرا که خداوند شما را به وسیله من از گمراهی به سوی هدایت آورد و از پرتگاه مشرف بر آتش جهنم نجات داد؛ و اما مردنم، چرا که اعمال شما بر من عرضه می‌شود، پس هر کار نیکی که باشد از خدا برایتان افزایشش را می‌خواهم و ار کار بدی که باشد برای شما نزد خداوند استغفار می‌کنم. یکی از منافقان گفت: پیامبر خدا ! چگونه چنین خواهد بود در حالی که پوسیده شده‌ای! پیامبر خدا ص فرمود: خیر. خداوند گوشت [بدن] ما بر زمین حرام کرده است از اینکه بخواهد طعمه و خوراک چیزی قرار گیرد. 📚بصائر الدرجات في فضائل آل محمد ص، ج1، ص444 حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ الْمُسْلِمِيُّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: حَيَاتِي خَيْرٌ لَكُمْ وَ مَمَاتِي خَيْرٌ لَكُمْ فَأَمَّا حَيَاتِي فَإِنَّ اللَّهَ هَدَاكُمْ بِي مِنَ الضَّلَالَةِ وَ أَنْقَذَكُمْ مِنْ شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ؛ وَ أَمَّا مَمَاتِي فَإِنَّ أَعْمَالَكُمْ تُعْرَضُ عَلَيَّ فَمَا كَانَ مِنْ حَسَنٍ اسْتَزَدْتُ اللَّهَ لَكُمْ وَ مَا كَانَ مِنْ قَبِيحٍ اسْتَغْفَرْتُ اللَّهَ لَكُمْ. فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنَ الْمُنَافِقِينَ: وَ كَيْفَ ذَاكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ص وَ قَدْ رَمَمْتَ يَعْنِي صِرْتَ رَمِيماً؟! فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص: كَلَّا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ لُحُومَنَا عَلَى الْأَرْضِ فَلَا يَطْعَمُ مِنْهَا شَيْئاً. @Yekaye

. 1⃣ «وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلاً وَ نَسِيَ خَلْقَهُ قالَ مَنْ يُحْيِ الْعِظامَ وَ هِيَ رَميمٌ» در این آیه، استدلال یکی از منکران معاد مطرح شده که چگونه ممکن است انسانی که مرده و استخوانهایش پوسیده زنده شود؟ والبته با ظرافت تمام، نقل قول را به گونه‌ای انجام داده که هم به لحاظ صورت استدلال و هم به لحاظ ماده استدلال، پاسخ را نشان داده است: 🤔 الف. «ضَرَبَ لَنا مَثَلاً»: به لحاظ صورت استدلال، اشاره کرده که این یک «مَثَل» است، یعنی یک استدلال تمثیلی است. (تمثیل یعنی از مشابهت بین دو چیز، حکم اولی را به دومی دادن) تمثیل، کارکرد معتبرش، برای تفهیم مطلب است (که قرآن کریم به این معنا زیاد از تمثیل استفاده کرده)، اما اینجا منکر معاد، تمثیل را نه برای تفهیم، بلکه به عنوان دلیل آورده (این استخوانِ پوسیده را من نمی‌توانم زنده کنیم؛ پس خدا هم نمی‌تواند)؛ و به لحاظ صورت استدلال، تمثیل صورت معتبری نیست. 🤔ب. «نَسِيَ خَلْقَهُ» به لحاظ محتوا، همین که قبلا در آفرینش خود وی، زندگی به او داده شده (در حالی که قبل از آفرینشش حتی در حد این استخوان پوسیده هم نبوده) پس دادن زندگی، برای خدا کار محالی نیست. @Yekaye

. 2⃣ «ضَرَبَ لَنا مَثَلًا» نقل و بيان افكار باطل براى پاسخگوئى به آن مانعى ندارد. 📚(تفسير نور، ج7، ص563) در حقیقت، قرآن، 🔹چون مبتنی بر حق و حقیقت است و عقل و منطق را قبول دارد، 🔸از مواجهه با شبهات و اشکالات کافران نمی‌ترسد؛ 🔸و از بیان آنها بیمی ندارد؛ 🔸و البته بیان آنها را با پاسخی دقیق توأم می‌کند. @Yekaye

. 3⃣ «وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلاً وَ نَسِيَ خَلْقَهُ قالَ مَنْ يُحْيِ الْعِظامَ وَ هِيَ رَميمٌ» کفر (= انکار باورهای دینی مربوط به مبدأ و معاد) حقارت می‌آورد❗️ آنگاه کافر، خدا را هم در افق توانایی‌های مادی خود فهم می‌کند و می‌گوید «ما که مادی محض هستیم نمی‌توانیم، پس خدا هم نمی‌تواند»‼️ اما ایمان (جدی گرفتن باور توحیدی)، عظمت می‌آورد و مومن می‌خواهد کار خدایی انجام دهد؛ چنانکه عُزَیر پیامبر و حضرت ابراهیم ع به خدا نگفتند «آیا مرده زنده می‌شود؟» بلکه یکی گفت «چگونه مرده زنده می‌شود؟» پس او را میراندند و زنده‌اش کردند تا خودش بفهمد چگونه زنده می‌شود (بقره/259)❗️ و دیگری گفت: «چگونه مرده زنده می‌کنی؟» و خداوند در پاسخش، کاری کرد که خود ابراهیم مرده زنده کند تا بفهمد حدا چگونه مرده زنده می‌کند (بقره/260)‼️ بدین جهت است که: کافر است که در «زندگی» به بن‌بست می‌خورد و ناامید می‌شود (إِنَّهُ لَا یَیْئَسُ مِن رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُون؛ یوسف/87)؛ اما 💢کسی که به خدا ایمان دارد، «بن‌بست» و «نمی‌توانیم» ندارد؛ حتی در حد مرده زنده کردن💢 @Yekaye

. 4⃣ «وَ نَسِيَ خَلْقَهُ» ريشه‌ى بسيارى از اشكالات در مورد قدرت خداوند، توجّه نكردن به نمونه‌هاى مشابه و فراموش كردن سوابق است. 📚(تفسير نور، ج7، ص563) @Yekaye

. 5⃣ «وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلاً وَ نَسِيَ خَلْقَهُ قالَ...» این آیه، در حالی که در مقام بیان سخن منکران خدا بوده، و با اینکه در آیه بعد پاسخ این اشکال را داده، اما باز هم در دل این آیه به طور ضمنی پاسخ آنها را هم داده است. 🔖(توضیح در تدبر1 https://eitaa.com/yekaye/2826) چرا فقط اشکال را نگفت که پاسخ را به آیه دیگری واگذار کند؟ 🍃الف. شاید چون هر آیه‌ای در قرآن کریم یک واحد مستقل است که اگرچه در کنار آیات دیگر هم معنا می‌دهد، اما مستقلا هم «آیه» و نشانه‌ای است برای حرکت دادن انسان به سوی توحید. شاید از این جهت است که صرف گفتن اشکال، نمی‌تواند «آیه» شود. (البته شاید این سخن به عنوان یک قاعده عمومی دارای مثال نقض‌هایی باشد؛ و ممکن است در مواردی که ظاهراً صرفا اشکال بیان شده، نکته‌ای باشد که همان وجه آیه بودن را تامین کند.) 🍃ب. شاید می‌خواهد نشان دهد که در مقام آموزش، بهتر است نگذاریم ذهن مخاطب شبهه‌دار شود و حتی‌الامکان پاسخ را به فرصتی دیگر واگذار نکنیم. 🍃ج.... @Yekaye

. 6⃣ «... وَ نَسِيَ خَلْقَهُ قالَ...» مطالب کافران و منکران دین، و در مجموع آنچه #شبهه نامیده می‌شود (= آنچه حق نیست؛ ولی شبیه حق است و خودش را به جای حق می‌نمایاند؛ نهج‌البلاغه، خطبه38 ) اگرچه ظاهر و رنگ و بوی استدلالی دارد، اما مبتنی بر یک غفلت و فراموشی از یک حقیقت کاملا واضح است، که اگر آن حقیقت مورد توجه قرار گیرد (در این مورد: آفرینش اولیه خود او)، اساس شبهه فرومی‌پاشد. @Yekaye