. 1️⃣ «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ» در آیات قبل، از دو دسته اصحاب میمنت (اهل یُمن و برکت‌) و اصحاب شومی و بی‌برکتی یاد شد و اینک سومین دسته با عنوان سبقت‌گیرندگان مطرح می‌شود. 🔖(درباره اینکه چرا اینها را با اینکه برترند در مرتبه سوم آورد، در جلسه 975، تدبر1 احتمالاتی بیان شد) خوش‌یُمنی و شومی درست نقطه مقابل هم‌اند و طبیعی است که افراد بر اساس اینکه اهل کدام از این دو امر باشند، به این دو دسته تقسیم شوند. اما در اینجا دسته سومی در قبال اینها مطرح کرد، آن هم با تعبیر «سبقت‌گیرندگان». و نحوه طرح این قسم سوم، از جهات متعدد با دو قسم قبل متفاوت است: 🔹الف. در دوتای قبل، یک دوگانه‌ای است (خوش‌یُمنی و شومی) که هریک فی‌نفسه (به خودی خود) مطرح می‌شود؛ یعنی برای تشخیص خوش‌یمن ویا شوم بودن کسی، نیازی نیست که ضرورتا وی را با دیگران مقایسه کنیم؛ اما موضوع این آیه (سبقت گرفتن) مطلبی نیست که به خودی خود قابل بررسی باشد، بلکه اساساً در نسبت و مقایسه با دیگران مطرح می‌شود. 🔹ب. در آنجا از تعبیر «اصحاب ...» استفاده شد، اما در اینجا از تعبیر اسم فاعل استفاده شد؛ یعنی در آنجا افراد از این حیث که همنشین و همراه (خوش‌یُمنی و شومی) هستند مورد توجه قرار گرفتند؛ اما در اینجا گویی این سبقت گرفتن، در ذات آنها وارد شده، نه اینکه صرفاً همنشین آنها شده باشد. 🔹ج. در دو مورد قبل، عبارت دوم را با تعبیر «ما ...؟!» آورد، که دلالت بر تعجب دارد؛ در حالی که در اینجا به صورت ساده و مفرد آورد. 🔹د. در دو مورد قبل، عبارت دوم را به صورت یک جمله آورد که به لحاظ نحوی خبر قرار می‌گیرد برای عبارت اول؛ اما در این آیه، عبارت دوم را به صورت مفرد آورد، که هم می‌تواند خبر عبارت اول باشد و هم تاکید و... . 🤔درباره ثمرات این تفاوت در تدبرهای بعد توضیحاتی خواهد آمد؛ اما مهم این است که همین عوض کردن تعبیر، گویا می‌خواهد نکته‌ای را گوشزد کند. @yekaye

. 2️⃣ «وَ السَّابِقُونَ ...» درباره اینکه مقصود از این «سابقون»‌ چه کسانی‌اند این دیدگاه‌ها مطرح شده است که آنان کسانی اند که سبقت گرفتند برای: 🍃الف. پیروی از پیامبرانی که امامان هدایتند (جبائی، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃ب. رسیدن به ثواب جزیل الهی و رسیدن به رحمت خدا (جبائی، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃ج. اطاعت خدا (مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃د. رسیدن به خیر (مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃ه. ایمان آوردن بر دیگران (مقاتل و عکرمه، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃و. هجرت (ابن عباس، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃ز. ادای فریضه نماز (منسوب به امیرالمومنین ع، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃ح. جهاد (ضحاک، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃ط. توبه و اعمال نیک (سعید بن جبیر، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🍃ی. هر آنچه خداوند بدان دعوت کرده است (ابن کیسان، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325 ) 🍃ک. ... @yekaye

. 3️⃣ «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ» گفتیم در دو آیه، یک دوگانه‌ای که به خودی خود قابل بررسی است (خوش‌یُمنی و شومی) محور قرار گرفت (و نفرمود: خوش‌یمن‌ها و شوم‌ها)؛ و افراد از این حیث همنشینی با آن (اصحاب ...) مورد توجه قرار گرفتند؛ اما در اینجا از اسم فاعل استفاده کرد، ان هم در خصوص موضوعی (سبقت گرفتن) که اقتضای اولیه‌اش مقایسه‌ای بودن است، نه اینکه به خودی خود قابل بررسی باشد. چرا؟ 🍃الف. شاید می‌خواهد نشان دهد که حتی خوش‌یمنی و بدیُمنی چیزی غیر از حقیقت خود انسان است، لذا گفت اهل خوش‌یمنی، نه خوش‌یمن‌ها؛ ولی اجتماعی بودن چنان در ذات انسان رسوخ دارد که سبقت گرفتن (در مقام مقایسه با دیگران بودن) مهمترین خصلت درونی انسانهاست؛ و لذا با اسم فاعل (که دلالت بر ثبوت صفت برای ذات دارد) تعبیر کرد. 🍃ب. ... @yekaye

. 4️⃣ «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ» در تدبر 1 بیان شد که در دو آیه قبل، عبارت دوم را به صورت جمله تعجبیه آورد؛ اما در این آیه، به صورت مفرد. چرا؟ 🍃الف. شاید می‌خواهد بگوید آن گونه تعجبی‌ای که در مورد خوش‌یُمن‌ها و بدیُمن‌ها مطرح است، در اینجا مطرح نیست. و این بدان علت است که: 🌱الف.1. شاید می‌خواهد بنیادین بودن تفاوت اینها با دو گروه قبل ار مورد تاکید قرار دهد و بگوید افق اینها بسیار بالاتر از دوتای دیگر است. در واقع، برای ما انسانها خوش‌یمن و شوم بودن مطرح است؛ و خدا در دو مورد قبل، می خواهد معیار ما برای خوش‌یمنی و شومی را به چالش بکشد؛ اما سابقون چنان بالاتر از تحلیل‌های رایج ما هستند که اصلا در ذهن ما مطرح نبودند که معیاری داشته باشیم و بخواهد معیار با شنیدن معیارهای جدید تعجب کنیم. 🌱الف.2. ... 🍃ب. شاید می‌خواهد بفرماید مساله سابقون بقدری عظمت دارد که اصلا نوبت به استفهامی که حکایت از جهل مخاطب دارد هم نمی‌رسد. در واقع، در موارد قبل، درست است که آن استفهام تعجبی، دلالت بر عجز مخاطب از فهم حقیقت اصحاب میمنت و شومی داشت، اما چنین استفهامی در جایی مطرح می‌شود که مخاطب مدعی علم است و با این سوال، عجز وی را برملا می کنیم که اگر راست می‌گویی، بگو مثلا اصحاب میمنت چیست؟ اما در اینجا چنان است که گویی خود مخاطب از ابتدا بر نادانی خویش واقف است؛ مانند اینکه کسی از عالمی مساله دشواری را سوال کند که خودش هم می‌داند که آن عالم هرچقدر هم خوب توضیح دهد باز هم وی آن پاسخ را نمی تواند بفهمد؛ که در اینجا دیگر جای آن نیست که با استفهام عجز وی آشکار گردد. (مفاتيح الغيب (فخر رازی)، ج‏29، ص390 ) 🍃ج. ... @yekaye

. 5️⃣«وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ» در نکات ادبی اشاره شد که به لحاظ نحوی، کلمه «السابقون» اول مبتداست؛ اما کلمه «السابقون» دوم را می‌توان صرفا تاکید کلمه قبل دانست (که خبر این مبتدا، آیه بعد است: یعنی مراد آیه این است: «سابقون، تاکید می کنم: ‌سابقون، آنان‌اند که مقرب‌اند»)، و می‌توان آن را خبر برای «السابقون» اول دانست، که در این صورت، چون «الـ» روی خبر آمده دلالت بر حصر (یا تاکید شدید) دارد. چنین تعبیری وجوه متعددی می‌تواند داشته باشد، از جمله: 🍃الف. مبتدا چنان مشهور و آشکار است که در مورد آن توضیحی نیاز نیست؛ یعنی سبقت‌گیرندگان، همان سبقت‌گیرندگان‌اند. غالبا مفسران مثال زده‌اند به این شعر که «أنا أبو النجم و شعری شعری» 📚(مفاتيح الغيب (فخر رازی)، ج‏29، ص389) اما شاید مثال بهتر آن این فراز از دعای امام سجاد ع باشد که به دعای ابوحمزه ثمالی معروف است: «كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ أَنَا أَنَا وَ كَيْفَ لَا أَدْعُوكَ وَ أَنْتَ أَنْت‏» (که قریب به این مضمون از امیرالمومنین ع هم روایت شده است:‌ «إِلَهِي كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ أَنَا أَنَا أَمْ كَيْفَ أَيْأَسُ مِنْكَ وَ أَنْتَ أَنْت»‏؛ البلد الأمين، ص316) ویا این فراز از ادعیه مسجد کوفه: «اللَّهُمَّ أَنْتَ أَنْتَ وَ أَنَا أَنَا، أَنْتَ الْعَوَّادُ بِالْمَغْفِرَةِ وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالذُّنُوبِ» 🍃ب. مبتدا چنان عظیم است که فوق آن است که هرگونه علم و احاطه وخبری در مورد او بتوان داد، چنانکه در مورد پادشاهی گفته شود: در مورد این پادشاه فقط همین را بگویم که او پادشاه است 📚 (مفاتيح الغيب، ج‏29، ص390 ) مثال بهتر این عبارت در دعای امام حسین ع در روز عرفه است که: «يَا سَيِّدِي وَ مَوْلَايَ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَنْتَ انْقَطَعَ الرَّجَاءُ إِلَّا مِنْكَ» (كتاب المزار (للمفيد)، ص163) ویا در برخی ادعیه آمده است: «أَنِّي أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ وَ ... أَنَّكَ أَنْتَ أَنْتَ، أَنْتَ اللَّهُ الْحَقُّ الْمُبِين‏» (تهذيب الأحكام، ج‏3، ص99)؛ یعنی همان که پیامبر اکرم ص فرمود «لَا أَبْلُغُ مَدْحَكَ وَ الثَّنَاءَ عَلَيْكَ؛ أَنْتَ كَمَا أَثْنَيْتَ عَلَى نَفْسِك‏» (الكافي، ج‏3، ص324) 🍃ج. می‌تواند دربردارنده این معنا باشد که سابقون در یک عرصه، همان سابقون در عرصه دیگرند، که آنگاه بر مصادیق متعددی می‌تواند تطبیق شود؛ مانند: 🌱ج.1. این سابقون که الان در این سوره می‌خواهیم مطرح کنیم، همان سابقونی‌اند که در آیات دیگر (مثلا در «فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ» فاطر/32) به اجمال نکاتی درباره‌شان گفته بودیم. 🌱ج.2. یکی ناظر به سبقت در دنیا و دیگری ناظر به سبقت در آخرت باشد؛ مثلا: کسانی که برای پیروی از پیامبرانی که امامان هدایتند سبقت گرفتند همان کسانی اند که برای رسیدن به ثواب جزیل الهی سبقت خواهند گرفت. 📚 (جبائی، به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325) 🌱ج.3. یکی ناظر به سبقت در عمل و دیگری ناظر به سبقت در دریافت پاداش باشد؛ مثلا: کسانی که در اطاعت خدا سبقت گرفتند، همین‌هایند که برای رسیدن به رحمت خدا و رسیدن به خیر سبقت می‌گیرند 📚(به نقل از مجمع البیان، ج‏9، ص325). ✳️تبصره: برخی بین این دو قول اخیر این گونه جمع کرده‌اند که: این دو ناظر به دو دسته سبقتی است که خداوند مطرح کرده است: سابقون اول، آن سبقت به سوی کارهای خوب در دنیاست که فرمود: «فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ» (فاطر/32) ویا «وَ لِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیها فَاسْتَبِقُوا الْخَیراتِ» (بقرة/148) ویا «أُولئِكَ یسارِعُونَ فِی الْخَیراتِ وَ هُمْ لَها سابِقُونَ» (مؤمنون/61) و سابقون دوم ثمره‌ای است که بر این عمل آنان در آخرت مترتب می‌شود، چنانکه فرمود «سابِقُوا إِلی‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ» (حدید/21) 📚(المیزان، ج‏19، ص116-117) @yekaye

. 6️⃣ «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ» درباره اینکه چه کسانی مصداق این آیه‌اند در روایات و نیز آرای مفسران افراد مختلفی مطرح شده، که در بحث احادیث اشاره شد که همه این دیدگاه‌ها با هم قابل جمع‌اند؛ با این بیان که در یک تبیین کلی این اشاره به مراتب بالای ایمان است؛ که عبارتند از پیامبران الهی، امامان معصوم، و برترین پیروان پیامبران و امامان. همانجا اشاره شد که بویژه درباره تطبیق آن بر شخص امیرالمومنین ع روایات فراوانی، هم در شیعه و هم در اهل سنت وارد شده است. در اینجا می‌افزاییم: 💢مرحوم عاملی نباطی (م877) در الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم، (ج‏2، ص77-78) از عالمی به نام «الشیخ المرشد أبوعبدالله الحسین بن علی البصری» که ظاهرا از بزرگان اهل سنت است، نام می‌برد که در «كتاب الإیضاح» استدلال جالبی برای اثبات اینکه حضرت علی ع، مصداق خاص و منحصر به فردِ «السابقون» است آورده است. 🌹وی ابتدا افرادی را که در عرصه‌ای از عرصه‌های مورد اعتنای دین، از نظر علمای اهل سنت بر بقیه سبقت داشته‌اند، فهرست کرده (سبقت در: اسلام آوردن، خویشاوندی با رسول الله ص، علم به کتابت، علم به سنت نبوی، علم قضاوت، جهاد، ورع و پرهیزکاری) و سپس نشان می‌دهد تنها کسی که در همه این فهرستها مشترک است حضرت علی ع می‌باشد. 🥀 @yekaye

. 7️⃣ «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ» 📜حکایت📜 یکبار مامون چهل تن از بزرگان علمای حدیث و کلام اهل سنت را جمع کرد و خواست با آنان درباره اینکه حضرت علی ع برترین انسان پس از پیامبر ص است، بحث کند. ابتدا آنان سعی کردند با روایات نبوی و بحثهای تاریخی استدلالاتی در رد این مدعا بیاورند، و مدعی بودند که ابوبکر و عمر از حضرت علی ع برترند. وی بطلان تمام مدعیات آنان را نشان داد و آنان سرافکنده شدند و گفتن دیگر دلیلی نداریم. سپس مامون شروع کرد به استدلال آوردن برای اثبات مدعای خود؛ و مطلب را این گونه شروع کرد: مأمون گفت: پس من از شما سؤال می‌كنم. به من بگویید روزی كه خداوند پیامبر را مبعوث گردانید كدام عمل، برترین کار بود؟ گفتند: سبقت گرفتن به اسلام آوردن؛ زیرا كه خداوند فرموده است: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ» مأمون گفت: آیا احدی را سراغ دارید که در اسلام آوردن بر حضرت علی ع سبقت گرفته باشد؟ گفتند: علی (ع) وقتی اسلام آورد که نوجوانی بود که هنوز به تکلیف نرسیده بود؛ اما ابوبکر در میانسالی اسلام آورد و در سن تکلیف بود؛ و بین این دو فرق است. مأمون گفت: 🔹بگویید ببینم، آیا اسلام علی (ع) با الهامی از جانب خداوند بود یا به دعوت پیامبر (ص)؟ ▫️اگر بگویید با الهام بود، پس علی (ع) را بر پیامبر (ص) برتری داده‏اید؛ زیرا كه پیامبر الهام نشد [یعنی بر اثر یک الهام غیبی نبود که اسلام آورد] بلكه جبرئیل از جانب خداوند متعال به عنوان دعوت‌کننده و شناساننده‌ نزد او آمد؛ ▫️و اگر بگویید با دعوت پیامبر ص بود، آنگاه آیا پیامبر ص به خاطر دلخواه خودش او را دعوت كرد یا به امر خداوند متعال؟ ▫️اگر بگویید از جانب خود دعوت كرد، این خلاف آن چیزی است كه خدا پیامبرش را توصیف نموده است، در این آیه که: «وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِینَ: و من از کسانی که چیزی را به خود می‌ببندند [و به خدا نسبت می‌دهند] نیستم» (ص/86) و نیز این آیه که «وَ ما ینْطِقُ عَنِ الْهَوی؛ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْی یوحی‏: و او هرگز از روی هواى نفس سخن نمى‏گويد؛ آن نیست جز وحي‌اى كه به او القاء مى‏شود» (نجم/3-4) ▫️و اگر از جانب خدا متعال بود، پس خداوند متعال به پیامبرش دستور داد که از میان همه نوجوانان، علی ع را دعوت کند و وی را بر همه آنها ترجیح دهد؛ پس با اعتماد به این مطلب و با آگاهی از تایید خداوند متعال، او را دعوت کرد. 🔹و شاهد دیگر اینکه بگویید ببنیم آیا جایز است که [خداوند] حکیم بر مخلوقات چیزی را تکلیف کند که طاقتش را ندارند (آیا تکلیف ما لا یطاق رواست)؟ ▫️اگر بگویید بله؛ كافر شده‏اید؛ ▫️و اگر بگویید نه؛ پس چگونه جایز است پیامبر خود را به دعوت كردن كسی امر کند که آن شخص به خاطر کوچکی و خردسالی و ناتوانی اش، قبول مطلب برایش ممکن نباشد. 🔹و شاهد دیگر آنكه آیا سراغ دارید كه پیامبر احدی از اطفال خویشاوندان خود و غیر آنها را دعوت کرده باشد که آنان نیز مانند حضرت علی ع باشد؟ ▫️اگر می دانید که غیر از علی ع را دعوت نکرد پس این نشان‌دهنده برتری حضرت علی ع بر جمیع نوجوانان مردم [که به خاطر نوجوان بودنش اسلام آوردنش کم ارزش شود] (این گفتگو ادامه دارد؛ صرفا آن مقدارش که به این آیه مرتبط بود در اینجا آمد. ادامه آن را از اینجا و ترجمه آن را از اینجا می‌توانید مطالعه کنید.) 📚عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2، ص189-190 @yekaye

ضمن تسلیت شهادت امام موسی بن جعفر علیهماالسلام، تقارن یاد ایشان با شروع سال جدید، وتقارن این دو با روز جمعه را به فال نیک می‌گیریم و از خداوند متعال خواهانیم که اکنون که با آمدن کرونا تاحدی از خواب غفلت بیدار شده و مرگ را جدی گرفته‌ایم، به حق باب الحوائج علیه‌السلام، با ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، سال جدید را سال برآورده شدن حاجت همگان بگرداند. @yekaye

978) 📖 أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ 📖 ترجمه 💢آنان‌اند که مقربان‌اند. سوره واقعه (56) آیه 11 1399/1/1 25 رجب 1441 @yekaye #واقعه_11

@yekaye