eitaa logo
انجمن علمی ژرفا
386 دنبال‌کننده
208 عکس
56 ویدیو
48 فایل
ژرفا؛ انجمن علمی میان‌رشته‌ای فیزیک، ریاضی و فلسفۀ علم دانشگاه صنعتی شریف کانال رسمی اطلاع‌رسانی فعالیت‌های انجمن علمی ژرفا و اخبار علمی 🌐 Zharfa90.ir 📺 aparat.com/Zharfa 📸 instagram.com/Zharfa90 💬 @SalamZharfa کلاس مجازی: 🔗 vc.sharif.edu/zharfa
مشاهده در ایتا
دانلود
🔰مهم‌ترین موضوعات مغفول از قول ریچارد فاینمن... 🔹... و به قول ریچارد فاینمن: «ما این را فوق العاده مهم یافته ایم که باید جهل خود را تشخیص دهیم و جا برای شک بگذاریم. دانش علمی مجموعه‌ای از گزاره‌ها با درجات مختلفی از یقین است. بعضی خیلی نامطمئن‌اند و بعضی تقریباً مطمئن اما هیچکدام قطعاً مطمئن نیست.» 🔸و نیز: عالمان تمامی آن چیزهایی را که می‌توان با مشاهده تحلیل کرد، می‌گیرند و بدین طریق آنچه را که علم نامیده می‌شود می‌یابند. اما چیزهای دیگری باقی می‌مانند که برای آن‌ها، این روش (روش علمی) کار نمی‌کند. این بدین معنا نیست که آنها مهم نیستند آن ها در حقیقت از بسیاری جهات مهم‌ترین (موضوعات) هستند. 📚 علم و شبه علم 👤دکتر مهدی گلشنی 👤دکتر محمد جمالی 👤دکتر مرتضی خطیری 🔻صفحه ۴۳ انتشارات نشر علم 🆔️ @Zharfa90
🔰 تکون علم جدید و تغییر نگرش در مطالعه طبیعت... 🔹قبل از تكون علم جدید، دانشمندان نگرش جامع‌تری نسبت به مطالعه طبیعت داشتند و در پی آن بودند که تصویری از کل جهان بدست آورند. تمام بخش‌های دانش، می‌بایستی در یک چارچوب کل‌نگرانه فلسفی قرار گیرند. در واقع این نوع نگرش در میان تمامی دانشمندان عصر تمدن اسلامی و قرون وسطی وجود داشت. بنیان‌گذاران علم جدید، نظیر گالیله، کپلر و نیوتن نیز همین نگرش را داشتند و به همین جهت نیوتن نام کتاب مشهور خود را «اصول ریاضی فلسفه طبیعی » نهاد. 🔸 اما در حالی که قبل از رنسانس همۀ علوم طبیعت بخشی از فلسفه بودند و بخش الهى فلسفه بر آنها حاکم بود، در دوره رنسانس، رشته ها از هم تفکیک شدند و کم کم مکاتب تجربه گرا بـر علـوم حاکم گشتند، مکاتبی که منشأ دانش ما در بارۀ جهان فیزیکی را صرفاً تجارب حسی می‌دانستند. اهم این مکاتب، پوزیتیویسم بود که با آثار آگوست کنت نضج گرفت. از نظر آگوست کنت، شناسایی انسان‌ها صرفاً به امور قابل تجربه تعلق می‌گیرد و طرح مسائل مابعد الطبیعه(متافیزیک) یک امر ارتجاعی است. این بینش حاکمیت داشت تا آنکه در نیمۀ دوم قرن بیستم بعضى مكاتب فلسفه علم مطرح شدند و مساله علم و غیر علم و شبه علم مطرح شد... 📚 علم و شبه علم 👤دکتر مهدی گلشنی 👤دکتر محمد جمالی 👤دکتر مرتضی خطیری 🔻صفحه ۱۵ و ۱۶ انتشارات نشر علم 🆔️ @Zharfa90
🔰... «آیا بچه ها در شروع دورهٔ ابتدایی کوچکتر از آن نیستند که درگیر علوم شوند؟ 🔸و واقعاً هم همین طور است؛ توانایی کودکان در حیرت کردن و فهم این که دور و برمان را چه چیزهای فوق العاده‌ای فرا گرفته‌است تا آن حد که آنها را نترساند - استعداد ارزشمندی است. پیچیدگی دنیای جدید ممکن است کمی هراس آور باشد و ممکن است باعث سرخوردگی شود. خیلی مهم است که در این چاله ها نیفتند. باید گذاشت که خودشان با چند آزمایش دست اول مفاهیم اصلی را کشف کنند. کتاب‌هایی دربارۀ آزمایشهای علمی برای کودکان طراحی شده است که بتوانند لذت کشف را خودشان تجربه کنند. 🔹مثلاً یک پروژه ساده این است که کمی بی‌کربنات در بطری با سرکه مخلوط کنند و بطری را از پهلو در وان پر آبی قرار دهند. جتی از سر بطری خارج می‌شود که آن را به جلو می‌برد. کودک شاید احساس کند جادویی در کار است اما دست کم خودش این کار را با دست‌های خودش انجام داده است. این نیست که منفعلانه جلوی تلویزیون آن را تماشا کرده باشد. 📚 نرم و نازک؛ ماده نرم، پژوهش و آموزش 👤 پیرژیل دوژن و ژاک بادوز 👤 ترجمه ماندانا فرهادیان 🔻صفحه ۱۸۰ و ۱۸۱ 🆔️ @Zharfa90
🔰نه تنها به نبوغ، بلکه در بسیاری از موارد به درجه‌ای غیرعادی از شجاعت انسانی نیز نیاز دارد... 🔹فقط یک رویکرد تاریخی می تواند گام‌های تعیین کننده در یک کشف جدید را نشان دهد؛ که اغلب نه تنها به نبوغ، بلکه در بسیاری از موارد به درجه ای غیرعادی از شجاعت انسانی نیز نیاز دارد. به عنوان مثال، می‌توانیم در اینجا صفحه شیب‌دار را ذکر کنیم. وسیله‌ای معمولی که به وسیله آن، دانش‌آموزان قوانین حرکت در شتاب ثابت را دوباره کشف می‌کنند و به آنها اجازه می‌دهد که جهش فکری گالیله (۱۵۶۴-۱۶۴۲) را بازتولید کنند. 🔸اما اگر به دانش‌آموزان یک صفحه شیبدار و چند گوی صاف برای فرود آمدن روی آن بدهیم، تنها عنصر مهم جدید کشف و اصالت را حذف کرده‌ایم. تنها چیزی که باقی می ماند کار مکانیکی است که از دیدگاه یک روانشناس تجربی، تفاوت چندانی با مطالعه رفتار یک موش آزمایشگاهی در حال عبور از پیچ و خم را نخواهد داشت. دستاورد بزرگ گالیله یافتن روشی تجربی بود که از مواد موجود در طبیعت استفاده نمی کرد. 📚A Cultural History of Physics 👤Károly Simonyi 🔻صفحه ۲ 🆔 @Zharfa90
🔰بوقلمون برتراند راسل 🔹 برتراند راسل مثالی دارد که به نام «بوقلمون استقرای برتراند راسل» معروف است. او در این مثال گوید: بوقلمون استقراگرا در اولین حضور خود در مرغ‌داری ملاحظه کرد که ساعت ۹ صبح به او غذا دادند. با این حال چون استقراگرای خوبی بود در قضاوت و نتیجه گیری تعجیل نکرد. 🔸 او منتظر شد تا مشاهدات زیادی از این که در ساعت ۹ صبح تغذیه می‌شود؛ گردآوری کند و این مشاهدات را تحت اوضاع مختلف وسیعی در چهارشنبه و پنج شنبه ها به روزهای سرد و روزهای گرم در روزهای بارانی و روزهای خشک انجام داد. هر روز گزاره‌ی مشاهدتی دیگری به فهرست خود اضافه کرد. 🔹 سرانجام وجدان استقرای او رضایت داد و دست به استنباطی استقراگرایی زد و نتیجه گرفت که من همیشه در ساعت نه صبح تغذیه می‌شوم. افسوس که معلوم شد این نتیجه به صورت قاطعی غلط است؛ زیرا شب کریسمس به‌جای اینکه تغذیه شود گلویش بریده شد و استنباطی استقرایی با وجود مقدمات صادق منتهی به نتیجه ای کاذب گردید. 📚 چیستی علم 👤 برتراند راسل 🆔 @Zharfa90
🔰مهارت تبدیل تفکر حدسی به بیان علمی 🔸نکته دیگری که در باب حدس مهم است این است که فرایند حدس، فرایندی ناخودآگاه است و بسیار پیش می آید که انسان به درستی حدس بزند و واقعیتی را از راه حساب احتمالات کشف کند، اما مهارتِ بیان و توضیح راهی را که طی کرده، نداشته باشد و نتواند نشان دهد که بر اساس چه شواهدی به این حدس رسیده است. 🔹 یکی از هنرهای مهم دانشمندان این است که بتوانند شواهد لازم را با زبان علمی بیان کنند و مسیری را که طی کرده اند؛ به دیگران نشان دهند تا دیگران را با خود همراه نمایند. 🔸 مهارت تبدیل تفکر حدسی به بیان علمی در گرو تسلط بر مباحث منطقی و ریاضی و حساب احتمالات است. 📚 عیار تجربه 👤 محمدحسن وکیلی 👤 محمدعلی تولایی 🔻صفحه ۱۳۵ و ۱۳۶ 🆔 @Zharfa90
انجمن علمی ژرفا
🔰بوقلمون برتراند راسل 🔹 برتراند راسل مثالی دارد که به نام «بوقلمون استقرای برتراند راسل» معروف است.
🔰 روش علمی (استقرا) 🔹... به راحتی می توان دریافت که در مورد قوانینی که به صورت استقرایی به دست می‌آیند، هرگز نمی توان به اعتبار آنها برای همیشه اطمینان کامل داشت. این به این دلیل است که یک قانون - دقیقاً به دلیل کلی بودن آن - به بی‌نهایت موارد منفرد اشاره دارد که به وضوح نمی‌توان همه آنها را با آزمایش، محک زد. 🔸 این به طور متعارف به صورت زیر بیان می شود: یک قانون طبیعی قابل تأیید نیست، اما قابل ابطال است. نتیجه آزمایشی منفرد که با یک قانون در تضاد باشد برای رد آن کافی است. اما چنین اظهاراتی از زمانی سرچشمه می‌گیرد که وظیفه فیزیک به عنوان یافتن حقایق ابدی تلقی می‌شد. از سوی دیگر، امروز در عصر تقریب ها زندگی می‌کنیم. آزمایشی که چیزی را «رد» می‌کند، لزوماً منجر به سقوط یک نظریه نمی‌شود، بلکه به تعریف مرزها و محدودیت‌های آن کمک می‌کند. 📚A Cultural History of Physics 👤Károly Simonyi 🔻صفحه ۱۵ 🆔 @Zharfa90
‍ 🔰 پارادوکس دوقلوها 🔹 یکی از مشهورترین پارادوکس‌های نسبیت درباره دوقلوهایی است که یکی‌شان روی زمین می‌ماند و دیگری با سرعتی نسبیتی به سفری فضایی می‌رود و بعد به خانه برمی‌گردد. پارادوکس به تجربه متفاوت این دو از زمان بر می‌گردد. 🔸 به لطف پدیده اتساع زمان، آن یکی که به سفر فضایی رفته به اندازه آن که در خانه مانده عمر نمی‌کند؛ نتیجه‌ای که در مقیاس کوچک با ساعت اتمیِ درون فضاپیما تأیید شده است. پارادوکس وقتی پدید می‌آید که می‌پرسیم چطور جهان یک دست باقی می‌ماند؛ قطعا هر یک از این دوقلوها باید ببیند که عمر همزادش با اتساع زمان کند شده است، بنابراین چگونه تفاوت سنی پدید می‌آید؟ 🔹 در سال ۱۹۱۳ فیزیکدان آلمانی مکس فن لاوه (Max von Laue) این نکته را متذکر شد که اینجا شباهت گمراه کننده است؛ تجربه‌های دوقلوها از این رو متفاوت است که یکی شتاب می‌گیرد و باز شتابش را کم می‌کند و بنابراین در طول سفر در یک چارچوب مرجع لخت باقی نمی‌ماند. بعدا اینشتین و مکس بُرن تفاوت‌های تجربه‌های ناشی از «اتساع زمان گرانشی» (gravitational time dilation) در حین شتاب گرفتن و کم شدن شتاب را تشریح کردند . 📌 تصویری از کتاب ضمیمه شده‌است. 📚 فیزیک در چند دقیقه 👤 نویسنده: جایلز اسپارو 👤مترجمین: مائده گلچین عارفی و فاطمه اربابی‌فر 🖨 نشر شهر 🔻صفحه ۳۸۲ 🆔 @Zharfa90
🔰 فاینمن مدتی در دانشگاه ریو در برزیل به صورت حق التدریس مشغول به کار می‌شود و خاطرات جالبی را از این تجربه در کتاب خود نقل می‌کند. 1⃣ قسمت اول 🔹... در آخر سال تحصیلی دانشجویان (دانشگاه برزیل) از من خواستند تا در مورد تجربه‌ام از تدریس در برزیل سخنرانی کنم. در این سخنرانی نه تنها دانشجویان بلکه اساتید دانشگاه و مقامات دولتی هم حضور داشتند. بنابراین از آنها قول گرفتم که هر چه دلم می‌خواهد بگویم، آنها گفتند: «مطمئناً، البته. اینجا کشور آزادی است.» بدین ترتیب، در حالی‌که کتاب درسی فیزیک پایه سال اول را در دست داشتم، وارد شدم. آنها براین تصور بودند که کتاب، کتاب بی نقصی است چراکه حروف چاپی مختلفی داشت: سیاه پررنگ برای مطالب مهمی باید به خاطر سپرده می‌شد، خاکستری برای مطالب کم اهمیت تر و از این قبيل. 🔸درست همان موقع شخصی گفت: «شما که نمی‌خواهید از این کتاب انتقاد کنید؟ مؤلف این کتاب اینجاست و همه هم فکر می‌کنند که این کتاب درسی خوبی است.» - «شما قول دادید که من هر چه دلم بخواهد می‌توانم بگویم.» سالن سخنرانی پر بود. سخنانم را با این توضیح شروع کردم که علم، فهم رفتار طبیعت است. سپس پرسیدم: «چه دلیل منطقی و درستی برای تدريس علوم وجود دارد؟ البته هیچ کشوری نمی‌تواند خودش را متمدن بخواند مگر اینکه... 🔹همه آنجا نشسته بودند و سرهایشان را تکان می دادند، زیرا می‌دانستم این همان چیزی است که به آن معتقدند سپس گفتم: «البته کار عبث و بیهوده ای خواهد بود که مطابق با کشور دیگری عمل کنیم. ما باید علوم را به دلایل محسوس و منطقی تدریس کنیم نه فقط به این خاطر که سایر کشورها این کار را می‌کنند.» 🔸 سپس در مورد سودمندی علم و کمک آن به پیشرفت موقعیت انسان و... صحبت کردم. در واقع آنها را کمی دست انداخته بودم در ادامه گفتم: هدف اصلی من از صحبتم این است که به شما نشان دهم که اصلاً علمی در برزیل تدریس نمی‌شود. 📚 ماجراجویی‌های فیزیک‌دان قرن بیستم؛ ریچارد فاینمن 🏛 نشر علم 👤مترجمین: توراندخت تمدن(مالکی)، اردوان مالکی تهرانی 🔻صفحات ۲۷۸ و ۲۷۹ 🆔 @Zharfa90
2⃣ قسمت دوم 🔹 ... «مطلب دیگری را هم کشف کرده‌ام. می‌توانم با تورق کتاب و به طور تصادفی این مطلب را به شما نشان دهم که چرا (این)کتاب علمی نیست، بلکه تنها یک کتاب حفظ کردنی است. بنابراین آن‌قدر شجاع هستم که کتاب را در مقابل حضار ورق بزنم به طور اتفاقی انگشتم را جایی بگذارم و آن را بخوانم و ادعایم را ثابت کنم.» 🔸 و این کار را کردم، انگشتم را جایی گذاشتم و شروع به خواندن کردم: «تابناکی. تابناکی تشعشع نور است، زمانی که کریستالی خرد می‌شود....». گفتم: « آیا این یک عبارت علمی است؟ خیر! فقط معنی یک لغت را با استفاده از یک سری واژه بیان کرده است، هیچ چیز در مورد طبیعت گفته نشده است ؛که کدام کریستال‌ها به هنگام خرد شدن تولید نور می‌کنند و یا چرا نور تولید می‌کنند. 🔹 آیا تا به حال دانشجویی را دیده‌اید که به خانه‌اش برود و آن را آزمایش کند. اصلاً دانشجو قادر به انجام این آزمایش نیست. ولی اگر به جای آن می‌نوشتید یک حبه قند بردارید و در تاریکی آن را با انبردست خرد کنید، نوری آبی رنگ مشاهده خواهید کرد. بعضی از کریستال‌های دیگر هم چنین خاصیتی دارند، دلیل این پدیده روشن نیست ولی آن را تابناکی می‌نامند. در این صورت شخص به خانه می رود و آن را آزمایش می‌کند. این‌گونه است که آزمایش در طبیعت صورت می‌گیرد.» 📚 ماجراجویی‌های فیزیک‌دان قرن بیستم؛ ریچارد فاینمن 🏛 نشر علم 👤مترجمین: توراندخت تمدن(مالکی)، اردوان مالکی تهرانی 🔻صفحه ۲۸۱ و ۲۸۲ 🆔 @Zharfa90
هدایت شده از جوهر
«نیوتون همان قدر وقت صرف پژوهش‌های کیمیاگرانه و الهیاتی می‌کرد که صرف پژوهش‌های ریاضی و فیزیکی.» 📚"Newton's Alchemy" ✍K.Figala(2002) «نیوتون طی دوره‌ای بیش از ۳۰ سال با استنساخ، تلخیص، اظهار نظر و تصنیف، حدود یک‌میلیون کلمه دست‌نوشته‌هایی در موضوع کیمیاگری فراهم کرد.» 📚"The Background to Newton's Chemistry" ✍W.Newman(2002) «ترتیب تحول یادداشت‌های شیمیایی نیوتن دلالت آمیز است. او تصادفاً وارد کیمیاگری نشد تا مهمل بودن آن را دریابد و سپس راهش را به سمت شیمی عقلانیِ جدی بگشاید. بلکه وی با شیمیِ جدی شروع کرد و نسبتا به سرعت آن را به نفع آنچه او عمق بسیار بیشتر کیمیاگری می‌پنداشت، رها کرد.» 📚"The Life of Isaac Newton" ✍R.Westfall(1994) 🧪 @Jowhar03 | ܟٜߺ❟ܣܝ‌ ⚗
🔰 «فیزیک در سینما!» | قسمت اول «نقض قانون اول [ترمودینامیک] در فیلم‌های سینمایی را هرگز نباید بخشید. اما با این حال بسیار رایج‌اند. در فیلم «هالک» (۲۰۰۳) دانشمندی که به نظر آدم بی‌عرضه‌ای می‌آید، با دریافت مقدار نامعلوم ماده‌ای، به موجود وحشی حجیمی، که دو برابر قد دارد، تبدیل می‌شود. هالک انرژی حاصل از کوشش و تلاش دیگران برای کشتن او را نیز جذب می‌کند و بزرگ‌تر می‌شود. بله صحیح. انرژی می‌تواند به ماده تبدیل شود؛ اما انجام چنین تبدیلی بی‌اندازه مشکل است و برای تولید یک مقدار بسیار کوچک جرم، مقدار عظیمی انرژی لازم است. انرژی حاصل از یک بمب هسته‌ای تقریبا ۱۰۰ مگاتنی -بزرگ‌ترین بمبی که تا کنون ساخته شده است- با فرض اینکه بازده تبدیل، ۱۰۰٪ باشد، می‌تواند فقط ۱۰ پوند ماده (۴/۶ کیلوگرم) ایجاد کند. اما مقدار انرژی‌ای که هالک جذب می‌کرد بسیار ناچیز بود. حتی اگر او می‌توانست از این انرژی برای افزایش دادن جرم خود استفاده کند، نتیجه نمی‌توانست چندان محسوس باشد. تنها امکانی که واقعاً برای هالک وجود داشت یافتن منبع ماده‌ای بود که بتواند به آسانی گسترش یابد و اين تنها گزینه، هواست. چگالی هوا به‌زحمت حداقل هزار بار کمتر از چگالی هالک است و برای اینکه هالک بتواند با جذب جرم به اندازه کافی بزرگ شود باید به دور او گردبادی از هوا ایجاد شود. البته، نیازی نیست بگویم که این موضوع این بار با علم شیمی منافات دارد؛ در واقع چندهزار پوند اتم اکسیژن و نیتروژن چگونه می‌توانند به موادی از نوع هالک تبدیل شوند؟» 📚 فیزیک در سینما؛ فیزیک نابخردانه و توهین‌آمیز فیلم 👤 تام راجرز 🆔 @Zharfa90