#یادداشت 📝 اجتهاد، رکن رکین شناخت معارف اسلامی ❗️یک آسیب ریشه دار در باب کیفیت مواجهه با منابع نقلی اسلام و بیان الگوی عملی صحیح از نگاه شهید مطهری 🔰حجت الاسلام ناصر قیلاوی زاده @ghilavi 🔷 یکی از اصول مهم اسلامی شناسی که متخذ از فرامین شریعت نبوی است، این است که در هنگام مواجهه با معارف و منابع اصیل اسلامی یا باید دارای قوه استنباط و اجتهاد باشیم یا اینکه از استنباطات و اجتهادات فقهای اسلامی بهره برداری کنیم. 🔶 این دستور در مذهب تشیع در دو بخش اجرایی می شود، هم در بخش منابع معارفی و هم در مباحث فقهی یعنی هم برای فهم روایات و آیات معارفی و هم در حوزه مباحث فقهی باید از نظرات متخصصین بهره مند شد و از مراجعه مستقیم - هرچند ثمراتی داشته باشد - پرهیز کرد. این دستور دو علت مهم دارد، علت اول این است که برداشت غیر مجتهد حجیت در مقام عمل ندارد و در ثانی اگر با مقدماتش هم انجام نگیرد، مایه انحراف و کج فهمی خواهد شد. 🔷 این کج فهمی ها گاهی اوقات در طول تاریخ باعث ایجاد مکاتب فکری و دنباله های اجتماعی غلط و دامنه داری شده اند که نمونه تام و بارز آن را می تواند در جریان فکری #خوارج یا ظاهری گری های اهل حدیث مشاهده کرد. البته این جریانات بیشتر در میان اهل سنت رواج داشته است لکن در اعصار اخیر هم در میان شیعیان اتفاقات و انحرافات غلطی از این قبیل رخ داده است. جریانات شیعی تا کنون هیچگاه عموميت پیدا نکرده و این مقدار شدید نشده اند که علاوه بر یک تفکر و مبنای علمی، تبدیل به یک جریان اجتماعی اثر گذار گردند، اما كم و بيش تا آن اندازه كه آزار اهل تحقيق را فراهم كند در قرون اخیر وجود داشته و دارد. 🔶 دامنه این کج فهمی و کم فهمی به آنجا می رسد که معارف و دستورات والا و مترقی اسلامی را در حد فهم ظاهری از روایات و آیات پایین می آورد و باعث می شود یک تفسیر غلط و ناقص در مواجهه با منابع اسلامی برای خواننده خود به همراه داشته باشد. ✅ دو ثمره سلوک بر مسیر صحیح 🔷 اصلاح این رویه دو ثمره مهم و اساسی دارد، اولین ثمره آن فهم دقیق و موثر از معارف اسلامی است به نحوی که عالمِ عامل به آنها را بصیرتی #فرقان ساز می بخشد و باعث می شود در مسیر حق خواهی و حق طلبی انسان به نجاح و پیروزی برسد. 🔷 دومین ثمره سلوک بر طریق صحیح، در ابلاغ رسالت الهی در عصر کثرت دنیاگرایی و خروج عباد از حیرت به هدایت روشن می گردد. در عصر حاضر که به دلایل مختلف، بسیاری از مخاطبین تبلیغ اسلامی بجای چیستی احکام و معارف به دنبال چرایی آن هستند، تنها و تنها این رویه است که ما را به سر منزل مقصود می رساند و پاسخ بسیاری از چرایی های اصیل بشری را ارائه می دهد. 💠 برای اینکه این نوشتار بیش از این امتداد نیابد به همین میزان اکتفا می کنیم و منشا این نوشتار را که روح حاکم بر یک مطلب کوتاه از استاد شهید مرتضی مطهری است را با هم مرور می کنیم. البته کل آثار استاد شهید یکپارچه از این جنس است و اگر به چنین عینکی خوانده شود ثمرات و برکات فراوانی به دنبال خواهد داشت. 🔷 استاد شهید در کتاب عدل الهی چنین می فرماید: 📖 آنچه در حساب خدا مايه ارزش اعمال است كيفيت است نه كميت. توجه نكردن به اين نكته سبب شده گروهى از مردم در برخى از اعمال فوق العاده با ارزش اولياء خدا وقتى كه حجم اجتماعى آنها را كوچك ديده ‏اند افسانه‏ سازى كنند. مثلًا درباره انگشترى كه امير المؤمنين على (ع) در حال ركوع به فقير دادند و آيه درباره‏ اش نازل گشت گفته‏ اند ارزش آن معادل خراج سوريّه و شامات بوده است؛ و براى اينكه مردم باور كنند، شكل روايت به آن داده ‏اند. 📖 به نظر اينان شگفت بوده است كه درباره انفاق يك انگشتر حقير، آيه ‏اى عظيم از قرآن نازل شود؛ و چون نتوانسته ‏اند اين معنى را باور كنند افسانه سازى كرده بهاى مادى آن را بالا برده‏ اند؛ فكر نكرده ‏اند انگشترى كه معادل خراج سوريّه و شام باشد، در مدينه فقير و بيچاره، زينت بخش دست على (ع) نخواهد بود. فرضاً چنين انگشترى در دست على (ع) مى‏ بود او آن را به يك گدا نمى ‏داد بلكه با چنان انگشترى مدينه را آباد مى ‏كرد و همه بينوايان شهر را نجات مى‏ داد. 📖 #عقل افسانه سازان درك نكرده است كه عمل بزرگ در نزد خدا حسابى غير از حسابهاى مادى دارد؛ گويى ايشان پنداشته ‏اند كه گرانقيمت بودن انگشتر چشم خدا را- معاذ اللّه- خيره كرده و او را وادار به تحسين كرده است كه آفرين به على، چه كار بزرگى انجام داد! 📖 نمى ‏دانم اين كوته ‏فكران، درباره قرصه‏ هاى جوينى كه على (ع) و خاندانش انفاق كردند و سوره «هل اتى» در شأن آنان نازل شد چه فكرى كرده‏ اند؟ لابد در آنجا هم مى‏ گويند آرد آن نانها از جو نبوده مثلًا براده طلا بوده است! 📖 نه، چنين نيست. اهميت عمل على (ع) و خاندانش از جنبه مادى كه نظرهاى ما را جلب مى ‏كند نيست؛ اهميت عمل آنان در اين است كه عملى پاك و صددرصد خالص براى خدا بوده است، در آن حدّ از اخلاص كه براى ما قابل تصوّر هم نيست، اخلاصى كه در ملكوت اعلى انعكاس يافته و عكس العمل تمجيد و تحسين به وجود آورده است. به قول شيخ فريد الدين عطّار نيشابورى: گذشته زين جهان وصف سنانش/ گذشته ز آن جهان وصف سه نانش‏ (*) 🔷 همانگونه که در کلام استاد شهید واضح است، مراجعه به منابع اسلامی و توصیف آنها بدون اتکا بر یک مبنای اسلام شناسی قوی، در حوزه معارف اسلامی باعث می شود هم سطح معارف و جایگاه انسان تنزل پیدا کند و هم به مرور زمان به انحراف در فهم و کج فهی منتهی می شود. 🔶 در انتها پیشنهاد می کنم برای آشنایی بیشتر با این منظر یکبار دیگر کتاب شریف #داستان_راستانِ استاد شهید مرتضی مطهری را با این نگاه بخوانید. سفارش به این کتاب نه به این خاطر است که مطالبش ساده و آسان ترین کتاب شهید مطهری است بلکه به این خاطر باید باشد که حکایاتی عبرت آموز که از یک فیلتر اجتهادی و انسان شناس عبور کرده است را در بردارد. 🔷بهترین روش القا نوع نگاه صحیح به مسائل اسلامی در مراحل پایین تربیت این است که یک مربی به مخاطب خود بیاموزد که در مواجهه با مسائل چگونه باید عبرت آموزی داشته باشد و استاد شهید مرتضی مطهری در این کتاب به صورت ناخودآگاه این عینک دید را برای خواننده بوجود می آورد، اگر به این مسئله التفات باشد! * مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهرى، ج‏1، ص 302 #اندیشه_مطهر #اجتهاد ۹۹/۶/۱۳ @almorsalaat

#کامنت و #پاسخ یکی از اعضای محترم کانال، در مورد #یادداشت فوق👆 از حجت الاسلام قیلاوی زاده @ghilavi، سوالی را مطرح کرده اند، که سوال و جواب آن را در ادامه می خوانید. ⁉️#سوال: در مورد متن منتشر شده حضرتعالی سوالی دارم، بفرمایید نسبت مطلق شخص مسلمان با ملکه اجتهاد چیست؟ هر فرد مسلمان چه وظیفه ای نسبت به ملکه اجتهاد دارد؟ اساسا آیا کسب ملکه اجتهاد شرط در تکامل مطلق انسان است یا یک تکلیف کفایی اجتماعی است؟ ✅ #پاسخ: در مورد ارتباط افراد مسلمان با مسئله ملکه اجتهاد و جهتی که فرمودید، دو بحث وجود دارد: 1️⃣ بحث اول در مورد اجتهاد و حیثیت تکالیف اجتماعی متفرع بر آن است. اجتهاد ابزار اسلامی شناسی و کشف مسائل جدید از دل منابع اسلامی است. در این مورد خود استاد شهید مطالب بسیاری دارند که نمونه بارز آن در مقاله «اصل اجتهاد در اسلام» و «الهامی از شیخ الطائفه»، مباحث اسلام و مقتضیات زمان موجود است. 🔷 البته خود استاد شهید در تبیین و تشریح نقش اجتهاد در اسلام و جایگاه آن در ایدئولوژی اسلامی به مقاله #ختم_نبوت ارجاع می دهند. شهید مطهری در این مقاله در مورد اجتهاد چنین می نویسند: ➖ اهمّ وظايف و #مسؤوليّت_هاى_علماى_امّت، «اجتهاد» است. اجتهاد يعنى كوشش عالمانه با متد صحيح براى درك مقرّرات اسلام با استفاده از منابع: كتاب، سنّت، اجماع، عقل. ➖كلمه «اجتهاد» اوّلين بار در احاديث نبوى به كار رفته و سپس در ميان مسلمين رايج گرديده است. اين كلمه در قرآن نيامده است. كلمه‏اى كه از لحاظ روح معنى مرادف اين كلمه است و در قرآن آمده است «تفقّه» است. قرآن صريحاً به تفقّه و فهم عميق دين دعوت كرده‏است. ➖ اجتهاد يا تفقّه، در دوره خاتميّت وظيفه بسيار حسّاس و اساسى بر عهده دارد و از شرايط امكان جاويد ماندن اسلام است. اجتهاد را به حق نيروى محرّكه اسلام خوانده‏اند. #ابن_سينا فيلسوف بزرگ اسلامى با روشن بينى خاصّى اين مسأله را طرح مى‏ كند، مى ‏گويد: ➖ «كلّيّات اسلامى، ثابت و لا يتغيّر و محدود است و امّا حوادث و مسائل، نامحدود و متغيّر است و هر زمانى مقتضيات مخصوص خود و مسائل مخصوص خود دارد. به همين جهت ضرورت دارد كه در هر عصر و زمانى گروهى متخصّص و عالم به كلّيّات‏ اسلامى و عارف به مسائل و پيشامدهاى زمان، عهده‏دار اجتهاد و استنباط حكم مسائل جديد از كلّيّات اسلامى بوده باشند.» 🔶 بنابرمطلبی که استاد شهید فرموده اند و تقریبا تمام علمای اعلام بر آن تصریح دارند، اجتهاد وظیفه ای اجتماعی و یک واجب کفایی است که باید علمای امت عهده دار آن باشند تا بتوانند مسائل و نیازهای هر عصر و مصر را بر اساس این شاخصِ اسلامی بسنجند و احکام اسلامی را از دل منابع اسلام، استخراج کنند. طبیعتا با حصول نتیجه این تکلیف از دوش بقیه ساقط است. نکته جالب توجه این است که در شرایط فعلی فقدان مجتهدین به شدت حس می شود و این مهمترین تکلیف بر زمین ماندۀ حوزه علمیه است، که متوجه تمامی طلاب است. 2️⃣ جهت دوم ، اجتهاد و کمال فردی انسان ها: بیان حق مسئله در مورد این بخش کار دشواری است که باید اهل آن در موردش نظر بدهند. اما از باب تجمیع و اشاره به مسئله به چند نکته اشاره می کنیم. 🔹 نکته اول: راه رسیدن به کمال نهایی انسان ها انجام تکالیف شرعیه است. در این مسیر هرکس بهتر به تکالیف خود عمل کند، به مقام قرب نزدیک تر شده است. 🔹 نکته دوم: اگر کلمات امامین انقلاب را محور و مبنا بدانیم و تشخیص آنها را در سیر و سلوک صائب بدانیم، می بینیم که در کلماتشان در مورد شهدای جنگ تحمیلی تعابیر دارند که نشان می دهد حداقل، برخی از شهدای جنگ تحمیلی به کمال نهایی خویش رسیده اند. 🔹نکته سوم: تعابیری است که از حضرت امام در مورد کیفیت سلوک (خصوصا برای اهل علم) بیان شده است که ایشان ابتدا دستور به کسب مقدمات علمی دارند. ✅ جمع بندی :با توجه به اینکه انسان های مختلف در شرایط مختلف تکالیف مختلفی دارند، و با توجه به اینکه ملاک اسلامی در رشد و کمال انسان ها، عمل به تکالیف شرعیه است، باید گفت که مسیر عادی و عمومی که وجود دارد این است که از طریق کسب علم (که در برخی جاها نیازمند اجتهاد هم می شود) باید به کمال رسید البته این طریق منحصر نیست همانطور که مسئله شهدا این مسئله مصداق پیدا کرده است. 🎁 تمام مطالبی که در قسمت دوم بیان شد، در کلمات استاد فرحانی با تبعیت از اندیشۀ #اعلام_اربعه موجود است. لینک برخی از ارجاعات مطلب را اضافه می کنم تا به اصل مطلب هم مراجعه بفرمایید. eitaa.com/almorsalaat/1300 eitaa.com/almorsalaat/811 eitaa.com/almorsalaat/544 eitaa.com/almorsalaat/1128 eitaa.com/almorsalaat/813 eitaa.com/almorsalaat/862 *انسان و ایمان ص 62 مجموعه ‏آثار شهيد مطهرى ج‏3ص198 #اندیشه_مطهر #اجتهاد #یادداشت ▫️▪️▫️▪️▫️▪️▫️▪️▫️▪️▫️ @almorsalaat @shmotahari الگوی همیشه جاوید