#سخن_بزرگان
#روش_درس_خواندن
#درس_خارج
💠 روش تحصیل در مقطع خارج در بیانات استاد #شب_زنده_دار
🔻 #مطالعه، #پيش_مطالعه، #مباحثه_قبل، #مباحثه_بعد، #تقرير نوشتن، #دوره كردن، #تفكر كردن و #حفظ كردن، اينها عناصري بوده كه در طول تاريخ حوزههای علميه وجود داشته و آثارش هم پديدار شده كه چه بزرگانی چه فحولی از همين نظام بيرون آمدند.
🔹 قبل از حضور در بحث و مباحثه و مراجعه به هر كتابی، در ابتدا خودتان به منابع مراجعه كنيد. در مساله مورد نظر به كتاب و سنت مراجعه كنيد. به فهرست كتاب #وسائل الشيعه نگاه میكنيد و باب مناسب به مسالهتان را حدس میزنيد. آن رواياتي را كه به نظرتان میآيد مربوط به آن مساله است آنها را انتخاب میكنيد و در سند و دلالت و جمع بين آنها طبق معلومات خودتان يك #اجتهاد گونهای انجام میدهيد و اگر هم بنويسيد كه خيلی بهتر است. بعد با اين سرمايهتان در مباحثه يا در درس شركت میكنيد.
🔸 برای مطالعه آن افرادی كه پيشينه درس خارج طولانی و چند سالی دارند، بعد از اين كاری كه بيان كردم حتما به كتب بزرگ فن مراجعه كنند. كتاب #جواهر و كتاب #مصباح_الفقيه مرحوم حاج آقا رضا همدانی ره و قبل از اين دو كتاب، به كتاب #حدائق مراجعه شود؛ زيرا كتاب حدائق روايات و نصوص را استيعاب میكند و خوش بيان است و فهميدن مطالبش تعقيد ندارد ... بعد #مستمسك مرحوم آقای حكيم ره و بعد تقارير بحث مرحوم #خويي ره.
📚 برگرفته از فرمایشات استاد آیت الله #شب_زنده_دار در درس خارج فقه (92/7/1)
🔰 مدرسه عالی فقه و اصول شهیدین قم
🆔 @Dar_masire_ejtehad
#سخن_بزرگان
#نکات_رجالی
#ابنغضائری
💠 میزان اعتبار جرح و تعدیلهای ابنغضائری:
✅ مشهور علما معتقدند کلام رجالیون دیگر بر تضعیفات ابن غضائری مقدم میشود، اما در مورد دلیل این مطلب اختلاف وجود دارد:
1️⃣ برخی: ایشان از حالت متعارف خارج و به دلیل سوء ظن، بسیار جرّاح بوده است.
2️⃣ آقابزرگ تهرانی و آیتالله #خویی: ثابت نیست که کتاب موجود متعلق به ابن غضائری باشد؛ زیرا شیخ طوسی در مقدمه #فهرست نقل کرده، کتابهای ایشان را ورثه از بین بردهاند.
3️⃣ آیتالله #شبیری: طبق نقل مجمع الرجال ابنغضائری عمدتا #متنشناسی میکند؛ یعنی چنین نیست که ایشان از مشایخ خود ثقه بودن یا ثقه نبودن راوی را سوال کرده باشد؛ بلکه ایشان با شمّ حدیثشناسی خود در صدد این امر بر آمدهاند که آیا این حدیث ممکن است از امام معصوم (ع) صادر شده باشد یا روایت جعل است و در نتیجه مؤلف آن هم اعتبار ندارد.
🔸 در باب شهادات گفتهاند شهادت باید عن #حسّ یا قریب به حسّ باشد؛ اما این گونه متنشناسی ایشان بعید از حسّ است. از این رو کلام ابن غضائری اعتبار ندارد.
🔹 البته ایشان در امور دیگری، همچون تعیین لقب اشخاص، نسبت اشخاص با افراد دیگر، تعیین زمان راویان و… بسیار دقیق النظر و خبره این فنّ بودهاند و از این جهت مقدم بر #نجاشی هستند؛ بنابراین حتی اگر ما ندانیم که مؤلف این کتاب ابن غضائری است، اما این نکات روشن میسازد که نویسنده آن بسیار خبره بوده و باید به کلام او اخذ شود.
📚 برگرفته از فرمایشات آیت الله #شبیریزنجانی در درس خارج اصول (1397/10/28)
🔰مدرسه عالی فقه و اصول شهیدین قم
🆔 @Dar_masire_ejtehad
#روش_شناسی
#آیتاللهسیستانی
#قسمت_اول
💠 روش فقهی آیت الله #سیستانی:
1️⃣ شباهت به مکتب آیتالله #بروجردی :
ایشان بیشتر با مکتب سید #بروجردی همسو بود تا مکتب سید #خویی؛ زیرا پنج سال شاگرد سید بروجردی بود. وی فقه اهل سنت را بهتر از خودشان میشناخت. ایشان بر این باور بود که شناخت روایات اهل بیت ع ممکن نیست مگر از راه شناخت فقهِ مقابل آن در عصر ائمه ع. زیرا روایات اهل بیت (ع) ناظر به فقه اهل سنتِ معاصر ائمه بوده؛ چون این روایات تعلیق، اضافه، نقد یا تأسیس در مقابل نظریات فقهی اهل سنت بودهاند.
2️⃣ تمرکز بر کتب #قدما:
ایشان بر کتابهای قدما تمرکز داشت و همیشه مسائل را از این کتابها میخواند و بر همین اساس مسئله و ادله آن را از کلام قدما بیان و سیر تاریخیاش را تا زمان ما عنوان میکرد.
3️⃣ فهم یک روایت از میان مجموع روایات:
ایشان معتقد بود روایت فقط با دقت عقلی و عرفی فهمیده نمیشود، بلکه ملاک فهم آن #فهم_استنباطی است. یعنی فقیه نمیتواند روایت را بفهمد مگر اینکه آن را در میان مجموعه روایتها بنگرد. لذا کافی نیست که تنها روایتهای باب نماز و روزه آگاه باشد، بلکه باید دیدگاهی کلی از تمام روایتها داشته باشد تا با زبان و #مذاق روایات اهل بیت (ع) آشنا شود.
4️⃣ اشراف گسترده بر متون و نسخه های #خطی:
ایشان ابداً به نسخههای چاپ شده کتب اربعه اکتفا نمیکرد. بلکه به نسخههای خطی آن مراجعه میکرد و متون را با اختلاف نسخههایی که داشتند با هم مقایسه میکرد.
📚 برگرفته از مصاحبه با استاد سید منیر #الخباز (از شاگردان آیتالله سیستانی)
🔰دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم
#نکات_اخلاقی
#فقاهت
#سیر_و_سلوک
💠 فقاهت یا سیر و سلوک؟
🔻 حضرت آیة الله #شبیری_زنجانی (حفظه الله):
🔹 زمانی مرحوم آقای #خویی با مرحوم آقا سید علی #قاضی ارتباط داشته و مشغول سلوک بود. از آقای خویی نقل شده است که من در آن وقت تسبیح موجودات را حس کردم، حتی وقتی گربهای از یک طرف دیوار به طرف دیگر پرید، پرش گربه هم تسبیح میکرد و من میشنیدم! و میگفت که آقای قاضی مرا به تمام دوران عمرم سیر داده بود، و حتی بعد از وفاتم را هم دیدم که در مأذنهها خبر وفاتم را اعلان میکردند. خلاصه، آقای خویی در این عوالم بود.
🔸 مرحوم آقا سید علی خلخالی میگفت که من آقای خویی را از این مسیر برگرداندم؛ چون دیدم برای #فقاهت خیلی مستعد است، به پدرش نامه نوشتم و گفتم: شما به گونهای که نفهمد کسی به شما گفته، سلوک را بر او تحریم کنید. پدرش هم به وی نامه نوشت که: غیر از #فقه و #اصول، وارد شدن در اشتغالهای دیگر را بر شما حرام میکنم. آقای خویی هم شبهه شرعی کرد و دیگر سلوک را دنبال نکرد. من این را از آقای آسید علی خلخالی شنیدم.
🔹 جریان سیر دادن تمام عمر را خیلیها نقل کردند. یکی ـ دو نفر نبود که من ضبط کنم. الان اگر از این آقایان نجفیها که آقای خویی را درک کردند یا شاگردش بودند، بپرسید، این را میدانند و ممکن است مستقیم شنیده باشند.
📚 ر.ک: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شبیری زنجانی (دام ظله) (https://zanjani.ir/تقدم-فقاهت-بر-سیر-وسلوک/?fa )
👈 نکات #اخلاقی بیشتر را از این طریق دنبال کنید:
🌐 https://eitaa.com/joinchat/4290445439Ccdc991b341
🔰 دوره تخصصی فقه و اضول شهیدین قم
#نکات_رجالی
#وجوه_عامه 6
💠 وقوع در اسناد روایات کتاب کامل الزیارات:
🔹 مرحوم ابن قولویه در مقدمه کتاب خود بر وثاقت #جمیع وسائط اسناد کامل الزیارات (از خودشان تا امام ع) شهادت داده است. ابن قولویه اقدم از شیخ طوسی است. پس توثیق او حجت است.
🔸 «ولم أخرج فيه حديثا روي عن غيرهم إذا كان فيما روينا عنهم من حديثهم كفاية عن حديث غيرهم و قد علمنا أنا لا نحيط بجميع ما روي عنهم في هذا المعنى و لا في غيره لكن ما وقع لنا من جهة الثقات من أصحابنا رحمهم الله برحمته» (کامل الزیارات، ص4)
🔻 اشکال:
ما هم قرينه داخليه و هم قرينه خارجيه داريم كه بيان ابن قولويه بر توثيق تمام روات مذکور در کتاب دلالت نمی کند.
1️⃣ قرينه خارجيه: افرادي امثال عايشه در اسناد كتاب واقع شده اند. (كامل الزيارات، باب8، ص31، باب 22، ص68.)
2️⃣ قرينه داخليه: عبارت خود ايشان در مقدمه كتاب است: «… ولم اخرج فيه حديثاً روي عن غيرهم (ائمه عليهم السلام). اذ كان فيما روينا عنهم من حديثهم كفاية عن حديث غيرهم و قد علمنا انا لانحيط بجميع ما روي عنهم في هذا المعني و في غيره و لكن ما وقع لنا من جهة الثقات من اصحابنا». (كامل الزیارات، ص4)
🔹 دقت در خود مقدمه مدّعای ما را ثابت می کند؛ زیرا معناي اين جمله آن است كه من بر همه #روايات احاطه ندارم. به همین خاطر هم می فرماید: از آنجا که من به تمام روایات احاطه نداشتم و احاطه من به روایات تنها به مقداری بود که اساتیدم - که همه #ثقه هستند- آنها را برایم نقل کرده اند، من نیز به همان مقدار اکتفا می کنم.
🔸 اگر معنای این عبارت تمام واسطه ها و روات موجود در کتاب باشد، لازمه اش کذب کلام ابن قولویه است؛ چون قطعاً ایشان به تمام روایات روات موجود در کتاب احاطه نداشته است.
🔺 بنابراین با توجه به مقدمه کتاب تمام اساتید بلاواسطه ابن قولویه ـ چه در کامل الزیارات و چه در غیر آن ـ #ثقه هستند.
👈 مرحوم #خویی (رحمه الله) در ابتدا معتقد بودند همه روات کتاب ثقه هستند، ولی در اواخر عمر شریفشان تنها وثاقت روات بلاواسطه را پذیرفتند.
📚 برگرفته از درس خارج فقه استاد علی #عندلیبی (دام عزه) در مدرسه شهیدین
👈 نکات #رجالی بیشتر را در این کانال ببینید:
🌐 https://eitaa.com/joinchat/4290445439Ccdc991b341
🔰دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم
#نکات_رجالی
#وجوه_عامه 10
💠 وقوع راوی در کتاب کامل الزیارات (ابن قولویه)
🔻 در رابطه با کامل الزیارات و مدلول عبارتی که در مقدمه این کتاب آمده، حداقل پنج مبنا وجود دارد:
1️⃣ مبنای اول این است که تمام کسانی که در اسناد کامل الزیارات واقع شده اند از ثقات اند که مبنای شیخ #حر_عاملی ره همین است. (وسائل الشیعة، ج30، ص 202) محقق خویی ره نیز تا اواخر عمر شریفش به این مبنا معتقد بود، (معجم رجال، ج1، ص50) ولی بعداً از این مبنا عدول نمود.
2️⃣ مبنای دوم این است که تنها مشایخ بلا واسطه ی ابن قولویه مشمولِ این توثیق هستند. مبنایی که محقق #خویی ره در اواخر عمر به آن عدول نمود، همین مبنا است. (منهاج المصباح (التجارة)، ج 1، ص 461)
3️⃣ مبنای سوم این است که شهادتِ ابن قولویه در مقدمه ی کتابش به این معناست که در هر باب از ابواب این کتاب حداقل یک حدیث صحیح و معتبر وجود دارد. به عبارت دیگر عناوین هر باب در این کتاب که متخذ از احادیث آن باب است، حجت است و از معصوم ع صادر شده است. این مبنا را آیت الله شیخ جواد #تبریزی ره بعد از عدول از مبنای اول اختیار نموده است. (قبسات من علم الرجال، ج 1، ص 91)
4️⃣ مبنای چهارم این است که شهادت ابن قولویه به این معناست که ایشان می گوید: روایات این کتاب را چون در کتب معتبر و مهم محدثان بزرگ و مورد اعتماد ذکر شده است، در این کتاب جمع آوری کرده ام. ظاهرا آیت الله #سیستانی (دام ظله) معتقد به این مبنا هستند. (قاعده لا ضرر و لا ضرار، ص 21 ـ 22)
5️⃣ مبنای پنجم و مورد قبول (استاد #شب_زنده_دار ) این است که ابن قولویه واسطه های بین خودش و منابعی که این روایات را از آن اخذ کرده است توثیق می کند، اما از آن کتابِ منبع به بعد را نه. به عبارت دیگر ابن قولویه می خواهد بگوید: «من شهادت می دهم که از ناحیه ی من تا آن منبع حدیثی، همه ی افراد ثقه هستند، اما از آن منبع تا معصوم (ع) را خودتان بررسی کنید». طبق این مبنا علاوه بر مشایخ بلا واسطه ی ابن قولویه، افراد دیگری که در سند ایشان تا منبع حدیثی قرار گرفته اند نیز توثیق می شوند. گاهی بین ابن قولویه و منبع حدیثی سه نفر واسطه هستند، گاهی دو نفر و گاهی یک نفر.
📚 درس خارج فقه آیت الله #شبزندهدار ـ مبحث امر به معروف و نهی از منکر ـ سال 1397
👈 نکات #رجالی بیشتر را از این طریق دنبال کنید:
🌐 https://eitaa.com/joinchat/4290445439Ccdc991b341
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم
#نکات_رجالی
#وجوه_عامه 13
💠 وقوع راوی در کتاب المزار «ابن مشهدی»
🔹 محمد بن جعفر #مشهدی (متوفای 610 ق) در ابتدای کتاب، تمام افرادی را که در سند روایات واقع شدهاند، توثیق کرده است. بنابراین حدود 180 راوی که در اسناد این کتاب وجود دارند مورد توثیق واقع شدهاند، که برای بسیاری از آنها جز همین #توثیق_عام، مدرک دیگری بر وثاقت وجود ندارد.
🔸 ایشان در ابتدای کتاب فرمودهاند : «أَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّي قَدْ جَمَعْتُ فِي كِتَابِي هَذَا مِنْ فُنُونِ الزِّيَارَاتِ لِلْمَشَاهِدِ الْمُشَرَّفَاتِ، وَمَا وَرَدَ فِي التَّرْغِيبِ فِي الْمَسَاجِدِ الْمُبَارَكَاتِ وَالْأَدْعِيَةِ الْمُخْتَارَاتِ، وَمَا يُدْعَى بِهِ عَقِيبَ الصَّلَوَاتِ، وَمَا يُنَاجَى بِهِ الْقَدِيمُ تَعَالَى مِنْ لَذِيذِ الدَّعَوَاتِ فِي الْخَلَوَاتِ، وَمَا يُلْجَأُ إِلَيْهِ مِنَ الْأَدْعِيَةِ عِنْدَ الْمُهِمَّاتِ مِمَّا اتَّصَلَتْ بِهِ مِنْ ثِقَاتِ الرُّوَاةِ إِلَى السَّادَاتِ». (المزار، ص 27) مراد از سادات ائمه (علیهم السلام) هستند و از عبارت انتهایی توثیق روات استفاده میشود؛ زیرا میفرمایند که این روایات از رهگذر ثقات روات تا سادات اتصال پیدا کرده است.
🔹 مرحوم محقق #خویی این بحث را در معجم رجال الحدیث آورده و دلالت عبارت بر توثیق را #قبول کرده؛ اما مناقشه ایشان در این است که اولا ابن مشهدی را نمیشناسیم و ثانیا سندی وجود ندارد که کتاب مزار فعلی، همان کتابی است که ایشان نوشته است. (معجم رجال الحدیث 1: 52)
🔸 البته #وثاقت ایشان و اینکه کتاب از ایشان بوده و لا اقل مقدمه را ایشان نوشته است، خالی از قوت نیست.
📌 برای بحث تفصیلی: ر.ک: معجم رجال الحدیث 1: 52؛ خاتمه مستدرک الوسائل 19: 358؛ اصول علم الرجال، بین النظریة والتطبیق، استاد داوری، 203 – 206.
📚 برگرفته از دروس خارج فقه استاد #شبزندهدار (1395ش)
👈 نکات #رجالی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین قم
#نکات_رجالی
💠 توثیقات علامه و ابن داود:
🔹 مرحوم آیت الله #خویی تنها شهادتهای علامه نسبت به معاصرینشان را پذیرفته است و شهادتهای ایشان نسبت به اصحاب امامان را محتمل الحس و الحدس نمیداند و نمیپذیرد. (معجم رجال الحدیث 1: 42)
🔸 اما به نظر میرسد سخن آیت الله خویی صحيح نیست، زیرا علامه شاگرد ابن طاووس بوده (طبقات أعلام الشیعة 5: 52) و کتب اصحاب و منابع در عصر ابن طاووس فراوان و با اندکی تفاوت مانند دوران شیخ طوسی بوده است. به طور مثال کتابخانه ابن طاووس آنقدر بزرگ بوده است که بعضی از مستشرقین در مورد آن، کتاب نوشته است. («کتابخانهی ابن طاووس و احوال و آثار او» نوشتهی «اتان گلبرگ»)
🔹 همچنین ایشان دارای کتابی به نام «سعد السعود» است که گلچین کتابهای متعدد است، در حالیکه بسیاری از آن کتابها در حال حاضر موجود نیست. #علامه به این کتابخانه و کتابها دسترسی داشته است. علامه در کتاب «خلاصة الاقوال» از کتاب رجال کبیر خود با عنوان «كشف المقال في معرفة الرجال» نام میبرد (خلاصة الأقوال 2) اما اکنون از این کتاب اثری وجود ندارد.
🔸 #ابن_داود نیز از معاصرین علامه است و بارها در کتاب خویش مطلبی را از رجال شیخ طوسی نقل میکند و میگوید کتاب او به خط خودش نزد من میباشد. (رجال ابن داود 76؛ 196؛ 211 و...) بنابراین علامه و ابن داود در زمانی میزیستند که شهادتهایشان با شیخ طوسی تفاوتی نمیکرده است و محتمل الحس و الحدس به شمار میآید.
📚 برگرفته از درس خارج فقه استاد علی #عندلیب همدانی (دام ظله) در مدرسه شهیدین
👈 نکات #رجالی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 دوره تخصصی فقه و اصول مدرسه شهیدین
#نکات_فقهی
💠 حجیت تجمیع ظنون در فقه جواهری بر مبنای انسداد
1️⃣ مرحله اول: فقیه به بررســـی و نقد هر یک از ادله به طور جداگانه میپردازد، که ممکن اســـت در این مرحله هیچ کدام از ادله خالی از مناقشه نباشد و به حدّ حجیت نرسد.
2️⃣ مرحله دوم: در این مرحله فقیه مجموع ادله را مورد نظر اجتهادی خویش قرار میدهد، که ممکن است هر یک از ادله، نقص و کاستی دلیل دیگر را جبران نماید. در نتیجه، مجموع ادله، فقیه را به نتیجه مثبت در مسئله برساند. از این مرحله از اجتهاد به #نظام_حلقوی بین ادله تعبیر مینماییم.
🔹آنچه در موارد زیادی از کتاب #جواهرالکلام ملاحظه میشود بهره بردن از همین نظام حلقوی بین ادله اســـت، در حالی که در فقه مرحوم آیة الله #خویی اگر هم موردی باشـــد، بسیار اندک پیش می آید که ایشان با ملاحظه یک نظام حلقوی، ضعف ادله و نقصان یکدیگر را جبران کرده باشد.
🔸 نظریه انسداد باب علم و علمی به عنوان یکی از تأثیرگذارترین مسائل علم اصول فقه مطرح است که برای اثبات حجیت مطلق ظنون به آن تمسک شده است. به نظر میرسد فقیهانی که از روش اجتهادی قناعت محور (جواهری) بهره میبرند، در واقع، به نوعی به نظریه انسداد قائل هستند و این مبنا، ریشه و زیربنای اصولی استفاده ایشان است.
🔹تتبع اقوال فقها و جابریت و کاسریت شهرت عملی، از جمله آثاری است که بر روش اجتهادی #فقه_قناعت مترتب میگردد؛ بنابراین، بهره گیری فقیه از روش تجمیع ظنون، ریشه در نگاه انسدادی او نسبت به ادله دارد.
📚 ر.ک: «مقاله مقایسه روش اجتهاد صاحب جواهر و محقق خویی»، آیت الله ابوالقاسم #علیدوست (حفظه الله)
👈 نکات #فقهی بیشتر را اینجا ببینید
#نکات_حدیثی
💠 ارزش کار حدیثی
🔹 کار حدیث و دفاع از میراث حدیثی امامیه، کار بسیار ارزشمندی است و در عین حال مشکل. شیخ الطائفه، جناب #شیخ_طوسی، محیی مذهب شیعه است. ایشان به بغداد هجرت نمودند و کرسی تدریس در آن شهر برقرار کردند و بر اساس انظار چهار مذهب اهل سنت نیز نظر میدادند. زندگی شیخ طوسی عبرت انگیز است و همهی آثار ایشان از فقه و اصول و رجال و ... و تسلط ایشان بر تمامی علوم بهت انگیز است. وی بعد از آتش سوزی کتابخانهاش در بغداد به شهر #نجف هجرت کرد و حوزه ارزشمند نجف از یادگارهای ایشان است.
🔸وقتی ما نجف بودیم، قبر شیخ طوسی شکافته شد و بدن و کفن ایشان صحیح و سالم بود. مرحوم آقای #خویی که در فقه و اصول پهلوانی بودند، روزی در فکر بودند و وقتی از ایشان علت را پرسیدیم، فرمودند: در فکر هستم که شیخ طوسی که بود و ما که هستیم؟!
🔹احادیث یادگار ائمه معصومین (علیهمالسلام) است و حشر با حدیث #اکسیر_احمر. اثر انس با احادیث این است که وقتی بدن #شیخ_صدوق بعد از هزار سال از قبر پدیدار شد، پیکر ایشان تازه و سالم بود. و وقتی آقا علی مدرس این واقعه را دید، نظرش در باب معاد برگشت.
🔸علامه #مجلسی با بحارش دین و مذهب را زنده کرد. كوچک شمردن زحمات علامه مجلسی در تأليف بحارالأنوار، نشانهی #جهالت است!
📚 برگرفته از فرمایشات حضرت آیت الله العظمی #وحید خراسانی (مدظله) در دیدار دستاندرکاران همایش "واکاوی اصالت میراث حدیثی شیعه" (اردیبهشت 1397)
👈 نکات #حدیثی بیشتر را اینجا ببینید.
🔰 سطوح عالی مدرسه شهیدین قم