✡ معرفی اجمالی نظریهٔ ابوالکلام آزاد (١)
1⃣ این نظریه، اول بار از سوی سِر #سید_احمدخان_هندی طرح شده و #ابوالکلام_آزاد وزیر فرهنگ هند نیز آن را بسط داده، به توضیح جوانب آن پرداخت. آراء ابوالکلام آزاد در قالب کتابی با عنوان #کوروش_کبیر تدوین شده و جناب آقای باستانی پاریزی به ترجمهٔ آن همّت گماشتند که در ادامه شرحی اجمالی از آن ارائه می‌گردد.
2⃣ از آیات ۹۸-۸۳ سورهٔ کهف برمی‌آید که از حضرت رسول (ص) در رابطه با #ذوالقرنین سؤال شده و ایشان آیات فوق‌الذکر را در پاسخ به سؤال مزبور تلاوت فرموده‌اند. مراجعه به احادیثی که در ذیل این آیات وارد شده معلوم می‌دارد که سؤال‌کنندگان از #قوم_یهود بوده‌اند.
3⃣ لذا به اعتقاد جناب ابوالکلام، طریقِ صحیح در یافتنِ حقیقتِ احوالِ ذوالقرنین، مراجعه به #اسفار_یهود است؛ زیرا پرسش #یهود از بابِ آزمایشِ میزان علم پیامبر بوده و آن‌ها از شخصیتی سؤال نموده‌اند که خود به احوالش آگاه‌اند و از آنجا که علوم و معارف #یهود در کتب مقدّسش تجلّی نموده است، بررسی اسفار یهود می‌تواند در یافتن مصداقی برای ذوالقرنین راه‌گشا باشد.
4⃣ ابوالکلام آزاد در ادامه به بخش‌های مختلفی از اسفار یهود استناد کرده و مدعی است که با مراجعه به اسفار یهود می‌توان #کوروش_هخامنشی را مابازاء تاریخی ذوالقرنین دانست. او در ادامه به وجود تندیسی منتسب به #کوروش اشاره نموده که در نزدیکی استخر، در #مشهد_مرغاب کشف شده و دارای دو شاخ و دو بال و تداعی‌کنندهٔ لقب ذوالقرنین است.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ پایه‌های نظریهٔ ابوالکلام آزاد
✍ با عنایت به توضیحات ارائه شده، می‌توان شاخص‌ترین ادلّه‌ای که ابوالکلام برای اثبات نظریهٔ خود از آن بهره جسته و به بیان دیگر، پایه‌های نظریهٔ او را در قالب موارد ذیل بیان نمود:
1⃣ سد ذوالقرنین:
👈 بنا بر آیات قرآن، #ذوالقرنین سدّی از آهن و مس بنا نمود و سد آهنین #داریال که به‌زعم جناب ابوالکلام توسط #کوروش ساخته شده، دارای همان ویژگی‌هایی است که قرآن برای #سد_ذوالقرنین ذکر نموده است.
2⃣ مذهب و معتقدات کوروش:
👈 به اعتقاد ابوالکلام، #کوروش_کبیر یکتاپرست و پیرو دین #زردشت بوده و خصایل اخلاقی او در میان پادشاهان هم‌عصرش نظیر نداشته است. این امر نشان از مطابقت دین و منش کوروش با #ذوالقرنین_قرآن دارد.
3⃣ سفرهای سه‌گانه ذوالقرنین:
👈 سفرهای سه‌گانه‌ای که در قرآن برای ذوالقرنین بیان شده، با #جنگ‌های_کوروش در مشرق، مغرب و شمال قابل تطبیق است.
4⃣ قرائن و شواهد دیگر:
👈 در کنار مواردی که ذکر گردید، قرائن و شواهدی از #اسفار_یهود، احادیث #اهل_سنت و تندیسی که در #مشهد_مرغاب یافته شده نیز در جهت پیشبرد نظریهٔ #ابوالکلام_آزاد مورد استفاده قرار گرفته است.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ آراء ابوالکلام دربارهٔ معتقدات کوروش (١)
1⃣ #کوروش_کبیر به‌سبب خدمتی که به #یهودیان حین تسخیر بابل انجام داده و موجبات بازگشت ایشان به موطنشان را فراهم آورد، در جای‌جای #اسفار_یهود مورد ستایش‌های کم‌نظیری قرار گرفته است. لذا یکی از مسائلی که از سوی ابوالکلام به‌عنوان مستمسکی برای اثبات #ایمان_کوروش به خدای یکتا استفاده شده، فرازهایی از #عهد_عتیق است.
2⃣ بنا به دیدگاه ابوالکلام، #قوم_یهود به‌سبب نخوت و غروری که داشته‌اند، محال بوده که لب به ستایش فردی بت‌پرست بگشایند!! لذا می‌بایست رابطهٔ نزدیکی میان #مذهب_کوروش و #دین_یهود وجود داشته باشد! ایشان به‌رغم نبود مدرک تاریخی، حتی این احتمال را هم داده‌اند که پس از فتح بابل، #آیین_یهود به کوروش عرضه شده و کوروش به‌سبب آن‌که #دین_یهود را موافق مذهب خود یافته، خدمات عظیمی را به این قوم ارائه نموده.
3⃣ جهت تبیین بحث، به چند نمونه از مدایحی که در رابطه با #کوروش در #کتب_یهود بیان شده و جناب ابوالکلام بدان استناد نموده‌اند، اشاره می‌شود. در سِفر اشعیا آمده است:
👈 خدای نجات‌دهنده می‌فرماید… اورشلیم از نو بنا خواهد شد و شهرهای یهود مجدداً آبادان خواهد گردید، من خانه‌های ویران آن را برای بار دوم از نو بنا خواهم کرد… دربارهٔ #کوروش می‌گویم که او برآورنده‌ی رضایت و خشنودی من است.
👈 خداوند در شأن #مسیح خود، کوروش می‌فرماید: من دست او را گرفتم تا ملت‌ها را در حیطهٔ اقتدار او درآورم و از چنگ پادشاهان خون‌خوار نجات دهم، دروازه‌ها پشت سر هم بر روی او باز شد. آری، من همه‌جا با توام و همه‌جا تو را در راه راست راهنما خواهم بود. دروازه‌های آهنین شکسته و خزاین مدفون و گنج‌های پنهان به‌دست تو خواهد افتاد، همهٔ این کارها به‌دست تو خواهد شد، تا بدانی که من، #یهوه که تو را به اسمت خوانده‌ام، #خدای_اسرائیل می‌باشم.
👈 هان! نگاه کنید. من #عقاب_شرق را فرا خواندم. من این مرد را که از سرزمین دور می‌آید و خشنودی مرا فراهم می‌کند، فرا خوانده‌ام.
4⃣ مشاهده می‌شود که سِفر اشعیا کوروش را مسیح و نجات‌دهندهٔ #یهود قلمداد نموده و از او با صفتِ «برآورندهٔ رضای خداوند» یاد می‌نماید. قسمت‌هایی از سِفر ارمیا نیز وعدهٔ #نجات_یهودیان از بابل و بازگشت به اوطانشان را داده است. بدیهی‌است کسی که این وعده را تحقّق داده کسی جز #کوروش نبوده و این امر نشان از شأن کوروش نزد #قوم_یهود دارد.
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ دیدگاه ابوالکلام و طرفداران نظریهٔ او درباره تسامح مذهبی کوروش (١)
1⃣ مطالبی که در استوانه کوروش، کتیبه‌های بابلی و تواریخ مدوّن دربارهٔ رویکرد مذهبی #کوروش نقل شده، چالشی بزرگ برای کسانی است که در صدد تطبیق او با #ذوالقرنین هستند. زیرا نمی‌توان کوروش را هم «شبان و راعی خدای یکتا» دانست، چنان‌که در #اسفار_یهود آمده، و هم «خادم و نگهبان #مردوک، #سین و دیگر خدایان بابل»!!
2⃣ اغلب محققینی که کوروش را ذوالقرنین می‌دانند، تلاشی در جهت رفع این شبهات ننموده و به‌کلّی قضیه را مسکوت گذاشته‌اند. جناب #ابوالکلام_آزاد نیز به محتوای الواح بابلی اشاره نکرده و در صدد توجیه سخنان #شرک‌آمیز کوروش برنیامده است!!
3⃣ لکن یکی از طرفداران نظریهٔ ایشان، در توجیه مطالب #استوانه_کوروش می‌نویسد:
✍ آیین کوروش را نمی‌توانیم از بیانیه‌های بابلی به‌دست آوریم زیرا کتیبه‌های بابلی از نگاه #کاهنان_بابلی نگاشته شده است...
4⃣ این‌که کتیبه‌های بابلی از نگاه کاهنان نوشته شده، صحیح است و مطالعات جدید ثابت کرده که تدوین استوانه کوروش موافق معتقدات کاهنان و مردم بابل بوده است. اما توجه به این نکته ضروری‌است که بیانیه‌های کاهنان، حین استیلای کوروش بر بابل صادر شده و کاهنان نمی‌توانستند مطالبی را ایراد نمایند که خلاف معتقدات پادشاهی غالب مانند کوروش باشد.
5⃣ آیا می‌توان پذیرفت پادشاه قدرتمندی چون کوروش، قدرت مخالفت با صدور بیانیهٔ شرک‌آمیز از سوی کاهنان را نداشته باشد؟! روشن است که چنین نیست و اگر کاهنان توانسته‌اند بیانیه‌ای را با مضامین شرک‌آمیز منتشر نموده و کوروش را مورد عنایت مردوک بخوانند، تنها به‌دلیل اذن و رضایت خود کوروش بوده است.
6⃣ علاوه بر این، مطالبی که در خصوص رفتار کوروش با مردم و پادشاهان ممالک مغلوب ارائه گردید، ثابت می‌کند که پادشاهان هخامنشی از جمله کوروش اساساً مردم را در معتقداتشان آزاد گذاشته و با عقاید شرک‌آمیز ملل همراهی می‌نمودند تا پایه‌های حکومت خویش را مستحکم نموده، قلوب مردم را تسخیر نمایند. لذا این رویکرد کوروش منحصر به بیانیهٔ بابل نبوده که با انتساب مطالب شرک‌آمیزِ بیانیه‌ها به کاهنان، کلیهٔ شبهات موجود در ارتباط با عقاید کوروش کبیر را حلّ و فصل نماییم!!
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter
✡ نقدی بر استناد ابوالکلام به احادیث عامه
1⃣ نقص دیگر نظریهٔ #ابوالکلام_آزاد نحوهٔ استدلال ایشان به #احادیث_اهل‌سنّت است. ایشان از یکی از روایات اهل سنّت در جهت تأیید استنادات خود به #اسفار_یهود بهره گرفته‌اند. در این روایت تصریح شده که #ذوالقرنین تنها پیامبری است که نامش تنها یک بار در #تورات بیان شده است. [چون عنوان «قوچ دوشاخ» یا «قوچ ذوالقرنین» در رؤیای دانیال نبی در رابطه با #کوروش به‌کار رفته و در هیچ جای دیگری از تورات چنین واژه‌ای ذکر نشده است.] روایت مذکور را ابن‌ابی‌الحاتم در تفسیرش نقل کرده است:
2⃣ ✍ یهود به پیامبر گفتند: ای محمد (ص)، تو از ابراهیم، موسی، عیسی و دیگر پیامبران سخن می‌گویی در حالی‌که آنچه می‌گویی از ما شنیده‌ای!! پس ما را از پیامبری خبر ده که نامش تنها یک‌بار در تورات آمده است. پس پیامبر فرمود: او کیست؟ یهودیان گفتند: او ذوالقرنین است. پیامبر فرمود: از او خبری به من نرسیده. پس هنوز به درِ خانه نرسیده بودند که جبرئیل با این آیات [آیات ذوالقرنین] نازل شد.
3⃣ اِشکالی که به جناب ابوالکلام وارد است، عدم توجه به معارضات روایی است. دقت در کتب حدیثی عامه مشخص می‌کند که تعارضات بسیاری در میان احادیث وارده در باب ذوالقرنین وجود دارد. برای مثال به تعدادی از این احادیث توجه کنید:
👈 ذوالقرنین جوانی از اهل روم بود که حکومت یافت، پس چنان رفت تا به ساحل سرزمین مصر رسید و در آنجا شهری بنا کرد به نام اسکندریه.
👈 ذوالقرنین مردی بود از اهالی روم و مادرش پیرزنی بود از پیرزن‌های آنان و فرزند دیگری نداشت و نام ذوالقرنین اسکندر بود.
👈 ذوالقرنین فرشته‌ای بود از فرشتگان که خداوند او را به زمین فرو فرستاد و اسباب هر چیز را در اختیارش نهاد.
👈 ذوالقرنین پای پیاده عازم حج شد و ابراهیم از این موضوع آگاه شده، به ملاقاتش رفت.
👈 از علی (ع) سؤال شد که آیا ذوالقرنین نبی بوده؟ فرمودند: از پیامبرتان شنیدم که می‌فرمود: ذوالقرنین بنده‌ی صالحی بود که برای خدا خیرخواهی کرده و خدا نیز خیرخواه او بود.
👈 از ابن عباس نقل شده: ذوالقرنین پیامبر است.
4⃣ آنچه خواندید، تنها بخشی از احادیث متعارض اهل‌سنّت در موضوع ذوالقرنین است. این‌که ذوالقرنین نبی بوده یا نه؟ فرشته بوده یا انسان؟ اسکندر مقدونی بوده یا در زمان حضرت ابراهیم می‌زیسته؟ مواردی هستند که محدّثین و مفسّرین عامه آراء متفاوتی را در رابطه با آن بیان نموده‌اند.
5⃣ حال این سؤال مطرح می‌شود که چرا جناب ابوالکلام در میان خیل احادیث وارده در این باب، فقط به یک حدیث، آن هم حدیثی که مؤیّد نظریهٔ ایشان است، استناد نموده و دلیلی برای ردّ سایر احادیث ارائه نکرده‌اند؟!!
✅ اندیشکده مطالعات یهود:
👉 @jscenter