🖥آیا هوش مصنوعی توان اجتهاد دارد؟ و می تواند مرجع تقلید باشد؟ (قسمت اول) 📝به قلم حجت الاسلام و المسلمین #سید_مهدیار_حسینی برای پاسخ به این سوال باید 3 مقدمه بصورت خلاصه مطرح شود: ✅ الف)معنای اجتهاد : اجتهاد در اصطلاح به استفراغ وسع برای استنباط حکم شرعی تعریف شده است، که به معنای به کارگیری همه تلاش برای اینکه نظر خداوند از ادله استخراج شود به نحوی که موجه باشد و حجیت داشته باشد. در اجتهاد باید حکم خداوند استخراج شود. و منابع ما در فرایند اجتهاد عبارتند از کتاب، سنت، عقل و اجماع. 🌐این احکام در ابواب فقهی مختلف دسته بندی میشوند مانند طهارت، صلاة، ارث، دیات و .... 💢برخی از این ابواب فقهی مانند «صلاة و حج » علاوه بر آیات قرآن از روایات معصومین نیز بهره میبرند. مجتهد برای استنباط جزئیات احکام ابتدا با فهم خود به این آیات و روایات نظر میکند و سپس به اقوال و نظرات سایر فقها -که مانند او متخصص این علم هستند- ، مراجعه کرده و آنها را نقد و بررسی میکند تا به درست ترین برداشت نائل شود 💢اما برخی ابواب فقهی مانند «مکاسب» از روایات کمتری برخوردارند. امور مستحدثه مانند «فقه بورس» یا «بیمه» اصلا روایتی ندارند. در این موارد باید براساس اصول و قواعد کلی و مناطات مستنبطه و یا در نهایت رجوع به اصول عملیه احکام آنها استخراج شود. ‼️ادامه دارد... #هوش_مصنوعی #اجتهاد #هومص #تولید_علوم_انسانی_اسلامی 📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

(قسمت دوم) 📝به قلم حجت الاسلام و المسلمین #سید_مهدیار_حسینی ✅ب)مراحل اجتهاد: به طور کلی شاید بتوان مراحل اجتهاد را به مسئله و موضوع شناسی ، استخراج ادله و نقد و بررسی آنها، فرآیند افتاء و صدور حکم تقسیم کرد. اما اگر به طور دقیق و جزئی به آن بپردازیم تا 20 مرحله قابل تفصیل است: 1️⃣فرآیند مساله شناسی (تنقیح المساله، تحریر محل النزاع، تحریر المساله + تولید شبکه مسائل مرتبط با موضوع) 2️⃣فرآیند کشف حداکثری آیات و روایاتی که احتمالا به مساله مربوط میشوند (تا رسیدن به یأس عن الفحص) 3️⃣فرآیند کشف حداکثری قرائنی که احتمالا به مساله مربوط میشوند (اسباب نزول، اسباب صدور، اماکن و بستر تاریخی احتمالا مرتبط با مساله،...) 4️⃣فرآیند تصفیه اولیه گزارههای غیرموجه(سندشناسی، مجعولات، رجال الحدیث، درایه الحدیث) 5️⃣ فرآیند تنظیم و ترتیب ادله (الاظهر فالاظهر) 6️⃣فرآیند تولید اصل اولیه عقلی و عقلایی (سیستم پایه در مورد موضوع – تعیین حداقلهای قطعی تکوینی در مورد موضوع) 7️⃣فرآیند استظهار از ادله قرآنی (فقه القرآن و روش تفسیر + روش شکلگیری فرضیه اولیه قرآنی در مورد موضوع) 8️⃣فرآیند جمع دلالی ادله قرآنی (تشکیل میدان معنایی مفاهیم، تعابیر و احکام قرآنی مرتبط با موضوع) 9️⃣ فرآیند استظهار از روایات (فقه الحدیث) 🔟فرآیند بررسی انسجام روایات با قرآن (فرآیند عرض علی الکتاب و تصفیه نهایی روایات) ‼️ادامه دارد... #هوش_مصنوعی #اجتهاد #هومص #تولید_علوم_انسانی_اسلامی 📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

(قسمت سوم) 📝به قلم حجت الاسلام و المسلمین #سید_مهدیار_حسینی ✅ب)مراحل اجتهاد: 1️⃣ 1️⃣فرآیند جمع دلالی روایات (با ملاحظه ادله فوقانی مانند قواعدالفقهیه، مقاصدالشریعه + شکلگیری فرضیه اولیه روایی در مورد موضوع) 2️⃣1️⃣فرآیند یافتن حداکثری اقوال فقهاء در حکم مساله و استدلال آنها 3⃣1️⃣فرآیند کشف علت اختلافها 4⃣1️⃣ فرآیند اصلاح و بازنگری 5⃣1️⃣فرآیند صدور متن فتوا 6⃣1️⃣فرآیند کشف تبعات و لوازم اجرایی حکم شرعی (در مقیاس خرد و کلان) 7⃣1️⃣فرآیند تشخیص اصل های محتملا متناسب با مساله (عند فقدالدلیل) 8⃣1️⃣ فرآیند ایجاد انسجام میان اصلهای احتمالی جاری در مساله (دفع تعارض یا حل تعارض) ‼️ادامه دارد... #هوش_مصنوعی #اجتهاد #هومص #تولید_علوم_انسانی_اسلامی 📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

(قسمت سوم) ✅ب)مراحل اجتهاد: 1️⃣ 1️⃣فرآیند جمع دلالی روایات (با ملاحظه ادله فوقانی مانند قواعدالفقهیه، مقاصدالشریعه + شکلگیری فرضیه اولیه روایی در مورد موضوع) 2️⃣1️⃣فرآیند یافتن حداکثری اقوال فقهاء در حکم مساله و استدلال آنها 3️⃣1️⃣فرآیند یافتن حداکثری اقوال فقهاء در حکم مساله و استدلال آنها 4️⃣1️⃣فرآیند کشف علت اختلافها 5️⃣1️⃣ فرآیند کشف علت اختلافها 6️⃣1️⃣فرآیند کشف علت اختلافها 7️⃣1️⃣فرآیند کشف تبعات و لوازم اجرایی حکم شرعی (در مقیاس خرد و کلان) 8️⃣1️⃣فرآیند تشخیص اصل های محتملا متناسب با مساله (عند فقدالدلیل) 9️⃣1️⃣ فرآیند ایجاد انسجام میان اصلهای احتمالی جاری در مساله (دفع تعارض یا حل تعارض) 0️⃣2️⃣فرآیند ایجاد انسجام میان اصلهای احتمالی جاری در مساله (دفع تعارض یا حل تعارض) ‼️ادامه دارد... #هوش_مصنوعی #اجتهاد #هومص #تولید_علوم_انسانی_اسلامی

(قسمت چهارم) 📝به قلم حجت الاسلام و المسلمین #سید_مهدیار_حسینی ✅ج)مکاتب و روش های اجتهاد: در مسیر چگونگی فهم مراد آیه و چگونگی استخراج حکم از آیات و روایات تنوع وجود دارد که یکی از مسیر‌ها درست و صحیح است. چگونگی قدم به قدم اجتهاد با ترسیم همه خصوصیات زمان، مکان، کمیت، کیفیت و جنسیات در استنباط حکم به معنای الگوریتم اجتهاد است. به طور مثال از دو مکتب عمده و معروف اجتهادی نام می بریم و روش های هر کدام را به صورت خلاصه بیان میکنیم: 1️⃣مکتب نجف: در این روش، قواعد به دست آمده از علم اصول بسیار اهمیت داشته و لذا مسائل اصولی تا حد زیادی منقح شده و میتوان روش این مکتب در استنباطات را روش الگوریتمی و فرمولی نامید به نحوی که بر یک قالب ثابت از پیش تعریف شده تکیه می شود و عملیات استنباط فقهی را در یک مسیر تغییر ناپذیر و کاملا پیش بینی شده جلو می برد. در این روش نیازی به تتبع گسترده میان نصوص وجود ندارد و بیشتر از ایصال به واقع، به دنبال حجت و عذرشرعی میگردد 2️⃣مکتب قم: در این مکتب ، تراکم ظنون و تجمیع قرائن برای استنباط شرعی بیشتر است، توجه به فضای صدور روایت، ذهنیت روات، تاریخ فقه ، توجه به فقه اهل سنت و اصول متلقاة و ... همگی مواردی هستند که در مکتب قم مورد توجه قرار می گیرد تا مانند پازلی فقیه را به مقصود نزدیک کرده و بیشتر به دنبال تطابق با واقع هستند تا یافتن حجت ‼️ادامه دارد... #هوش_مصنوعی #اجتهاد #هومص #تولید_علوم_انسانی_اسلامی 📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

(قسمت پنجم) 📝به قلم حجت الاسلام و المسلمین #سید_مهدیار_حسینی ✅پس از بیان این سه مقدمه، به تعریف هوش مصنوعی و انواع آن میپردازیم هوش مصنوعی که در انگلیسی از آن به Artificial Intelligence و در عربی به «الذکاء الإصطناعی» تعبیر میشود در یک تعریف مشهور این گونه تعریف میشود: «شاخه‌ای از علوم کامپیوتر است که به دنبال توسعه و ساختن سیستم‌ها هستند که عملکرد انسان‌ها را درک و تقلید کنند؛ به عبارت دیگر، این سیستم‌ها قادر به تصمیم‌گیری، یادگیری، پردازش زبان، دید، شناخت و تفکر هستند». ✨در یک تقسیم رایج به دو قسمت تقسیم میشود: 1️⃣هوش مصنوعی ضعیف: این نوع هوش مصنوعی در یک زمینه محدود عمل می‌کند و شبیه‌سازی هوش انسانی است. هوش مصنوعی ضعیف اغلب بر روی یک کار مشخص تعریف می‌شود و در محدوده تعریفش بسیار عالی عمل می‌کند. 2️⃣هوش مصنوعی قوی: هوش مصنوعی دارای آگاهی و اراده که از خصوصیات نفس انسانی است را هوش مصنوعی قوی می گویند. داشتن احساسات واقعی، علم حضوری، وجدان و سایر خصوصیات انسانی نیز از ویژگی های آن است. بحث در مورد امکان یا عدم امکان تحقق هوش مصنوعی قوی، مورد اختلاف جدی فلاسفه میباشد. دو نکته: بحث ما پیرامون امکان فلسفی تحقق هوش مصنوعی قوی نمیباشد و براساس اجتهاد هوش مصنوعی ضعیف فعلی و فرض تحقق هوش مصنوعی قوی است. بحث ما در مورد حجیت و مجزی بودن عمل به اجتهاد و استنباط هوش مصنوعی نمی باشد و صرفا براساس اینکه آیا طی شدن فرایند استنباط توسط هوش مصنوعی امکان دارد یا خیر، می باشد. ‼️ادامه دارد... #هوش_مصنوعی #اجتهاد #هومص #تولید_علوم_انسانی_اسلامی ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

(قسمت ششم) 📝به قلم حجت الاسلام و المسلمین #سید_مهدیار_حسینی ✅هوش مصنوعی و اجتهاد: هوش مصنوعی قطعا می تواند در مسیر اجتهاد و استنباط به فقیه کمک کند و رفته رفته این استفاده و یاری گرفتن از هوش مصنوعی به امری ضروری مبدل می شود. ✅هوش مصنوعی به دلیل توانایی یکپارچه‌سازی اطلاعات انبوه، سرعت تجمیع و تحلیل، دارای ویژگی های زیر است: 1️⃣بر پیچیدگی‌هایی که در تجزیه و تحلیل‌ نهفته است به‌صورت ذاتی و نوعی غلبه می‌کند. 2️⃣کوتاه شدن راه رسیدن به مطلوب و نتیجه و تسریع در حل معادلات و مسائل 3️⃣برخورداری هوش مصنوعی از تحقیقات میان‌رشته‌ای، و قدرت بیشتر برای تحلیل و داده‌کاوی موضوعات ✨ در نتیجه: ☝️هوش مصنوعی قطعا میتواند و باید به عنوان فقیه یار و ناصر مجتهد در عرصه استنباط نقش آفرینی کند ✌️سؤالی که باقی میمانداین است که آیا هوش مصنوعی میتواند به صورت مستقل نیز به استنباط بپردازد که در یادداشت های بعدی به این مسئله میپردازیم. ‼️ادامه دارد... #هوش_مصنوعی #اجتهاد #هومص #تولید_علوم_انسانی_اسلامی 📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

(قسمت هفتم و پایانی) 📝به قلم حجت الاسلام و المسلمین #سید_مهدیار_حسینی ✅اجتهاد در هوش مصنوعی ضعیف: ✨اگر ما اجتهاد و فقاهت را به صورت مراحل بسیار چارچوب مند، فلوچارتی،مهندسی شده ضابطه مند ببینیم ( شبیه آنچه در مکتب فقهی و اجتهادی نجف رخ می دهد) شاید با تسامح و در نظر نگرفتن اینکه به دست آوردن «مذاق شریعت» و کسب «شم الفقاهه» خصوصیتی انسانی است، بتوان حتی هوش مصنوعی ضعیف را در راه استنباط و اجتهاد موفق بدانیم ‼️ اما به نظر می رسد این امر در مکتب فقهی قم و در نظر گرفتن قراین و شواهد متعدد که قابلیت ارزش گذاری کمی نیستند و نگاه کیفی به دلایل و تراکم ظنون اهمیت بیشتری دارد، بسیار سخت تر باشد. در این زمینه به نظر میرسد هوش مصنوعی ضعیف (عمومی) نتواند پا را فراتر از یاری فقیه و مجتهد فراتر بگذارد . 💢نکته حاشیه ای: پرداختن به اینکه در عصر حاضر باید به دنبال مکتب اجتهادی نجف باشیم یا قم در این مجال نمیگنجد. به طور مختصر اینکه شیعه در طول تاریخ حکومت دینی و قدرت را در اختیار نداشته است و تنها با فقه فردی و اختیارات محدود فقها نیازهای خود را برطرف میکرده است. موفقیت در تشکیل حکومت اسلامی و اقتضائات دوره مدرن، موجب میشود تنها با «فقه عذر» نتوان امر خطیر حکمرانی و نظام سازی را پیش برد. لذا باید به دنبال «فقه کشف» و راهبردهای صحیح در عرصه اجتماعی و تمدنی بود ✅اجتهاد در هوش مصنوعی قوی: 1️⃣بدون قضاوت در مورد امکان یا عدم امکان تحقق هوش مصنوعی قوی، و در فرض تحقق آن ، ویژگی های انسانی مانند اراده و آگاهی در هوش مصنوعی وجود خواهد داشت در نتیجه امکان یادگیری واقعی و فهم انسانی نیز در هوش مصنوعی دور از انتظار نخواهد بود ‼️نکته: تعبیر به یادگیری واقعی و فهم انسانی به این دلیل است که فرایند یادگیری در هوش مصنوعی ضعیف نیز وجود دارد اما همراه با علم و فهم نیست بلکه صرفا تقلید الگوریتم ها و تولید براساس تجزیه و تحلیل داده های قبلی است. 2️⃣در نتیجه اموری مانند ظهور گیری (از مهم ترین مراحل در فرایند استنباط)، تا فهم معنای متن، حل تعارضات ظاهری و مراحل دیگری از آنچه قبلا ذکر شد، توسط هوش مصنوعی قوی امکان پذیر خواهد بود 3️⃣ نتیجه گیری و استنباط در مکتب فقهی نجف و تبدیل شاخص های کیفی به کمی ، بسیار قاعده مند و راحت انجام خواهد شد و میتوانیم به خروجی نظرات مختلف فقها دست بیابیم. به طور مثال حتی میتوانیم بگوییم اگر مرحوم خوئی رحمه الله در زمان حاضر بودند با مبانی خاص خودشان و مراحلی که طی میکردند ، در یک مسئله جدید به این نتیجه و استنابط میرسیدند. 4️⃣ اما دستیابی به نتیجه در مکتب فقهی قم بسیار پیچیده و دشوار خواهد بود، اما به نظر نویسنده این یادداشت گرچه هوش مصنوعی در این عرصه دچار سختی خواهد بود اما میتواند با فهم قواعد فکری و زبانی (به تعبیر ویتگنشتاین بازی های زبانی) مجتهدین و فقها، آشنایی و فراگیری قواعد و مکاتب مختلف معناشناسی به مذاق شریعت و ارتکاز فقها نیز دست یافته و گام هایی را در استنباط بردارد. #هوش_مصنوعی 📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

✍️گزارشی از هفتمین کرسی علمی - ترویجی اندیشکده مستعدان با موضوع: «امکان سنجی به کارگیری هوش مصنوعی در اجتهاد» 📝به قلم آقای #امیررضا_ملکی 🔰بعضی نکات ارائه شده توسط دکتر مجتبی رستمی کیا 💢هرم یادگیری در علوم مختلف، دارای مراحلی است، مانند: 1️⃣ بخاطر سپردن، توصیف کردن، مرتبط کردن و جستجو. 2️⃣ فهمیدن، حدس زدن، تعریف کردن، توضیح دادن و پیش بینی کردن. 3️⃣ بکار گیری، مثال زدن، حل کردن مسئله و استعمال کردن. 4️⃣ آنالیز، مقایسه کردن و طبقه بندی. 5️⃣ تصمیم سازی و حکمرانی. 6️⃣ خلاقیت و طراحی. 💢حوزه ورود هوش مصنوعی: ✅ هوش مصنوعی از مرحله اول تا سوم قطعا میتواند پیش برود. ⁉️مرحله چهارم محل اختلاف است، اما به نظر ما میتواند ورود پیدا کند. برای مرحله پنجم نیز فعلا شاهدی بر توانایی ورود هوش مصنوعی وجود ندارد. ❌ مرحله ششم نیز قطعا خارج از توانایی هوش مصنوعی است؛ لذا قدرت خلاقیت، ابتکار، نوآوری را ندارد. 🔅هرگونه قصور و تقصیر در بیان مطالب، از سوی نگارنده است. #هوش_مصنوعی 📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

✍️گزارشی از هفتمین کرسی علمی - ترویجی اندیشکده مستعدان با موضوع: «امکان سنجی به کارگیری هوش مصنوعی در اجتهاد» 📝به قلم حجت الاسلام و المسلمین #ملکی 🔰بعضی نکات ارائه شده توسط حجت الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا قائمی نیا 💢اجتهاد از زاویه معرفت شناختی، دارای ویژگی هایی است، مانند: 1️⃣ دایرة المعارفی است؛ یعنی فقیه باید اطلاعات گوناگون تاریخی، تفسیری، زبانی، فرهنگی، روایی و ... داشته باشد و هنگامیکه با مسئله ای مواجه میشود، ارتباط آن مسئله را با تمام این اطلاعات گوناگون پیدا کند. 2️⃣ پراگماتیک و کاربردی است؛ یعنی دنبال کار کاربردشاختی است. فقیه باید معنای یک آیه یا روایت را با توجه به گوینده، راوی، فضای صدور و شرایط مختلف، استظهار کند. 3️⃣ هرمونوتیکیِ چند بُعدی است؛ یعنی باید پس از کشف مراد جدی شارع، آن را با فرهنگ و فضای صدور ارتباط دهد. 4️⃣ مبتنی بر فرضیه رُبایی سنگین است؛ یعنی در آن نظریه پردازی رخ میدهد و نظریاتی ارائه میشود که سابقه نداشته است. 5️⃣ مبتنی بر شبیه سازی است؛ یعنی شبیه سازی فضای صدور، ذهن مخاطبان روایت، ذهن سائل و راوی و ... ، یکی از مراحل اجتهاد است. ❌ هوش مصنوعی قادر بر هیچیک از موارد فوق نبوده؛ لذا رسیدن به اجتهاد برای آن ناممکن است. 🔅هرگونه قصور و تقصیر در بیان مطالب، از سوی نگارنده است. #هوش_مصنوعی 📎 لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3 ❇️ عضو کانال اندیشکده مستعدان شوید

💢 ابزارهای کاربردی حوزه علوم اسلامی هوش مصنوعی 1⃣ نسخه دوم موتور جستجوی هوشمند متون اسلامی «جهد» با قابلیت جستجو و پیشنهاد مفاهیم به نشانی https://johd.ir 2⃣ پایگاه ترکیبی دانش ویکی‌های اسلامی «قم‌نت» به نشانی http://qomnet.johd.ir 3⃣ نسخه دوم اَبر هوشمند اسناد متنی و تصویری «سحاب» با قابلیت خوانش تصاویر به نشانی https://sahab.johd.ir/login 4⃣ سامانه پاسخ‌یابی هوشمند سوالات دینی «پارسا» به نشانی https://www.parsaqa.com 5⃣ نسخه دوم ویراستار هوشمند حوزوی گروهی «تحریر» با رویکرد زیست‌بومی به نشانی https://tahrirapp.ir 6⃣ گراف دانش علوم حدیث «ثقات» به نشانی https://thiqat.org 7⃣ آنتولوژی قرآن کریم «هما» به نشانی http://homa.johd.ir؛ #هوش_مصنوعی 🔰لینک دعوت به کانال اندیشکده مستعدان https://eitaa.com/joinchat/1079706013Ceed9a368e3