هرگز...

آیینه سکندر جام می است بنگر تا بر تو عرضه دارد احوال ملک دارا ┈┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ آیینه ] در امروز شیشه ای است که در پشت خودش جیوه دارد؛ اما در گذشته از نوع شیشه ای و جیوه ای نبود و بلکه ورق هایی از آهن یا روی با حلبی بود که آن را سیقل می دادند تا حالت آیینه ای پیدا کند [ سکندر ] "سکندر" یا "اسکندر" یک چهره ی واقعی دارد و یک چهره ی داستانی دارد که کاملا با هم متفاوت اند. ویل دورانت چهره ی واقعی اسکندر را اینگونه توصیف می کند: آن کسی بود با توان جسمی بسیار بالا، چالاک، مقاوم، دلاور، متهور، با اطلاعات کافی و مشوقی بود برای پژوهش های علمی و فلسفی و ترغیب هنرمندان می کرد. آدمی بسیار سیاستمدار بود و آدمی سخنور در حوزه ی سیاست و نظامی بود. طبع بسیار حساس و لطیفی داشت که اهل رأفت و رقت قلب بود. از زنان پرهیز می کرد. صداقت و صمیمیت خاصی داشت. اهل گذشت و سخا بود چه نسبت به دوستان و چه نسبت به دشمنان. توجه بسیاری به سربازان خودش داشت و همین باعث می شد که آنها در سخت ترین و ترسناک ترین لحضات پیش روی کنند. اهل وفا و پیمان بود. و همینطور صفات دیگری که داشت و همین صفات موجب شده بود که در ادبیات ما جایگاه ویژه و ممتازی داشته باشد. اما در ادبیات ما چهره ی او خیلی متفاوت است. در ادبیات او را یک انسان بسیار سرکش و مغرور می دانند و یک مردم آزار پادشاه کُش [ آیینه سکندر ] یک مخلوطی از افسانه و حقیقت است. نقل می کنند: یک مَناره بسیار بلند و مرتفعی در اسکندریه و در کنار شبه جزیره ی فاروس با همراهی ارسطو بنا کرد و بالای آن یک آیینه ی مدور و کروی شکل قرار داد تا از این طریق بشود فرسنگ ها دور کشتی های دشمن را رصد کرد و آن آیینه نشان می دهد و در حقیقت این آیینه نقش دوربین را ایفا می کرد و گفته اند که از عجایب هفت‌گانه ی جهان شمرده شده است. ضمنا ساخت آیینه ی عادی و معلومی هم به جناب اسکندر نسبت داده شد [ جام می ] جام شراب که عرض کردیم وقتی چنین ترکیبات و واژگان در کلام اهل معرفت بکار می رود، معنای آب انگور ندارد و بلکه کنایه از "معرفت" و "شناخت" است و گفته شد که چرا معرفت و شناخت را به "می" تعبیر و تشبیه می کنند؛ اهل معرفت می گویند: همانطور که می مایه ی مستی است، مایه ی سرور و شادابی است، مایه این می شود که انسان از غم و غصه ها دور بشود و مایه ی سرور و خوشحالی است، معرفت هم دقیقا چنین اوصافی دارد که اگر کسی اهل معرفت شد، از خود بی خود می شود و یک نشاط و سرور خاصی پیدا می کند و به همین دلیل معرفت را به می تعبیر می کنند. پس "جام می" در اینجا کنایه از معرفت است. [ بنگر ] توجه کن، خوب بیندیش، خوب فکر کن [ عرضه داشتن ] گفتن، نشان دادن [ دارا ] از پادشاهان هخامنشی بود که به او "دارا بزرگ" یا ‌"داریوش سوم" هم می گفتند [ ملک دارا ] ملک و قلمرو حکومت دارا بسیار وسیع و عریض بود و به همین خاطر ملک دارا مشهور و بر روی زبان ها بود. این دارا یا داریوش سوم به دست اسکندر کشته شد ┈┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ این کبوتر ها و مرغان هوایی وقتی می خواهند از زمین بلند بشوند و به آسمان بروند، نیاز به یک سطح اتکا دارند؛ یعنی باید به یک چیزی تکیه بدهند تا بتوانند از آنجا کَنده بشوند و بالا بروند و حالا سطح اتکا هر چیزی می تواند باشد؛ می تواند یک ساقه ی گل باشد، می تواند یک شاخه ی درخت باشد، می تواند لبه ی یک حوض باشد، می تواند یک کیسه ی زباله باشد. حالا حافظ حقیقتاً یک مرغ هوایی است، یک پرنده ی آسمانی است و لذا هر چیزی را می تواند زمینه ی اوج و پرواز خودش قرار بدهد؛ یعنی هر چیزی می تواند او را اوج بدهد و بالا ببرد و آسمانی کند. حافظ گاهی همین هلال ماه در آسمان را می بیند؛ ولی در همین هلال باقی نمی ماند و بلکه از این هلال پَر می کشد و اوج می گیرد و خودش را تا آسمان قیامت می رساند چون وقتی هلال ماه نو را می بیند به یاد داس می افتد بخاطر اینکه شکل داس مانندی دارد و از آنجا به یاد مزرعه می افتد و از آنجا به یاد دنیا می افتد که مزرعه ی آخرت است و از آنجا به آخرت که هنگام درو است و لذا می گوید: مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو یادم از کِشته خویش آمد و هنگام درو یعنی از هلال ماه تا قیامت اوج گرفت حافظ در اینجا یک افسانه از اسکندر شنیده که اسکندر یک بُرجی ساخته و بالای آن برج هم یک آیینه ای قرار داده و بوسیله ی آن آیینه آن افق های دور را می دید و نظاره می کرد، چیز هایی که برای دیگران پنهان و پوشیده بود، برای او پیدا و آشکار بود. همینطور جام می دیده و شنیده و یا در مورد دارا خوانده و شنیده؛ اما همه ی اینها سکوی پرواز و اوج گرفتن می شود و ببین که از کجا تا کجا پَر می کشد!

حافظ می گوید: این چیز هایی که درباره ی آیینه ی اسکندر شنیدی که افق های دور را آشکار می کرد، افسانه است. آیینه ی اسکندر واقعی می خواهی ببینی و بدانی، جام می است؛ یعنی جام معرفت است؛ یعنی اگر به معرفت خداوند راه پیدا بکنی، این معرفت کار همان آیینه ی اسکندر می کند و چیز هایی که ذهن های دیگران دور و مستور است، برای تو مثل روز روشن و آشکار می کند. حافظ می گوید: «آیینه سکندر جام می است بنگر» یعنی توجه کن به حرف من «تا بر تو عرضه دارد احوال ملک دارا» این جام می و معرفت بر تو عرضه می دارد؛ یعنی به تو نشان خواهد داد احوال ملک دارا. بقول سعدی وجود تو شهری است و خود تو یک قلمرو هستی، این ملک وجودی تو که برای تو نیست و برای حضرت مالک است و یا بقول حافظ برای دارا است، یک حالات، تحولات و دگرگونی هایی دارد و اگر می خواهی آن حالات و تحولات برای تو آفتابی و روشن بشود، امکان ندارد مگر در سایه ی معرفت. #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

●━━━━━━─────── ⇆ㅤ ◁ㅤㅤ❚❚ㅤㅤ▷ㅤㅤ ↻

🙃🙂

خوبان پارسی گو بخشندگان عمرند ساقی بده بشارت رندان پارسا را ┈┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ خوبان ] دو معنا دارد: ۱. نیکان، خوب نهادگان، کسانی که حقیقتا خوب اند ۲. خوب روایان، کسانی که روی زیبا و خوبی دارند. البته عرض شد که انسان ها دو روی ظاهر و باطن دارند، پس خوب رویی می تواند هم وصف ظاهر باشد و هم می تواند وصف باطن باشد و از آنجا که حافظ اهل باطن است و نه ظاهر، وقتی "خوبان" می گوید مقصودش خوب رویان باطنی است؛ کسانی که از جمال و زیبای باطنی برخوردار اند که چنین کسانی انسان های الهی و عارفان هستند [ پارسی گو ] فارسی گو، فارسی زبان؛ ولی در اینجا کنایه از هم زبانی است؛ یعنی کسی که زبانش، زبان آشنا است، زبانش برای ما بیگانه نیست و قابل فهم و قابل درک است [ عمر ] زندگانی، حیات [ ساقی ] کسی که دیگران را مست یا سیراب می کند که در اینجا کنایه از خداوند سبحان است [ بشارت ] خبر خوش، مژده، نوید ‌‌[ رندان ] مردمانی که خوب اند؛ اما خوب نمی نمایند و هیچ دعوی و ادعای خوبی ندارند. دست و پا نمی زنند تا نشان بدهند که خوب اند و حتی گاهی در یک چهره های نمود و بروز پیدا می کنند که شما ممکن است گمان خوب بودن هم درباره ی آنها پیدا نکنید [ پارسا ] پرهیزگار، متقی، پاک دامن ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ مولوی در مثنوی می گوید: ما دو نوع باران داریم: هست باران از پی پروردگی هست باران از پی پژمردگی یک باران داریم مثل باران بهاری که واقعا درختان را پرورده و پرورش و رشد می دهد و یک باران داریم مثل باران پاییزی که درختان را خشک می کند نفع باران بهاران بوالعجب باغ را باران پاییزی چو تب منفعت باران بهاری برای درختان باغ بسیار شگفت انگیز است و اصلا معجزه می کند؛ اما باران پاییزی برای درختان یک باغ مثال تب را دارد و در تب درختان را می سوزاند و خشک می کند این دم ابدال باشد زان بهار در دل و جان روید از وی سبزه‌زار دم اولیای خدا، سخن و نفس آنها مانند باران بهاری است؛ یعنی واقعاً انسان را سبز و شکفته و شکوفا می کند. آدمی با سخنان آنها جان می گیرد، حیات دوباره پیدا می کند فعل باران بهاری با درخت آید از انفاسشان در نیکبخت همان کاری که باران بهاری با درختان می کند، اینها با سخنان خود با دل و جان و روح آدمی می کنند حالا حافظ همین سخن مولانا را به زبان حافظانه و شاعرانه ی خودش می گوید: خوبان پارسی گو بخشندگان عمرند خوب رویان، آن کسانی که از یک روی باطن زیبایی برخوردار اند و روی باطن آنها تماشایی است و مردمانی که نیک نهاد اند و خوبان روزگار اند، کسانی که پارسی گو هستند؛ یعنی به زبان ما سخن می گویند، به زبانی قابل فهم و آشنا با ما هم زبانی می کنند. این خوبان هم زبان با سخنان خود و دم مسیحایی خود حقیقتا به آدمی عمر دوباره و زندگانی تازه و حیات مجدد می بخشند، درست مثل همان باران بهاری که درختان را حیات می بخشید. به همین خاطر ساقی را صدا می زند؛ یعنی خداوند را خطاب می کند و از او می خواهد که بیا و به این جماعت و خوبان که به ما عمر دوباره و در حقیقت حیات و زندگی بخشیده اند، به پاداش مژده ای بده؛ یعنی مژده ای عنایت بده، مژده ای کرامت بده چون از دست ما کاری ساخته نیست، ما در برابر محبت عظیم آنها کاری نمی توانیم کنیم. اجر و مزد و پاداش آنها فقط و فقط با دستان پُر و با کفایت تو امکان پذیر است. "رندانه پارسا" یعنی پارسا هایی که دعوی پارسایی ندارند، پارسایی خود را فریاد نمی کنند. اهل ریا و تظاهر نیستند. #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________

حافظ به خود نپوشید این خرقه می آلود ای شیخ پاکدامن معذور دار ما را ┈┄┅═✾ معنای کلمات ✾═┅┄┈ [ به خود ] به میل خود، با خواست و اختیار خود [ خرقه ] لباس و البته به لباس رسمی صوفیان "خرقه" گفته می شود [ می آلود ] می آلوده، کنایه از ناپاکی، ناپاک بودن [ شیخ ] پیر، مراد، مرشد، بزرگ [ شیخ پاک دامن ] در اینجا یک عبارت طنزآمیزی است که در حقیقت حافظ شیخ ریاکار و متظاهر را با طنز و استهزاء به پاک دامن توصیف کرده [ معذور دار ] عذر ما را بپذیر ┄┅═✾ شرح ✾═┅┄┈ یک دانه ی گندم، یک پوسته دارد و یک مغز دارد. دین هم دقیقا مثال دانه ی گندم را پیدا می کند که دین هم پوسته ای دارد و مغزی دارد. پوسته ی دین نماز، روزه و حج است و مغز دین مرورت، انصاف، عاطفه، جوانمردی و مهربانی است که اینها مغز و حقیقت دین اند. هم پوسته برای دین لازم است و هم مغز برای دین لازم است، همانطور که دانه ی گندم هم به پوسته و هم به مغز نیاز دارد اگر بخواهد سبز بشود، اگر بخواهد به ثمر بنشیند، اگر بخواهد تبدیل به خوشه بشود. شما پوسته را جدا کن و بکار که محال است سبز بشود یا تنها مغز را بگیر و بکار که باز هم محال است سبز بشود. خاک می گوید: پوست + مغز هر دو با هم باید کاشته بشوند. شگرد شیطان این است که همیشه بین پوسته و مغز قیچی می گذارد؛ یعنی یک عده را اهل پوسته می کند و یک عده را اهل مغز می کند. یک عده فراوان نماز می خوانند و اعمال عبادی خود را انجام می دهند، این هیئت و آن هیئت می روند؛ اما دریغ از یک جو انسانیت، انصاف، مروت و جوانمردی. شیطان هر دو دسته را از دیانت دور می کند و آنها را یا به پوسته و یا به مغز سرگرم می کند، بخصوص دسته ی اول که فقط پوسته را دارند و ضربه ای که آنها به حوزه ی دین و دیانت وارد می کنند، هیچ دشمنی نمی تواند وارد کند و لذا حافظ می گوید: اگر کسانی مثل منِ حافظ جامه ی می آلود به تن کرد؛ یعنی در لباس بی دینان درآمد و سراغ پلیدی رفت، عذرشان را باید پذیرفت. و جالب است که خطاب حافظ به شیخ پاک دامن است و می گوید: باید عذر حافظ و حافظ ها را تو و امثال تو بپذیرند. در حقیقت می خواهد بگوید: همین داعیه ی شیخ بودن، بزرگ بودن و پاک دامن بودن تو و امثال توست که چنین عذر و بهانه ای به دست من و امثال من داده چون تو و امثال تو همان پوسته های بی مغز هستید و از دین فقط پوسته اش را دارید و مغزش را ندارید. در حقیقت این تعبیر "شیخ پاک دامن" یک تعبیر طنز آمیز و طنز آلودی است که دارد او را به سخره و استهزاء می گیرد و می گوید: این پاکدامنی توست که ما را ناپاک کرد چون ما پیش خودمون گفتیم که اگر پاکدامنی این است ما نخواستیم و به همین خاطر ناپاک شدیم. یعنی منِ حافظ و امثال منِ حافظ به انتخاب و اختیار خودشون سراغ پستی ها و پلیدی ها نرفتند و بلکه رفتار و کردار تو و کسانی مثل تو آنها را به ناپاکی و پلیدی وا داشت. #نور_ماه #غزلیات_حافظ ________ نـــــــورمـــــــاه | @normah _________