هدایت شده از انجمن سواد رسانه طلاب
ضرورت سواد رسانه‌ای
دکتر یونس شکرخواه
🔹تا این‌جا باید تا حدودی مشخص شده باشد که چرا به سواد رسانه‌ای نیاز داریم. امروز در دنیایی زندگی می‌کنیم که خواه ناخواه در شرایط اشباع رسانه‌ای قرار دارد. فضای پیرامون ما سرشار از #اطلاعات است. به عنوان مثال وقتی #تلفن_همراه یک‌نفر به صدا درمی‌آید، این اطلاعات موجود در فضا است که پل ارتباط او با تماس‌گیرنده شده؛ یا زمانیکه یک #مودِم می‌تواند افراد را به جهان بی‌انتهای اینترنت بکشاند، نشانه‌ای دیگر است از همین شرایط حاکمیت اشباع رسانه‌ای بر جهان؛ و یا حالا که میلیون‌ها #روزنامه و #مجله و #کتاب و #خبرگزاری و شبکه‌‌ی تلویزیونی بر زمین و زمان می‌بارد، همه نیاز دارند به اینکه در برابر چنین فضایی، چتری بر سر بگیرند و یک رژیم مصرف اتخاذ کنند.
🔹 همه نیاز دارند به اینکه در انتخاب‌هایشان بیشتر دقت کنند، درست مانند آنچه مردم در مورد تغذیه‌ی خودشان عمل می‌کنند. چون مردم اکنون باسوادتر شده‌اند، مراقب هستند که در غذایی که مصرف می‌کنند چقدر #کلسترول، #ویتامین و یا مواد دیگر باید باشد؛ در فضای رسانه‌ای هم باید دانست چه مقدار باید در معرض #رسانه های مختلف اعم از دیداری، شنیداری و نوشتاری بود و چه چیزهایی را از آنها برداشت.
🔹 زمانی که در بزرگراه‌های اطلاعاتی حرکت می‌کنید، #سواد_رسانه‌ای می‌تواند به شما بگوید چه مقدار از وقتتان را در چه #سایت هایی- اعم از شناخته شده و ناشناخته- و چه مقدار از آن را فرضاً در #چت‌روم ها بگذرانید. بنابراین می‌توان گفت که هدف سواد رسانه‌ای در نخستین گام‌های خود، تنظیم یک رابطه‌ی منطقی و مبتنی بر هزینه- فایده با رسانه‌ها است.
🔹 به این معنا که در برابر رسانه‌ها چه چیزهایی را از دست می‌دهیم و چه چیزهایی را به دست می‌آوریم؟ و باز به عبارت بهتر، در مقابل زمان و هزینه‌ای که صرف می‌کنیم، در نهایت چه منافعی به دست می‌آوریم؟ بنابراین یکی از اهداف اصلی سواد رسانه‌ای این است که استفاده مبتنی بر #آگاهی و با فایده از سپهر اطلاعات را تأمین کند.
#انجمن_سواد_رسانه_طلاب
✅ @savad_rasaneh
هدایت شده از انجمن سواد رسانه طلاب
آشنایی با نوه دیجیتال (اینترنت)
دکتر یونس شکرخواه
🔹به نظر می‌رسد که موضوع سواد رسانه‌ای- به عنوان دافعه‌ی فضای اشباع رسانه‌ای و در ستیز با گفتمان غالب رسانه‌های بزرگ در همین شرایط اشباع رسانه‌ای- در #اینترنت نسبت به سایر رسانه‌ها بیشتر و سریع‌تر رشد کرده و به نوعی می‌توان آن را نوه‌ی دیجیتال نقدهای رسانه‌ای کلاسیک به‌حساب آورد.
بد نیست یادآوری شود که تسلط به یک #زبان_خارجی، مهارت استفاده از #رایانه و مهارت‌های استفاده از #فضای_سایبر هم که خودشان جزو مهارت‌های سواد رسانه‌ای به شمار می‌آیند، می‌توانند به بهره‌وری مناسب‌تر از مباحث سواد رسانه‌ای موجود در سایت‌های مختص این مبحث در اینترنت کمک کنند.
بی‌سوادها طعمه می‌شوند!
🔹اما از آن‌جایی که بدون #سواد_رسانه‌ای، نمی‌توان گزینش‌های صحیح از پیام‌های رسانه‌ای داشت، به گمان من نهادهای آموزشی، مدنی و رسانه‌ای در ایران باید به این امر کمک کنند. نهادهای آموزشی مثل مدارس، دانشکده‌ها، دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های مختلف می‌توانند مفهوم سواد رسانه‌ای را در کتب درسی ارائه کنند. نهادهای مدنی و صنفی که هر یک جمعی تخصصی را نمایندگی می‌کنند نیز می‌توانند اعضای خود را تحت آموزش مستمر در زمینه‌ی سواد رسانه‌ای قرار دهند؛ و بالاخره نهادهای رسانه‌ای و انتشاراتی هم می‌توانند مفاهیم ساده‌شده‌ای از این بحث را در دستور کار خود قرار دهند.
🔹اگر نهادهای پیش‌گفته در این عرصه فعال‌تر شوند، بضاعتی که از طریق سواد رسانه‌ای در اختیار گذاشته می‌شود، باعث می‌شود تا مخاطبان درک عمیق‌تری از آنچه می‌بینند، می‌شنوند و می‌خوانند داشته باشند. در حالی‌که می‌توان فاقدان سواد رسانه‌ای را طعمه‌های اصلی در فضاهای رسانه‌ای به‌شمار آورد، افراد دارای سواد رسانه‌ای نه تنها اسیر محصولات رسانه‌ای نمی‌شوند، بلکه قضاوت‌های صحیح‌تری از محیط پیرامون خود دارند.
شما اضافهبار دارید!
🔹یکی دیگر از اهداف سواد رسانه‌ای نشان دادن اضافهبار اطلاعاتی است. در شرایط اشباع رسانه‌ای و در فضای موجود افراد در معرض حجم بالایی از اطلاعاتی هستند که هرگز به برخی از آنها نیازی ندارند. به عنوان مثال امروزه بسیاری از نوجوانان در جهان، مارک‌ها و علائم تجاری بین‌المللی را به‌خوبی می‌شناسند اما این اطلاعات در هیچ زمینه‌ای به کار آنها نمی‌آید؛ نه قدرت خرید دارند و نه قدرت مصرف، ولی چون در معرض آگهی‌های پیاپی قرار دارند، در این زمینه #اطلاعات دارند. پس باید از پیام‌ها و اطلاعات اطرا‌‌ف‌مان براساس نیازهای‌مان استفاده کنیم تا دچار سردرگمی نشویم. سواد رسانه‌ای این امکان را هم در اختیار می‌گذارد.
نیاز به تولید ادبیات
🔹باید برای مبحث سواد رسانه‌ای تولید #ادبیات کنیم. متأسفانه منبع در این زمینه به‌خصوص به #زبان_فارسی، اندک است اما پر کردن این خلأ با تألیف و ترجمه امکانپذیر است. این فقر ادبیات را نهادهای آموزشی، مدنی و رسانه‌ای در ایران می‌توانند پر کنند. در مباحث بین‌المللی مربوط به سواد رسانه ای 18 اصل وجود دارد که مورد توجه است. در این زمینه، مطالعه آرای لنمسترمن می‌تواند مفید باشد. او که از برجسته ترین متفکران حوزه‌ی بین المللی آموزش های رسانه ای است، پیش از این کتابی منتشر کرده بود که به‌سرعت به کتابی درسی در عرصه‌ی آموزش رسانه ای تبدیل شد. این #کتاب که "Teaching the Media" نام داشت، در سال 1985 به علاقه مندان مباحث مربوط به آموزش رسانه ای عرضه شد. او کتاب دیگری هم دارد که انتشارات شورای اروپا آن را منتشر کرده است. نام این اثر، آموزش رسانه ای در اروپای دهه‌ی 1990 (Media Education in 1990's Europe) است. نویسنده‌ی مورد بحث از جمله کسانی است که ترجیح میدهد از "آموزش رسانه ای" (Media Education) به جای اصطلاح سواد رسانه ای استفاده کند.
🔹تکرار می‌کنم می‌توان در عرصه‌ی آموزش رسانه‌ای و سواد رسانه‌ای تولید ادبیات کرد تا در گام اول مشخص شود دامنه و چارچوب بحث سواد رسانه‌ای چیست. باید ترجمه کرد و هم‌زمان تألیف تا بتوان زمینه‌ی یک مطالعه‌ی تطبیقی را فراهم ساخت و به معیارهایی برای تعقیب اهداف سواد رسانه‌ای دست یافت. وضعیت سواد رسانه‌ای در #غرب به دلیل آن‌که #تکنولوژی های مدرن تمرکز و غلظت بیشتری دارند، باعث شده تا نظریه‌پردازان و مخاطبان، زودتر خطر مسلح نبودن به سواد رسانه‌ای را درک کنند؛ بنابراین مطالعات و تجربه‌های بسیار خوبی هم در این زمینه دارند که می‌شود از آنها استفاده کرد.
#انجمن_سواد_رسانه_طلاب
✅ @savad_rasaneh
💢هفت نوع #خبر_جعلی
♦️کلیر واردل از سازمان «فرست درفت نیوز» که رسالت خود را مبارزه با اطلاعات جعلی و غلط در دنیای آنلاین می‌داند در فوریه ۲۰۱۷ هفت نوع از اخبار جعلی را بیان می‌کند:
1⃣ هجونامه: بدون سوء نیت منتشر می‌شود اما قابلیت #گمراه_کردن افراد را دارد.
2⃣ ارتباط غلط: وقتی عنوان #سر_تیتر و تصاویر یک خبر با محتوای آن تطابق ندارد.
3⃣ محتوای غلط انداز: استفاده غلط انداز از #اطلاعات و ارائه گمراه کننده اطلاعات به منظور بدنام کردن یک شخص یا سازمان.
4⃣ محتوای اشتباه: وقتی محتوای موثق با اطلاعات متنی غلط درآمیخته می‌شود.
5⃣ محتوای دغل کارانه: وقتی منابع موثق با منابع جعلی و ساختگی درآمیخته می‌شود.
6⃣ محتوای دستکاری شده: وقتی اطلاعات و تصاویر موثق به منظور گمراه کردن مخاطب دستکاری می‌شوند. مانند حذف بخشی از محتوای یک عکس به صورتی که معنای #تصویر کاملا عوض شود.
7⃣ محتوای ساختگی: این محتوا به طور کامل و ۱۰۰ درصد جعلی است و به منظور گمراه کردن مخاطب و صدمه زدن ساخته شده است.
💢هفت نوع #خبر_جعلی
♦️کلیر واردل از سازمان «فرست درفت نیوز» که رسالت خود را مبارزه با اطلاعات جعلی و غلط در دنیای آنلاین می‌داند در فوریه ۲۰۱۷ هفت نوع از اخبار جعلی را بیان می‌کند:
1️⃣ هجونامه: بدون سوء نیت منتشر می‌شود اما قابلیت #گمراه_کردن افراد را دارد.
2️⃣ ارتباط غلط: وقتی عنوان #سر_تیتر و تصاویر یک خبر با محتوای آن تطابق ندارد.
3️⃣ محتوای غلط انداز: استفاده غلط انداز از #اطلاعات و ارائه گمراه کننده اطلاعات به منظور بدنام کردن یک شخص یا سازمان.
4️⃣ محتوای اشتباه: وقتی محتوای موثق با اطلاعات متنی غلط درآمیخته می‌شود.
5️⃣ محتوای دغل کارانه: وقتی منابع موثق با منابع جعلی و ساختگی درآمیخته می‌شود.
6️⃣ محتوای دستکاری شده: وقتی اطلاعات و تصاویر موثق به منظور گمراه کردن مخاطب دستکاری می‌شوند. مانند حذف بخشی از محتوای یک عکس به صورتی که معنای #تصویر کاملا عوض شود.
7️⃣ محتوای ساختگی: این محتوا به طور کامل و ۱۰۰ درصد جعلی است و به منظور گمراه کردن مخاطب و صدمه زدن ساخته شده است.
🔸️نباید اطلاعات را کتمان کرد
✍مجید رضاییان
استاد دانشگاه، پژوهشگر روزنامه نگاری
درخصوص سه روزعدم اطلاع‌رسانی و پنهان کاری فاجعه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی که یک فاجعه ملی محسوب می‌شود، لازم می‌دانم به 4 نکته مهم اشاره کنم.
1️⃣ کسب خبر در دنیای کار حرفه‌ای روزنامه نگاری، باید از منبع اصلی و نه از منبع با واسطه باشد. اگرچه از زمان ورود اینترنت به حوزه کار رسانه، در کار حرفه‌ای روزنامه‌ها، خلل ایجاد شده است، اما آژانس‌های خبری مهم دنیا و روزنامه نگاران متخصص تلاش می‌کنند تا از این اصل عدول نکنند. به‌همین علت شبکه‌های تلویزیونی مشهور و قدرتمند، گزارش‌ها و خبرهای مهم را همواره به‌صورت پخش زنده و با درج لوکیشن (live and location) از میدان واقعه پخش می‌کنند، چراکه می‌خواهند به مخاطب نشان دهند، ما همچنان به اصل انتشار خبر از منبع اصلی متکی و وفادار هستیم.
2️⃣ صحت و سقم خبر. شما وقتی در میدان یک رویداد خبری هستید، باید اطلاعاتی که دریافت می‌کنید، دارای 6 عنصر باشد، این عناصر باید در کنار هم قرار بگیرند و کامل‌کننده خبر باشند. به‌همین علت صحت و سقم خبر یک قانون است و فرقی ندارد ما در چه مقطع زمانی زندگی می‌کنیم. هم‌اکنون عصر وب هوشمند است، اما به‌هر میزان که تکنولوژی پیشرفت کرده و جلوتر برود، باید این اصل رعایت شود.
3️⃣ زمانیکه این دو اصل وجود دارد، همه از روزنامه نگاران گرفته تا افرادی که به منبع اطلاعات دسترسی دارند مثل دستگاه‌های دولتی، باید نسبت به این دو اصل وفادار باشند. به عبارتی خبرنگار فقط نباید با چند تماس بگوید که پاسخی نداده‌اند. او باید در خبر یا گزارش خود بنویسد که این افراد حاضر به پاسخگویی نشدند، این یک کار حرفه‌ای است، جدا از اینکه نباید تنها به یک منبع متکی بود.
4️⃣ اگر این 3 اصل مهم رعایت نشود، ما در شرایطی زندگی می‌کنیم که نمی‌توانیم #اطلاعات را کتمان کرده یا پنهان کنیم و جلوی خبررسانی را بگیریم، چنین چیزی امکانپذیر نیست، چون #مرجعیت رسانه از بین می‌رود و اعتماد به رسانه‌ها به صفر می‌رسد. پیامد چنین اتفاقی غیر قابل تصور است.
درباره انتشار اخبار در شبکه‌های اجتماعی باید گفت که در این شبکه‌ها خبر تولید نمی‌شود، آن چه دیده می‌شود، بخشی از حقیقت، #پساحقیقت و البته باز نشر اخبار است. مخاطب نیز بر همین مبنا دست به قضاوت می‌زند و اعتماد به رسانه‌ها از بین می‌رود.
بنابراین تبعات منفی آن بیشتر از اطلاع‌رسانی است. اما زمانیکه اطلاع‌رسانی در شبکه‌های اجتماعی بازتاب پیدا می‌کند، شما به‌عنوان یک روزنامه نگار حرفه‌ای باید با حضورتان این فضا را مدیریت کنید.
در شبکه‌های اجتماعی حضور بیشتر مساوی با دیده شدن است.
درحقیقت شما می‌توانید با اطلاع‌رسانی صحیح جلوی انتشار #اخبار_دروغ و حتی شایعه‌سازی را بگیرد، اما ابتدا باید به این 4 نکته توجه کنید/روزنامه ایران
🔸️ توصیه هایی از منظر اطلاع رسانی در مهار کرونا.
🔹️به عنوان ابتدایی‌ترین عنصر فعالیت حرفه‌ای «#اصالت_اطلاعات» منوط به اعلام هویت و منبع خبر و اطمینان باز نشر دهنده از محتوی صحیح است؛ در این صورت مانع از هرگونه سوء استفاده و سوءبرداشت وانتشار #اخبارجعلی با هویت نامعلوم و بعضا محتوای ارسال شده از بیرون کشور خواهیم شد.
🔹️ فراموش نکنیم انتشار و یا بازنشر یک خبر که از #صحت آن اطمینان نداریم، خسارت بیشتری از عدم انتشار آن دارد زیرا قطعا خسارت انتشار چنین اخباری در موضوعاتی که با سلامت مردم ارتباط مستقیم دارد، غیر قابل جبران و بعضا فاجعه‌بار خواهد بود.
🔹️ نظرات فردی با توجه به تخصصی بودن موضوع «ویروس کرونا» که با امنیت روانی و جان هموطنان‌مان گره خورده، در کنار انتشار گمانه‌ها، احساسات و برداشت‌های فردی که بسیاری از سر دلسوزی است نباید جایگزین تصمیمات تخصصی و عمومی دستگاه‌های مسئول در مواجهه با این شرایط شود.
🔹️ «اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف» ممانعت از هرگونه #پنهان_کاری به هر دلیل و نیتی، دستور صریح رئیس جمهور محترم به همه دستگاه‌ها است، و انتظار این است با #مرجعیت دادن به #اطلاعات دقیق و مبتنی بر واقعیت و مستند به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، این مهم را ممکن کنیم.
👈 بخشی از اطلاعیه معاونت مطبوعاتی درباره ویروس کرونا
💢 تغییر موقعیت مخاطبان
🔹#مخاطب ديروز در اذهان ارتباطی‌ها موجودی #منفعل و قابل صيد با #پخش_وسيع (Broadcast) بود، اما مخاطب امروز، موجودی #فعال و سنگر گرفته در #پخش_محدود (Narrowcast) است، شكارچی است نه شكارشونده، فرق #اطلاعات و #دانش را درك می‌كند و واژه‌ها كه هيچ، حتی كوچك‌ترين سمبل‌ها را هم می‌شناسد، از #زبان شكل نمی‌گيرد و به زبان، شكل میدهد.
🔹به همين خاطر است كه امروزه مخاطب؛ ديگر يك مفهوم مبتنی بر كميت نيست. به جاي هزار مخاطب فقط ده مخاطب از نوع امروزی داشته باش، آنها بقیه را در كسرهایی از ثانيه مطلع خواهند ساخت.
🔹شايد برای تبيين اين نوع تازه #مخاطبان بايد دنبال واژه ديگری بود كه صرفا مفهوم طرف خطاب را نداشته باشد، واژه مخاطب يك واژه مربوط به ديروز است كه به عادت و به جبر بر زبان‌هايمان جاريست حال آنكه اكنون آشكارا پای #مخاطبه یا به عبارتی تلاش برای #مفاهمه #دوسویه به ميان آمده است و دوران "من منتشر می‌كنم تو می‌پذيری" سپری شده است. اگر تغيير مفاهيم را درك نكنيم، رشد نمی‌كنيم و اگر رشد نكنيم، ديگر زندگی نمی‌كنيم.
asrehooshmandi