عقل عرفی از سروش تا #مهدی_نصیری! جعفر بحرینی 💥اختصاصی @rozaneebefarda 🔻🔻🔻 🔸روشنفکران دینی بعد از انقلاب، هرچند سعی کردند از مفاهیم دینی تجلیل کنند، امَّا بصورت محترمانه ، مفاهیم دینی را #منسوخ شده اعلام کردند. نمونه بارزش، عبدالکریم سروش که معجزه جاویدِ قرآن را انسانی دانست و آنرا تعابیر شخصی پیامبر(ص) تلقی کرد، مجتهد شبستری به سراغ قوانین اسلامی آمد و همسو با تفسیرهای بنیادین سروش، قوانین اسلامی را منسوخ شده و مربوط به قبائل بدوی مسلمان در 1400 سال پیش دانست. ابوالقاسم فنایی، شاگرد سروش، دین را در ترازوی اخلاق سکولار قرار داد. ◽️نخ تسبیح تمام این تفکرات ارجاع به «عقل عرفی» است. عقل عرفی ، محصول قرون [به اصطلاح] روشنگری در اروپاست، روشنفکران اروپایی از یک طرف نمی توانستند همه چیز مثل دین و سنَّت را انکار کنند و از طرف دیگر نمی خواستند پای بند به ساختار بنیادین عقلانیت باشند. لذا راه میانه ای را انتخاب کردند ، هم خدا را خواستند و هم خرما را. هم خواستند(در ظاهر) به نظرات مردم احترام بگذارند و هم برای پیش برد اهداف لیبرالی، تیغ اکام خود را برای از میان بردن سنت و دین تیز تر کردند. ▫️حلقه سروش در ایران با در پیش گرفتن تساهل در گفتار و شدت در اقدام ، همین رویه را به پیش گرفتند. عقلانیت عرفی حلقه سروش اساسا و بصورت بنیادین دین را اشتباه و ناکارآمد تلقی می کند و قائل است که تمام مفاهیم دینی می بایست در ترازوی عقلانیت عرفی که طبعا سکولار است، تبیین و تعریف شود.نیاز به گفتن ندارد که از منظر این جماعت، هر مقدار از دین از این ترازو بیرون بماند باید محترمانه حذف شود! ▪️نکته قابل توجَّه در باره عقلانیت عرفی این است که از فطرت و اخلاق همگانی انسان ها هم به دور است و در یک تفسیر کاملا جهت دار به نفع منافع مادی دستگاه استکبار است. اگر روزی غول های رسانه ای دنیا صلاح بدانند، همجنس بازی را در جوامع انسانی ترویج کنند و مردمی مقهور و غرِّه به این نیرنگ شوند، عقلانیت عرفی آنرا تایید خواهد کرد! ولی اگر مردمی بدنبال انقلاب دینی باشند و بخواهند به فطرت خود بازگردند، عقلانیت عرفی در اقدامی کاملا متعارض، با لطایف الحیل و زبان خوش و یا حتی با زبان تحقیر و تهدید به فکر اصلاح مردم خواهد رفت! ▪️مهدی نصیری سیر فکری و رفتاری جالبی دارد؛ هرچند عمده فعالیت او در فضای رسانه ای و ژورنالیستی بوده ولی بواسطه حضور نه چندان طولانی مدت در فضای حوزه علمیه و علیرغم ابهام در کم و کیف مطالعات حوزوی، بسیار علاقه مند است که به سراغ مفاهیم دینی و نقد آنها برود. در جنجالی ترین اقدام رسانه ای بر علیه فلسفه شورید و ادعا کرد فلسفه مدافع دین و باور های دینی نیست! 🔹برخی از جمله #جعفریان، سخنان نصیری را در چارچوب اخباری گری تحلیل کرده اند و این نگاه اجمالا قبلا هم وجود داشت امَّا برخی اظهارات و رفتارهای اخیر معلوم کرد این تعبیر و تفسیر هم در مورد او صدق نمی کند. نصیری در سیر جدید که خود نیز به تغییرش اذعان کرده، تفکُّرات و گفتمان خاصی را دنبال می کند. پرده جدیدی که نصیری برانداخته، نه با تفکراتی اخباری سازگار است و نه با تفکرات عقلگرا و فلسفی! نه با انگاره های سکولارها همخوانی کامل دارد و نه با مبانی انقلابی ها سازگار است. بلکه او را باید در همان بستر #عقلانیت_عرفی تحلیل کرد که #نسبیت_گرایی_افراطی، #تشکیک_در_بدیهیات، #تذبذب و #حیرت، لازمه و نتیجه آن است! ▫️او هر چند خود را ظاهرا مخالف روشنفکران می داند امَّا گزاره ها و منطقی که بکار می گیرد کاملا شبیه آنها است. به عنوان مثال تعابیر«اگر جامعه ای نسبت به حکمی باورش ضعیف باشد ، پس می توان آنرا کنار گذاشت» یا«هرجایی که در اجرای حکم دینی با مانع برخورد کردیم، باید کوتاه بیاییم و عرفی عمل کنیم ولو اینکه ظاهراً مسیر سکولار یا غربی باشد»، تعابیر کادوپیچ شده تفکرات امثال سروش است! نصیری که دقیقا شبیه نگاه حداقلی سکولار ها و روشنفکران دینی به کاکرد دین، توان زیربنایی و روبنایی دینی را بسیار محدود قلمداد می کند، نهایتا هم خود و هم دین را در #حیرت گرفتار می بیند؛ حیرتی که موجب می شود صدای روشنفکران عرفی و سکولارهای مقدس، از حلقوم او که روزگاری یک انقلابی روشن اندیش شناخته می شد، خارج شود. آیا نصیری ، همان سروش تسبیح به دست و خرقه بر دوش است؟ آیا در ادامه قرار است خرقه براندازد و در لباسی نو، عریان تر از اکنون انگاره های روشنفکری را فریاد بزند؟ گرچه نشانه های روشنی وجود دارد اما رسیدن به جواب قطعی برای چنین پرسش هایی کمی زود به نظر می رسد. امَّا به صورت قطعی می توان گفت که از #مارتین_لوتر تا #تقی_زاده، از سروش تا نصیری، از کدیور تا فیرحی و از کسروی تا سروش محلاتی، همه و همه بر سر سفره «عقلانیت عرفی» نشسته اند. هرچند (ظاهرا) اغراض مختلفی را برای خود ترسیم می کنند. @rozaneebefarda