🔻🔺دکتر زرین کوب / #پذیرش_اسلام:
#قسمت_اول
🔷🔸 آیین اسلام که پیام دعوتش را فاتحان با خود می آوردند به امتیازات دیرینهء نجبا و موبدان که طی قرنها بیشترینه مردم ایران را در بندگی محنت بار نگهداشته بود خاتمه میداد، دیوارهای عظیم طبقاتی را که بین واستریوشان محروم با واسپوهران و موبدان و آزاتان فاصله یی عبور ناپذیر به وجود آورده بود فرو می ریخت (۱)
🔷🔸 و پیداست که مقاومت در مقابل آن فقط تا وقتی دوام میداشت که عادت به تقالید کهنه، عام خلق را از درک محتوای این پیام پرمعنی مانع می آمد و یا غرور قومی همکاری و برادری با کسانی را که ورودشان با غارت و خشونت ناشی از طبع بدوی شان همراه بود و "" اخلاق اسلامی هنوز در بسیاری از خود آنها رسوخ نکرده بود "" (۲) در نزد ایشان تحمل ناپذیر میساخت.
📖کتاب "تاریخ مردم ایران" - چاپ اول
(صفحه 12)
🚩پی نوشت: (صفحه 522)
👈۱- راجع به احوال طبقات و محرومیت پیشه وران و کشاورزان مقایسه شود با: تاریخ ایران بعد از اسلام/ 5-161
👈۲- اقدام خالدبن ولید در در قتل مالک بن نویره، "" اقدام راشدبن خریت در عصیان بر ضد علی بن ابی طالب(ع) "" و رفتار مصلقة بن هبیره در مورد نصارای بنی ناجیه و فرار او از پرداخت ضمان، نمونه هایی از عدم رسوخ اخلاق اسلامی در وجود این اعراب بدوی و غیر بدوی در آن ایام است.
جنجال خوارج بر ضد حکمیت و غدر اعراب کوفه با نوادهء رسول خدا در یوم الطف نمونه های دیگریست...
🔷🔸برای تفضیل بیشتر:
Caetani, G., Annali dell , Islam, II/399-405
🔻🔺دکتر زرین کوب / #پذیرش_اسلام:
#قسمت_دوم:
🔷🔸افق تازه (ورود اسلام)، طلوع دنیایی را اعلام میکرد که به حکم قرآن کریم می بایست در آن دیگر هرگز بعضی مردم بعضی دیگر را به بندگی نگیرند، و موبدان و واسپوهران هرچه را به مینونگ و گیتیگ تعلق دارد بین خود چنان تقسیم ننمایند که واستریوشان و کشاورزان و شبانکارگان ملک از همه چیز محروم بمانند.
فرار بسیاری ازین واسپوهان و موبدان و آزاتان که همراه موکب یزدگرد شهریار یا به دنبال آن، با عجله از غرب به شرق و از ولایات پارس و ماد و فهله به خراسان و طبرستان و آنسوی رود آموی می گریختند و از ثروت و مکنت غارت کرده و " طی سالیان دراز اندوختهء" خود آنچه را قابل حمل بود با جان "ناقابل" خود نجات میدادند و رعایای خود را در مقابل دشمن رها می کردند نیز نشانهء طلوع دنیایی بود که دیگر نوبت آنها در "پنج روزهء" زندگی پرتجمل و اشرافی شان خاتمه می داد و دور تازه یی را برای مردم ایران آغاز میکرد.
📖(فصل افقهای تازه - صفحه 12و 13)
🔷🔸درین دنیای تازه همه چیز در زمین و آسمان جابجا شد اما همه چیز در پرتوی نظمی دیگر ، که صبغهء الهی و منشأ آسمانی داشت باز همچنان استوار باقی ماند : أنگره مینو با نام تازه اش همچنان بار گناهان را به گردن میگرفت و اوهرمزد با یک اسم دیگر خویش در اوج قله تنزیه و تقدس ماند. امشاسپند و سروش و دیو و فرشته نیز با نامهای تازه آرزوها و نیازهای انسان را همراهی کرد و...
"" اما باورهای تازه برای کسانی که تدریجا آیین فاتحان را با میل و علاقه استقبال کردند امیدهای تازه و اندیشه های تازه آورد و آنان را نیز که بر کیش سابق پدران باقی ماندند با پرسش های تازه روبرو ساخت. ""
👈مع هذا آنکس که کیش خود را رها کرد و از آمده خویشتن را شادمان یافت، از گذشته نکرد دیگر یاد. آن کس هم که کیش خویش رها نکرد تاوقتی گزیت سر و خراج زمین خویش را میپرداخت فاتحان را چندان مایهء آزار نمی دید.
📖کتاب "تاریخ مردم ایران ۲" - چاپ اول
(صفحه 14)
🔻🔺دکتر زرین کوب / #پذیرش_اسلام:
#قسمت_سوم:
🔷🔸ادامهء قسمت دوم ... اما آن کس که با اصرار در حفظ آیین پدران از ورود بیگانه و از آنچه نخوت و تعدی فاتحان میخواند ناخرسندی نشان می داد، از سلطهء این سواران نیزه گذار خود را در رنج می دید، با آنها به کینه جویی بر میخاست و جان و خواستهء خود و کسانش را در راه این ستیهندگی خویش به زیان می آورد. "" لیکن وی نیز آنچه آن را به عنوان نخوت و تعدی ناروا در نزد برخی ازین فاتحان محکوم می کرد، خود و پدرانش یک دو نسل پیش در نبردهای خسروپرویز و تاخت و تازهای هیاطله در عهد پیروز و خسرو به صورتهای دیگر در نقش غالب یا مغلوب تجربه کرده بود و حتی نیم قرنی پیش ازین خود با کسانش نظیر آن را در نواحی ارمنستان و سوریه و مصر و فلسطین نسبت به کسانی که مقهور دستگاه جنگی سپاه خسرو شده بودند اعمال کرده بود.! ""
📖(فصل افقهای تازه- صفحه14 و 15)
🔷🔸بدینگونه، بنای چهارصدساله یی که در واقع خسروپرویز " با ستیزهای بیحاصل و خونریزیهای بدفرجام خویش " پایه هایش را به شدت سست و متزلزل کرده بود بر سر یزدگرد شهریار که در سنین هشت سالگی سرش در زیر بار مسئولیتهایی که یک تاج لرزان و و نامتعادل بر آن تحمیل می کرد به شدت خم گشته بود فرود آمد!
این آخرین ملکان ملکای خاندان اردشیر و شاپور با سلطنت کوتاه سراسر تشویش و آشوب خود جریمهء سلطنتهای طولانی و سراسر تجمل و تعدی اجدادی را پرداخت که آنچه دوران بعد از خسرو پرویز را در آشوبگری و نابسامانی دودمان برانداز دربار و پریشانی و نافرمانی تمام کشور فرو برد(۱) جز حاصل اجتناب ناپذیر آن بشمار نمی آمد و توالی رویدادها بار سنگین تمام مسئولیت های ناشی از آن احوال را بر دوش ناتوان وی افکنده بود. سرانجام مرگی نچندان آبرومند ، اورا در زیر سقف محقر یک آسیاب دور افتاده، تنها و بی پناه ملاقات کرد. (صفحه17)
📖کتاب "تاریخ مردم ایران ۲" - چاپ اول
📝پی نوشت:
۱- ادوارد گیبون مورخ معروف انگلیسی درین باره خاطر نشان میسازد که "هر ولایت، و تقریبا هر شهر ایران صحنهء جدایی طلبی، اختلاف و خونریزی بود" (پیش از حمله اعراب)
طول این مدت در روایت یوتیکس که مأخذ گیبون درین باب بوده هشت سال مستمر ذکر شده.
مقایسه شود با:
Rawlinson, G, The seventh Monarchy/545
🔻🔺دکتر زرین کوب / #پذیرش_اسلام:
#قسمت_اخر
🔷🔸باری جاذبهء آیین نو طبقات مختلف از پیروان آیین زرتشت را تدریجا به اسلام جذب کرد، به علاوه امید رهایی از جزیه و نیل به مساوات (شعار اسلام) با سایر مسلمین داعی عمده یی در گرایش عامه به اسلام بود. معهذا کسانی که بر آیین پدران ماندند و پرداخت جزیه و شروط آن را پذیرفتند در جزو سایر اهل کتاب به طور رسمی نزد مسلمین از اهل ذمه تلقی شدند.
👈اما معاملهء مسلمین با آنها در عمل برحسب سیاست خلفا و عمال تفاوت می کرد (بخصوص خلفای ظالم اموی) چنانچه هرچند در اوایل فتح گهگاه طرفین اهل ذمه را نقض میکردند تدریجأ روابط، مبتنی بر حسن تفاهم شد.
کتاب "تاریخ مردم ایران ۲" - چاپ اول
(فصل افقهای تازه- ص 32)
🔷🔸سیاست حجاج که از طرز حکومت اموی ناشی میشد بر تفوق نژادی اعراب مبتنی بود و آنچه گهگاه اعراب متدین و پارسا را نیز ازین شیوهء فرمانروایی ناراضی میداشت این نکته بود که " این طرز حکومت با تعالیم پیغمبر(ص) که مساوات مسلمین را تاکید کرده بود و قریشی را با حبشی و عربی را با عجمی برابر می شمرده بود آشکارا منافات داشت."
" به رغم اخوت و مساوات مسلمین، این خلفا (اموی) و عمال آنها موالی را با آنکه مسلمان بودند همچون اسیران آزاد شده تلقی میکردند..." (صفحه34)
🔷🔸این سیاست مبنی بر تبعیض خلفای اموی، تدریجا مسلمین غیر عرب را با حکومت اموی آشکارا به مخالفت واداشت و سبب شد که با احزاب و فرقه های مخالف خلافت _مخصوصا شیعه و خوارج_ از همان آغاز کار مربوط شوند. چنانچه هرچند در مبارزات شیعه آنچه به قیام حجربن عدی (51ه.ق) و به واقعه یوم طف و خروج حسین بن علی(ع)(61ه.ق) مربوط می شد از موالی کسی نبود، با ظهور نهضت مختار ثقغی موالی نیز در معرکهء مخالفت با امویها وارد شدند چنانچه در لشکر مختار بنابر مشهور بیست هزار کس از موالی کوفه وجود داشت _همه ایرانی الاصل. (صفحه32)
🔷🔸زید بن علی نواده امام حسین و از مخالفان شدید بنی امیه بود و وقتی خشونت و قساوت یوسف بن عمر ثقفی ادامه دهندهء سیاست خشن و خونین حجاج در عراق اورا در کوفه در رأس جماعتی از شیعه وادار به قیام برضد امویها کرد باز هسته اصلی یارانش موالی (ایرانیان) بودند. (همچنین فرزندش یحیی بن زید) (صفحه37)
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖