📌نظریه ی اجتماعی بر بستر حکمت (بخش هفدهم) ✅مروری بر نظریه ی اجتماعی شهید مطهری 🔻لایه ی سوم: لایه ی تجویزی و حل مسئله ▪️مقدمه: اول آنکه نظریات اجتماعی در بهترین حالت مشتمل بر لایه های تبیینی و تجویزی بصورت توامان هستند. یعنی هم وضعیت موجود را توصیف و علت یابی می کنند و هم برای حل مسائل آن راه حل دستوری (باید و نباید) ارائه می دهند. در مقابل برخی دیگر از نظریات صرفا توصیف گرند و فقط وضعیت موجود را تبیین می کنند، اما فاقد لایه ی تجویزی هستند. 📍ویژگیهای لایه ی تجویزی اندیشه اجتماعی شهید مطهری در اندیشه اجتماعی استاد شهید لایه تجویزی دقیقا در راستای لایه های شناختی و توصیفی قرار دارد. بدان معنی که چنانکه ایشان وضعیت اجتماعی موجود را عمدتا ناشی از نقصان های فکری و عقیدتی می داند، راه حل های ایشان نیز ناظر به اصلاح همین بخش است. گره گشایی از فهم مسائلی چون انسان و سرنوشت، قضا و قدر، واقعیت، رشد، عدل الهی، نسبیت اخلاق، عقلانیت، فطرت، دین و دنیا، شرور، تفکر، معرفت و ادراک و... نمونه هایی از مسائلی هستند که استاد شهید در پی زدودن ابهام و یا اصلاح معنای آنهاست. 📍در نگاه استاد شهید فطرت فرد و جامعه پرقدرت تر از آن است که تحت تاثیر قدرت های دیگر یکسره منکوب شود و اگر موانع (از جمله موانع فکری و سوء برداشت ها) از جلوی رویش برداشته شود، خود بخود در مسیر اعتلا و پیشرفت قرار خواهد گرفت. از همین رو استاد شهید هم خود را بر رفع این موانع از سویی و بارور کردن عقلانیت در فرد و جامعه قرار می دهد. #نظریه_اجتماعی #شهید_مطهری #عقلانیت @taamollat

📌چرا مطهری هنوز هم مهم است؟ 🔹مطهری همواره برای مخالفانش رقیب قدرتمندی بوده و دوست و دشمن را به فضیلت خود معترف کرده، از اینرو اگر مسایلی که طرح کرده کهنه شود، شخصیت او کهنه نخواهد شد. رحمت الله علیه. از آغاز دوران اسلام، دوگانه های متعددی در درون امت اسلام شکل گرفت که هم جهان اهل سنت و هم تشیع را در بر می گرفت. مطهری عصاره ی جریان اصیل #حکمت_و_اجتهاد ی است که از همان ابتدا شکل گرفت و در طول زمان پخته و بارور گردید. جریان #حکمت_و_اجتهاد بر بستر قرآن کریم و سنت و به مدد #عقلانیت ی که وحی راهنمای آن بود، از سویی رو به همه ی لایه های #واقعیات عالم داشت و از سوی دیگر به مدد همان عقلانیت، قدم در راه تجویز و کنش‌گری می گذاشت. توجه همزمان و پیوسته به ساحت نظر و عمل، مهمترین ویژگی جریان حکمت و اجتهاد بود. توجه به #عقلانیت_اسلامی ، که دربرگیرنده ی همه ی اقسام عقلانیت (ذاتی، ابزاری و انتقادی) آنهم بر بستر رئالیسم و واقع گرایی بود، را باید ویژگی دوم جریان حکمت و اجتهاد تلقی کرد. عقلانیتی که مطهری احیاگر آن است، هم عطش حوزه ی نظر و هم تشنگی حوزه ی عمل را فرو می نشاند. همین عقلانیت است که پایه ی اجتهاد می شود و ابزاری می شود برای همگام سازی دین با تغییرات اجتماعی: اجتهاد اجتهادی که مطهری بر پایه ی عقلانیت تصویر می کند، همان متدی است که در سده های گذشته از رهگذر تولد و تکامل علم اصول جلو آمده بود؛ اما اجتهادی که مطهری تصویر می کند در ساحت های خردتری قدم می گذارد که تا پیش از آن کمتر کسی به سراغش رفته بود. مطهری متد اجتهاد حکمت بنیان را در عرصه ی تعلیم و تربیت، اصلاح اجتماعی، زن و خانواده و... به کار گرفت و نگاه اسلام را در این حوزه ها بخوبی عرضه کرد. قدر و اندازه ی اندیشه استاد شهید در مقایسه با سایر جریان ها آشکار می شود، آنجایی که جریان ها یا ساحت نظر را گرفتند یا عمل و یا از عقل ناب بازماندند و به دام نص گرایی و اخباری گری کور افتادند. استاد شهید علت عمده ی انحطاط جوامع اسلامی را همین گره های فکری و فهم های نادرست از اسلام و روش مطالعه ی آن می داند. مطهری این همه عناصر معرفتی ارزشمند را که زیر بار جریانات التقاطی مدفون شده بود از زیر خاک بیرون کشید و عرضه کرد. اما نسل پس از او همچنان از تکمیل برنامه ی جریان حکمت و اجتهاد، بازمانده است. شکوه ی استاد در پایان مقاله ی «حق عقل در اجتهاد» ناظر به همین عقب افتادگی تاریخی جریان حکمت و اجتهاد است. 🤔آیا جوانمردانی پیدا می شوند که چون او آستین همت بالا بزنند و به مانند مطهری و امام و خامنه ای و علامه و مصباح و بهشتی و.... یک بار دیگر جامعه را با عقلانیت آشتی دهند؟ #مطهری #جریان_حکمت_و_اجتهاد #عقلانیت @taamollat

📌 امام عقلانیت 🔸حضرت امام موسی کاظم (علیه السلام) مفسر عقل و تبیین‌گر عقلانیت اسلامی است و در کلامی مفصل، متکلم و حکیم شیعی، هشام بن حکم (۱) را از حقیقت عقل و عقلانیت آگاه کرده است. 🔹 امروزه ما به این کلام مفصل و معجزه آسا بسیار نیازمندیم و ای کاش محور سازماندهی و بارسازی حوزه و دانشگاه شود. ----------------++++---------------- ۱. «هشام‌بن حَکَم، ابومحمد، از اصحاب امام صادق و امام موسی کاظم«علیهما‌السلام» است. وی دارای آراء و اندیشه‌های کلامی منحصر به فرد و از متکلمین برجسته شیعه در قرن دوم می‌باشد. وی پرچمدار حق ائمه، مؤید صدق، مدافع ولایتِ اهل بیت و اثبات‌کننده بطلانِ دشمنانِ آنان است. هشام با قلب و زبان و دست یاور ائمه«علیهم‌السلام» بود» #امام_کاظم #عقل #عقلانیت #علم #حوزه #دانشگاه •┈┈••✾••┈┈• ❇️ #امتداد_حکمت_و_فلسفه https://eitaa.com/hekmat121/1602

📌خدا رحمت کند حاج حسین خرازی را، می گفت رسانه ها جنگ را درشت می نویسند، درست نمی نویسند. جنگ اگر چه مظهر غیرت و غضب است و باید باشد، اما مثل همه ی امور باید منطبق بر عقلانیت و تدبیر و همه جانبه نگری باشد. جنگ هیچ چیز جذابی نیست که برخی هیجان آن را در حد هیجان یک مسابقه فروکاسته اند و آن به آن فقط فوروارد می کنند. آنها که قدری از نبض هیجان و فکر جامعه در دستشان است باید این #عقلانیت را در این شرایط حساس و تاریخی فریاد بزنند تا نتیجه ی آن هر چه سریعتر و بهتر هم در بعد نظامی و هم بعد اجتماعی حاصل آید و مردم و ستمدیدگان کل عالم حلاوت آن را بچشند. رفتارها و خبر پراکنی های احساسی و ملتهب کردن فضای عمومی با اخبار ضد و نقیض پاس گل به دشمن در این شرایط تاریخی و مهم است.‌ رسالت اصحاب قلم و تریبون و مردم عادی در حفظ رفتار منطقی کم از فرماندهان و افسران نیست.‌ یاعلی #عقلانیت @taamollat

📌 عقلانیت و عملگرایی 🔹درباره ی نسبت این دو باید بیشتر تحقیق کرد و خواند و نوشت. -عملگرایی و هدفمندی اگر بر بستر عقلانیت، منطق و اخلاق نباشد، اصلا نمی تواند بلند مدت فکر کند، در نتیجه خیلی زود به اقدامات کوتاه مدت، کور و بی هدف می رسد، و با سر به زمین می خورد. - جالب است که در قرآن کریم، سوره ی عصر، دعوت به ایمان و عمل، همراه با تواصی به حق و صبر است، گویی یکی از آفات ایمان همین دورشدن از حق و صبر است.‌ - سالها بعد از یکی از عاقلانه ترین و عملگرایانه ترین انقلاب های تاریخ، ما هنوز در جمع بین عقلانیت و ثبات، و اقدام و عمل در لایه های بعدی مانده ایم، یعنی نتوانسته ایم آن الگوی امام در ایجاد انقلاب را که واجد هر دو بعد عقلانیت و عمل بود را، در نهادهای بعدی بدرستی پیاده کنیم. از اینرو در احزاب سیاسی، بین طیف تندرو و معتدل، و در جایی مثل مساجد بین هیئت امنا و مردم و بسیج و.... در دورانیم. گاهی اینها آنها را با سیاستشان دفع می کنند و گاهی آنها با عملشان آن دیگری را عقب می زنند. ▪️برای حل این مناقشه، قطعا عمل باید در برابر عقلانیت سر تسلیم فرود آورد و عقلانیت نیز با سنجش همه ی جوانب، میدان عمل را راهبری کند. ادامه اش بماند. ▪️کانال «امتداد حکمت قرآنی و فلسفه ی الهی» ، از چند ماه قبل، اقدام به انتشار یادداشت هایی نمود با عنوان «تغییر ‌و تغایر در گفتمان انقلاب اسلامی» که موضوع آن عموما به لایه های فلسفی این دو مقوله (عقلانیت و ثبات، حرکت و تغییر) و نتایج سیاسی آن مربوط می شود. آن یادداشت ها به این نکته توجه می دهد که شکل گیری این دو مدل کنش فردی و اجتماعی، صرفا ریشه ی روانی ندارد، بلکه گاهی ریشه ی شناختی و فلسفی دارد و مملو است از امتدادهای سیاسی و اجتماعی است. امام ره از آغاز انقلاب به زیبایی و ظرافت این دو را با هم جمع کرد و انقلاب را به نتیجه رسانید، اما جریان های فکری و سیاسی، در حفظ آن توازن چندان کامیاب نبودند و جامعه نیز به تبع. آن یادداشت ها، که بی صبرانه منتظر ادامه اش هستیم، لایه های جدیدی از این مناقشه ی فکری و عملی و راه حل آن را با تمرکز بر یکی از جریانات فکری خاص، می کاود. حتما دنبال کنید. یادداشت اولش اینجاست: (https://eitaa.com/hekmat121/1842) ▪️«الگوی عقلانیت انقلاب اسلامی» یکی از دغدغه های و مبانی هر آن چیزی است که در این درگاه قرار داده می شود؛ از انجمله اعتقادمان این است که دیدگاه علوم انسانی رهبر انقلاب، یکی از ثمرات عقلانیت انقلاب اسلامی است که سهم ثبات و تغییر در ترسیم حیات اجتماعی انسان یکجا در آن دیده شده. با این دید بنگرید. ▪️ آنچه از دیشب ذهنم را دوباره درگیر این مطلب کرد، اقدام نابخردانه و عجولانه ی یکی از گروه های نامدار، اما ناپخته ی انقلابی و اجتماعی در یک اقدام فرهنگی در مسجد بود. جای نگرانی نیست و انشالله قضیه ختم بخیر شود، شرحی از آن نوشتن خواهم کردن «با عبرت هایش» به فضل الهی. #عقلانیت #عملگرایی @taamollat

📌 کمال عقل عملی در کلام امام رضا (ع): (خلاصه ی بحث امروز، سه شنبه ۱۳ شهریور, در یکی از روستاهای مازندران) ۱. علی رغم آنکه در نگاه ما عقل تنها کارکرد شناختی و معرفتی دارد، در نگاه اسلامی، عقل واجد کارکرد عملی هم هست. به عبارت دیگر عقل چنانکه فهم می کند، عمل هم می کند.‌ ۲. بسیاری از احکام و ویژگیهایی که در روایات به عقل نسبت داده می شود، نه ناظر به عقل نظری، بلکه کاملا ناظر به قوه ی عقل عملی در وجود انسان است. روایت زیر از امام رضا ع دقیقا ویژگیهای عقل عملی تمام را تصویر می کند. بنابر این راه تربیت و بارور کردن عقل عملی هم با عقل عملی متفاوت است. عقل نظری ممکن است با شنیدن و آگاه شدن مغز و گوش به غایت خودش برسد، اما این مقدار برای بارور کردن عقل عملی کافی نیست. چه بسا شنیدن و سمع اصلا عقل عملی را از کمالش دورتر کند. ۵. از همین رو در توصیه های تربیتی، سفارش می شود که بدون کلام و صرفا با عمل مردم را دعوت کنید. چون راه تربیت عقل عملی دیدن و وجدان کردن است، نه صرف شنیدن . ۷. « لا یَتِمُّ عَقْلُ امْرِء مُسْلِم حَتّى تَکُونَ فیهِ عَشْرُ خِصال: أَلْخَیْرُ مِنْهُ مَأمُولٌ. وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ. یَسْتَکْثِرُ قَلیلَ الْخَیْرِ مِنْ غَیْرِهِ، وَ یَسْتَقِلُّ کَثیرَ الْخَیْرِ مِنْ نَفْسِهِ. لا یَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوائِجِ إِلَیْهِ، وَ لا یَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ. أَلْفَقْرُ فِى اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْغِنى. وَ الذُّلُّ فىِ اللّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنَ الْعِزِّ فى عَدُوِّهِ. وَ الْخُمُولُ أَشْهى إِلَیْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ. ثُمَّ قالَ(علیه السلام): أَلْعاشِرَةُ وَ مَا الْعاشِرَةُ؟ قیلَ لَهُ: ما هِىَ؟ قالَ(علیه السلام): لا یَرى أَحَدًا إِلاّ قالَ: هُوَ خَیْرٌ مِنّى وَ أَتْقى ». (تحف العقول، ص 161) ۸. چنانکه در روایت امام رضا علیه السلام روشن است، این ویژگی‌ها همگی ناظر به عقل در مقام عمل است. این نشان می دهد که ما در تربیت خود و فرزندانمان به هر دو بعد عقلانیت باید دقت داشته باشیم. #عقلانیت #عقل_عملی @taamollat

📌 تربیت اخلاقی، تربیت اجتماعی 🔹آنچه تا بحال از جامعه گردی ها و اداره ی مسجد حاصل کرده ام آنست که بسیاری از چالش های کوچک و بزرگ ما در عرصه ی اجتماع، در تربیت ناشدگی اخلاقی ریشه دارد. منظورم از اخلاق در اینجا چیزی فراتر از صداقت و مهربانی و کمک و ....است، منظور از تربیت اخلاقی اعتدال و استوای اخلاقی است که خود ریشه ی سایر مکارم اخلاقی خرد است. نکته ی مهم در اینجا آنست که انسانها اگر تا سنین نوجوانی در مسیر این تربیت اخلاقی قرار نگیرند، راست کردن شخصیت آنان بعد از آن غیر ممکن یا بسیار دشوار است. علت دشواری یا امتناع تربیت اخلاقی پس از این دوران آنست که به هر میزان که اعتدال اخلاقی در وجود افراد دیرتر باور شود، به همان میزان شهوات و غضب ها رشد کرده و به قول علمای اخلاق «مملکت وجود» انسان را به تصرف در می آورند و هر چه شهوتذو غضب ریشه دار تر، برکندن آن دشوارتر زمینه ساز و مجری این مهم نیز در ابتدا خانواده است و سپس مدرسه و حلقه های دوستان و سپس محیط عمومی جامعه ▪️اکنون در محیط مسجد و مدرسه و اجتماع با جمع قابل توجهی از افراد مواجهیم که این تعادل اخلاقی و شخصیتی در آنان استوار نگشته و در نتیجه سایر تعالیم اخلاقی نیز در آنان اثر چندانی ندارد. وقتی حالات اینها را ریشه یابی می کنیم به والدین یا مربیانی می‌رسیم که خود از تربیت اخلاقی محروم بوده اند و این سلسله همین طور ادامه پیدا کرده است. اگر جایی جلوی این زنجیره گرفته نشود و عدم اعتدال اخلاقی اصلاح نشود، جامعه خودش خودش را خواهد بلعید. ▪️بر اهل دقت پوشیده نیست که در دهه ی اخیر، به دلایل متعدد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، نه تنها آداب اجتماعی و فرهنگی در جامعه ی ما، بلکه نظام اخلاقی ما نیز سخت دستخوش تغییر شده. گمان نگارنده بر آن است که با تغییرات روبنایی در حوزه ی رفتار اجتماعی، اکنون نظام اخلاقی ما دچار دگرگونی اساسی شده و با این رخداد نمی توان از جامعه در حوزه ی رفتار اجتماعی انتظار بالایی داشت. ▪️زمان هنوز از دست نرفته و اگر مربیان و معلمان آگاه دست بجنبانند می توانند عقلانیت و اعتدال اخلاقی را به جامعه بازگردانند. #تربیت_اجتماعی #اصلاح_اجتماعی #عقلانیت @taamollat