بسم الله الرحمن الرحیم.
الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم.
الــــــــنحــــــو الــــــــــوافـــــــــی.
در عرب رایج است که یک جمع مذکر سالم،علم شود،مثلا اسم پسر حسین را،سَعدون بگذاری..
در اِعراب سعدون ی که علم شده چند وجه جایز است.
۱.معرب شود به حروف(دقیقا مثل اعرابِ جمع مذکر سالم )
###این وجه خالی از اشکال و اشتباه نیست##
مثل جاء سَعدُونَ،مررت بِسَعدِینَ،رایت سَعدِینَ
توجه##در صورت اضافه شدن سعدون نون او حذف نمیشود##
۲.ملتزم شویم به اینکه آخر آن،در هر سه حالت رفع و نصب و جر، ، یاء و نون شود،و حرکات اعرابی بر روی نون جاری شود و نون هم تنوین دار شود مثل جاء سَعدِینٌ،مررت بسعدینٍ،رایت سعدیناً(این قسم دوم مورد تایید عباس حسن هست).
۳.وجوبا آخر آن واو و نون بیاید و اعراب بر روی نون ظاهر شود بدون تنوین نون.
مثل جاء سعدونُ،مررت بسعدونِ رایت سعدونَ
۴.وجوبا آخر آن واو و نون بیاید و اعراب بر روی نون ظاهر شود همراه با تنوین نون.
سعدونٌ،سعدونٍ،سعدوناً
۵.وجوبا آخر آن واو و نون مفتوحه بگیرد و در تمام حالات،معرب شود به اعراب تقدیری.
خلاصه صفحه ۱۳۱ تا ۱۳۴
@talcheslkotob
بسم الله الرحمن الرحیم.
الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم.
الــــــــنحــــــو الــــــــــوافـــــــــی.
گفته شد که اگر جمع مذکر سالم،یا ملحق به جمع مذکر سالم علم شوند در حکم مفرد هستند و در اعراب آن وجوهی گفته شد،
حال اگر اراده شود که این علم جمع مذکر بسته شود،اول آن لفظ ذَوُو(در حالت رفعی ) و ذَوِی(در حالت نصبی و جری) اضافه میشود مثل ذَهَبَ ذَوُو زیدِین،مررتُ بذَوِی زیدین و رایت ذَوِی زیدین.
زیدین علم و نقش آن مضاف الیه است،و تمام حالت های اعرابی گذشته روی آن پیاده میشود.
نکته ۱
نون جمع مذکر سالمی که علم نشده همواره مفتوح است،ولی بعضی از اَعراب آن را مکسور، قرائت میکنند،البته مصنف کتاب،هیچ انگیزه ای برای تبعیت از این بعض نمی بیند،اما نون مثنی و تمام ملحقات آن مادامی که علم نشده اند،مکسور است و عده ای کمی از اعراب آن را مفتوح میکنند
و عده ای دیگر از اعراب نون مثنی را مضموم میکنند اگر نون بعد از الف آمده(زیدانُ) بود و عده ای دیگر از اعراب نون مثنی را مکسور میکنند اگر بعد از یا بیاید(زیدینِ)،همه ی این قیل و قالها را مصنف نمیپذیرد و میفرماید نون جمع همیشه مفتوح و نون مثنی همیشه مکسور است.
توجه## برای نون جمع یا مثنی اثر بزرگی هست در فهم معنا###
مثلا ذهب غلامانِ موسی و عیسی(با حفظ نون مثنی،یعنی رفتند دو غلام،که ان دو غلام موسی و عیسی هستند)
اگر غلامان بدون نون بیاید و بگویم ذهب غلاما موسی و عیسی(یعنی غلام موسی و عیسی رفت).
پس با حفظ نون،معنا عوض خواهد شد.
سابقا گفته شد اگر مثنی یا جمع اضافه شود وجوبا نون آن حذف میشود.
در موارد زیر جوازا نون تثنیه یا جمع حذف میشود
۱. وصفی که عمل نصبی کرده در مابعد خودش
مثل ما انتما الضاربا زیداً،ما انتم الضاربو زیداً
۲.سیبویه جایز میداند حذف نون مثنی و جمع در اسماء موصول.
۳.حذف نون در جمع مذکر سالمی که بعد از آن حرف ساکن آمده،مثل غَیرُ مُعجِزِی اللهَ(منصوب شده بنا بر مفعول،توسط معجزِی که اصل آن معجزین بود) و گاه بدون اینکه حرف ساکن بیاید،نون حذف میشود مثل ما هم بضاربی به و اصل آن بضاربین بوده.
توجه#حذف نون از لَبَّیک و سَعَدَیک در صورتی که کاف حرف خطاب باشد نیز جایز است.
خلاصه صفحه ۱۳۴ تا صفحه ۱۳۶.
#طلاب عزیز ❤️❤️لطفا دوستانتان را به کانال دعوت کنید#
@talcheslkotob
↫ بسمـ الله الرحمنـ الرحیمـــ ↬
🎴 الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم
#النحو_الوافی
❐ گاهی لفظی ظاهرا مثنی است و حتی اعراب مثنی را میگیرد ولی معنی جمع دارد مانند:
ارجع البصر کَرَتینِ
【منظور از کرتین کرات است】
🚨 در این نوع جایز است که به جای مثنی دو اسم را به هم عطف کنیم، مثلا:
" ارجعْ البصرَ کرةً و کرةً. "
⇱ گاه هم دو اسم تکرار میشوند بدون عطف، مثل: " صفاً صفاً. "
#نکته_مهم: اگر جمع مذکر سالم اضافه شود به اسمی که اول آن اسم ساکن است، "واو" در حالت رفعی و یاء در حالت نصبی و جری در نُطق، حذف
میشوند، مثل:
❶ ذهب عالمُو الْمدینة
❷ رایتُ عالمِی الْمدینة
❸ مررت بعالمِی الْمدینة
🔺 بعضی در این حالت اعراب را تقدیری میدانند چون معتقدند که نُطق مقدم بر کتابت است، ولی مصنف قائل به اعراب ظاهری است.
❁ همچنین اگر جمع مذکر سالم اضافه شود به یاء متکلم اعرابش فقط در حالت رفع تقدیری است، مثل:
جاء صاحبِی
【 اصل صاحبِیَّ، صاحبون لی بوده که لام به خاطر تخفیف حذف میشود و نون به خاطر اضافه شدن و کلمه میشود صاحبُویَ و در این حالتِ اجتماع "واو" و "یاء"، " #واو " قلب به یاء میشود و ادغام صورت میگیرد و در نتیجه کلمه میشود صاحِبُیَّ در این صورت حرکت ماقبل یاء تبدیل به کسره میشود به خاطر تناسب با یاء و نهایتا کلمه میشود "صاحِبِی"】
🚨 توجه: بعضی از نحویون معتقدند که صاحبِیَّ حتی در حالت رفعی نیز اعرابش ظاهری است چون واو موجود است اما تبدیل شده به یاء و اعراب را ظاهری میدانند به واو در شکل و صورت یاء
خلاصه #صفحه_۱۳۶_تا_۱۳۸
🚦 @talcheslkotob
↫ بسمـ الله الرحمنـ الرحیمـــ ↬
🎴 الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم
#النحو_الوافی
❁ نکته: اجزاء فرد انسان مثل راس و قلب اگر به آنها شی مثل خودشان ضمیمه شود سه روش در آنها جایز است.
❶ جمع ↫ ما احسن رُئُوسَکما
❷ تثنیه ↫ ما احسن راَسیْکما
❸ مفرد ↫ ما احسن راسَکما
🚨 اما اجزاء زوج از بدن انسان اگر به آنها، چیزی مثل خودشان ضمیمه شود؛ جایز نیست مگر تثنیه مثل:
↫ ما احسن رِجْلَیکما
❖ اجزاء منفصل از انسان، مثل "ثوب" اگر به آنها شی مثل خودشان ضمیمه شود جایز نیست در آنها مگر تثنیه
خلاصه #صفحه_۱۳۸_تا_پایان_۱۳۹
🚦 @talcheslkotob
↫ بسمـ الله الرحمنـ الرحیمـــ ↬
🎴 الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم
#النحو_الوافی
یکی دیگر از جایگاهای اعراب نیابتی، جمع مونث سالم است.
🔺تعریف جمع مونث سالم: جمعی که با اضافه کردن "الف" و "تاء" بر بیش از دو مونث از لفظ خودش دلالت میکند مثل فاطمات.
مفرد این جمع
❶گاه مونث لفظی، و حقیقی است، مثل:
فاطمة که میشود "فاطمات".
❷ گاه مونث معنوی و حقیقی است مثل هند که جمعش میشود "هندات".
❸ گاه مفرد این جمع فقط مونث لفظی است، مثل طلحة که جمعش میشود "طلحات".
❹ گاه مفردش مذکر است مثل سُرادِق که جمعش میشود "سرادقات".
🔺 حکم اعرابی جمع مونث سالم:
در حالت رفع ضمه، در حالت نصب کسره و در حالت جر کسره، میگیرد.
#نکته خیلی مهم: این اعراب در صورتی است که الف و تاء زائده باشند، اما اگر الف زائد و تا اصلی مثل "ابیات"، و یا الف اصلی و تاء زائد باشد، مثل "سُعاة" اعراب نیابتی نمیگیرد، چون اینها جمع مکسر هستند.
🔺ملحقات جمع مونث سالم دو قسم هستند:
❶ کلماتی که معنای جمع دارند ولی مفردی از لفظشان ندارند مثل اولات.
❷جمع مونثی که علم شده، مثل اذرعات (اسم روستایی در سوریه) و عرفات (اسم مکانی در اطراف مکه)
#خلاصه #صفحه_۱۴۰_تا_۱۴۳
🚦 @talcheslkotob
↫ بسمـ الله الرحمنـ الرحیمـــ ↬
🎴 الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم
#النحو_الوافی
🚨 اگر جمع مونث سالمی علم شود سه نوع اعراب میگیرد.
❶ دقیقا عین جمع مونث سالم با تنوین.(رفع به ضمه، نصب و جر به کسره) #مثال:
ذهبت فاطماتٌ
رایتُ فاطماتٍ
مررت بفاطماتٍ
❷ دقیقا عین جمع مونث سالم بدون تنوین #مثال:
ذهبت فاطماتُ
رایت فاطماتِ
مررت بفاطماتِ
❸ اعراب به صورت غیر منصرف(رفع به ضمه، نصب و جر به فتحه) #مثال:
ذهبت فاطماتُ
رایت فاطماتَ
مررت بفاطماتَ
📍مصنف: افضل همین اعراب است.
🚨 توجه: اگر اسم علمی جمع مونث سالم بسته شود؛ ابتدا نکره میشود و سپس جمع مونث سالم بسته میشود و در این حالت به جمع "ال" یا چیزی که دلالت بر تعریف میکند اضافه میکنیم.
#مثال: فاطمة - فاطمات - الفاطمات
🏮نکته: شرط در مفردی، که جمع مونث سالم بسته میشود این است که خالی باشد از علامت جمع مذکر سالم، جمع مونث سالم و علامت مثنی.
#خلاصه #صفحه_۱۴۳_تا_اول_۱۴۵
🚦 @talcheslkotob
↫ بسمـ الله الرحمنـ الرحیمـــ ↬
الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمَّدٍ و آل مُحمَّدٍ و عَجِّل فرَجَهُم.
#النحو_الوافی
جمع مونث سالم،در شش جا قانونی و قیاسی است.
1⃣هر اسمی که در آخر آن تاء زائده باشد.
مثل فاطمة،تجارة،رُقیة،حمزة،عِدَة،علامَة.
در جمعِ اسماء بالا تاء تانیث، حذف میشود
مثل فاطمة فاطمات.
🚨توجه،کلمات زیر با وجود اینکه تاء تانیث دارند،جمع مونث سالم بسته نمیشوند و استثنا شده اند
إمراة،أمة،شاة،شَفة،قُلة،اُمة،مِلة.
2⃣هر اسمی که آخر آن،الف تانیث مقصوره یا ممدوده وجود داشته باشد مثل زهراء سُعدی
و استثنا میشود از مورد بالا دو صیغه فَعلی که مونث فَعلان است و فَعلاء که مونث اَفعل هست
مثال،سکریٰ و سَوداء.
3⃣علم برای مونث حقیقی ای که علامت تانیث ندارد مثل زینب و احسان(علم برای مونث حقیقی).
4⃣مصغرِ مذکرِ غیرِ عاقل مثل نَهر که مذکر غیر عاقل است،در مصغرش میگویم نُهیر و در جمعش میگویم،نُهیرات.
5⃣صفت مذکر غیر عاقل
مثلا ایاماً معدوداتٍ.(ایاما مذکر غیر عاقل است و معدودات صفت آن است)
6⃣هر خماسی که جمع تکسیر او شنیده نشده مثل سُرادِق سُرادقات.
🚨غیر شش مورد بالا اگر جمع مونثی بود قطعا سماعی است..
#خلاصه صفحه ۱۴۵ -تا اول-صفحه- ۱۴۷
🚦 @talcheslkotob
↫ بسمـ الله الرحمنـ الرحیمـــ ↬
🎴 الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم
#النحو_الوافی
🚨 اگر مفردی،اسمِ مونث،ثلاثی،صحیح العین، ساکن العین و غیر مشدد باشد در جمع مونث سالمش موارد زیر مراعات میشود.
1⃣اگر فاء الفعل مفتوح باشد،وجوبا عین الفعلی که در مفرد ساکن بود مفتوح میشود.
مثل ظَرْف که میشود،ظَرَفات.
2⃣اگر فاء الفعل در مفرد مضموم باشد،جایز است عین الفعل در جمع،ساکن،مفتوح و مضمون شود
مثل،لُطْف که میشود لُطُفات لُطَفات ولُطْفات
نکته،اگر لام الفعل یاء باشد در عین الفعل فقط،فتحه و سکون جایز است مثل غُنیَة که در جمعش میگویم،غُنَیات و غُنْیات.
پس غُنُیات غلط است.
3⃣اگر فاعل الفعل در مفرد،مکسور باشد،جایز است عین الفعل مکسور،مفتوح و ساکن شود.
مثل،هِنْد،که در جمعش میگویم،هِنِدات و هِنَدات و هِنْدات.
#خلاصه صفحه ۱۴۷-تا ۱۴۸
🚦 @talcheslkotob
↫ بسمـ الله الرحمنـ الرحیمـــ ↬
🎴 الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم
#النحو_الوافی
🚨 نکات پایانی جمع مونث سالم.
1⃣اگر مفردِ مونثی،مضاف و مضاف الیه باشد،صدر آن،جمع مونث سالم بسته میشود،مثل سیدةُ الحُسن(علم برای خانمی)،که در جمع آن میگویم،سادات الحُسن.
یا مثل ابنُ آوی،ذو القعده که در جمعشان میگویم،بناتُ آوی،ذاتُ القعده
2⃣اگر مفردِ مونثی که جمع مونث سالم بسته میشود،مرکب اسنادی باشد مثل زاد الجمالُ(اسم خانمی) به اول آن لفظ ذوات اضافه میکنیم و همچنین است اگر مرکب مزجی باشد مثل شهر زاد که اسم خانمی است.
3⃣مفردِ مذکری که صلاحیت ندارد،جمع مذکر سالم بسته شود،مونثِ آن مذکر نیز،جمع مونثِ سالم بسته نمیشود،مثل سکران که صلاحیت جمع مذکر بسته شدن را ندارد،پس سکری که مونث سکران است نیز جمع مونث سالم بسته نمیشود.
4⃣اگر جمعِ مونثِ سالمی علم شود و اراده شود تثنیه اش،به اول آن لفظ ذاتا در حالت رفعی،و لفظ ذاتَی در حالت نصبی و جری اضافه میکنیم
مثل ذهبتْ ذاتا فاطماتٍ،
رایتُ ذاتَی فاطماتٍ
و مررتُ بذاتَی فاطماتٍ،
و اگر اراده شود جمعش،به اول آن لفظ ذوات اضافه میکنیم،مثل ذهبت ذواتُ فاطماتٍ
در همه مثالها فاطمات اسم علم و مضاف الیه است و سابقا گفته شد سه اعراب دارد.
خلاصه صفحه-۱۴۸ تا- اول صفحه ۱۵۰
🚦 @talcheslkotob
↫ بسمـ الله الرحمنـ الرحیمـــ ↬
🎴 الٰهُمَّ صَلِّ علیٰ مُحمدٍ و آلِ مُحمدٍ و عَجِّل فرَجهم
#النحو_الوافی
🚨 یکی دیگر از مواضع اعراب نیابتی،اسم غیر منصرف است.
اسم غیر منصرف،اسم معربی است که علامت رفع آن ضمه است،و علامت نصب و جر آن فتحه است،بدون تنوین.
#توجه گاه،اعراب اسم غیر منصرف،ظاهری است و
گاه تقدیری است مثل،ذهب احمدُ،مررت باحمدَ رایتُ احمدَ و ذهبتْ لیلی،مررتُ بلیلی،رایتُ لیلی.
نکته مهم ۱ ،تمام اسماء علم مونث،غیر منصرف هستند.
نکته مهم ۲،اسم غیر منصرف اگر الف و لام بگیرد،یا مضاف واقعه شود به اصل خودش برمیگردد،(رفع به ضمه و نصب به فتحه،و جر به کسره) مثل ذهب الاحمدُ مررت بلاَحمدِ رایتُ الاَحمدَ.
ان شاء الله بحث بیشتر غیر منصرف و شباهت این اسم به فعل در باب خودش مورد بحث واقعه میشود.
#صفحه ۱۵۰-تا اول ۱۵۱
🚦 @talcheslkotob