#زندگیبهطعمعسل
حکمت(۴)⬿ارزش هاى اخلاقى و ضدّ ارزشها
"الْعَجْزُ آفَةٌ، وَ الصَّبْرُ شَجَاعَةٌ، وَ الزُّهْدُ ثَرْوَةٌ، وَ الْوَرَعُ جُنَّةٌ، وَ نِعْمَ الْقَرِينُ [الرِّضَا] الرِّضَى"
ناتوانى، آفت و شكيبايى، شجاعت و زهد، ثروت و پرهيزكارى، سپر نگه دارنده است و چه همنشين خوبى است راضى بودن و خرسندى.
حـنیفـا🇱🇧🇵🇸
#زندگیبهطعمعسل حکمت(۴)⬿ارزش هاى اخلاقى و ضدّ ارزشها "الْعَجْزُ آفَةٌ، وَ الصَّبْرُ شَجَاعَةٌ،
امام در چهارمین کلمه از کلمات قصارش به پنج وصف از اوصاف انسانى اشاره مىکند که یکى منفى و چهار وصف از آن مثبت است و آثار هر کدام را در جمله بسیار کوتاهى بر مىشمارد.
نخست مىفرماید:
«عجز و ناتوانى آفت است»(الْعَجْزُ آفَةٌ).
عجز مفهوم وسیعى دارد که هرگونه ناتوانى علمى، جسمى، اقتصادى و فکرى را شامل میشود و به یقین اینها بزرگترین آفات زندگى انسان است؛ انسان عاجز، ذلیل و خوار عقب مانده و شکست خورده و بى ارزش و بى مقدار است به همین دلیل اسلام مىگوید:
بکوشید و هرگونه عجز را از خود دور سازید و با قدرت و قوت به اهداف مالى و معنوى خود برسید. البته گاه مىشود که عجز و ناتوانى بدون اختیار دامان انسان را مىگیرد، ولى غالباً چنین نیست، بلکه نتیجه کوتاهىها و بى برنامگى هاست.
#قسمتاول
حـنیفـا🇱🇧🇵🇸
امام در چهارمین کلمه از کلمات قصارش به پنج وصف از اوصاف انسانى اشاره مىکند که یکى منفى و چهار وصف ا
همان گونه که در حدیث جالبى که کلینى در کافى از امیر مؤمنان على(علیه السلام) نقل کرد مىخوانیم:
"إِنَّ الاَْشْیَاءَ لَمَّا ازْدَوَجَتْ ازْدَوَجَ الْکَسَلُ وَالْعَجْزُ فَنُتِجَا بَیْنَهُمَا الْفَقْرَ"
هنگامى که اشیاء با یکدیگر ازدواج کردند تنبلى و ناتوانى نیز به هم پیوستند و فرزند آنها فقر بود.
#قسمتدوم
سپس در دومین نکته اشاره به آثار مثبت صبر و شکیبایى کرده مىفرماید:
«صبر شجاعت است» (وَالصَّبْرُ شَجَاعَةٌ)
بدیهى است صبر چه در مقابل عوامل معصیت باشد، چه در مسیر اطاعت پروردگار چه در برابر مصائب روزگار انجام گیرد، نوعى شجاعت محسوب مىشود و تنها شجاعانند که از عهده شکیبایى در این مراحل سه گانه بر مىآیند.
نمونه کامل این سخن همان چیزى است که امیر مؤمنان على(علیه السلام) در صدر اسلام از پیغمبر و یاران باوفایش تجربه کرده بود که در برابر انواع مشکلاتى که از سوى دشمنان اسلام هر روز به شکلى انجام مى شد صبر و استقامت کرده بودند و با شجاعت تمام آنها را پشت سر گذاشتند و اگر این شکیبایى شجاعانه مسلمانان صدر اول در دوران محاصره شعب ابى طالب و هجرت به حبشه و سپس هجرت به سوى مدینه و بعد از آن حضور در میدان هاى جنگ بدر، خیبر، خندق و حنین نبود امروز آیینى به نام اسلام بر بخش عظیمى از جهان سایه نیفکنده بود.
#قسمتسوم
در واقع مسلمانان هم در برابر خواستههاى دل استقامت و صبر نشان دادند، هم در مسیر اطاعت پروردگار و هم در مقابل مصائب و مشکلات پى در پى.
همان گونه که در حدیثى در جلد دوم کافى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که مى فرماید:
"الصَّبْرُ ثَلاَثَةٌ صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِیبَةِ وَصَبْرٌ عَلَى الطَّاعَةِ وَصَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِیَة"
در کلمات بزرگان نیز تعبیرات جالبى درباره صبر آمده است از جمله این که گفتهاند:
"الصَّبْرُ مُرٌّ لا یَتَجَرَّعُهُ إلاّ حُرٌّ"
صبر تلخ است ولى جز آزادگان این شربت ناگوار را نمى نوشند.
نیز گفتهاند:
"إنَّ لِلاْزْمانِ الْمَحْمُودَةِ وَالْمَذْمُومَةِ أعْماراً وَآجالاً کَأَعْمارِ النّاسِ وَآجالِهِمْ فَاصْبِرُوا لِزَمانِ السُّوءِ حَتّى یَفْنى عُمْرُهُ وَیَأتی أجَلُهُ"
دوران هاى خوب و بد عمر و اجلى دارند مانند عمر و اجل انسان ها؛ به هنگامى که دوران سختى پیش آید صبر کنید تا عمرش پایان گیرد و اجلش فرا رسد.
نیز گفته اند:
"إذا تَضَیَّفَتْکَ نازِلَةٌ فَأقْرِهَا الصَّبْرُ عَلَیْها وَأکْرِمْ مَثْواها لَدَیْکَ بِالتَّوَکُّلِ وَالاْحْتِسابِ لِتُرِحِّلَ عَنْکَ وَقَدْ أبْقَتْ عَلَیْکَ أکْثَرَ مِمّا سَلَبَتْ مِنْکَ"
هنگامى که حادثه سختى به میهمانى تو آمد با صبر و شکیبایى از آن پذیرایى کن و جایگاه آن را با توکل بر خدا و حساب عندالله گرامى بدار تا زمانى که این میهمان از نزد تو برود در حالى که بیش از آنچه از تو گرفته است براى تو باقى خواهد گذارد.
#قسمتچهارم
آن گاه در سومین جمله مىفرماید:
«زهد ثروت است» (وَالزُّهْدُ ثَرْوَةٌ)
اشاره به اینکه انسان از ثروت آیا چیزى جز بى نیازى مىخواهد و آدم زاهدِ قانع، از همه خلق بى نیاز است و چه بسا ثروتمندانى که جزء نیازمندان هستند.
زهد همان بى اعتنایى به زرق و برق دنیا و مال و منال و شهرت و آوازه است. زاهد کسى نیست که فاقد این امور باشد بلکه زاهد کسى است که دلبسته و وابسته به این امور نباشد؛ خواه آن را داشته باشد یا نه! بلکه مى توان گفت: زاهدان از ثروتمندان غنىترند، چرا که ثروتمندان از یک سو باید پیوسته ثروت خود را حساب و کتاب کنند و از سوى دیگر مراقب باشند سارق و دشمنى آن را از دست آنها نگیرد در حالى که زاهدان از همه اینها بى نیازند.
#قسمتپنجم
در حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مىخوانیم که خطاب به على(علیه السلام) فرمود:
"یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ قَدْ زَیَّنَکَ بِزِینَة لَمْ یُزَیِّنِ الْعِبَادَ بِزِینَة أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْهَا; زَیَّنَکَ بِالزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا"
اى على، خداوند تو را به زینتى آراسته که هیچ بندهاى به زینتى بهتر از آن نزد خداوند آراسته نشده است تو را به زهد در دنیا آراسته است.
و در حقیقت چنین است چون آراستگى به زهد انسان را به بسیارى از صفات دیگر از فضایل اخلاقى مىآراید.
به همین دلیل در حدیث دیگرى از امام صادق(صلى الله علیه وآله) مىخوانیم:
"جُعِلَ الْخَیْرُ کُلُّهُ فِی بَیْت وَجُعِلَ مِفْتَاحُهُ الزُّهْدَ فِی الدُّنْیَا... حَرَامٌ عَلَى قُلُوبِکُمْ أَنْ تَعْرِفَ حَلاَوَةَ الاِْیمَانِ حَتَّى تَزْهَدَ فِی الدُّنْیَا"
تمام نیکى ها در خانه اى قرار داده شده و کلید آن زهد در دنیاست... سپس فرمود: حلاوت ایمان بر دل و جان شما حرام است تا زمانى که دلهایتان زهد در دنیا پیشه کند.
#قسمتششم
آن گاه در چهارمین جمله مى فرماید:
(تقوا و پرهیزگارى سپرى است (در برابر گناهان و خطرات شیطان و هواى نفس) (وَ الْوَرَعُ جُنَّةٌ)
ورع به معناى تقوا یا حد اعلاى تقواست به گونه اى که انسان حتى از شبهات پرهیز کند. این فضیلت انسانى از حالت خداترسى باطنى سرچشمه مىگیرد که چون در برابر او گناهى ظاهر شود سدى در میان او و گناه ایجاد کند.
تعبیر به «جنة» تعبیر جالبى است، زیرا سپر وسیلهاى دفاعى در مقابل آماج تیرهاى دشمن یا شمشیرها و نیزه هاست گویا هواى نفس و شیطان پیوسته قلب انسان را هدف تیرهاى خود قرار مىدهد و انسان با ورع به وسیله این سپر مىتواند از آزار آنها در امان بماند.
#قسمتهفتم
حدیثى از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مىخوانیم:
"لِکُلِّ شَىْء أُسٌّ وَأُسُّ الاْیمانِ الْوَرَعُ"
هر چیز اساس و شالودهاى دارد و شالوده ایمان ورع است.
در حدیثى که از امیر مؤمنان على(علیه السلام) در غررالحکم نقل شده مىخوانیم:
:عَلَیْکَ بِالْوَرَعِ فَإنَّهُ عَوْنُ الدّینِ وَشَیْمَةُ الْمُخْلِصینَ"
بر تو باد به پیشه کردن ورع، زیرا (بهترین) یاور دین و روش مخلصان است.
#قسمتهشتم