✳️ #کتاب_الحج (۱۳) 🔸 صاحب مستند این بحث را قوی تر مطرح کرده و می فرماید: کل ما ذُکر (اینکه نماز طواف باید خلف مقام باشد و مسائل دیگر) انما هو فی صلاة طواف الفریضة و اما النافلة فلا یتعین لها قرب المقام بلا خلاف و فی المفاتیح و شرحه الاجماع علیه بل هو اجماع محقّق (خود مرحوم نراقی به این اجماع دست یافته است).  #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۱۴) 🔸 دانستن این اقوال (قول صاحب جواهر و صاحب مستند) به این علت است که اخبار ضعیفه ای وجود دارد مبنی بر این که نماز طواف مستحبی را می توان همه جای مسجدالحرام خواند و با عمل اصحاب، میتوان سند آنها را تقویت کرد. 🔹 علت دیگری که برای این حکم گفته می شود، اصل عدم شرطیت خلف المقام برای نماز طواف مستحبی است. نمی دانیم آیا در نماز طواف مستحبی مشروط است که مانند نماز طواف واجب، نزد مقام ابراهیم آن را بخوانیم یا نه؛ که اصل عدم آن است. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۱۵) ✔️ درس خارج فقه آیت الله #مکارم_شیرازی 92/02/08 ❓اشکال: 🔸 اطلاقاتی در آیات و روایات است که می گوید: بعد از طواف به سراغ مقام ابراهیم بیا و نماز طواف را بخوان. این روایات مطلق است و همچنین آیه ی «وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهيمَ مُصَلًّى‌» مطلق می باشد و نماز طواف مستحبی را هم شامل می شود، لذا آن را هم باید پشت مقام ابراهیم خواند. ✅جواب: 🔹 این اطلاق ممنوع است زیرا در بسیاری از روایات باب تصریح شده است که حکم مزبور مربوط به طواف فریضه است. بنا بر این اطلاقات مزبور، به قرینه آن روایات بر طواف فریضه حمل می شود. مخصوصاً که روایات فوق مفهوم دارد یعنی وقتی امام (علیه السلام) می فرماید: بعد از طواف واجب به سمت مقام برو که نماز بخوانی مفهومش این است که اگر طواف، مستحب است دیگر لازم نیست کنار مقام بروی. 🔸 مضافاً بر اینکه، روایات خاصه ای داریم که تصریح می کند که نماز طواف نافله را در هر جای مسجد می توان خواند. این روایات در وسائل باب 73 از ابواب طواف وارد شده است. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۱۶) ◾️ درس خارج فقه آیت الله #مکارم_شیرازی 92/02/08 1⃣ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا (ع) قَالَ لَا يَنْبَغِي أَنْ تُصَلِّيَ رَكْعَتَيْ طَوَافِ الْفَرِيضَةِ إِلَّا عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ ع وَ أَمَّا التَّطَوُّعُ (طواف مستحب) فَحَيْثُ شِئْتَ مِنَ الْمَسْجِدِ. ✔️ سند این روایت به خاطر «عن بعض اصحابنا» مرسل و ضعیف می باشد، ولی می توان سند حدیث را به سبب اجماع جبران کرد. 2⃣ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عُمَرَ الْيَمَانِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ كَانَ أَبِي يَقُولُ مَنْ طَافَ بِهَذَا الْبَيْتِ أُسْبُوعاً وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ فِي أَيِّ جَوَانِبِ الْمَسْجِدِ شَاءَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ سِتَّةَ آلَافِ حَسَنَةٍ. ✔️ در سند حدیث، ابراهیم بن عمر الیمانی وجود دارد که #نجاشی او را ثقه می داند. با این حال از ابن غضائری نقل شده است که در مورد او گفته است: ضعیف جداً. البته تضعیفات ابن غضائری به سبب سختگیری بسیاری که او داشته است مورد قبول نیست و بر این اساس علامه حلی می فرماید: که هرچند تضعیف #ابن_غضائری موجب می شود که در وثاقت راوی مزبور شک کنیم ولی ارجح این است که او ثقه می باشد. 🔹 به هر حال هر چند در روایت مزبور سخنی از طواف مستحب نیست ولی روایاتی که می گوید: طواف واجب را باید خلف المقام خواند، قرینه می شود که روایت مزبور مربوط به طواف مستحب است. 3⃣ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى وَ غَيْرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي الْبِلَادِ عَنْ أَبِي بِلَالٍ الْمَكِّيِّ قَالَ رَأَيْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) طَافَ بِالْبَيْتِ ثُمَّ صَلَّى فِيمَا بَيْنَ الْبَابِ وَ الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ رَكْعَتَيْنِ فَقُلْتُ لَهُ مَا رَأَيْتُ أَحَداً مِنْكُمْ صَلَّى فِي هَذَا الْمَوْضِعِ فَقَالَ هَذَا الْمَكَانُ الَّذِي تِيبَ عَلَى آدَمَ فِيهِ (مکانی است که توبه ی آدم قبول شد.). ✔️ این روایت هم باید حمل بر طواف مستحب شود زیرا طواف واجب را نباید در آنجا خواند. ✅ نتیجه: نماز طواف مستحبی را در هر جای مسجدالحرام می توان خواند. #فقه #رجال @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۱۷) 1⃣ در تفسیر عیاشی آمده است: « الحَسَنُ بنُ عَلِيّ بنِ النّعمان قال لَمّا بَنَى المَهدِيُّ (العبّاسيّ) فِي المَسجِدِ الحَرامِ بَقِيَت دارٌ في تَربيعِ المَسجِدِ...». ✔️ حسن بن علي بن نعمان از اصحاب امام كاظم(علیه السلام) و ثقه می باشد. 2⃣ روایت دوم: «إن كانَتِ الكَعبَةُ هِيَ النّازِلَةَ بِالنّاسِ فَالنّاسُ أولى بِفِنائِها، وإن كانَ النّاسُ هُمُ النّازِلونَ بِفِناءِ الكَعبَةِ فَالكَعبَةُ أولى بِفِنائِها». ✅ از روایات فوق می فهمیم که مسجدالحرام در زمان معصومین(علیه السلام) توسعه داده شده است. از سوی دیگر، در روایات نقل نشده که احکام مسجد الحرام مخصوص محدوده زمان پیغمبر (صلی الله علیه و آله) است. از همین مسأله کشف می شود که احکام قسمت توسعه یافته از مسجد الحرام با قسمت اصلی آن تفاوتی ندارد؛ «لو کان لَبان». ✍ رضا حسینی #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۱۸) ❓ مسجدالحرام در طول تاریخ توسعه یافته است و حتی مقام ابراهیم نیز جا به جا شده. آیا اعمال حج در قسمت توسعه یافته اشکال دارد؟ ✅ پاسخ آیت الله سید احمد #مددی (حفظه الله تعالی): 🔸 بسمه تعالی، در مقام ابراهیم (علیه السلام) از أئمه (علیهم السلام) ترتیب آثار بر آن وارد شده، بقیه موارد هم اگر هنوز أصل آن محفوظ است، با مراعات آن جهات مانعی ندارد. #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۱۹) 🔸 نمازِ طوافِ واجب «عند مقام ابراهیم» باید خوانده شود. امروزه گاهی جمعیتِ حجّاج زیاد است و امکان خارجی ندارد که بتوان در آن جا نماز خواند یا حتی شرعاً واجب نیست، چون حَرَج و ضرر وجود دارد. 🔹 هر واجبی که ضرری باشد، «قاعده لاضرر» وجوب آن را ساقط میکند، الّا ما خَرَجَ بالدّلیل. 🔸 پس واجب نیست به یک عده پول بدهد که اطراف او را بگیرند تا بتواند در پشت مقام ابراهیم نماز طواف بخواند. زیرا «لا ضَرَرَ فی الاسلام» جلوی این وجوب را میگیرد. 🔹 شاید کسی اشکال کند که پرداخت چنین مبلغی شاید برای افراد میلیاردر مضرّ نباشد، لذا وجوب ساقط نمی شود. ✅ در جواب میگوییم: فرموده اند: «لاضَرَرَ» نه «لا مُضِرّ» ؛ لذا باز هم وجوب ساقط است. ✍ رضا حسینی #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۲۰) 🔸 از روایات به دست می آید که هزینه حج در عصر معصومین حدود ۲۰ دینار تا ۲۵ دینار بوده است. بالفرض که در آن زمان از کسی ۲۰۰ دینار بگیرند برای سفر حج بگیرند، آیا رفتن به حج بر او واجب است؟ ✅ خیر؛ زیرا «لا ضرر» مانع میشود، بدین معنا که وجوب دیگر فوری نیست. بلکه صبر کند تا در سال های دیگر با هزینه عادی بتواند به حج برود، و اگر نتوانست، نائب بفرستد. 🔸 دوباره شاید شخصی اشکال نماید که خب اگر فلانی میلیاردر باشد و بتواند با آن هزینه زیاد برود، آیا حج بر او واجب است؟ ✅ باز هم پاسخ منفی است؛ زیرا گفته اند: «لا ضرر» و نه «لا مضر»! ✍ رضا حسینی #فقه @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۲۲) 🔹 نمازِ طوافِ واجب باید پشت مقام ابراهیم خوانده شود: «وَ اتَّخِذُوا مِن مَقامِ إِبراهِیمَ مُصَلَّی» (بقره/۱۲۵). #صاحب_جواهر و برخی دیگر راجع به معنای کلمه «مِن» در آیه فوق مطالبی را بیان کرده اند که به نظر می رسد اگرچه یک بحث علمیِ ادبی است، اما نیازی به آن نداریم؛ زیرا در روایات صریحه و صحیحه آمده است که نماز باید خلفِ مقام ابراهیم باشد. 🔸 مثلاً در صحیحه معاویة بن عمار آمده است: «إذا فرغت من طوافک فأت مقام ابراهیم فصلّ رکعتین و اجعله أماما» (الکافی ج۴ ص۴۲۳) ✍ رضا حسینی @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۲۳) ❓ اگر پشت مقام ابراهیم به قدری شلوغ باشد که نتواند نماز طواف را در آنجا بخواند چه کند؟ 🔹 مرحوم #محقق_حلی (ره) یک قول نادری را مطرح کرده است که برایم عجیب بود. می فرماید: «يجب أن يصلي ركعتي الطواف في المقام، حيث هو الآن، ولا يجوز في غيره. فإن منعه زحام، صلى وراءه، أو إلى أحد جانبيه». 📚 شرائع الإسلام (المحقق الحلي) ج١ ص٢٠٠ 🔹 باید از ایشان پرسید: این قید «أو إلی احد جانبیه» از کجا آمده است؟! علتِ این تخییر چیست؟! 🔸 مگر این که بگوییم: أو در عبارت محقق حلی به معنای «ترتیب» است، نه تخییر! هرچند که این معنا خلاف ظاهر «أو» می باشد زیرا معنای «أو» ترتیب نیست. 🔸 قال #ابن_مالک في معاني حرف العطف (أو): «خيّرْ، أبحْ، قسِّمْ بأو». لذا اگر بخواهد معنای ترتیب داشته باشد، مجاز است. ✅ بنابراین؛ فرمايش صاحب شرائع را متوجه نمی شویم. ✍ رضا حسینی #فقه #ادبیات @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۲۴) 🔸 یادش بخیر چندین سال پیش در درسِ فقهِ فرزندِ یکی از مراجع (رضوان الله علیه) شرکت کرده بودم. ✔️ به قول حافظ شیرازی: روز وصل دوستداران یاد باد یاد باد آن روزگاران یاد باد 🔹 آن جا بحث بر سر این بود که «حیال المقام» به چه معناست. (چون در برخی روایات آمده که هنگام شلوغ بودن مسجدالحرام ، نماز طواف واجب در «حیال مقام ابراهیم» خوانده شود). ✔️ مانند این دو روایت: 1⃣ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى (ع) يُصَلِّي رَكْعَتَيْ طَوَافِ الْفَرِيضَةِ بِحِيَالِ الْمَقَامِ قَرِيباً مِنْ ظِلَالِ الْمَسْجِدِ. 2⃣ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْحَسَنِ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ أُمَيَّةَ بْنِ عَلِيٍّ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ (ع) يُصَلِّي رَكْعَتَيِ الْفَرِيضَةِ بِحِيَالِ الْمَقَامِ قَرِيباً مِنَ الظِّلَالِ لِكَثْرَةِ النَّاسِ. 🔹 عجیب این است که تقریرات برخی از متأخرین را دیدم که فرموده بودند: «حیال یعنی: أحد جانبیه» (یعنی همان حرف #محقق_حلی که در پست سابق بحث گردید.) 🔸 در حالی که منبعِ موردِ اطمینانی پیدا نکردم که «حیال» به معنای «أحد جانبیه» باشد. علاوه بر این که خلاف تبادر است. ✅ بلکه باید گفت: 🔸 «خلفِ مقام» یعنی پشت مقام ابراهیم به فاصله نزدیک. 🔹 اما مثلا اگر ۱۰۰ متر عقب تر از مقام ابراهیم برود یا حتی ۵۰ متر و یا ...، به آن «حیال المقام» می گویند؛ نه «خلف المقام»! ✔️ در روایتی که در پست های اخیر پیرامون غسل در فرات مطرح کرده بودم، همین معنا به چشم می خورد. ✍ رضا حسینی @Nardebane_feghahat

✳️ #کتاب_الحج (۲۵) ✔️ درس خارج اصول آیت الله #سبحانی 90/01/16 🔸 زراره کسی بود که روایات بسیاری از او نقل شده است و در روایتی است که او محضر امام (علیه السلام) رسید و عرض کرد: من چهل سال خدمت شما هستم و از مسائل حج سؤال می کنم ولی هنوز این مسائل تمام نشده است. 🔹 امام (علیه السلام) به او فرمود: خانه ای که دو هزار سال قبل از طوفان نوح بنا شده است و بعد از طوفان نوح تخریب شد و ابراهیم هم آن را تعمیر کرد؛ از این رو هر چه سؤال کنی باز جای سؤال دارد. #فقه @Nardebane_feghahat