🚩 نگاهی گذرا به #حوزه_علمیه_اصفهان/ بخش چهارم
💠 ظهور #قاجار تا اواخر دوران قاجار
🔸 از دوران قاجار به بعد حوزه علمیه اصفهان به همت عالمانی چون آخوند ملا علی نوری (۱۲۴۶)، حاجی کرباسی (۱۲۶۱)، سید حجة الاسلام (۱۲۶۰) شیخ محمد تقی نجفی صاحب حاشیه ( ۱۲۴۸)، شیخ محمد علی نجفی هزارجریبی (۱۲۴۵)، سید صدرالدین عاملی(۱۲۶۴)، میر سید حسن مدرس(۱۲۷۳)، ملاحسینعلی تویسرکانی(۱۲۸۶) و میرسیدمحمد شهشهانی (۱۲۸۷) رونقی دوباره یافت.
🔸 اگر ویژگی حوزه اصفهان را در دوره صفویه بتوان تأسیس #علوم_عقلیه و به ویژه حکمت و نیز ابتکار و قوام علوم نقلی به ویژه فقه اجتهادی دانست، ویژگی این حوزه در عصر قاجار را می‌توان شرح و تبیین و توسعه علوم و معارف دانست.
🔸 در این دوران دانش #اصول_فقه به سبک کاملا جدیدی به همت دانشمندان اصفهان مانند آقامحمد باقر پسر ملا محمد اکمل اصفهانی و شاگردان وی مانند سید علی صاحب ریاض، ملامحمد مهدی نراقی و سایر شاگردان بی واسطه یا با واسطه وی مانند حاجی کرباسی، سید شفتی، شیخ محمد تقی نجفی مسجدشاهی (صاحب حاشیه)، سید صدر عاملی، شیخ محمد حسین نجفی صاحب فصول و شیخ محمد علی هزارجریبی شکل گرفت.
🔸 آقامحمد باقر اصفهانی معروف به استاد الكل، تحصیلات خود را در اصفهان نزد پدر خود و سایر بزرگان اصفهان سپری کرد و در اثر حمله افغانها ناچار به مهاجرت به بهبهان و سپس کربلا شد و شاگردان برجسته‌ای را تربیت نمود که برخی از اعاظم آنها به ایران و از جمله اصفهان بازگشتند و به ترویج و تبیین مبانی اصول فقه و تحکیم #فقه_اجتهادی همت گماردند.
🔸 حوزه اصفهان در عصر قاجار بزرگترین مرکز تدریس اصول فقه در ایران بود و سه تن از دامادهای شیخ جعفر کبیر کاشف الغطاء، یعنی سید صدرالدین عاملی، شیخ محمد تقی نجفی مسجدشاهی و شیخ محمد علی نجفی هزارجریبی و نیز برجسته‌ترین شاگردان او مانند حاجی کرباسی، سید شفتی و سید محمد مجاهد در این شهر به تدریس و تعلیم مشغول بودهاند.
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3857
🆔 @asbaat_ir
🚩 نگاهی گذرا به #حوزه_علمیه_اصفهان/ بخش پنجم
💠 اواخر قاجار تا دوره معاصر
🔺 هر چند رونق دوباره حوزه اصفهان پس از حمله #افاغنه به مدد استادانی بوده است که خود از شاگردان حوزه نجف و کربلا بودهاند؛ ولی اگر اولا حضور علمی بزرگانی مانند #خواجویی و #بیدآبادی در این شهر نبود، این حوزه‌ها نیز استمرار نمی‌یافت و ثانيا فقيهان و محدثان نامداری مانند آقا محمد باقر وحید معروف به استاد الكل (۱۲۰۵) و نیز آقا باقر هزارجریبی (۱۲۰۵) که حوزههای علمی عتبات را اداره می‌کردند، خود از تربیت یافتگان حوزه اصفهان به شمار میروند.
🔺 در بخش #علوم_عقلی می‌توان ادعا کرد که حوزه اصفهان از عصر صفوی تا اواسط دوران قاجار مرکزیت داشته است. استادان فلسفه سایر حوزههای علمی مانند سبزوار، تهران، قزوین، زنجان، تبریز، قم و نجف همگی تربیت یافته حوزه اصفهان و شاگردان حوزه درسی نام آورترین فیلسوف شیعی قرن سیزدهم، حکیم متأله آخوند #ملاعلی_نوری و شاگردان او بودهاند.
🔺 در دوره اخیر حوزه اصفهان وابستگی بیشتری به #حوزه_نجف پیدا کرد. در این دوره بیشتر طلاب، سطوح تحصیلی خود را در این شهر فرا میگرفتند و برای تکمیل تحصیلات خود به حوزه نجف مهاجرت می‌کردند.
🔺 در این دوران هر چند #طلاب برای تکمیل تحصیلات عالی خود به نجف یا قم عزیمت می‌کردند، ولی اصفهان جایگاه پیشینی خود را به ویژه در سطوح حفظ کرد و دروس سطح اصفهان رونق بسزایی داشت.
🔺 البته بسیاری از این عالمان پس از تکمیل تحصیلات و کسب درجه #اجتهاد به اصفهان باز میگشتند و به تدریس و تصدی دیگر شئون دینی میپرداختند. البته در علوم عقلی، اصفهان همچنان در این دوره نیز اصالت و مرکزیت خود را حفظ کرد.
🔺 در این دوره با شکل‌گیری حوزه علمیه قم و مرکزیت یافتن آن، حوزه اصفهان به جز حوزه نجف از دستاوردهای حوزه علمیه قم نیز بهرهمند بوده و استادان برجسته آن درس آموختگان این حوزه نیز بودهاند.
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3857
🆔 @asbaat_ir
🚩 نگاهی گذرا به #حوزه_علمیه_اصفهان/ بخش ششم
💠 جریان‌ها و ویژگی‌های #مکتب_فلسفی_اصفهان/ قسمت نخست
🔰 نقش پررنگ #میرداماد در گسترش مکتب فلسفی اصفهان
🔺 فلاسفه و حکمای این دوره اصفهان در عصر #صفویه روح تازه‌ای به کالبد فلسفه دمیدند و مکتب تازه‌ای را که بعدها به نام مکتب اصفهان معروف شد، پایه‌ریزی کردند.
🔺 مکتب فلسفی اصفهان نگرشی نو به #فلسفه_اسلامی و ایرانی داشت و در واقع می توان آن را تجدید حیات فلسفه در جهان اسلام دانست. این مکتب با میرداماد آغاز شد و به جرأت می‌توان گفت که اگر میرداماد نبود، حوزه فلسفی اصفهان به این شکل که اکنون شناخته شده است، شکل نمی‌گرفت.
🔺 وی با هماهنگ کردن تفکر برهانی و احوال #عرفانی، توانست «حکمت یمانی» را پایه‌ریزی و با #فلسفه_یونانی که تنها بر عقل متکی بود مقابله کند؛ تلاش او در این راستا تا جایی حائز اهمیت است که وی را «#معلم_ثالث» خوانده‌اند.
🔺 میرداماد میان تفکر عقلی #ابن_سینا با اندیشه‌های #اشراقی و عرفانی #ابن_عربی هماهنگی می‌دید و گویی وحدت خاصی میان جنبه‌های فلسفه مشایی و حکمت #سهروردی در تفکر او ایجاد شده بود.
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3974
🆔 @asbaat_ir
🚩 نگاهی گذرا به #حوزه_علمیه_اصفهان/ بخش هفتم
💠 جریان‌ها و ویژگی‌های #مکتب_فلسفی_اصفهان/ قسمت دوم
🔰 ویژگی‌های مکتب فلسفی اصفهان
🔺 هر چند تفكر او (ميرداماد) اساس حوزه فلسفی اصفهان و آغاز آن بود و منشأ جریان‌های مختلف فلسفی اصفهان شد؛ اما این بدان معنا نیست که همه حکمای بعدی اصفهان از وی تبعیت کرده‌اند؛ برای مثال #ملاصدرا (۱۰۵۰) که یکی از شاگردان خاص #میرداماد بوده است، در دو مسئله «حدوث دهری» و «اصالت ماهیت» با استاد مخالفت میکند.
🔺 در هر حال ویژگی‌ها و مشترکات این مکتب فلسفی را می‌توان در موارد زیر برشمرد:
1️⃣ مکتب فلسفی اصفهان در بردارنده اندیشهای است که با روایات اهلبیت عصمت و طهارت بسیار نزدیک و هماهنگ است.
🔹 نمونه بارز این گرایش را می‌توان در کتاب «الرواشح السماوية میرداماد» و «شرح اصول کافی ملاصدرا» دید. البته این کار به #التقاط منجر نشد؛ بلکه افقهای جدیدی را پیش روی آنها باز کرد که به واسطه آن #عقل و #وحی با هم سازگار میشدند.
2️⃣ مکتب فلسفی اصفهان سعی کرد بین #فلسفه و #عرفان هماهنگی ایجاد کند. بارزترین این تلاشها را می‌توان در نوشته‌های میرداماد و ملاصدرا دید.
3️⃣ با توجه به اینکه بنیانگذاران این مکتب معمولا در رشتههای مختلف #معقول و #منقول تبحر داشته و در همه این رشتهها دارای حوزه تدریس و نیز صاحب تصنیف و تالیف بودهاند، این مکتب به مکتب فقهی فلسفی اصفهان نیز شهرت یافته است.
4️⃣ فلاسفه مکتب اصفهان تحت یکی از مکاتب #مشائی و #اشراقی در نمیآیند و در اندیشه‌های آنها می‌توان شواهدی از هر کدام از این مکاتب یافت.
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3974
🆔 @asbaat_ir
🚩 نگاهی گذرا به #حوزه_علمیه_اصفهان/ بخش هشتم
💠 جریان‌ها و ویژگی‌های #مکتب_فلسفی_اصفهان/ قسمت سوم
🔰 جریان‌های فلسفی اصفهان در دوران #صفویه
🔹 در اصفهانِ دوران صفویه با شش جریان فلسفی شاخص روبرو هستیم:
1️⃣ مدرسه فلسفی #میرداماد (حکمت یمانی):
🔹 اندیشه‌های فلسفی وی به برخی از شاگردان او منتقل شد و آنان به دیدگاههای او پایبند ماندند. البته #ملاصدرا نیز خود از شاگردان مکتب فلسفی میرداماد بود؛ اما با تأسیس مکتب و مشرب فلسفی جدیدی راه خود را از استادش جدا کرد.
🔹 در نهایت مکتب فلسفی میرداماد به جز در بین چند تن از شاگردان او تداوم تاریخی نیافت. از میان شاگردان میرداماد می‌توان به سید احمد بن زین العابدین علوی و قطب الدین محمد اشکوری، معروف به شریف لاهیجی و ملا شمسای گیلانی اشاره کرد. این افراد نیز دارای تأليفانی بودهاند که در این زمینه می‌توان به کتب تراجم، رجال و منابع کتاب‌شناسی مراجعه کرد.
2️⃣ مدرسه فلسفی #شیخ_بهایی (حکمت ایمانی):
🔹 شیخ بهاءالدين محمد عاملی (۱۰۳۰) هر چند مانند دو فیلسوف هم عصرش فیلسوف به شمار نمیرود و اثر فلسفی مشهوری از او مانند آنان در دست نیست؛ اما از مجموعه آراء و اندیشه‌های او در ضمن آثاری مانند اربعين حديثا، کشکول، کلیات اشعار و نیز رسائل مفرده مانند رساله در وحدت وجود و رساله در ابطال جزء لايتجزا، می‌توان به مشی حکمی- عرفانی او پی برد. شیخ از جمیع اسلاف خود در تحقق بخشیدن به اندیشه وحدت معرفت و در بسط و گسترش آثار وجدانی گوی سبقت را ربوده است.
🔹 وی شاگردان بسیاری را تربیت نمود که از جمله آنان می‌توان به ملامحمدتقی مجلسی، ملاصدرا، نظام الدين ساوجی، میرزا رفيعا نائینی، ملا صالح مازندرانی و ادهم خلخالی اشاره کرد.
3️⃣ مدرسه فلسفی #میرفندرسکی (حکمت تطبیقی):
🔹 میر ابوالقاسم میرفندرسکی(۱۰۵۰) در اصفهان به چند نسل از شاگردان فلسفه و کلام تدریس میکرد. با این حال شخصیت و مشی فکری وی هنوز هم در هالهای از ابهام باقی مانده است.
🔹 وی به ترجمه متنهای #سانسکریت به فارسی همت کرد و شاهزاده داراشکوه به واسطه همین اقدام وی معروف شد. گفته شده که میرفندرسکی #مشایی بوده و شاگردان وی نیز بیشتر به این مکتب فلسفی متمایل بودهاند.
🔹 از میان شاگردان وی می‌توان به ملا رجبعلی تبریزی (۱۰۸۰)، آقاحسین خوانساری (۱۰۹۸)، ملامحمدباقر سبزواری (۱۰۹۰)، میرزا رفيعا نائینی (۱۰۸۲)، ملا محمد کاظم طالقانی (۱۰۹۴)، عطاءالله رودسری (۱۰۸۰) و میرزا ابوجعفر کافی اشاره کرد. از هر کدام از این افراد آثار زیادی باقی مانده است.
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3974
🆔 @asbaat_ir
🚩 نگاهی گذرا به #حوزه_علمیه_اصفهان/ بخش نهم
💠 جریان‌ها و ویژگی‌های #مکتب_فلسفی_اصفهان/ قسمت چهارم
🔰 جریان‌های فلسفی اصفهان در دوران #صفویه
4️⃣ مدرسه فلسفی ملاصدرای شیرازی (#حکمت_متعالیه):
🔹 مکتب فلسفی ملاصدرا در ابتدا با استقبال روبرو نشد و تقریبا دو نسل پس از خود ملاصدرا گسترش یافت و از آن زمان تاکنون رونق دارد.
🔹 با مطالعه آثار فیلسوفان اسلامی قرون یازدهم و دوازدهم هجری و شرایط فرهنگی و اجتماعی حاکم بر آن زمان معلوم میشود که پس از فوت ملاصدرا سالیان متمادی در حوزههای فلسفی هنوز افكار #ابن_سینا رواج داشته و توجهی به افکار ملاصدرا نمی‌شده است.
🔹 توجه به آثار ابن سینا و نقد و تعرض به برخی آرای ملاصدرا در نوشته‌های خوانساری، میرفندرسکی و ملارجبعلی تبریزی دیده میشود.
🔹 هرچند معلوم نیست که از چه زمانی افکار ملاصدرا به گونه رسمی در حوزه اصفهان مطرح شد و کتب و متون صدرا مانند #اسفاراربعه محل توجه مدرسان حکمت قرار گرفت، اما شکی در این نیست که بیش از یک قرن از وفات ملاصدرا گذشت تا این تفکر بتواند سایر مشارب فلسفی را در حوزههای علميه تحت الشعاع خود قرار دهد.
🔹 #استاد_همایی بر آن است که ملااسماعیل خواجویی و میرزا محمدتقی الماسی نخستین افرادی بودند که به تبیین نظرات ملاصدرا دست زدند.
🔹 پس از آنها نیز آقا محمد #بیدآبادی با شاگردی نزد این افراد رسما به تدریس کتب ملاصدرا اشتغال ورزید و در نهایت #ملاعلی_نوری آن را ترویج نمود.
🔹با این حال وی هیچ مدرکی برای این نظر ارائه نمیدهد. آنچه تاکنون از الماسی میشناسیم، کتاب بهجةالاولياء و رسائلی در موضوعات فقهی و دیوان اشعار است.
🔹 وی همچنین استاد آقا محمد بیدآبادی در علوم نقلی بوده و در زهد و اعراض از دنیا ممتاز بوده است. با این حال شاهدی بر توجه وی به آثار صدرا در آثارش دیده نمیشود.
🔹 از ملا اسماعيل خواجویی نیز آثار بسیاری در دست است. وی مدرس نامآور شفای ابن سینا نیز بوده، ولی توجهی به آثار ملاصدرا نداشته است و همچنین در آثار خود نیز هیچگاه از او یاد نکرده و بلکه در موارد مختلف نظراتی برخلاف دیدگاه ملاصدرا ارائه میکند.
🔹 با این حال تردیدی نیست که همانطور که مرحوم همایی نیز گفتهاند، آقا محمد بیدآبادی به آثار ملاصدرا توجه خاصی نشان داد و بر اسفار حواشی نوشت و نظر شاگردان خود را به آثار ملاصدرا جلب نمود و در نهایت بزرگترین وارث بیدآبادی در حکمت، یعنی ملاعلی نوری با بیش از نیم قرن تدریس رسما افکار ملاصدرا را در حوزه اصفهان ترویج داد.
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3974
🆔 @asbaat_ir
🚩 نگاهی گذرا به #حوزه_علمیه_اصفهان/ بخش دهم
💠 جریان‌ها و ویژگی‌های #مکتب_فلسفی_اصفهان/ قسمت پنجم
🔰 جریان‌های فلسفی اصفهان در دوران #صفویه
5️⃣ مدرسه فلسفی ملارجب علی تبریزی (حکمت تنزیهی):
🔺 وی با پرورش شاگردانی مانند قاضی سعید قمی، فاضل سراب، ملاعباس مولوی، فرجعلی خان حکیم، ملاحسن لنبانی، ملا صادق اردستانی، محمدحسن قمی و امیر قوام الدین رازی و دیگران تأثیر بسیاری بر روند مکتب فلسفی اصفهان گذاشت، این جریان فکری از حیث روش، اسلوب و مفاد در تقابل با #فلسفه_صدرایی بوده و حتی گاه اندیشه‌های متفردی نیز دارد.
6️⃣ مدرسه فلسفی مشائیان جدید (حکمت نومشایی):
🔺 همان گونه که حوزه فلسفی #میرداماد خود به دو گروه شارحان آرای میر و گروه #ملاصدرا و پیروانش انشعاب یافت، می‌توان گفت که دست‌پروردگان میرفندرسکی نیز دو گروه شده‌اند.
🔺 گروهی طریقه فلسفی حکیم تبریزی را در پیش گرفتند و گروهی کاملا به روش فلسفی #شیخ_الرئیس وفادار ماندند و با تدریس و تربیت شاگردان و نوشتن حواشی و شروح بر آثار شیخ به پاره‌ای از آراء ابداعی صدرا خرده گرفته و به دفاع از فلسفه استدلالی مشایی پرداختند.
🔺 از فیلسوفان مشایی و شارحان حکمت سینوی حوزه اصفهان می‌توان به آقا حسین خوانساری، علامه سبزواری، میرزا رفيعا نائینی و حکیم لنجانی اشاره کرد.
🔺 از بین این شش مدرسه، مدرسه فلسفی ملاصدرا و ملا رجبعلی تبریزی با هم تقابل جدی‌تری داشته و نسبت به دو جریان دیگر استمرار تاریخی بیشتری داشته‌اند.
🔺 هرچند نیمه دوم قرن یازدهم و بخشی از اوایل قرن دوازدهم آرای ملا رجبعلی تبریزی و شاگردانش بر حوزه فلسفی اصفهان سیطره داشت، ولی با ظهور بیدآبادی و نهایتا #ملاعلی_نوری و شاگردانش #حکمت_متعالیه به مهمترین و برجسته‌ترین نفكر فلسفی در ایران و تفکر شیعی تبدیل شد. با این حال تفکرات ملا رجبعلی تبریزی در دوره‌ه‌ای بعد نیز تأثیرگذار بود و به شکل‌گیری جریان‌های فکری خاصی انجامید.
ادامه دارد ...
🌐 https://www.asbaat.ir/?p=3974
🆔 @asbaat_ir