🔰 #یادداشت | درباره اعلام بی‌طرفی ایران در دو جنگ جهانی
✏️ نویسنده: «محمدحسین وزارتی »
📝 «هر وقت ما، بر اثر سوءِ سیاست زمامداران کشورمان، از رفتن به سمت ابزارهای #قدرت روگردان شدیم، دشمن بر ما مسلّط شد. در دوران قاجار، دوران پهلوی، این مصیبت سر این ملّت آمد؛ ملّت را قوی نکردند. لذا شما می‌بینید در جنگ بین‌الملل اوّل و جنگ بین‌الملل دوّم ــ که هیچ کدام به ایران ارتباط نداشت و اعلام بی‌طرفی هم کردند ــ کشور ما #اشغال شد؛ وقتی کشوری توانایی #دفاع از خودش را ندارد این‌جور میشود دیگر.» رهبر معظم انقلاب ۱۴۰۳/۰۸/۰۶
🔸 شاید خیلی از ما تصاویر رژه قشون خارجی در خیابان‌های ایران را دیده‌ایم. اگرنه، همین الان می‌توانید با یک جست‌وجوی ساده عکس‌هایی را ببینید که مردم بی‌پناه و حیران #ایران در ۲ طرف خیابان‌ها ایستاده‌اند و در حال تماشای رژه پیاده‌نظام و تجهیزات نیروهای روس و انگلیس در ۲ #جنگ_جهانی هستند.
🔹 حتما در بین تصاویر جستجو به مواردی درباره #قطحی_بزرگ در ایران نیز برمی‌خورید که میلیون‌ها نفر را به کام مرگ کشاند. مردمی که در کوچه و بازار جان باختند درحالی که در دستان‌شان دسته‌ای علف بود تا چاره‌ای بی‌ثمر باشد برای فرار از #گرسنگی و مرگ.
* سیاست بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی اول
🔸 تنها ۸ روز از تاج‌گذاری احمد شاه #قاجار گذشته بود که جنگ اول جهانی آغاز شد. در سال 1293 شمسی مستوفی الممالک، نخست‌وزیر وقت ایران به فرمان احمد شاه قاجار در بیانیه‌ای رسمی اعلام بی‌طرفی کرد. در زمان اعلام #بی‌طرفی، نیروهای روسیه در آذربایجان به صورت فعال حضور داشتند و دولت عثمانی نیز همین را بهانه‌ای برای عدم قبول بی‌طرفی ایران اعلام کرد. #روسیه هم با وجود درخواست‌های متعدد ایران به بهانه دشمنی با عثمانی حاضر به خروج از خاک ایران نشد. دولت ایران نه توان دیپلماسی و متقاعدسازی اشغالگران را داشت و نه توان نظامی برای بیرون راندن آنها. در نهایت هم #انگلیس و روسیه باقیمانده ایران را نیز اشغال کردند.
🔹 #مقاومت گروه‌های محلی در مناطقی مانند بوشهر، گیلان و آذربایجان به دلیل عدم پشتیبانی دولت مرکزی سرانجام نرسید و ایران به ویرانه‌ای تبدیل که جنگ، قحطی و بیماری‌های همه‌گی، میلیون‌ها نفر را به کام مرگ کشاند. پس از پایان #جنگ و برگزاری کنفرانس صلح پاریس نیز علی‌رغم خسارت‌های زیاد جنگ، آنجا هم به خواسته‌های ایران توجهی نشد و هیئت اعزامی با دست خالی به کشور بازگشت.
* سیاست بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی دوم
🔸 اما در #جنگ_دوم_جهانی و یک روز پس از به صدا درآمدن ناقوس جنگ، محمود جم، نخست‌وزیر وقت، در اعلامیه‌ای صراحتا موضع رسمی #ایران را اعلام کرد: «در این موقع که متأسفانه نائره جنگ در اروپا مشتعل گردیده است، دولت شاهنشاهی ایران به موجب این بیانیه تصمیم خود را به اطلاع عموم می‌رساند که در این کارزار بی‌طرف مانده و #بی‌طرفی خود را محفوظ خواهد داشت».
🔹 تحلیل رضا شاه #پهلوی این بود که ایران از نظر قدرت نظامی نه آنچنان قوی است که بتواند وارد کارزار جنگ جهانی شود و نه آنچنان ضعیف که توسط ابرقدرت‌ها لِه شود. همین نگاه موجب شد تا او در آغاز جنگ دوم جهانی، سیاست #بی‌طرفی را بهترین و واقع‌بینانه‌ترین تصمیم برای کشور بداند. این تصمیم در ابتدا توسط #آلمان، انگلیس و شوروی مورد استقبال قرار گرفت. حتی شاه آلمان‌دوست در عمل هم تلاش کرد بی‌طرفی خود را اثبات کند. وقتی هواپیماهای آلمانی در جریان کودتای رشید گیلانی در عراق بودند، دولت #ایران علی‌رغم ترغیب دولت آلمان از رساندن بنزین به هواپیماها امتناع کرد. چراکه مقامات ایرانی احساس کردند، تحویل بنزین به دولت عراق از طرف دولت انگلستان به عنوان اقدامی خصمانه تلقی شده و می‌تواند دولت ایران را با واکنش نظامی #انگلستان روبه‌رو کند.
🔸سفرای روس و انگلیس، نیمه‌شب رجبعلی منصور نخست‌وزیر وقت ایران را از خواب بیدار کردند تا خبر دهند که به ایران به بهانه حضور تکنسین‌های آلمانی در #ایران حمله کرده‌اند. مجددا ایران اشغال شد و رضا شاه فهمید که برخلاف تصورش، آنقدر #ضعیف بود که به‌راحتی توسط قدرت‌های جنگ حذف شود؛ آن هم توسط انگلیسی که او را گماشته بود. این بار هم ایران به دلیل عدم شناخت مناسب از واقعیت‌های بین‌المللی و بی‌کفایتی و خیانت برخی کارگزاران با هم به ورطه #اشغال و قحطی افتاد. #انگلیس شاهی را که گماشته بود با پسرش عوض کرد و از او تضمین گرفت که سمت آلمان‌ها نرود. میرپنج پدر هم از تهران فرار کرد و سپس تبعید شد.
🔹 ماجرای #بی‌طرفی و اشغال ایران در دو جنگ جهانی نشان داد که هیچ راهی جز #قدرت‌یابی و قدرت‌سازی نمی‌تواند ضامن حفظ #امنیت، حیات و تمامیت ارضی کشور باشد. کشوری #قوی با درک درست از اقتضائات داخلی و خارجی می‌تواند خود را از میانه حوادث و اتفاقات به‌سلامت عبور دهد.
@rahbari_plus
🔰 #یادداشت | ایرانی که آمریکا می‌پسندد...
✏️ نویسنده: «زینب نجیب»
📝 «خط رهبری» در ایام الله #دهه_فجر و به مناسبت اشاره اخیر رهبر انقلاب به ویژگی‌های ایرانِ مورد پسند آمریکا، در روایتیِ تحلیلی بر اساس بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ایرانِ موردنظر ایالات متحده را تبیین می‌کند.
* از ملکم خان تا کودتای ۱۳۳۲
🔸 از همان زمان که سرجان ملکم روشنفکر قاجاری ساعت‌های جواهرنشان، جعبه‌های زرکوب، لوسترهای شیشه‌ای، تپانچه‌های زیبا، تفنگ بادی، الماس گران‌بها و آینه‌هایی که بردن آنها سختی فراوانی برای گروه همراه ملکم داشت را برای پیشکش نزد شاه #قاجار برد و دست و پای شاه ایران در برابر این رشوه‌ها لرزید، نوعی از استعمار در ایران ریشه دواند. البته نه از نوع #استعمار هند و آفریقا بلکه با فریب پادشاهان طمعکار. در اکثر این سال‌ها طرف بیگانه کسی نبود جز دولت انگلیس و دولت روس.
🔹 سال ۱۳۳۲ بود که دولت انگلیس پس از ملی شدن صنعت نفت، به جهت از دست‌دادن یکی از منابع عمده ارزی خود لحظه‌ای آرام نداشت. ملی کردن صنعت #نفت، ملت ایران را رویاروی دولت انگلیس قرار داد و در نهایت #انگلیس را به این نتیجه رساند که تنها راه‌حل مسئله نفت سرنگونی دولت ملی مصدق است. اما به جهت موقعیت بین‌المللی ناگزیر از جلب موافقت و همراهی قدرتی دیگر شد.
🔸 به همین منظور با عنوان کردن خطر #کمونیسم سعی در متقاعد کردن آمریکا برای شکل‌دهی به حرکتی در مقابل جریان ملی شدن صنعت نفت کرد. در این رابطه ریچارد کاتم می‌گوید: "احساس من در آن موقع این بود و هنوز هم هست که انگلیس از میزان ترس بیمارگونه آمریکاییان از کمونیسم آگاه بود.... انگلیسی‌ها زیرکانه از این ترس برای ترغیب ما به درگیرکردن خودمان در #کودتا سوء استفاده کردند." (دکتر مصدق، ترجمه محمود عنایت)
🔹 این مذاکرات در زمان ریاست جمهوری آیزنهاور جواب داد و آمریکا که تا اواخر دهه ۱۳۲۰ سابقه‌ی استعماری در ایران نداشت، ورود استعماری خود را با انجام کودتای ۲۸ مرداد تحت عنوان #عملیات_آژاکس آغاز کرد. نتیجه این شد که آمریکایی‌ها در کشور مسلط شوند و ایرانی بسازند که منطبق با اهداف آنها باشد. به‌عبارتی ایران، کشوری #آمریکاپسند شود. این ایران ویژگی‌هایی داشت که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
* عدم استقلال سیاسی در ایران، سیاستی آمریکاپسند
🔸 از لحاظ سیاسی، ایران استقلال و عزت سیاسی نداشت، مطیع و فرمانبر کامل #غرب بود زیرا شاهی که خود به دست بیگانگان انتخاب شده باشد و آنها تداوم حضورش را تضمین کرده باشند؛ طبیعی است که وزرا و وکلایش نیز وابسته به آنها باشند. رضاخان خود یک عامل انگلیسی بود و به محض آنکه گرایش او را به سمت آلمان هیتلری را دیدند او را #برکنار کردند. پس از او با بررسی کامل شخصیت محمدرضا مبنی براینکه کاملا مطیع قدرت‌های استعماری باشد، او را به‌عنوان شاه ایران برگزیدند.
🔹 محمدرضا پهلوی خود در کتاب #انقلاب_سفید درباره اعمال نفوذ بیگانگان در مهم‌ترین رکن کشور می‌گوید: "بعد از رفتن پدرم (شهریور ۱۳۲۰)، مدتی مدید کارها در ظاهر به دست یک عده ایرانی ولی در عمل قسمتی به دست سفارت انگلستان و قسمت دیگر به دست سفارت روس انجام می‌گرفت و به طوری که در کتاب ماموریت برای وطنم شرح دادم صبح، مستشار سفارت انگلستان با یک #لیست_انتخاباتی به سراغ مراجع مربوطه می‌آمد و عصر همان روز کاردار سفارت روس با لیست دیگری می‌آمد."
🔸 بعد از کودتای ۲۸ مرداد این دخالت‌ها مستقیما از سوی دولت آمریکا صورت می‌گرفت. محمدرضا #پهلوی نیز پس از ۲۰ سال پادشاهی به سبک وابستگی به انگلیس، بسیار خوب می‌دانست که حفظ و ثبات پادشاهی‌اش را زین‌پس، وام‌دار آمریکاست. از این رو بیش از پیش از آنها تبعیت می‌کرد: «شما ملاحظه کنید که روزگاری نه چندان دور، در این تهرانِ مرکز کشور، حکومتی بر سرِکار بوده است که شاهِ آن وقتی می‌خواست نخست‌وزیری برای خود انتخاب کند، اوّل از امریکاییها می‌پرسید: شما موافقید من فلانی را انتخاب کنم یا نه؟ وقتی می‌خواست مدیر شرکت نفت یا وزیر دفاع و یا رئیس ستاد ارتش را عوض کند - «زید» را بردارد و «عمرو» را بگذارد - از #سفیر_آمریکا خواهش می‌کرد که «شما یک تُکِ پا به محلّ اقامت من تشریف بیاورید تا ببینیم سیاست شما با چنین تعویضهایی مخالفت دارد یا ندارد؟» به معنیِ ساده‌تر، از آنها کسب تکلیف می‌کرد!» ۱۳۷۳/۰۱/۲۴
#بهمن_پیروز
@rahbari_plus