#شیخ_فضل_الله_نوری یک نماد و پرچم است. و گرامی‌داشت او، تکریم همه‌ی آن معتقَداتی است که او بدان‌ها ایمان داشت و بر این ایمان خود، مردانه ایستاد؛ همه‌ی طعن‌ها، تهمت‌ها و ناسزاها را به جان خرید، ترور شد و جان به در برد، بارها از سوی دوستان به پناهندگی تشویق شد و تن به ذلت نداد، و در نهایت آگاهانه بر سر این آرمان، سر به دار سپرد. شیخ فضل‌الله نماد #مقاومت در برابر #غرب_زدگی و سرسپردگی به استعمار است؛ نماد #بصیرت در فضای دوداندود سخت‌ترین #فتنه ها است؛ نماد #استقامت در غربت جهالت‌ها و سستی‌هاست؛ نماد ایستادگی تا پای جان بر سر اسلام ناب است. و ما باید این نماد را هرچه بیش‌تر گرامی بداریم اگر می‌خواهیم در برابر غرب‌باوری و جهالت و سستی و #اسلام_آمریکایی بایستیم. شیخ فضل‌الله پرچم بلند #انقلاب_اسلامی است در برابر همه‌ی تهاجمات. شیخ فضل‌الله سیدالشهدای تاریخ معاصر ایران است و هیچ‌کس در این بوم، از او به حسین بن علی (علیهماالسلام) شبیه‌تر نیست؛ پس باید بر همان نهج که بر ابی‌عبدالله (علیه‌السلام) مرثیه می‌خوانیم، بر او نیز مرثیه بخوانیم و بگرییم. این گریستن، خیلی چیزها به ما یاد می‌دهد و یادآوری می‌کند و دل ما را به خیلی چیزها گره می‌زند و از خیلی چیزها بیزار می‌کند، همچنان که اشک بر سالار شهیدان چنین است. پس بخوانیم روضه را... @risheh

#مرثیه_شیخ_فضل_الله مدیر نظام نوّابی: «پس از ختم استنطاق و محاکمه‌ی شیخ شهید، او را به نظمیه بردیم و روی نیمکتی نشاندیم. آقا گذشته از درد پای ناشی از ترور، مریض و خسته بود، و افزون بر این، از سخن مُستنطِق که هنگام محاکمه تهدید کرده و گفته بود: «هرکس کلمه‌ای از جریان (استنطاق) در خارج نقل کند، به همان مجازاتی می‌رسد که او الآنه خواهد رسید»، و نیز بساطی که موقع برگشتن در توپخانه می‌دید، یقین داشت او را می‌کشند. خود من در این هنگام... به‌کلّی روحیه‌ام را باخته بودم، هیچ امیدی نداشتم. شبِ قبلش دار را در مقابل بالاخانه‌ای که آقایان در آن حبس بودند بر پا کرده بودند. صحنه‌ی توپخانه مملوّ از خلق بود. ایوان‌های نظمیه و تلگراف‌خانه و تمام اطاق‌ها و پشت بام‌های اطراف مالامال جمعیت بود. دوربین‌های عکاسی در ایوان تلگراف‌خانه و چند گوشه و کنار دیگر مجهّز و مسلّط به روی پایه‌ها سوار شده بودند. همه‌چیز گواهی می‌داد که هیچ جای امیدی نیست. تمام مقدمات اعدام از شب پیش تهیه شده بود. یک حلقه مجاهد، دور دار دایره زده بودند. چهارپایه‌ای زیر دار گذاشته شده بود. مردم، مسلسلْ کف می‌زدند و یک‌ریز فحش و دشنام می‌دادند. هیاهوی عجیبی صحن توپخانه را پر کرده بود که من هرگز نظیر آن را نه دیده بودم و نه دیگر به چشم دیدم... ناگهان یکی از سران مجاهدین... به سرعت وارد نظمیه شد و راه‌پله‌های بالا را پیش گرفت تا برود اطاق‌های بالا. آقا سرش را از روی دست‌هایش برداشت و به آن شخص آرام گفت: «اگر من باید بروم آن‌جا (با دست میدان توپخانه را نشان داد) که معطّلم نکنید؛ و اگر باید بروم آن‌جا (با دست اطاق حبس خود را نشان داد) که باز هم معطّلم نکنید». آن شخص جواب داد: «الآن تکلیف معین می‌شود» و با سرعت رفت بالا و بلافاصله برگشت و گفت: «بفرمایید آن‌جا!» (میدان توپخانه را نشان داد). آقا با طمأنینه برخاست و عصازنان به طرف در نظمیه رفت. جمعیت، جلوی درِ نظمیه را مسدود کرده بود. آقا زیر در مکث کرد. مجاهدین مسلّح، مردم را پس و پیش کرده، راه را جلو او باز کردند. آقا همان‌طور که زیر در ایستاده بود، نگاهی به مردم انداخت و رو را به آسمان کرد و این آیه را تلاوت فرمود: «وَ أُفَوِّضُ أَمْري إِلَى اللهِ إِنَّ اللهَ بَصيرٌ بِالْعِبادِ» و به طرف دار راه افتاد... آقا هفتادساله بود و محاسنش سفید شده بود. همین‌طور عصازنان با آرامی و طمأنینه به طرف دار می‌رفت و مردم را تماشا می‌کرد تا نزدیک چهارپایه‌ی دار رسید. یک‌مرتبه به عقب برگشت و صدا زد: «نادعلی!» ... ببینید در آن دقیقه‌ی وحشتناک و میان آن‌همه جار و جنجال، آقا حواسش چه‌قدر جمع بود که نوکر خود را میان آن‌همه ازدحام شناخت و او را صدا کرد... هیچ‌وقت آن ساعت را فراموش نمی‌کنم... نادعلی فوراً جمعیت را عقب زد و پرید و خودش را به آقا رسانید و گفت: «بله آقا!...». مردم که یک جار و جنجالِ جهنمی راه انداخته بودند، یک‌مرتبه ساکت شدند و می‌خواستند ببینند آقا چه‌کار دارد. خیال می‌کردند مثلاً وصیتی می‌خواهد بکند. حالا همه منتظرند ببینند آقا چه‌کار دارد... دست آقا رفت توی جیب بغلش و کیسه‌ای درآورد و انداخت جلو نادعلی و گفت: «علی، این مُهرها را خُرد کن!».... الله اکبر کبیراً! ببینید در آن ساعت بی‌صاحب، این مردْ ملتفت چه چیزهایی بوده! نمی‌خواسته بعد از خودش مهرهایش به دست دشمنانش بیفتد تا سندسازی کنند... نادعلی همان‌جا چند تا مهر از توی کیسه درآورد و جلوی چشم آقا خورد کرد. آقا بعد از این‌که از خورد شدن مهرها مطمئن شد به نادعلی گفت «برو!» و دوباره راه افتاد و به پای چهارپایه زیر دار رسید...» #شیخ_فضل_الله_نوری #مشروطه_خوانی #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ @risheh

#مرثیه_شیخ_فضل_الله مدیر نظام نوابی: پس از اعدام، جنازه‌ی شیخ را به حیاط نظمیه آوردند و «مقابل در حیاط، روی یک نیمکت بی‌پشتی گذاشتند. اما مگر ول کردند؟! جماعت کثیری مجاهد و غیرمجاهد از بیرون فشار آوردند و ریختند توی حیاط. محشری بر پا شده بود. مثل مور و ملخ از سر و کول هم بالا می‌رفتند. همه می‌خواستند خود را به جنازه برسانند... آن‌قدر با قنداقه‌ی تفنگ و لگد به نعش آقا زدند که خونابه از سر و صورت و دماغ و دهنش روی گونه‌ها و محاسنش سرازیر شد. هرکه هرچه در دست داشت، می‌زد. آن‌هایی هم که دستشان به نعش نمی‌رسید، تف می‌انداختند. در اثر این ضربات همه‌جوره و همه‌جانبه، جسد از روی نیمکت به زمین افتاد... به همه‌ی مقدسات قسم، که در این ساعت، گودال قتلگاه را به چشم خود دیدم.» #شیخ_فضل_الله_نوری #مشروطه_خوانی #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ @risheh

كفر ديدى چه كرد با اسلام؟!/ اى عجب! لا اله إلّا الله! اعلم عصر را به دار زدند/ در كجا؟ پايتخت شاهنشاه! كفر شد آشكار و دين پنهان/ گشت اسلام خوار و علم تباه رفت منصوروار بر سر دار/ آن‌كه حق گفت و شد ز حق آگاه داد از خواب غفلتِ امروز/ آه از انتقامِ فردا، آه! پىِ تاريخِ اين بَليّه ز غيب/ گفته شد: «الشهيد فضل الله» میرزا لطف‌علی صدرالاَفاضل نصیری @risheh

سید جلال آل‌احمد: «من با دکتر «تندر کیا» موافقم که نوشت: «شیخ شهید نوری نه به عنوان مخالف «مشروطه»- که خود در اوایل امر مدافعش بود- بلکه به عنوان مدافع «مشروعه» باید بالای دار برود.» و من می‌افزایم: و به عنوان مدافع کلیت تشیع اسلامی. به همین علت بود که در کشتن آن شهید، همه به انتظار فتوای نجف نشستند آن هم در زمانی که پیشوای روشنفکران غرب‌زده‌ی ما ملکم خان مسیحی بود و طالبوف سوسیال‌دموکرات قفقازی! و به هر صورت از آن روز بود که نقش #غرب‌زدگی را همچون داغی بر پیشانی ما زدند و من نعش آن بزرگوار را بر سر دار، همچون پرچمی می‌دانم که به علامت استیلای غربزدگی پس از دویست سال کشمکش بر بام سرای مملکت افراشته شد. و اکنون در لوای این پرچم، ما شبیه به قومی «از خود بیگانه»ایم؛ در لباس و خانه و خوراک و ادب و مطبوعاتمان، و خطرناک‌تر از همه در فرهنگمان، #فرنگی‌مآب می‌پروریم. و فرنگی‌مآب راه حل هر مشکلی را می‌جوییم.» #شیخ_فضل_الله_نوری #مشروطه_خوانی #یک_هفته_تاریخ_خوانی risheh@

#کتاب_های_امین بهترین اثر در معرفی #شیخ_فضل_الله_نوری ، مجموعه‌ی هفت‌جلدی مرحوم حجةالاسلام و المسلمین #علی_ابوالحسنی (#منذر) است: در مقدمه‌ی ناشر این کتب (مؤسسه‌ی مطالعات تاریخ معاصر ایران) آمده است: #مشروطیت از حیث تأثیر عمیق و ماندگار آن در سیاست و فرهنگ این سرزمین، نقطه‌ی عطفی در تاریخ کشورمان به شمار می‌رود و کاوش پیرامون ریشه‌ها و پیامدهای آن، در جهت شناخت و بهبود وضعیت کنونی، ضروری به نظر می‌رسد. بررسی مشروطیت بدون پرداختن به مواضع فکری و سیاسی حاج #شیخ_فضل_الله_نوری ممکن نیست. شیخ، در مراحل گوناگون تاریخ مشروطیت، دخیل و موثر بوده و اگر مشروطیت را در تاریخ کشورمان بستر بروز نخستین نزاع جدی و بنیادین میان دین و مدرنیزم به شمار آوریم، شیخ در آن هنگامه، پرچم‌دار دفاع از دین محسوب می‌شده و هزینه‌ی سنگینی چون اعدام در ملأ عام را در این راستا به جان می‌خرد. در بررسی حوادث مشروطه باید حتی‌الامکان به اسناد دست اول تاریخی و مستنداتِ قابل اعتناء رجوع کرد، اما متأسفانه باید گفت که تاریخ مشروطیت غالباً نه از منظری بی‌طرفانه و واقع‌بینانه، بلکه جهت‌دار و یک‌سویه نوشته شده و تحریفات فراوان در آن‌ها به روندی معمول تبدیل شده است. آن‌چه در باب کتمان و تحریف حقایق گفتیم، بیش از همه درباره‌ی شیخ فضل‌الله نوری صادق است، چندان‌که با بررسی نقادانه‌ی اظهارات غالب مورخین مشروطه درباره‌ی وی، می‌توان دامنه‌ی وسیع #تحریف حقیقت را در تواریخ مشروطیت دریافت و از آشنایی با این فاجعه، چراغی برای بازنگری و بازنگاری مشروطیت بر افروخت و به واقعیات این دوران سرنوشت‌ساز نزدیک‌تر شد. معطوف به دغدغه‌ی مطرح‌شده و خلأ موجود، مؤلف گرامی این مجموعه، همت گمارده و سلسله مباحث تحلیلی-تاریخیِ زیر را پیرامون مشروطیت و حاج شیخ فضل‌الله نوری به رشته‌ی نگارش درآورده است: 1- آخرین آواز قو (بازکاوی شخصیت و عملکرد شیخ فضل‌الله نوری بر اساس آخرین برگ زندگی او و فرجام مشروطه‌خواهی) 2- شیخ فضل‌الله نوری و مکتب تاریخ‌نگاری مشروطه 3- اندیشه‌ی سبز، زندگی سرخ (زمان و زندگی شیخ فضل‌الله نوری) 4- خانه بر دامنه‌ی آتشفشان! (شهادتنامه‌ی شیخ فضل‌الله نوری) 5- دیده‌بان، بیدار! (دیدگاه و مواضع سیاسی-اجتماعی شیخ فضل‌الله نوری) 6- کارنامه‌ی شیخ فضل‌الله نوری (پرسش‌ها و پاسخ‌ها) 7- کالبدشکافی چند شایعه درباره‌ی شیخ فضل‌الله نوری #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #مشروطه_خوانی #معرفی_کتاب @risheh

زمانی که پنج جلد از این هفت جلد چاپ شده بود، استاد ذبیح‌الله نعیمیان که خود از شاگردان مرحوم ابوالحسنی هستند، مقاله‌ی مفصلی در بررسی و نقد این مجموعه نوشتند که در بیان نکات مثبت و برخی نقصیه‌های آن بسیار مفید است. خواندن این مقاله، مکملی است برای این مجموعه: https://hawzah.net/fa/Article/View/85606/بررسی-پنج-اثر-از-علی-ابوالحسنی-(منذر)-درباره-شیخ-فضل-الله-نوری #کتاب_های_امین #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #مشروطه_خوانی #علی_ابوالحسنی #منذر @risheh

پیرامون مشروطه #خلاف_مشهور (1) این روزها غالباً گفته می‌شود که در ابتدای مشروطه، شعار عدالتخانه محور بود و پس از آن‌که مردم به باغ سفارت انگلیس رفتند، انحراف ایجاد شد و مشروطه جای عدالتخانه را گرفت. این سخن هم درست است و هم نادرست. غلط بودنش را در این نوشته بیابید و صحتش را اگر خدا خواست خواهم نوشت: (تذکر: مهاجرت صغری از 17 شوال 1323 ق آغاز شد و تا 16 ذی‌القعده ادامه داشت. همه‌ی گزارش‌های زیر، پیش از مهاجرت کبری (آغاز در 23 جمادی‌الاولی 1324 ق) و تحصن در باغ قلهک است.) 1. ناظم‌الاسلام کرمانی: «شب سه‌شنبه دويّم ماه ذی‌الحجة الحرام سال هزار و سيصد و بيست و دو هجرى و هفتم فوريه‌ی سال 1905 ميلادى ... سيد محمد طباطبایی ... فرمودند: «تا دولت ايران مشروطه و داراى قوانين اساسى نگردد و اين استبداد برداشته نشود، هرگز متوقع اصلاح و منتظر انتظام نبايد بود.» نگارنده عرض كرد: «كى و چه وقت دولت مشروطه خواهد شد؟» فرمود: «وقتى كه افراد ملت عالم و و از خواب گران غفلت بيدار و معنى مليت و قوميت را بدانند و بر نفع و ضرر ملكى كه ما بِهِ الاشتراك عمومى اهالى مملكت است واقف شوند و يا عده‌ی عالم بر جاهل غلبه نمايد و يا لااقل عالم و جاهل در عدد مساوى باشند.» (تاريخ بيدارى ايرانيان، ج1، ص: 159-162.) 2. ملک‌المورخین: «در عُشر اول شوال المكرم 1323 [ه‍.ق]، مردم می‌گويند كه علماء گفته‌اند دولت و سلطنت ايران هم بايد سلطنت مشروطه بشود. لكن اين صدا هنوز عام نشده [است].» (مرآت الوقايع مظفرى، ج2، ص: 873.) 3.ملک‌المورخین: «در ماه شوال [1323]، ميان علما با دولت نزاع است و همه متحد شده‌اند و هر روز كنکاش دارند كه صدراعظم را از ميان بردارند و مى‌گويند بلواى عام خواهد [شد] و گاهى هم ميان مردم شهرت سلطنت مشروطه مى‌باشد.» (مرآت الوقايع مظفرى، ج2، صص: 874-875) 4. مقاله‌ای در ایام مهاجرت صغری: «... [پس از تنبیه تجار قند]، تجار دلال‌ها را وسیله‌ی اجراء مقاصد محرکین قرار داده، مسجد سلطانی پناهنده شدند. ... آن‌جا واحداً بعد واحد محترمین را به مسجد کشانیدند و مسئله‌ی قند تبدیل به استدعای جعل قانون و سلطنت مشروطه شد و جداً مردم را تحریک کردند. ...» (کالبدشکافی چند شایعه درباره شیخ فضل الله نوری، صص 60-62.) 5. ملک‌المورخین: «علماى طهران كه در حضرت عبدالعظيم عليه‌السلام مى‌باشند، در عشر دوم و سوم شوال [1323] ... بعضى واعظين در آن‌جا رفته‌اند و هرروزه به منبر مى‌روند و ... مى‌گويند ما به طهران نمى‌آیيم مگر به بعضى شروط: -اولاً، ما نمى‌گویيم كه دولت ايران مشروطه باشد، زيرا كه هنوز قابل و مستعد اين كار نيست. ما مى‌گویيم بايد مجلسى در ايران تشكيل شود محتوى از چهار نفر عالم بى‌غرض و چهار نفر وزير بى‌غرض و چهار نفر از تجار بى‌غرض و هرگاه دولت بايد اقدام به امرى نمايد، به اطلاع اين مجلس باشد. اين كلام را نسبت به آقا سيد محمد مجتهد طباطبایى مى‌دهند. ...» (مرآت الوقايع مظفرى، ج2، ص: 888. قابل توجه آن‌که، در این گزارش، عنوان عدالتخانه بیان نشده است.) 6.ناظم‌الاسلام کرمانی: «روز شنبه هفدهم ذی‌القعدة الحرام سنه‌ی 1323 مطابق با 13 ژانويه ماه فرانسه سال 1906 ميلادى: ... روزنامه‌ی ادب را توقيف كردند براى آن‌كه نويسنده‌ی آن از حدود خويش تجاوز نموده، مقالاتى را مي‌نويسد كه مشتمل بر الفاظ منفور سلطنت است از قبيل «مشروطه» و «جمهورى» و «آزادى» و «مساوات» و «برابرى». انجمن مخفى هم اين ايام شعباتش متعدد است، طلاب و اهل علم و شاگردان مدارس از جهت بيدارى مردم و شبنامه نوشتن و [این‌که] چرا روزنامه‌ی ادب توقيف شده است سعى خودشان را مي‌نمايند.» (تاريخ بيدارى ايرانيان، ج2، صص: 308-311.) 7. احمد کسروی پس از آوردن نامه‌ی سید محمد طباطبایی در ربیع‌الاول 1324 ق به عین‌الدوله، چنین می‌نویسد: «مي‌بايد نيك ديد كه در اين نامه، به‌جاى «عدالتخانه»، ياد «مجلس» و «اتحاد دولت و ملت» كرده مي‌شود. راستى اين است كه اين دو سيد و همدستان ايشان، يك گام ديگرى به سوى پيش نهاده، و كم‌كم پرده از روى خواست آخرين خود، كه مجلس شورى و مشروطه می‌بود، برمی‌داشتند.» (تاريخ مشروطه ايران، صص: 81-82) 8. سید محمد طباطبایی در ربیع‌الثانی 1324 ق، در سخنرانی خود، بر این نکته تأکید می‌کند که: «به اين زودى مشروطه نمي‌خواهيم، يعنى مردم ايران هنوز به آن درجه تربيت نشده‌اند و قابل مشروطيت و جمهوريت نمي‌باشند، زيرا كه مشروطيت در وقتى است كه افراد ملت عالم باشند. ... ما عدل و عدالت‌خانه مي‌خواهيم. ما اجراى قانون اسلام را مي‌خواهيم. ما مجلسى مي‌خواهيم كه در آن مجلس، شاه و گدا در حدود قانونى، مساوى باشند. ما نمي‌گویيم مشروطه و جمهورى، ما مي‌گویيم مجلس مشروعه‌ی عدالت‌خانه.» (تاريخ بيدارى ايرانيان، ج2، صص: 374-380.) #مشروطه_خوانی #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #عدالتخانه @risheh

عین‌السلطنه: «همشيره‌زاده‌ی نايب‌الصدر قزوين از اشخاص خيلى مشروطه‌خواه بود، روزى آمد خدمت على‌اكبر جلوخانى مجتهد در صورتى كه جمعى از طلاب هم بودند، گفت: آقا! بعد از قتل آقا شيخ فضل‌الله من روزى يك دور تسبيح به او لعن مى‌فرستادم. چند شب قبل خواب ديدم منبرى گذاشته و حضرت امير عليه‌السلام بالاى منبر است. جمعى از طلاب و علماء نشسته‌اند و بعضى را هم حضرت به اسم صدا مى‌كند، مِن‌جمله آقا شيخ فضل‌الله را صدا زدند، جلوى منبر ايستاد و به حضرت عرض كرد: تقصير من چه بود كه به اين شكل مرا كشتند؟ حضرت فرمودند: مصائب ما را به خاطر بياور. عرض كرد: قبول كردم، اما يك نفر از اولاد شما چرا روزى صد مرتبه مرا لعن مى‌كند؟ حضرت فرمودند: «او از اولاد ما نيست.» حالا بفرمایيد تعبير اين خواب چيست؟ آقا و سايرين خنده كردند و بعد آقا فرمودند: پسر جان! عين حقيقت است، تعبير ديگرى ندارد. برخاسته و رفت.» (روزنامه خاطرات عينالسلطنة، ج5، ص: 3782) #شیخ_فضل_الله_نوری #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #مشروطه_خوانی #مرجع_شهید @risheh

امین‌الشرع خویی (برادر بزرگ امام جمعه‌ی خویی): «از جمله‌ی امور عجیبه، خوابی بود که حقیر بعد از قتل مرحوم شیخ بدیدم که این بنده گویا در تهرانم و در محلی فراخ و واسع ایستاده‌ام و بیرقی خیلی بزرگ، بلند کرده‌اند که پیراهن آن گاهی که حرکت می‌کند بالای تمام شهر تهران را پُرز فرا می‌گیرد. بر یک رویش نوشته‌اند «ذلکَ فَضلُ اللهِ یُؤتِیهِ مَن یَشاء» و بر روی دیگر «یا علی» نوشته شده. آن‌گاه دیدم جمع کثیری زیر این علم ایستاده‌اند. پس بادی وزیده و پرچم علم را حرکتی بداد و خون آن پرچم مانند آبشار بر سر مردم بریخت و دومرتبه پرچم را حرکت داده و قطرات خون‌ها بر همه‌ی آن اشخاص بپاشید و صدایی شنیدم گفت: «این خون #شیخ_فضل_الله_نوری است که گرفته شد»! و اُشهِدُ بِالله از آن وقت تا به حال که قریب ده سال یا بیش‌تر است، هنوز خون‌ریزی از مملکت ایران مرتفع نشده است.» (خانه بر دامنه‌ی آتشفشان، ص 71، به نقل از «میراث اسلامی ایران» به کوشش رسول جعفریان، 9/137.) #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #مشروطه_خوانی #مرجع_شهید @risheh

رفع یک سوء تفاهم (1) برای بسیاری از افراد که داستان شهادت شیخ را شنیده‌اند، این سؤال مطرح است که مگر ممکن است که مردم بایستند و در مقابل چشم آنان، عالم بزرگ شهرشان را به دار بزنند و ایشان نه‌تنها اعتراضی نکرده، بلکه خوشحالی کنند؟! پاسخ آن است که علی‌رغم سمپاشی‌های فراوان روزنامه‌های زنجیره‌ای عصر مشروطه و اتهامات فراوانی که به شیخ وارد می‌آمد، مردم تهران حاضر به چنین فرجامی برای او نبودند. اعدام شیخ، در غفلت عموم مردم تهران اتفاق افتاد و آن‌چه از شلوغی در صحنه‌ی اعدام گفته شده، بیش‌تر ناشی از حضور به‌اصطلاح مجاهدینی است که از شمال و جنوب به تهران آورده شده بودند و بسیاری از آنان اساساً ایرانی و مسلمان نبودند (مانند برخی نیروهای قفقازی که توسط #میرزا_کریم_خان_رشتی به رشت و سپس به تهران گسیل شدند) و کسانی هم که مسلمان بودند، بسیاری نسبت به شیخ و جایگاه او آشنایی نداشته و تنها او را یک مفسد می‌پنداشتند. از همین رو، هنگامی که مردم تهران از این فاجعه اطلاع یافتند، چنان فشار اجتماعی بر هیئت مدیره و مجاهدین وارد آوردند که ایشان از اعدام بقیه‌ی بازداشتی‌ها گذشتند و به تبعید آنان اکتفا کردند. به این دو گزارش بنگرید: ... @risheh

رفع یک سوء تفاهم (2) عین‌السلطنه: «گفتند شيخ را به دار زدند ... مطلب بزرگ بود و باور نمى‌شد. دو مرتبه آمدند شيخ را با درشكه به خانهاش بردند. سه مرتبه آمدند شيخ را به استنطاق بردند. ... يك ساعت و نيم به غروب مانده شيخ را با درشكه به عمارت خورشيد و كميته جنگ بردند. سه‌ربع به غروب مانده، آورده به دار زدند. پسرش ايستاده بود و به #قفقازی‌ها در كشتن پدرش كمك مى‌كرد (بعد اين پسر را هم به سزا رساندند. در حياط عدليه كشته شد.) و بعد از آن‌که ... دست زده هورا كشيدند، [پسرش] با سايرين دست مى‌داد و مبارك باد مى‌گفت. موزيك هم زدند و #قفقازی‌ها و #مجاهدينِ ديگر رقص مى‌كردند. مردم ديگر «زنده باد عدالت» مى‌گفتند. غروب پسر شيخ اذن داده نعش را پايين آوردند و به خانه‌ی خودش بردند. تا امروز در ايران كه مملكت اسلامى است همچو كارى نشده بود. اما حالا اگر مجلس برپا شود از بابت دردسر و زحمت علما در نشر قوانين، خلاص است و شايد دست علما از امورات دنيوى و دربارى و مملكتى كوتاه شود. ... شيخ را كشتند، كار كار بزرگى بود. گمان كردند ايران منظم می‌شود، اما غلط است، دستورالعمل باطل. اين خبر به عتبات و شهرهاى ديگر ايران برسد بلكه در همين طهران اسباب زحمت كلى می‌شود. ملا قربانعلى [زنجانی] بشنود، صدچندان هنگامه می‌كند. همه‌كس تبعيد او را يقين داشت، اما تصور قتل او را علنى، آن هم بدون محاكمه و استنطاق در عدليه با حضور مردم #محال می‌دانست. خود شيخ هم گفته بود به سفارتخانه نمی‌روم و متحصن نمی‌شوم. اگر مقام سؤال و پرسش باشد حاضرم. تمام خدمات خود را به مذهب اسلام و علاوه كردن آن اصل به قانون اساسى كه پنج نفر بايد از طراز اول مجتهدين در نشر قوانين حاضر باشند ثابت می‌كنم. اگر زور باشد غير تسليم چاره نيست. نيم‌ساعت استنطاق در كميته‌ی جنگ كردند، آن‌هم همين بود كه تو مقصر هستى و بر خلاف مشروطه حرف زدى، و حال آن‌كه شيخ اهل نظام نبود و قشونى را به باد نداده بود. می‌بايست در عدليه موافق قانون اساسى و مشروطه استنطاق علنى شود و حكم قتل او از مجتهدين عالم‌تر او صادر گردد و نايب‌السلطنه امضاء كند، نه به حكم يپرم و معزّالسلطان. اين‌ها انتقام است، غرض شخصى و ميل جمعى. اما اسباب فناء و اضمحلال خواهد بود به‌زودى. بارى پسر شيخ چند روز قبل به ملاقات پدرش خواسته بود برود، مانع شده بودند. برادرش مخفى شده بود. فقط مادر و خواهرش را ديد. روى پايش افتادند كه بس است ديگر به قتل پدرت راضى نشو. حتى مادرش گفته بود و قَسم خورده بود ... گوش نداد و كرد آن‌چه بايد بكند. تمام مايَملَك شيخ را هم كميته‌ی جنگ به اين پسر واگذار كرد و حال آن‌كه پدرش او را از مال خود در حال حيات محروم كرده بود. من با شيخ خصوصيت نداشتم ... فاضل و صاحب علم و تقليد بود و در ايران دو نفر مثل او عالم نداشتند. در مجلس درس او ششصد نفر طلبه حاضر می‌شد، اما دلم براى اين می‌سوزد كه اين‌ها اسباب فناى مملكت و تخفيف مذهب می‌شود. شيخ وقتى كه از كميته بيرون می‌آمد گفته بود «اگر بار گران بوديم رفتيم.» التماس كرده بود مرا اين‌جا بكشيد. گفته بودند نمی‌شود آن‌وقت رو به مردم كرده گفته بود خداحافظ. محاكمه‌ی من با شما در روز پنجاه‌هزار سال. بعد بنا كرده بود آرام دعا خواندن تا در ميدان و هنگام مردن مشغول دعا بود.» #شیخ_فضل_الله_نوری #مرجع_شهید #مشروطه_خوانی #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ @risheh

رفع یک سوء تفاهم (3) از جمله سران جریان #مشروعه_خواه که از بزرگ‌ترین مجتهدین تهران محسوب می‌شد، آخوند #ملا_محمد_آملی بود. او نیز همچون #شیخ_فضل_الله_نوری پس از فتح تهران، دستگیر شده و در حبس بود. پسر ایشان، عارف بزرگوار آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی در این باره می‌نویسد: پدرم همزمان با دستگیری شیخ به زندان افتاد و یک روز بعد از شهادت شیخ، مردم تماشاچی به دعوت #سید_یعقوب_انوار برای دیدن مراسم اعدام پدرم در میدان توپخانه گرد آمدند «ولکن فجیعه‌ی مَصلوبیّت مرحوم شیخ، انعکاس عجیبی بخشیده بود و چون عالِم‌کشی تا آن عصر در ایران معمول نبود، آن هم به این‌طور فجیع، لذا نصف از #اهل_شهر را گویا از خواب بیدار کرد و وقوع این حادثه به امر #شیخ_ابراهیم_زنجانی که معروف به #یهودیت بود، و مباشرتِ یفرم [= یپرم] از این بیش‌تر در مردم انزجار پدید آورد تا به درجه[ای] که زمامداران از تهاجم فتنه خائف، و برای تبرئه‌ی خود، این امر را به رؤساء آن دوره‌ی #نجف اشرف #منسوب_داشتند و چنین اظهار کردند که وقوع این حادثه برای امتثال فرمان روحانیون نجف بود و هرکس را در این مطلب شبهه‌ای است، خود از نجف با تلگراف استعلام نماید... و بالجمله، سوء انعکاس مصلوبیةِ مرحوم شیخ، دفع قتل از مرحوم پدرم و سایر محبوسین نمود، و در حق پدرم حکم به تبعید بیرون آمد... و در مدت پنج سال تحت‌الحفظ در مازندران محبوس بودند...» (خانه بر دامنه‌ی آتشفشان، ص 221، به نقل از: زندگی‌نامه و خدمات ... آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی، مجموعه مقالات، انجم آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 80، صص 126-127.) #مشروطه_خوانی #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #مرجع_شهید @risheh

یکی از دوستان درباره‌ی #خلاف_مشهور (۱) نوشتند: مطلب خلاف مشهور جای کار داره گزارش‌های تحصن سفارت خیلی جالبه بذار کنار اینها تا تکمیل بشه قطعا لفظ مشروطه از خیلی وقت پیش‌ها در دهان‌ها می‌چرخیده چون امثال ملکم و طالبوف و این‌ها که بی‌کار نبودند اما وقتی مشروطه شد یک مرام سیاسی، اون‌جا پای شخص انگلیس در میانه

در پاسخ عرض می‌کنم: ما باید تکلیف خودمان را به‌طور شفاف با تاریخ #مشروطه روشن کنیم؛ اگر مبدأ را سال 1323 ه.ق می‌دانیم، طبعاً رهبر جریان، #سید_عبدالله_بهبهانی و #سید_محمد_طباطبایی خواهند بود. حال، باید هدف انقلاب را از رهبران آن جویا شد. جناب سید محمد طباطبایی، در صدد مشروطیت به همان سبکی است که در دیگر کشورها اتفاق افتاده، و سید عبدالله بهبهانی هم بیش‌تر در پی شورش علیه عین‌الدوله است و تحول بنیادینی مد نظر ندارد. اما اگر رهبر قیام را #شیخ_فضل_الله_نوری می‌دانیم، مبدأ حرکت، سال 1324 است و مجزا از آن‌چه در سال قبل اتفاق می‌افتاد. این‌جا می‌توانیم نهضت را مطالبه‌ی #عدالتخانه بنامیم و تبدیل آن به مشروطه را انحراف از مسیر اصلی به حساب آوریم. بنا بر این تقریر، مهاجرت کبری را نباید در طول مهاجرت صغری دانست. فتأمل! تفصیل مطلب را در متن زیر پی می‌گیریم...

درباره‌ی #مشروطه و #شیخ_فضل_الله_نوری (1) فهم درست مواضع شیخ فضل‌الله نوری در سال‌های پایانی عمرش، نیازمند توجه به چند نکته است: 1. آن‌چه در سال 1324 ق/ 1285 ش در ایران واقع شد، آوردگاه چند جریان بود، نه صرفاً یک حادثه. 2. حوادث شکل‌دهنده به مشروطیت را نباید یک جریان واحد در نظر گرفت که ابتدا در قالب نهضت عدالتخانه رخ نُمود و سپس منحرف گشت و مشروطه نامیده شد. 3. یکی از جریانات مهم در میدان مشروطه، جریان #اسلام_فقاهتی است. این جریان، از قرن‌ها پیش از مشروطه به‌تدریج شکل گرفته بود و در قرن اخیر، به سرعت، خود را در چهره‌ی جریانی فعال و مستقل در تحولات #جهان_اسلام ارتقاء می‌داد. مهم‌ترین نقطه‌ی عطف حضور این جریان در تحولات اجتماعی و سیاسی ایران، #نهضت_تحریم_تنباکو است. و از دیگر نمونه‌های این حضور، تأسیس #شرکت_اسلامیه و نهضت اجتماعیِ برآمده از آن است. این دو نمونه، از مصادیق کلان این پدیده‌ی اجتماعی است و مصادیق خُرد فراوانی نیز برای آن می‌توان یافت که همه شواهد تبدیل این جریان، به مهم‌ترین بازیگر عرصه‌ی عمومی #تحولات_اجتماعی در ایران اند. یکی از این شواهد، این گزارش اعتمادالسلطنه است مربوط به حدود یک ساعت پیش از قتل ناصرالدین شاه (یعنی سال 1312 ق): ناصرالدین شاه «پریروز به مسجد سپهسالار تشریف آوردند و بیش‌تر از سه چهار دقیقه نمانده، با کمال تغیر تشریف برده بودند. روایت مختلف است. بعضی می‌گویند سبب تغیر خاطر مبارک ... این است که دمِ درِ مسجد و خود مسجد زیادتر از سی‌هزار نفر زن و مرد بودند، اما در خود مسجد یعنی شبستان که میرزا ابوالفضل نماز می‌خواند، زیاده از سی نفر در موعظه حاضر نبودند. مردم می‌دانند که زمین این مسجد غصب است و میرزا ابوالفضل، پیش‌نمازِ دولتی است. بنا بر این، در نماز او حاضر نمی‌شوند. به‌خلاف ملا محمدعلی رستم‌آبادی که پارسال در این مسجد نماز می‌خواند و حالا در مدرسه‌ی مروی نماز می‌خواند و مردم از روی عقیده به او اقتدا می‌کنند و در صفوف نماز جماعت او بیست‌هزار نفر حاضر می‌شوند. به‌حسب ظاهر این مسائل چندان اهمیتی ندارد، لیکن در باطن، اثبات عدم تدیّن رجال دولت را می‌نماید و #اقتدار علمایِ بر ضد دولت را، و من به قدر نوکری و حق رعیتی که دارم این وضع را نمی‌پسندم.» (روزنامه‌ی خاطرات اعتمادالسلطنه، صص 1058-1059) #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #مشروطه_خوانی https://eitaa.com/risheh/241

درباره‌ی #مشروطه و #شیخ_فضل_الله_نوری (2) 4. علاوه بر دو جریان بالا (اسلام فقاهتی و سلطنت)، جریان عمده‌ی دیگر، پدیده‌ای است که از آن به‌عنوان منورالفکری یا #روشنفکری یاد می‌شود و وجه مشترکی است میان #فراماسونر ها، #بابی ها، فرنگ‌رفتگان، غربزدگان و دیگر عناصر وابسته به استعمار. این جریان نیز همچون جریان اسلامی، سعی در تثبیت و توسعه‌ی خود در میان اقشار جامعه و حضور هرچه بیش‌تر در تحولات اجتماعی و سیاسی در راستای اهداف خود دارد. 5. در تحلیل عملکرد جریان‌ها، نکته‌ی حائز اهمیت، شناخت نوع ساختار آنان است. جریان #اسلام_فقاهتی، به‌تدریج تعین و تشخص یافته و رشدی طبیعی و مردمی دارد، و یک حزب مدرن نیست که اعضاء آن، از ابتدا با تصویری روشن از روش‌ها و سلسله‌مراتب گرد هم آمده باشند. طبیعت یک جبهه آن است که حتی اهداف و حدود آن نیز تدریجاً از ابهام خارج می‌شود و افراد و اقشار، جایگاه و وظیفه‌ی خود را می‌یابند. پس طبیعی است که در طول سالیان، این حرکت، هم فراز داشته باشد، هم نشیب. و نشیب‌ها ناشی از اختلال در انتظام‌یافتن مناسبات و کارکردها یا وجود حفره‌های ساختاری یا اشتباهات محاسباتی است. و البته با توجه به انباشت تجارب و نیز سنت الهی، باید خط سیر کلی جریان حق، صعودی باشد. 6. جریان غرب‌گرا، از ابتدا در پی بازسازی مدل‌های غربی در ساختار سیاسی ایران بود؛ الگوهایی چون نظام پارلمانی #مشروطه، #جمهوریت و #استبداد_مُنوّر . هدف تقابلی آنان نیز، براندازی نظام اجتماعی #اسلام_فقاهتی و ساختار سنتی پادشاهیِ ایلاتیِ دارای مناسبات نسبی با #اسلام_فقاهتی بود. روش آنان نیز حادثه‌آفرینی و ایجاد یک #هیجان_اجتماعی از طریق رسانه‌های مدرن ( #شارلاتانیزم_مطبوعاتی) و پیاده‌نظامِ مهیاشده توسط نهادهایی چون #مدارس_نوین و مخاطبان پدیده‌هایی چون #فرقه‌های_نوظهور ( #بابیت و #تصوف_ماسونی ) و #کتب_ضاله (کتب #فتحعلی_آخوندزاده، #میرزا_ملکم_خان، #عبدالرحیم_طالبوف، #حاج_سیاح_محلاتی، #زین‌العابدین_مراغه‌ای و ...) و همراه کردن برخی روحانیون از طریق #نفوذی‌ها و در نهایت، ایجاد یک #کودتای_نظامی و استقرار نیروی‌های استعماری بود. #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #مشروطه_خوانی @risheh

درباره‌ی #مشروطه و #شیخ_فضل_الله_نوری (3) 7. در مقابل، جریان اسلام‌خواه، در راه افزایش اقتدار خود و محدود کردن تدریجی اقتدار پادشاه از روش تبیین فلسفه‌ی سیاسی اسلام، ارتقاء مطالبات سیاسی و ایجاد جنبش‌های اجتماعی گام برمی‌داشت. سیر پیشرفت این جریان در طول قرون گذشته چنین بود: - تعیّن تدریجی حوزه‌های علمیه به‌عنوان پشتیبان راهبردی جریان #اسلام_فقاهتی؛ - ایجاد جنبش‌های سیاسی؛ - همراهی با حکومت صفوی و تثبیت موضع در ایران اسلامی؛ - استقلال سیاسی از حکومت و تبدیل تدریجی منصب صدر و شیخ‌الاسلام به عالم بلد؛ - همراهی با حکومت در راستای تحقق اهداف اسلامی همچون جنگ‌های ایران و روس؛ - درک عدم کارآیی #حکومت_ایلاتی و در نتیجه کاهش همکاری با آن؛ - اتخاذ رویکرد تقابلی با حکومت ایلاتیِ تحت نفوذ #استعمار (مانند #نهضت_تحریم_تنباکو)؛ - ورود به عرصه‌ی نهادسازی با پیشتیانی نیروی مردمی (#شرکت_اسلامیه)؛ - افزایش #مطالبات سیاسی و فشار بر حکومت (مانند برکناری امین‌السلطان در سال 1321) 8. حال باید دید حوادث منجر به صدور فرمان مشروطیت، در راستای فعالیت کدام جریان تحقق یافت و ورود #شیخ_فضل_الله_نوری - به‌عنوان مهم‌ترین نماینده‌ی جریان #اسلام_فقاهتی در تهران- چرا و چگونه واقع شد. #یک_هفته_بازخوانی_تاریخ #مشروطه_خوانی @risheh