#تقریر|خلاصه ادله مشهور و شیخ انصاری (ره) در موضوع و حکم معاطات بر اساس کتاب مکاسب ▫️شیخ انصاری (ره) در کتاب البیع پس از بررسی معنای بیع، وارد در کتاب معاطات می شود. در ابتدای کتاب معاطات ایشان موضوع و حکم معاطات را از نگاه مشهور بیان و سپس قول مختار را تبیین می کنند. 🔹قول مشهور و شیخ در موضوع معاطات ▫️جناب شیخ (ره) معتقدند که خاصه و عامه، موضوع معاطات را «تعاطی به قصد تملیک» می دانند. خود ایشان نیز این دیدگاه را قبول می کنند. ایشان در تبیین این مدعا و رد قول صاحب جواهر که مدعی است که مشهور، قائل به قصد اباحه هستند، علاوه بر استشهاد به عبارات متعددی از فقها که دلالت بر قصد تملکیک در معاطات دارد بیان می کنند که انچه در بین عامه مردم وجود دارد، قصد تملیک است و فقها نیز همان موضوع رایج بین مردم را مورد بررسی قرار می داده اند. 🔹قول مشهور در حکم معاطات ▫️مشهور فقها معتقدند که معاطاتی که به قصد تملیک است، افاده اباحه تصرف می کند و با تلف یکی از ثمن و مثمن، معامله لازم می شود. شیخ این قول را نمی پذیرد. در مقابل مشهور محقق کرکی قائل به ملکیت متزلزل است و همچنین به دلیل ناسازگاری قول مشهور در «قصد تملیک» و «افاده اباحه»، ظاهر قول مشهور را تاویل می برد و می فرماید که ایشان نیز قائل به ملکیت متزلزل بوده اند. جناب شیخ در اثبات اینکه مشهور قائل به اباحه هستند، عبارات متعددی از فقها را بیان می کنند. ▫️از عباراتی که شیخ از فقها بیان می کند و همچنین از جمع بندی ای که شیخ در پایان بحث انجام می دهند، ادله و مبانی زیر را می توان برای قول مشهور بیان کرد: 🔸اسباب حصول ملک، توقیفی هستند و در چنین سببی در شریعت وجود ندارد. لذا کانّ عقدی وجود ندارد. اما افاده اباحه اجماعی است. 🔸در عقد بیع، ایجاب و قبول لازم است و از شروط صحت بیع، ایجاب و قبول است، در نتیجه ملکیت حاصل نمی شود. 🔸اجماع بر اینکه معاطات بیع نیست و به تبع افاده ملکیت ندارد. این نگاه استفاده از آیه احل الله البیع را منتفی می کند. 🔸شهره محققه تا زمان محقق ثانی بر قول به اباحه. 🔸اصالت عدم ملک. به این معنی که اگر شک داریم که ملک حاصل شده است یا نه، اصل (استصحاب) بر عدم حصول ملک است. ▫️یکی از اشکالاتی که به قول مشهور شده این است که برخی از تصرفات همچون وطی جاریه، نماء، توریث و ... متوقف بر ملک است و اباحه تصرف جائز نیست. شیخ جوابی را که به این اشکال بیان می کند این است که یا می توان گفت که ایشان این تصرفات را جائز نمی دانند و یا اینکه قائل به ملکیت آناًما قبل از تصرف هستند. جناب شیخ عباراتی از فقها را در تایید این جواب ذکر می کنند. البته خود شیخ ملکیت آناما را در تصحیح این تصرفات قبول ندارد. 🔹قول شیخ (ره) در حکم معاطات ▫️در مقابل مشهور، محقق ثانی (ره) اولین کسی است که قائل شده است که معاطات افاده ملکیت می کند. شیخ علاوه بر اینکه ادله قول مشهور را پاسخ می دهد، این قول را می پذیرد و ادله ای برای آن بیان می کند: 🔸آیه احل الله البیع: حلیت در این آیه به معنای صحت است و دلالت بر صحت بیع دارد. از انجایی که این آیه به معنای عرفی آن حمل می شود و معاطات نیز عرفا بیع است، در نتیجه بر اساس این آیه، معاطات صحیح است و در نتیجه افاده ملک می کند. 🔸سیره مستمره: ایشان یکبار این دلیل را در ابتدا بیان می دارند و سپس آن را رد می کنند. اما در نهایت در جمع بندی ادله دوباره آن را در ضمن ادله قول به ملک ذکر می کنند. 🔸اجماع مرکب: به این صورت که می توان با برخی ادله صحت معاطات در هبه و اجاره را اثبات کرد و سپس بگوییم که در بین فقها یا برخی قائلند که معاطات مطلقا صحیح نیست و اینکه قائلند مطلقا صحیح است و تفاوتی بین هبه و صلح با بیع وجود ندارد. 🔸اجماع: محقق ثانی با تاویل بردن «اباحه» در کلمات فقها به «ملک متزلزل»، ادعای اجماع بر این قول را بیان می کنند. ▫️مرحوم شیخ در نهایت، بر اساس مبنای تراکم ظنون، در وزن کشی ادله قائلین به اباحه و ادله حصول ملک، ادله ملک را ترجیح می دهند و حصول ملک را می پذیرند. ✍️محسن ابراهیمی #فقه #مکاسب @almorsalaat

#تقریر| خلاصه ادله شیخ انصاری در لزوم معاطات ▫️ایشان پس از اینکه مسئله صحت معاطات را به پایان می رسانند و قائل می شوند که معاطات افاده ملکیت می کند، وارد در بررسی لزوم معاطات می شوند. ▫️ایشان پس از بیان اقوال در مسئله می فرمایند که آنچه که با قواعد اوفق است، این است که معاطات افاده لزوم می کند. ایشان ادله زیر را به ترتیب بر لزوم معاطات بیان می کنند: 1- اصالت لزوم: به معنای استصحاب بقای ملکیت پس از رجوع مالک اول. به این معنا که پس از اینکه معاطات انجام شد، یقین داریم که ملکیت حاصل شده است. پس از رجوع مالک اول شک می کنیم که آیا ملکیت هنوز باقیت یا خیر؟ استصحاب می کنیم و حکم می کنیم که ملکیت باقیست. قابل توجه است که این استدلال مبتنی بر این است که لزوم و جواز، صفت ملک نیستند و ملک تقسیم به جائز و لازم نمی شود و الا اشکالاتی متوجه استدلال می شود. 2- روایت «الناس مسلطون علی اموالهم» 3-روایت «لا یحلّ مال امرئ الا عن طیب نفسه» 4- آیه «... ان تکون تجاره عن تراض» 5- آیه «لا تأکلوا اموالکم بینکم بالباطل» 6- روایاتی که دلالت بر لزوم خصوص بیع می کنند همانند «البیعان بالخیار ما لم یفترقا» بنا بر اینکه معاطات عرفاً بیع است. 7- آیه «أوفوا بالعقود» بنا بر اینکه مراد از عقد، مطلق عهد است و اختصاصی به وجود لفظ ندارد. ▫️ایشان پس اینکه ادله را بیان می کنند و نتیجه می گیرند که معاطات بر اساس این ادله افاده ملک لازم می کند، به وجود اجماع در مسئله می پردازند. می فرمایند که ظاهرا اجماع وجود دارد که معاطات افاده لزوم نمی کند و برخی از فقها نیز صریحاً ادعای اجماع کرده اند. همچنین شهرت محققه ای بر عدم لزوم معاطات وجود دارد که تقویت کننده اجماع است. ▫️ایشان به دو دلیل این اجماع را قبول نمی کنند: اولاً اینکه بر اساس برخی عبارات چنین اجماعی اساساَ وجود ندارد ثانیا بر فرض وجود اجماع، کاشف از قول معصوم (ع) نیست. چرا که عمده فقها تا زمان محقق کرکی، قائل به عدم ملکیت بوده اند و در نتیجه اصلا مسئله لزوم برای آنها مطرح نبوده است و قول به عدم لزوم سالبه به انتفای موضوع است. ▫️اما ایشان در ادامه می فرمایند که هرچند که قطع به وجود اجماع وجود ندارد، اما ظن به وجود اجماع بر عدم لزوم، در صورتی که لفظ دالّ بر انشاء تملیک وجود نداشته باشد، وجود دارد. آنگاه ایشان قول به «لزوم معاطات مع وجود لفظٍ دالٍّ علی انشاء تملیک» را با ادله زیر تقویت می کنند: 1- اجماع ظنی بر این قول 2- وجود سیره بر عدم اکتفاء به صرف تعاطی در معاملات خطیره در ایجاد لزوم 3- ظهور برخی روایات ▫️ایشان در اینجا بحث را پایان می دهند و در واقع قائل می شوند که برای لزوم معاطات نیاز به وجود لفظ دال بر انشاء تملیک است. ▫️در ادامه وارد بررسی روایات «انما یحلل الکلام و یحرم الکلام» می شوند. این روایت در مورد معاطات مورد بحث قرار گرفته است. ▫️پس از بررسی این روایت و تفسیر آن، این روایات قابلیت پیدا می کند که نه تنها لزوم معاطات، بلکه صحت آن را مورد خدشه قرار دهد. چون این روایت بیان می دارد که اگر در جایی، ایجاب وجود نداشته باشد، اصلا معامله ای محقق نمی شود. این مطلب تا آنجاست که برخی بر اساس این روایت قائل شده اند که معاطات حتی افاده اباحه نیز نمی کند. ▫️ایشان پس از بررسی این روایت، مبحث صحت و لزوم معاطات را بر اساس مختار خود در تفسیر روایت «انما یحلل» جمع بندی نمی کنند اما می توان چنین نتیجه گرفت که چون ادله محکمی بر صحت معاطات بیان شد، این روایت نمی تواند ملکیت معاطات را خراب کند. اما این توان را دارد که لزوم ان را تحت الشعاع قرار دهد. لذا می توان گفت که شیخ بر اساس این روایت و روایاتی مشابه، لزوم معاطات را نمی پذیرند. ▫️ در ضمن تنبیهات معاطات نیز قرائنی بر عدم لزوم معاطات در نظر شیخ وجود دارد. ▫️نکته قابل توجه این است که این نوع از جمع بندی ادله فقط با مسلک تراکم ظنون قابل توجیه است والا در نگاه قالبی به ادله، پس از بیان اصالت لزوم و ادله اجتهادی دال بر لزوم، جایی برای بررسی سایر ادله وجود ندارد و باید حکم به لزوم شود. ✍️محسن ابراهیمی #فقه #مکاسب #معاطات @almorsalaat 🔊🔊در تفصیل این مطلب و تطبیق آن بر عبارات مکاسب، می توانید صوت زیر را بشنوید👇👇

#یادداشت|از موارد نادر ایستادگی شیخ در مقابل مشهور امروز در ضمن مطالعه عبارت شیخ به مطلبی برخورد کردم که ذکر آن خالی از لطف نیست. در روش شناسی اجتهادی ایشان خصوصا در کتاب مکاسب معروف است که ایشان به قول مشهور قدمای از فقها بلکه حتی شهرتی که میان برخی از اعاظم متأخرین همچون شهید ثانی و محقق کرکی و علامه حاصل شود، اعتنای زیادی می کنند و حتی به خاطر شهرت، دست از ظاهر روایت بر می دارند کما اینکه در مسئله لزوم معاطات چنین کردند. اما در رسائل در بحث شبهه موضوعیه وجوبیه، پس از اینکه نظر خود را بر اساس ادله بیان می کنند که در اینجا هم برائت جاری است، یک مسئله فقهی را مورد بررسی قرار می دهند. ج2 ص170 آن مسئله فقهی دوران بین اقل و اکثر در قضاء فوائت است. ایشان می فرمایند که باید به اقل عمل کنیم اما در جانب اکثر چون از مصادیق شبهه موضوعیه وجوبیه است، برائت جاری می شود. ایشان پس از بیان ادله می فرمایند که مشهور بین الاصحاب بل المقطوع از زمان مفید (ره) الی الشهید الثانی (ره) این است که قائل به احتیاط (وجوبی در صورت تمکن و ظنی در صورت عدم تمکن و از باب رخصت) شده اند. اما شیخ با این وجود که چنین شهرت محکم و پرقدرتی وجود دارد، از نظر خود کوتاه نمی آیند و بر دیدگاه خود که برائت است، اصرار می ورزند و حتی توجیه قابل قبولی هم برای عبارات آنها بیان نمی کنند. به نظر می رسد که عملکرد شیخ در این مسئله، در شناخت روش اجتهادی ایشان قابل توجه باشد و باید ببینیم که آیا می توان توجیهی برای این رویکرد شیخ یافت یا خیر؟ ✍️محسن ابراهیمی 00/09/09 #فقه #اصول #رسائل #مکاسب 🌀فقه روز👇 https://eitaa.com/joinchat/1156972562C995b2572a2

#مکاسب مکاسب محرمه جلسه١ دوشنبه٠٢.٠٧.٠٣ مقدمات ورود به مکاسب، شروع روایت تحف، ص۵ 🌀#فقه_روز👇 https://eitaa.com/joinchat/1156972562C995b25

#مکاسب مکاسب محرمه جلسه٢ سه‌شنبه٠٢.٠٧.٠۴ ادامه روایات، نوع اول، مسئله اول، ص۶ 🌀#فقه_روز👇 https://eitaa.com/joinchat/1156972562C995b25

به حول و قوه الهی سال تحصیلی جدید رو امروز شروع میکنیم. 🔹ان شاءالله #اصول‌الفقه رو که ترم گذشته شروع کردیم، از اوامر ادامه میدیم و صوتش رو توی کانال دروس میگذاریم. 🔹همچنین #المیزان رو طبق روال گذشته خواهیم خواند و صوتش رو در همین کانال قرار میدیم. 🔹همینطور که قبلاً هم قول داده بودیم، خیلی مایلم که ان شاءالله فلسفه ای را با یک متن فارسی بخوانیم که نفع آن هم عمومی باشد. ان شاءالله اگر توفیق یار باشد، از یه مدت دیگه #فلسفه شهید مطهری و بعدش #اصول‌فلسفه علامه رو بتونیم بخونیم. 🔹امسال یک بحث #رسائل و #مکاسب هم داریم که جزئیاتش رو عرض خواهم کرد. @rooz_fiq