📇 خلاصه متنی تفسیر قرآن، #سوره_حمد
🔺شماره جلسه: ۸
🔖 آیه: ۲
📆 تاریخ: ۱۳۶۳/۹/۱۷
📚 مفسر: علامه جوادی آملی
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
✅ آیه ۲ سوره حمد: «الحمدلله رب العالمین»
بخش 1️⃣: توضیحات کلی در مورد چیستی حمد و آثار #حمد:
🔺شکر نزدیک به حقیقت حمد است.🙏
خدا فرمود شما اگر شکر نعمت کردید ما اضافه میکنیم(لئن شکرتم لازیدنَّکم) در برابر شکر نعمت، کفران نعمت است. اما خدا در مورد کفران نعمت بصورت ضمنی گفته (و ان کفرتم، انّ عذابی لشدید) چون خدا در برابر کفران گاهی میبخشد.
دعای حمد #صحیفه_سجادیه(اولین دعا) که تفسیر قرآن است توضیح میدهد.
گوید: و الحمدلله الذی لو حبس عباده معرفة حمده علی...
اگر به مردم نمی آموخت که خدا را در برای نعماتش حمد کنند و معرفت حمدش را به انسان نمی داد انسانها از نعماتش استفاده می کردند و او را حمد نمی کردند، از رزقش بهره برداری می کردند و حمدی نبود چون حمد را نمی شناختند.
🔺حال حمد نکند چه می شود؟
خرجوا من الحدود الانسانیه الی حد البهیمه: پس از انسانیت خارج میشد و مانند حیوانات میشد چون حمد نمی کنند. در یکی از تفاسیر صحیفه آمده که اینجا لفظ #حدود آمده چون انسان حدود زیادی دارد ولی حیوان یا بهیمه تنها یک حد دارد که همان عدم عقل است. اگر کسی حمد خدا را بجا نیاورد وارد مرز حیوانیت میشود چون حیوان بدون عقل حدی هم ندارد که بگوییم فلان غذا یا فلان حیوان حرام است، هر کاری خوشش آمد میکند.
🔺حمد نباید تنها #زبانی باشد. اگر گفتی که من خودم زحمت کشیدم که درس خواندم این حمد نیست. گاهی با یک بیماری تمام معلومات پنجاه ساله آدم از بین میرود. پس حمد واقعی، #قلباً و خُلقاً است. (ما بکم من نعمة فمن الله)
🔺اگر حمد کرد به کجا میرسد؟
صحیفه سپس میگوید: خدا را شکر که هم در علم به ما #بینش_توحیدی داد هم در عمل اخلاص عطا کرد.
🔺نتیجه حمد:
۱: ظلمات برزخ بوسیله حمد روشن میشود.
۲: راه زنده شدن بعد از برزخ را نیز روشن می کند.
بخش 2️⃣: حمد یکی از فصول مقوم و از ویژگی های تمایز بخش انسان از حیوان است:
انسان حامد در «مرز انسانیت» است. اگر حامد نبود انسان نیست بلکه #حیوان_ناطق است. انسان، حیوان ناطق نیست و این تعبیر غلطیست که فرق انسان و حیوان را در نطق و سخن گفتن میداند. تا اینجا حداقلِ حمد بود.
قرآن میگوید گاهی انسان از حیوان پست تر میشود به این صورت که شهوتش بر عقلش چیره میشود و در اینجاست که عقل با خدمت به شهوت، تنها در فکر این است که چه بخورد، چه بپوشد چگونه تجاوز کند و غیره.
در دعایِ حمدِ صحیفه گوید: اگر حمد نکند از حیوان پستتر میشود چون حیوان هم در حد #غریزه و وجود خودش، خدا را حمد میکند مانند هر شیء دیگر؛ اما انسان چون عقل و حق انتخاب داشته از او پایینتر میشود. اگر گرگها و عقربها عاقل بودند کسی از دستشان می توانست زندگی کند؟
#استکبار_جهانی نیز به این جهت همه را به ستوه درآورده که اندیشه را در خدمت غضب درآورده است.
بخش3️⃣: اینکه حمد صورت را سفید می کند یعنی چه؟
گوید: حمدی که اثرش این باشد در روزی که صورت ها سیاه است صورت ما سفید باشد. توجه کنیم که #نفسانیات ما در نور صورت ما موثر است. مثلا شخص بخاطر ترس که از ویژگی های نفس است زرد میشود یا بخاطر حزن و غضب، صورتش قرمز میشود.
برخی را خدا در دنیا نشان داده است و برخی را در برزخ. گناه صورت را سیاه و ثواب آنرا سفید میکند. سرخی و زردی را خدا در دنیا نشان همه داد اما چون خجالت آور نیست مهم نیست اما در مورد گناه و ثواب #خجالت_آور است که فورا باعث سیاهی صورت شود پس خدا میپوشاند اما در قیامت معلوم است. حمد، چهره سیاه را هم سفید می کند.
#انسان_حیوان_ناطق_نیست
#حی_متألّه
🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸
🔴 دسترسی سریع به فهرست جلسات تفسیر سوره حمد
🔴 eitaa.com/tafsire_tasnim1/141
📜📜📜📜📜📜📜📜📜📜📜📜
📚کانال تفسیر تسنیم
✅ @tafsire_tasnim1
📇 متن خلاصهشده تفسیر قرآن
🔺سوره حمد : جلسه ۲۲
🔖 آیه: ۵
📆 تاریخ: ۱۳۶۳/۱۰/۸
👤 مفسر: علامه جوادی آملی
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
✅ آیه ۵ سوره حمد: «ایاک نعبد و ایاک نستعین»
1⃣ خداوند در مورد نمازگزارانی که تنها الفاظی در نماز میگویند و به آن عمل نمیکنند میفرماید: «ویلٌ للمصلین-الذین هم عن صلاتهم ساهون-الذین هم یراعون» یعنی: وای بر نمازگزارانی که در حاشیه دین هستند، نماز میخوانند اما آنرا نمیفهمند و عمل نمیکنند و از روی ریا نماز میخوانند.
2⃣ فرق #موحد و کافر در اعتقاد بر چگونگی رفع نیازهای انسان است.
🔺هم موحد و هم ملحد معتقدند که انسان بیچاره و نیازمند است اما موحد گوید نیازهای انسان را #خدا بر طرف میکند و کافر گوید #طبیعت برطرف میکند.
( #خداباوری
#طبیعت_گرایی )
3⃣ مقام #استعانت پایینتر از مقام توکل و مقام #توکل پایینتر از مقام #تفویض و تسلیم است.
🔺مستعین کسی است که کاری میکند و تنها از خدا مدد میگیرد؛ متوکل خواستهای دارد و انجام آنرا از خدا میخواهد اما مفوّض و مسلِم، کسی است که هیچ خواستهای نیز ندارد و به خدا میگوید: هر چه تو بخواهی.
4⃣ بینش توحیدی چیست؟
🔺 کسی #بینش_توحیدی دارد که در کارهای خود و اتفاقات اطرافش اولین چیزی که به فکر آن میفتد خداست و لذا همه چیز را #آیت و نشانه وجود و فعل خدا میداند.
🔺 بینش توحیدی این است که جهانِ امکان، سپاهیانِ حقند و او هر جا بخواهد سپاهش را اعزام میکند و هر جا بخواهد فرمان توقف میدهد. (هو الذی ایّدک بنصره و بالمومنین)
🔺هر زمان که در کارهایمان اولین فکرمان خدا بود دعایمان براورده میشود لذا گفتهاند به ستمدیده ظلم نکنید زیرا اولین فکرش خداست و آهی میکشد که دامان انسان را میگیرد.
5⃣ اگر کاری را هم برای خدا و هم برای دیگری انجام دادیم خداوند همه آن کار را برای همان دیگری محسوب میکند زیرا این با #توحید سازگار نیست و خدا چیزی جز اعمال خالص را نمیپذیرد.
( #نفی_منطق_فازی )
6⃣ اگر انسان با اندک سختی و مشکل دست از دین و عبادت برداشت نشان از آن است که دین را برای #دنیا میخواهد. این شخص، آخرت را که در دین، اصل است همان ابتدا از دست داده و اگر مشکلش هم حل نشود دنیا را نیز بدست نیاورده و به چیزی نمیرسد و لذا از خاسران حقیقی است.
7⃣ هیچ رزقی بالاتر از #توحید نیست.
🔺 نباید دعا را برای رسیدن به رزق دنیوی خواند بلکه باید رزق توحید خواست چون اگر توحید بدست آمد تمام نعمتهای دیگر نیز بدست میآید.
🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸
🔴 دسترسی سریع به فهرست جلسات تفسیر سوره حمد
🔴 eitaa.com/tafsire_tasnim1/141
📜📜📜📜📜📜📜📜📜📜
📚کانال تفسیر تسنیم
✅ @tafsire_tasnim1
🔴نکاتی در مورد #بینش_توحیدی از جلسه ۲۲ سوره حمد:
🔺۱. بالاترین رزق، «بینش توحیدی» است...
🔺۲. در بینش توحیدی، انسان هر چه در اطرافش و اتفاقات روزانه مشاهده میکند همه را نشانه ای از وجود و فعل خدا جهت حرکت دادن وی در مسیر درست میبیند. نام این نشانه ها، #آیت است.
🔺۳. در بینش توحیدی دین، منطق فازی (از صفر تا ۱۰۰) پذیرفته نیست و همه کارها باید صرفا برای خدا باشد تا پذیرفته شود. البته توبه ناخالص، مورد قبول است.
🔺۴. تفاوت اصلی موحد و کافر در چیست؟
موحد، عامل رفع نیازهای انسان را، #خدا و کافر این عامل را #طبیعت میپندارد.
🔺۵. سطوح نسبت انسان با خدا از جهت درک نیاز و پاسخ به آن بدینگونه است:
الف» استعانت: یعنی من میخواهم و آنرا انجام هم میدهم و فقط از خدا مدد میگیرم در راه انجام کار.
ب» توکل: یعنی من میخواهم اما انجامش را به خدا میسپارم.
ج» تفویض: من اصل اراده و درخواست را نیز به خدا میسپارم و میگویم: هر چه تو بخواهی!
📚کانال تفسیر تسنیم
✅ @tafsire_tasnim1
📇 متن خلاصهشده تفسیر قرآن
🔺سوره بقره : جلسه ۱۴
🔖 آیه: ۳
📆 تاریخ: ۱۳۶۳/۱۲/۸
👤 مفسر: علامه جوادی آملی
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
✅ آیه ۳ سوره بقره: «الّذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصّلاة و ممّا رزقناهم ینفقون»
🔰 تقوای مالی که از ویژگیهای متقیان در ابتدای سوره بقره است دشمنی به نام مال دوستی و بخل دارد که اتفاقا جزیی از #طبیعت انسان بوده و همیشه با اوست(نساء، ۱۲۸) تنها راه درمانش نیز کمکگرفتن از #فطرت_توحیدی است.
🔰راه علاج:
1⃣ زبان تحقیری: انسانی که صدقه نمیدهد ناپاک است زیرا خدا در آیه ۱۰۳ توبه به پیامبر گوید: از انسانها صدقهای بگیر که پاکشان کند! لذا وقتی در آیه ۷۹ واقعه گوید جز پاکان، کسی به درک قرآن نمیرسند (لا یمسّه الّا المطهّرون) پس افرادی که صدقه نمیدهند از قرآن نیز بهرهای نخواهند برد.
2⃣ زبان تشویقی: خدا در آیه ۱۰۴ توبه فرموده صدقه را خودِ #من، شخصاً از دهنده میگیرم «الم یعلموا اَنّ الله هو یقبل التوبة عن عباده و یأخذ الصدقه؟»
لذا امام سجاد فرمود: صدقه قبل از اینکه به دست مومن نیازمند برسد به دست گیرنده حقیقی یعنی خدا میرسد و سائل آنرا از دست خدا میگیرد و امام صادق میفرماید صدقه تنها چیزی است که خود خدا بدون استفاده از فرشتگان دریافت میکند.
⚠️این #بینش_توحیدی، زندگی و تفکر انسان را دگرگون میکند. حضرت باقر وقتی پولی به سائل میداد آنرا دوباره پس میگرفت میبوسید و آنگاه به سائل برمیگرداند چون میدید که خداوند آنرا از او گرفته است لذا #اهل_معنا این را میبینند و ما نه.
💰خدا #ربا را به محاق برده ولی صدقه را زیاد میکند «یمحق الله الربا و یُربی الصدقات» یعنی اگرچه چند وقتی رباخوار در چشم مردم بزرگ و انگشت نماست اما در پایان عمر این اموالش به محاق رفته آنها را بالاخره از دست میدهد اما صدقه را خداوند میپروراند.
💎 مرحوم ابن بابویه در جلد ۲ کتاب «من لایحضره الفقیه» از قول معصوم گوید: اگر کسی از شما چیزی خواست، صدقه بدهید و ردش نکنید. شخصی گفت که اینها غالباً وضعشان خوب است! معصوم پاسخ داد حتما وضعشان خوب است وگرنه اگر وضعشان خوب نبود و درخواست میکردند و مسلمانها نمیدادند که الان همهتان مرده بودید چون آهش حتما دامن همه مسلمانان را میگرفت! پس حتی #دروغ هم گفت بدهید چون به خدا میدهید.
🔺حضرت علی فرموده دو روایت دارد یکی اینکه از سائل بخواهید برای شما دعا کند زیرا به این علت که بیشترشان دروغ میگویند دعا در حق خودشان اثر ندارد اما دعایشان در حق شما اثر دارد. در روایت دیگر گوید وقتی چیزی به درخواستکننده (سائل) دادید دستش را ببوسید چون دست خداست که گرفتهاید.
💸بدین شکل با کمک فطرت الهی با ویژگی درونی #مال_دوستی جنگیده و آنرا کنترل میکند.
⏳قرض الحسنه فقط دادن مال به دیگری نیست بلکه هر کاری در راه خدا باشد #قرض_الحسنه است مانند تمام عبادات.
👤 مومن، کَیِّس و باهوش است؛ میداند کجا پنهانی و کجا آشکارا صدقه دهد. (بقره، ۲۷۴) مثلا به شخص آبرومند، پنهانی و هنگام کمک به جبهههای جهاد علیه کفر، آشکارا انفاق میکند تا شیطان در ملأ عام زمینگیر شده و بقیه نیز عملا دعوت به کمک کردن شوند.
⁉️ قرآن گوید مشرکین در پاسخ به اینکه چرا صدقه نمیدهند میگفتند اگر خدا میخواست به فقیران هم میداد، حال که نداده پس نخواسته داشته باشند پس ما هم نمیدهیم (یس، ۴۷)
اما اینها اراده تکوینی را با اراده تشریعی یکی میدانستند. #اراده تکوینی خدا میخواهد انسانها را بیازماید پس به برخی مال داده به برخی نمیدهد که برای هر دو گروه آزمایش است زیرا #اراده_تشریعی او میخواهد که آنها که دارند به کسانی که ندارند بدهند. لذا در آیه ۴ محمد فرمود: اگر خدا میخواست از کفار انتقام میگرفت و احدی را باقی نمیگذاشت اما میخواهد شما را با یکدیگر بیازماید که آیا دینش را یاری میکنید یا نه.
🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸🚸
🔴 دسترسی سریع به فهرست جلسات تفسیر سوره بقره
🔴 eitaa.com/tafsire_tasnim1/288
📜📜📜📜📜📜📜📜📜📜
📚کانال #تفسیر_تسنیم 👈
✅ @tafsire_tasnim1
📇 متن خلاصهشده تفسیر قرآن
🔺سوره بقره : جلسه ۶۴
🔖 آیه: ۲۳ و ۲۴
📆 تاریخ: ۱۳۶۴/۰۵/۲۳
👤 مفسر: علامه جوادی آملی
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
✅ آیه ۲۳ سوره بقره: «و ان کنتم فی ریبٍ ممّا نزّلنا علی عبدنا فأتوا بسورةٍ من مثله و ادعوا شهداءکم من دون الله ان کنتم صادقین»
(و اگر نسبت به آنچه که بر بندهمان نازل کردیم در تردیدید پس سورهای مانند آن بیاورید و شاهدانتان غیر از خدا را نیز دعوت کنید اگر راست میگویید.)
✅ آیه ۲۴ سوره بقره: «فان لم تفعلوا و لن تفعلوا فاتّقوا النار التی وقودها الناس و الحجارة اعدّت للکافرین»
(پس اگر نکردید که هرگز هم نمیتوانید انجام دهید پس از آتشی که هیزمش انسانها و سنگها هستند بپرهیزید، آتشی که برای کافران آماده شده است.)
🔰🔰🔰🔰🔰🔰
💠بحث بر سر تعارض یا عدم تعارض استناد #افعال به خدا در عین استناد به موجودات است. خداوند هر کاری را که به موجودات نسبت میدهد همان کار را به خود نیز نسبت میدهد. حال این چگونه ممکن است؟
♦️باید دانست که #ربوبیت خداوند مطلق است و لذا جایی برای ربوبیت غیر او باقی نمیماند که بگوییم در یک فعل، غیر از ربوبیت خدا، شاهد ربوبیت دیگری نیز هستیم. اما نباید فراموش کرد که ربوبیت موجودات در انجام افعالشان در #طول ربوبیت خداوند در آن عمل است.
❌ #اسماء_فعلیه خدا غیر از #اسماء_ذاتیه خداست که خاص اوست و مظهر ندارد اما اسماء فعلیه #مظهر میطلبد مانند شفاء که هم کار دارو است و هم کار حضرت عیسی.
♦️به عبارت دیگر اگرچه هر یک از اندامهای انسان وظیفهای دارد اما وقتی در همکاری با هم، کاری را انجام میدهند این کار را به «انسان» نسبت میدهیم در حالیکه نمیتوانیم انکار کنیم این عمل به آن «اندامها» نیز استناد دارد اما این استناد، #استناد_طولی است یعنی اگر انسان نخواهد آن اندامها نیز کاری نمیکنند.
🌏به همین نسبت در مجموعه جهان نیز هر موجودی وظیفهای دارد اما در کل، جهان به سمت #آغاز خود یعنی «خداوند» میرود لذا تمام افعال موجودات نیز به اذن و خواست خدا انجام میگیرد تا در حرکت جهان سهیم باشد. لذا خدا آنها را جلو برده و هر یک از موجودات، سرباز و مامور خداوندند. (و للّه جنود السماوات و الارض/فتح_۷)
🍀در همین راستا، تمام #معجزات_پیامبران نیز در عین استناد به پیامبران به خدا مستندند. در سطحی بالاتر، کار #فرشتگان نیز در طول فعل و ربوبیت خداست چون این موجود نیز از سپاه خداست. (فتح_۷)
🍄در زمینه استناد افعال، سه نگاه در قران وجود دارد که جهانبینی قران را نشان میدهد که ابتدا اعمال فرشتگان را مثال میزنیم:
۱. فرشتهای که امین است، وحی را آورده است. (شعراء_۱۹۳)
۲. هر چه را که فرشتگان آوردهاند به اذن خداست. (قدر_۴)
۳. خداوند، قران را نازل کرده است. (زمر_۲۳)
🌳در اینجا یکبار نزول وحی را به فرشته نسبت داده، یک بار به خود و یک بار نیز به هر دو. اما در جایی که میگوید فرشتگاه به اذن من نازل میشوند فهمیده میشود که #مقتضای_عمل در فرشته وجود دارد و خداوند تنها با اذن، مانع نزول وحی را برمیدارد.
🍀در مورد انبیا نیز همین سه نگاه وجود دارد اما اصل را در آیه ۷۸ غافر که در آیه ۳۸ رعد نیز تکرار شده آورده است که گوید هیچ پیغمبری آیه(معجزه)ای نمیآورد مگر به #اذن_خدا. این اصل را در آیه ۱۱۰ مائده باز کرده و به حضرت عیسی میفرماید تو زنده می کنی اما به اذن من.
🍄هر موجودی هر کاری بخواهد بکند با اذن خداست و این تازه نیمه راه #بینش_توحیدی است. قران جلوتر میرود و گوید اینطور نیست که مقتضای عمل در موجودات باشد و من تنها با اذن، مانع را بردارم بلکه اقتضای اشیا مانند گرمی آتش را نیز من خلق کرده و در درون آن قرار دادهام.
♦️قران گوید ای انسانها، شما از خاکید یعنی شما نیز همانند درختان، یک قرن قبل در #خاک بودید. بعداً جذب گیاهان و درختان شده و پدر و مادرانتان شما را از طریق خوردن میوه و گیاه وارد بدن خود کردند و نیرو گرفته و منی تولید شد. آنگاه با امتزاج این مایع در زن و مرد شما بوجود آمدید. لذا خداوند به انسانها گوید بدانید که شما تنها #امناء کرده اید نه خلق؛ بلکه خالق انسان که سازنده منی و رشد دهنده آن است خداست. (افرأیتم ما تمنون-أانتم تخلقونه ام نحن الخالقون/واقعه_۵۸ و ۵۹)
----------------------------------------------------------
🔴 دسترسی سریع به فهرست جلسات تفسیر سوره بقره
🔴 eitaa.com/tafsire_tasnim1/288
----------------------------------------------------------
📚کانال #تفسیر_تسنیم 👈
✅ @tafsire_tasnim1
📇 متن خلاصهشده تفسیر قرآن
🔺سوره بقره : جلسه ۶۵
🔖 آیه: ۲۳ و ۲۴
📆 تاریخ: ۱۳۶۴/۰۵/۲۶
👤 مفسر: علامه جوادی آملی
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
🔴 بخش اول:
💠سوال: آیا قران، افعال را به موجوداتی که کننده کارند استناد میدهد یا به خود؟
🔷در اینجا ما با مبحثی به نام #توحید_افعالی سرو کار داریم. قران این توحید افعالی یا #بینش_توحیدی در وقوع اتفاقات و افعال را در سه بخش توضیح میدهد.
1⃣گوید هر اتفاقی که در جهان رخ میدهد به #علت_قریب یعنی موجوداتی که آن فعل را انجام دادهاند مستند است چون حقیقتاً اینها هستند که آن عمل را انجام دادهاند.
2⃣گوید همه اتفاقات به #اذن خداست و بدون اذن او عملی رخ نمیدهد.
3⃣ گوید هم موجودات و هم خود افعال همگی شأنی از شئون فاعلیت خدا هستند. هر یک، حلقهای از حلقات #فاعلیت_خدا هستند که خداوند این حلقات را به جنبش در میآورد تا فعلی صورت گیرد.
♦️لذا ربوبیت تنها مخصوص خداست (الحمد للّه ربّ العالمین) و جایی برای ربوبیت دیگری باقی نمیماند زیرا همه چیز فانی در فعل خداست. بدین صورت به #توحید_افعالی رسیدهایم. تمام کارها و #امور_وجودی که کمالآفرین هستند به خدا استناد دارد و تمام #امور_عدمی یا نقصانی که کاهنده کمال است به خداوند استناد ندارد مثل شرور.
🔰لذا #انسان_موحد گوید: همه نعمتها از خداست. «و ما ربکم من نعمةٍ فمن الله/نحل_۵۳» یعنی هیچکس نمیتواند بگوید من خودم زحمت کشیدم و این نعمت و کمال را برای خود فراهم کردم. قران گوید این #فکر_قارونی است چون قارون میگفت این ثروت را بوسیله دانشی که نزد من است به دست آورده ام«قال انّما اوتیته علی علمٍ عندی/قصص_۷۸»
🔰اما این توحید سبب نمیشود که بگوییم موجودات تنها ابزار فاعلیت خدا هستند و هر فعلی که صورت میگیرد، خود موجود در آن تاثیرگذار نیست و موجودات را مانند آستینی بدانیم که دست خدا در درون آن، سبب تغییر در عالم میشود. قران در مورد فرشتگان، پیامبران، موجودات زمین و غیره این فاعلیت قریب را نشان داده است. در مورد فرشتگان گوید اینها مدبّران امر خدا هستند برای جهان(نازعات_۵) اگرچه به اذن خداست و خودشان حلقهای از حلقات فاعلیت خدایند. در مورد #حضرت_ابراهیم گوید تو پرنده را بخوان تا این پرنده زنده شود و به سوی تو بیاید «ثمّ ادعهنّ یأتینک سعیاً/بقره_۲۶۰»
----------------------------------------------------------
🔴 دسترسی سریع به فهرست جلسات تفسیر سوره بقره
🔴 eitaa.com/tafsire_tasnim1/288
----------------------------------------------------------
📚کانال #تفسیر_تسنیم 👈
✅ @tafsire_tasnim1