📰 نشست دبیر کل OSCE و وزرای امور خارجه آسیای مرکزی
⬅️ ۳۱ اکتبر، عشق‌آباد میزبان نشست دبیر کل سازمان امنیت و همکاری اروپا هلگا اشمید با وزرای خارجه آسیای مرکزی بود. طرفین در این نشست، به بررسی و شناسایی فرصت‌های کلیدی تعمیق روابط منطقه‌ای پرداختند.
📄 چالش های مشترک منطقه ای، وضعیت افغانستان، خطر تروریسم، امنیت منطقه، حمل و نقل و ترانزیت، آب و هوا، بررسی روش های حمایت OSCE از آسیای مرکزی و بررسی بودجه کلی سازمان امنیت و همکاری اروپا از جمله موضوعات محوری گفتگو در این نشست بود.
📄 هلگا اشمید در نشست هایی جداگانه نیز با چندین مقام عالی رتبه ترکمنستان به گفتگو خواهد نشست.
#آسیای_مرکزی
#ترکمنستان #تاجیکستان #قزاقستان #قرقیزستان #قزاقستان
#اتحادیه_اروپا #غرب #روسیه #چین
#بازی_بزرگ_جدید
کانال #مرکز_مطالعات_تاجیکستان | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
📰 لاوروف: ما هر کاری می کنیم که آسیای مرکزی در دام غرب نیافتد
⬅️ سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در یک مصاحبه اختصاصی با بلتا، از منافع و اهداف غرب در آسیای مرکزی سخن گفت.
📄 وی با اشاره به گسترش حضور کشورهای اروپایی در آسیای مرکزی گفت، که "آنگلوساکسون‌ها" در کنار واشنگتن بوده و اقدامات آنها در منطقه همسو با اهداف آمریکا است.
📄 وی با اشاره به ایجاد شدن دهها پلتفرم مشترک غرب-آسیای مرکزی و گسترش حضور آنها در منطقه، اظهار داشت: غرب با دادن وعده‌های اقتصادی و نظامی بدنبال تطمیع کشورهای متحد روسیه است. همچنین افزود: غرب در حال تزریق هدفمند سرمایه نظامی در زمینه های حساس است (حفاظت از مرزها، آموزش افسران مجری قانون، ایمنی در برابر تشعشعات و...).
📄 در آخر نیز خاطرنشان کرد که مسکو کشوری را از انتخاب شریک منع نمی کند؛ اما صادقانه در مورد این موضوع با برادران خود صحبت می کند. وقتی می بینیم که خارجی ها با نیاتی ناخالص وارد منطقه شده اند، ما هر کاری می کنیم که آسیای مرکزی در دام آنها نیافتد.
#آسیای_مرکزی
#روسیه #آمریکا
#بازی_بزرگ_جدید
کانال #مرکز_مطالعات_تاجیکستان | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
گوسینوف نوشت: در این بررسی، ما به سال پرفراز و نشیب و فعال از نظر دیپلماتیک ۲۰۲۳ فکر می کنیم؛ دوره‌ای که آسیای مرکزی با افزایش علاقه جهانی و انبوهی از توافقات و ابتکارات مهم و جدید مواجه بود. در این وضعیت، به سالی نزدیک می شویم که به طور بالقوه بازیگران در صحنه جهانی کمتر جولان خواهند داد و ما پیش بینی می کنیم که تمرکز آنها به سمت اولویت های سیاست داخلی سوق یابد. با این حال، با توجه به مسائل حل نشده طولانی مدت در آسیای مرکزی، این تنظیم مجدد، با مجموعه‌ای از چالش ها همراه خواهد بود. در شرایط سکون و توقف موقت درگیری‌های بین‌المللی، برای کشورهای ثالث فرصتی ایجاد خواهد شد و می توانند به هوشیاری بیشتری برسند و از نظر استراتژیک برای موانع در حال ظهور آماده شوند.
سال 2023، آسیای مرکزی در کانون فعالیت‌های دیپلماتیک بازیگران جهانی بود؛ به طوری که رهبران منطقه نزدیک به دهها بار گرد هم آمدند و سال را در میان انبوهی از تعاملات سیاست خارجی در قالب پلتفرم‌های «5+1» به پایان رساندند. اما این نظارت شدید از سوی بازیگران جهانی احتمالا قرار است تا سال 2024، ادامه یابد؛ و این کاهش سطحی تحرکات موجب افزایش توجه طرفین به ضرورت ایجاد اتحادهای پایدار و گذر از منافع زودگذر خواهد شد.
با این حال، سال آینده نویدبخش یک محور جدید در بازی‌های بین‌المللی است، که عمدتاً توسط رویدادهای سیاسی کلیدی در ایالات متحده و روسیه هدایت می‌شود. انتظار می‌رود در حالی که هر دو کشور که مشغول انتخابات ریاست‌جمهوری هستند، توجه خود را به سمت داخل متمرکز کرده و انرژی خود را به سمت برنامه‌های داخلی هدایت کنند.
1️⃣ توجه به رقابت آمریکا و روسیه در سطح جهانی و در آسیای مرکزی به دلیل انتخابات کاهش خواهد یافت:
این تغییر در جهت گیری رقابت آمریکا و روسیه، در میدان آسیای مرکزی پررنگ خواهد بود. فقدان نشست سران آسیای مرکزی و روسیه در سال جاری، همراه با دورنمای نامشخص نشست سران آسیای مرکزی و آمریکا در سال 2024، نشان دهنده تجدید نظر در برخی اولویت‌ها و مولفه‌های سیاست خارجی در چشم‌انداز سال ۲۰۲۴ آنها است.
نظرسنجی‌های عمومی در ایالات متحده نشان می‌دهد که ابتکارات سیاست داخلی دولت نسبت به تعاملات خارجی آن در حال افزایش است. در روسیه نیز انتظار می‌رود استراتژی مسکو پس از انتخابات بر ارتباطات وسیع منطقه‌ای متمرکز شود؛ بویژه تقویت روابط با اوراسیا. از طرفی، جهت گیری سیاست خارجی ایالات متحده به نتیجه انتخابات بستگی دارد: پیروزی جمهوری خواهان ممکن است تمرکز را بر مناطق همسایه را افزایش دهد؛ در حالی که پیروزی دموکرات ها می تواند باعث افزایش مشارکت در آسیای مرکزی، به ویژه در پاسخ به گسترش نفوذ چین در منطقه شود.
❗️نشر این تحلیل نظر به تأیید یا رد آن نیست و بمنظور آگاهی از تحلیل‌های رایج منتشر شده است.
#آسیای_مرکزی #آمریکا #روسیه #اتحادیه_اروپا #بازی_بزرگ_جدید
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
گوسینوف نوشت: در این بررسی، ما به سال پرفراز و نشیب و فعال از نظر دیپلماتیک ۲۰۲۳ فکر می کنیم؛ دوره‌ای که آسیای مرکزی با افزایش علاقه جهانی و انبوهی از توافقات و ابتکارات مهم و جدید مواجه بود. در این وضعیت، به سالی نزدیک می شویم که به طور بالقوه بازیگران در صحنه جهانی کمتر جولان خواهند داد و ما پیش بینی می کنیم که تمرکز آنها به سمت اولویت های سیاست داخلی سوق یابد. با این حال، با توجه به مسائل حل نشده طولانی مدت در آسیای مرکزی، این تنظیم مجدد، با مجموعه‌ای از چالش ها همراه خواهد بود. در شرایط سکون و توقف موقت درگیری‌های بین‌المللی، برای کشورهای ثالث فرصتی ایجاد خواهد شد و می توانند به هوشیاری بیشتری برسند و از نظر استراتژیک برای موانع در حال ظهور آماده شوند.
سال 2023، آسیای مرکزی در کانون فعالیت‌های دیپلماتیک بازیگران جهانی بود؛ به طوری که رهبران منطقه نزدیک به دهها بار گرد هم آمدند و سال را در میان انبوهی از تعاملات سیاست خارجی در قالب پلتفرم‌های «5+1» به پایان رساندند. اما این نظارت شدید از سوی بازیگران جهانی احتمالا قرار است تا سال 2024، ادامه یابد؛ و این کاهش سطحی تحرکات موجب افزایش توجه طرفین به ضرورت ایجاد اتحادهای پایدار و گذر از منافع زودگذر خواهد شد.
با این حال، سال آینده نویدبخش یک محور جدید در بازی‌های بین‌المللی است، که عمدتاً توسط رویدادهای سیاسی کلیدی در ایالات متحده و روسیه هدایت می‌شود. انتظار می‌رود در حالی که هر دو کشور که مشغول انتخابات ریاست‌جمهوری هستند، توجه خود را به سمت داخل متمرکز کرده و انرژی خود را به سمت برنامه‌های داخلی هدایت کنند.
1️⃣ توجه به رقابت آمریکا و روسیه در سطح جهانی و در آسیای مرکزی به دلیل انتخابات کاهش خواهد یافت:
این تغییر در جهت گیری رقابت آمریکا و روسیه، در میدان آسیای مرکزی پررنگ خواهد بود. فقدان نشست سران آسیای مرکزی و روسیه در سال جاری، همراه با دورنمای نامشخص نشست سران آسیای مرکزی و آمریکا در سال 2024، نشان دهنده تجدید نظر در برخی اولویت‌ها و مولفه‌های سیاست خارجی در چشم‌انداز سال ۲۰۲۴ آنها است.
نظرسنجی‌های عمومی در ایالات متحده نشان می‌دهد که ابتکارات سیاست داخلی دولت نسبت به تعاملات خارجی آن در حال افزایش است. در روسیه نیز انتظار می‌رود استراتژی مسکو پس از انتخابات بر ارتباطات وسیع منطقه‌ای متمرکز شود؛ بویژه تقویت روابط با اوراسیا. از طرفی، جهت گیری سیاست خارجی ایالات متحده به نتیجه انتخابات بستگی دارد: پیروزی جمهوری خواهان ممکن است تمرکز را بر مناطق همسایه را افزایش دهد؛ در حالی که پیروزی دموکرات ها می تواند باعث افزایش مشارکت در آسیای مرکزی، به ویژه در پاسخ به گسترش نفوذ چین در منطقه شود.
❗️نشر این تحلیل نظر به تأیید یا رد آن نیست و بمنظور آگاهی از تحلیل‌های رایج منتشر شده است.
#آسیای_مرکزی #آمریکا #روسیه #اتحادیه_اروپا #بازی_بزرگ_جدید
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
از آنجایی که اتحادیه اروپا به دنبال تنوع بخشیدن به سبد انرژی خود به دور از رژیم های استبدادی است، شبکه گسترده تری را برای تامین کنندگان نفت و گاز ایجاد می کند و به کشورهایی مانند ایالات متحده، نروژ و نیجریه نگاه می کند. در اقدامی مهم، نیجریه متعهد شده است که سالانه 850 هزار تن گاز طبیعی به آلمان ارائه کند و احتمالاً به 1.2 میلیون تن افزایش خواهد یافت و اولین محموله برای سال 2026 در نظر گرفته شده است. همزمان، قزاقستان، نیروگاه آسیای مرکزی، عرضه نفت خود به اتحادیه اروپا را افزایش داده است. در سه ماهه دوم سال 2023، 10 درصد را به خود اختصاص داده است که نسبت به سال قبل 7 درصد افزایش یافته است. با این حال، مسیر افزایش صادرات انرژی همچنان مبهم است و قدرت‌ها به جای قراردادهای تجاری کلان، سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساختی منطقه را ترجیح می دهند.
افزایش عرضه نفت صرفاً به معنای افزایش تولید نیست. نیاز به پشتوانه زیرساختی دارد. نقش خط لوله باکو-تفلیس-جیهان (BTC) با ظرفیت 50 میلیون تن در مقایسه با ظرفیت 80 میلیون تنی کنسرسیوم خط لوله خزر که مجرای اصلی نفت قزاقستان است، کم رنگ است. همانطور که ایلگار ولی زاده، تحلیلگر آذربایجانی اشاره می کند، افزایش تولید نفت قزاقستان می تواند ظرفیت BTC را تحت فشار قرار دهد و به طور بالقوه تعادل را به نفع کنسرسیوم خط لوله خزر تغییر دهد. اما سرمایه‌گذاری در این امر مستلزم آن است که قزاقستان در آب‌های کم عمق دریای خزر حرکت کند که آن هم مستلزم سرمایه‌گذاری‌های هنگفت و احتمالاً ساخت یک خط لوله زیر دریا است.
علاوه بر این، همانطور که ولی‌زاده خاطرنشان می کند، گسترش ناوگان نفتکش یک موضوع مبرم است. زیرا توسعه چنین زیرساخت‌هایی یک فرآیند طولانی است و مانع از انطباق سریع با افزایش حجم حمل و نقل نفت می شود. همزمان، تعهد اتحادیه اروپا به انرژی های تجدیدپذیر بر توسعه پروژه‌هایی مانند خط لوله ترانس خزر از ترکمنستان سایه افکنده است.
الدانیز گوسینوف در یادداشت خود، به این دلایل نیز اشاره نمود: "کاهش تجارت بین اتحادیه اروپا و چین باعث کاهش ترانزیت کالا از طریق آسیای مرکزی می شود"، "توسعه اتحادیه اروپا ممکن است به طور ناخواسته تعامل آن را با آسیای مرکزی کاهش دهد".
البته این کاهش احتمالی تحرکات موقتی بوده و به معنی کاهش اهمیت منطقه نیست؛ از این رو بازی بزرگ جدید در سطوح مختلفی در این منطقه میان بازیگران جهانی همچنان درجریان خواهد بود.
بخش اول
❗️نشر این تحلیل نظر به تأیید یا رد آن نیست و بمنظور آگاهی از تحلیل‌های رایج منتشر شده است.
#آسیای_مرکزی #آمریکا #روسیه #چین #اتحادیه_اروپا #بازی_بزرگ_جدید
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
📄 می گوید: غرب به رهبری ایالات متحده نیروهای قابل توجهی از سازمان‌های تروریستی تحت کنترل خود در افغانستان را برای نفوذ به کشورهای آسیای مرکزی و منطقه خودمختار اویغور‌سین‌کیانگ چین آماده کرده است. این منجر به گشودن جبهه جدیدی علیه روسیه و اختلال در پروژه های اقتصادی چین می شود.
📄 با گفته این کارشناس، آمریکایی ها اجرای این طرح را احتمالا زمانی آغاز کنند که در اوکراین ناکام شوند و وضعیت برای آنها نامطلوب پیش برود. ایالات متحده امروز محرک اصلی «بازی بزرگ» در برابر روسیه است و در افغانستان همه پیش‌نیازها را برای ایجاد یک بحران مسلحانه در آسیای مرکزی ایجاد کرده است.
📄 وی افزود: قبلا سیاستمداران افغانستان از انتقال شبه نظامیان به شمال توسط هلیکوپترهای بی‌نشان خبر داده بودند. البته برای همه روشن بود که این کار توسط نیروهای ناتو انجام می شود. همچنین نباید فراموش کرد، زمانی که این شبه نظامیان با طالبان یا نیروهای مسلح ملی افغانستان درگیر شدند، غرب در میدان حاضر شد و از آنها به طور کامل حمایت نمود. نقش اصلی را در این میان ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان ایفا کردند.
📄 این کارشناس ادامه داد: "شبه نظامیانی که توسط غرب آموزش دیده‌اند، آماده نفوذ به کشورهای همسایه آسیای مرکزی هستند." وی همچنین خاطرنشان کرد که ایالات متحده و متحدانش در هر زمانی که اوضاع در اوکراین رو به نزول باشد، آماده خواهند بود تا جبهه جدیدی را برای مقابله با فدراسیون روسیه باز کنند.
#آسیای_مرکزی #آمریکا #روسیه #اتحادیه_اروپا #اوکراین #افغانستان #تروریسم #بازی_بزرگ_جدید
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
قطر منافع نظامی را در کنار منافع اقتصادی خود در منطقه اضافه کرده است. قرارداد همکاری‌های آتی قرقیزستان و قطر در ژوئن 2023 در جریان سفر شیخ تمیم‌بن‌حمد‌آل‌ثانی امیر این کشور به بیشکک امضا شد و در نتیجه اولین سفر امیر قطر به قرقیزستان، 13 سند دوجانبه منعقد و امضا شد. به ویژه موافقتنامه‌های فرهنگی، نظامی، بهداشت و درمان، رسیدگی و مبارزه با تخلفات گمرکی و چندین توافقنامه حقوقی و... که نشان دهنده عزم دو کشور برای گسترش همه‌جانبه روابط است.
همانطور که صدیر جبارف در آن زمان اظهار داشت، امیر قطر اولین رهبر عربی بود که به قرقیزستان سفر کرده است؛ به گفته وی، این سفر "اهمیت تاریخی زیادی" برای روابط با جهان عرب به طور کلی داشت و امیدوار بود که قرقیزستان با دوره جدیدی از توسعه روبرو شود.
به طور کلی، قطر تا دهه اول قرن بیست و یکم اهمیتی به منطقه آسیای مرکزی نمی داد؛ تا اینکه سال 2012 برای اولین‌بار هیئتی از قرقیزستان به دعوت امیر قطر به دوحه رفتند و در نتیجه، طرفین برای ایجاد یک صندوق سرمایه گذاری به مبلغ 100 میلیون دلار بمنظور اجرای پروژه‌های مختلف در این کشور موافقت کردند.
اولین رئیس جمهور ازبکستان، اسلام کریم اف نیز پروژه نسبتا بلندپروازانه‌ای را برای کریدور حمل و نقل ازبکستان، ترکمنستان، ایران، عمان و قطر به عنوان جایگزینی برای پروژه روسیه پیشنهاد کرده بود، اما تاکنون در مرحله بررسی باقی مانده است.
حال به عنوان بخشی از سند امضا شده بین دوحه و بیشکک، همانطور که ارلیس تردیکبایف، معاون وزیر دفاع قرقیزستان اظهار داشت، پرسنل نظامی بیشکک این فرصت را دارد تا در پروژه‌های آموزشی، دوره های کوتاه مدت، تمرینات، آموزش و مسابقات نظامی قطر شرکت کند. همچنین، پروژه‌هایی برای بهبود زیرساخت‌های نظامی و ایجاد امکانات برای نیروهای مسلح قرقیزستان و ارائه کمک های فنی نظامی رایگان از طرف قطر مدنظر است.
گفتنی‌ست، وقتی کشورهای خاورمیانه در پروژه‌های اقتصادی یا صنعتی کشورهای آسیای مرکزی یا قفقاز مشارکت می‌کنند، عموماً به سمت روابط نظامی نیز کشیده می شوند هرچند اگر علاقه‌ای نباشد؛ زیرا این امر خودکار (به دلیل علاقه خود منطقه) اتفاق می‌افتد. کشورهای عربی اعم از قطر، امارات یا عربستان سعودی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در پروژه‌های مختلف این منطقه انجام می دهند که افزایش درآمد و افزایش نفوذ و بهبود وضعیت را در پی دارد. از طرفی این روابط برای روسیه نگران کننده نیست، قطر در این مورد نگران افتادن در دام تحریم های ایالات متحده را ندارد.
ترکیه متحد دوحه نیز به طور فعال بر کشورهای آسیای میانه مانند قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان تأثیر می گذارد و روابط قرقیزستان و ترکیه و قطر در یک راستا قرار می گیرد و ممکن است در آینده، ترک‌ها نیز در این روابط مستقیما ذینفع باشند.
همکاری قطر و قرقیزستان در زمینه نظامی همسو با روابط دوحه و آنکارا خواهد بود؛ زیرا این دو کشور به طور فعال در زمینه نظامی به یکدیگر کمک می کنند. حال که زمینه تمرینات مشترک نظامی دوحه و بیشکک فراهم شده، احتمالا اول ترکیه و سپس ازبکستان نیز به این حلقه بپیوندد؛ در کل، این یک ادغام گسترده در منطقه خواهد بود.
روسیه از دنیای چندقطبی حمایت می کند و قطر به هیچ وجه منافع روسیه در منطقه را تهدید نخواهد کرد؛ اما تا زمانی که در سطح روابط عادی باشد. زیرا با توجه به بی‌ثباتی نسبی در قرقیزستان، امکان توسعه سناریوهای منفی نیز وجود دارد. با توجه به نیت غرب برای نفوذ به کشورهای آسیای مرکزی، این احتمال وجود دارد که کشورهای غربی سعی کنند از متحدان خود مانند قطر در این منطقه برای اهداف خود استفاده کنند.
⬅️ یادداشتی از وب سایت خبری تحلیلی "عربی-واقعگرا"
#آسیای_مرکزی #قرقیزستان #قطر #روسیه #غرب #همکاری_نظامی
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
⬅️ آسیای مرکزی به یکی از مهم‌ترین مناطق جهان تبدیل شده است و شاهد رقابت ژئوپلیتیکی بین بازیگران کلیدی هستیم. در این میان روسیه و کشورهای آسیای مرکزی با روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی چند صد‌ساله به هم پیوند خورده‌اند و روسیه در این رقابت چند قدم جلوتر از رقبا است. از طرفی نیز بخش مهمی از تحرکات کشورهای غربی در آسیای مرکزی به دنبال تضعیف نفوذ روسیه است و حول این محور می چرخد.
📄 پس از ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا، کره جنوبی، ژاپن، هند و چین، بریتانیا نیز تصمیم به اصلاح سیاست خود در اين منطقه گرفت و قصد دارد در سال جاری نشستی را با آسیای مرکزی در سطح سران C5+1 برگزار کند. به همین منظور، کمیته روابط خارجی پارلمان بریتانیا گزارشی تحت عنوان «کشورها در چهارراه: دخالت بریتانیا در آسیای مرکزی» تهیه و منتشر کرد که وضعیت سیاسی داخلی در قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان را مشخص می کند. فقدان استراتژی خود بریتانیا در منطقه را تجزیه و تحلیل می کند و توصیه های عملی برای تغییر موثر وضعیت به دولت ارائه داده است. به عبارت دیگر، بریتانیا در حال آماده شدن برای جهش سیاست خارجی خود به سمت آسیای مرکزی است. این گزارش هشت فصلی استدلال می‌کند که "نه تنها مشارکت بیشتر با آسیای مرکزی می‌تواند به طور بالقوه برای دو طرف سودمند باشد، بلکه باید به عنوان یک ضرورت ژئوپلیتیک به آن دیده شود."
📄 نویسندگان این گزارش توصیه می کنند از طریق «تعامل دیپلماتیک مداوم در سطح بالا» از نفوذ فزاینده روسیه و چین در منطقه جلوگیری شود. در نشستی در قالب C5+1 بین سران کشورهای آسیای مرکزی و نخست وزیر انگلیس، مسائل مربوط به گسترش تعاملات اقتصادی و تعمیق سرمایه‌گذاری‌ها مطرح شود و به عبارتی طرح کلان غرب برای رفع نیازهای منطقه و حذف روسیه، با بریتانیا ادامه یابد. تحریم ها به احتمال زیاد مورد بحث قرار خواهد گرفت. کارشناسان معتقدند نخست‌وزیر بریتانیا در نشست مذکور، غیر مستقیم به مسئله روابط این منطقه با روسیه اشاره خواهد کرد و و در مقابل وعده‌های کلانی خواهد داد.
#آسیای_مرکزی #غرب #بازی_بزرگ_جدید #روسیه #چین
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
2️⃣ کاهش نقش سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی و افزایش استقلال کشورها:
روند دیگری که به‌وضوح در طول یک سال اخیر محسوس بوده است افزایش روندهای واگرایانه در سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی و در مقابل، تقویت توان دفاعی بومی کشورهای منطقه بوده است. یک عامل کلیدی این موضوع، درگیری مسکو در جنگ اوکراین و افزایش هزینه‌های تعامل نظامی و دفاعی با #روسیه است. این موضوع کشورهای #آسیای_مرکزی را به سمت تقویت توان نظامی داخلی و افزایش بودجه‌های دفاعی سوق داده است. در قرقیزستان برای اولین بار شاهد خرید تسلیحات از تأمین‌کنندگان خارجی بوده‌ایم و در قزاقستان نیز در سال جدید رشد 6 درصدی بودجه دفاعی و رسیدن آن به مرز 1.5 میلیارد دلار را شاهد بوده‌ایم. در حوزه رزمایش‌های نظامی نیز شاهد افزایش موارد مستقل و بروز تنش در رزمایش‌های سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی بوده‌ایم. رزمایش برادری فناناپذیر که سال گذشته بدون قرقیزستان و در یک روند برنامه‌ریزی نشده در تاجیکستان برگزار شده بود، در سال جاری به میزبانی قرقیزستان برگزار شد اما این بار ارمنستان در آن حضور نداشت. گمانه‌زنی‌ها در خصوص خروج قزاقستان از این سازمان به حدی زیاد شده است که وزارت دفاع این کشور دو مرحله آن را تکذیب کرده است. قرقیزستان اخیراً یکی از مهم‌ترین رزمایش‌های خود را در حوزه تاکتیکی با حضور یگان پهپادی تازه تأسیس به صورت مستقل برگزار کرد و ترکمنستان نیز کماکان رزمایش‌هایی را بزرگ‌تر از گذشته برگزار می‌کند. توافق‌های این کشورها با ترکیه به‌عنوان یک عضو ناتو در عین اعتراض‌های تند مقام‌های روس، کماکان ادامه دارد. این موضوع سبب شده تا حتی با وجود تصویب 20 سند در نشست اخیر این سازمان در مینسک، عملاً نتوان امید زیادی برای روند رو به رشد آن داشت. مهم‌ترین دستاورد این سازمان در طول یک سال اخیر توافق با تاجیکستان و قرقیزستان برای تشکیل یک شبکه یکپارچه پدافندی بوده است.
3️⃣ تهدیدهای فزاینده از سمت #افغانستان:
خروج نیروهای نظامی #آمریکا و ائتلاف بین‌المللی از افغانستان بدون اطلاعِ کشورهای آسیای مرکزی و البته بدون در نظر گرفتن نگرانی‌های این کشورها بود. در حالی که یک شراکت راهبردی مبتنی بر اتصال آسیای مرکزی و جنوبی بین کشورهای این منطقه و دولت افغانستان در حال شکل‌گیری بود، این خروج به فروپاشی دولت در افغانستان و به قدرت رسیدن #طالبان به‌عنوان یک بازیگر غیرقابل پیش‌بینی و با عدم‌قطعیت زیاد منجر شد. اکنون که بیش از دو سال از این وضعیت می‌گذرد دولت طالبان کماکان به‌عنوان یک دولت، به رسمیت شناخته نشده است و همین خود سدی بزرگ پیش‌روی کشورهای آسیای مرکزی محسوب می‌شود. تصمیم‌های پرمناقشه طالبان نظیر ممنوعیت کشت خشخاش و طرح‌های بلندپروازانه‌ای نظیر کانال قوش‌تپه در کنار فقدان پیش‌بینی‌پذیری رفتارها در تنش‌های احتمالی، کشورهای آسیای مرکزی را از هر نوع مقابله به مثل، خلع سلاح کرده است. از سوی دیگر علی‌رغم قابلیت‌های گسترده امنیتی و دفاعی طالبان، کماکان تردیدهای زیادی در خصوص توانایی کنترل گروه‌های مختلف (به‌ویژه با حمایت‌های خارجی) وجود دارد. افزایش پولاریزاسیون در ساختار نظام بین‌الملل و احتمال تبدیل شدن افغانستان و حتی آسیای مرکزی به‌عنوان عرصه‌ای برای نبردهای نیابتی بین غرب با روسیه و چین نیز بر این نگرانی‌ها افزوده است. ماه گذشته رئیس سرویس امنیت فدرال روسیه صریحاً از طرح آمریکایی‌ها برای ایجاد یک کمربند ناامنی در مرزهای جنوبی روسیه خبر داد. فرمانده ستادکل نیروهای سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی نیز اخیراً تهدیدهای ناشی از عدم کنترل مناسب مناطق مرزی در افغانستان را مورد تأکید قرار داده بود. این وضعیت تشابه رفتارهای کشورهای منطقه و همگرایی بیشتر با تمام بازیگران فعال در افغانستان را به دنبال داشته است. درعین‌حال کشورهای آسیای مرکزی را به دلیل رفتار اخیر غرب (در خروج غیرمسئولانه) و تبعات احتمالی نزدیک شدن به روسیه و چین، به سمت بازیگری مستقل و عملیاتی در افغانستان سوق داده است.
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
4️⃣ افزایش مشارکت‌ها و رقابت‌های امنیتی و اطلاعاتی:
وضعیت امنیتی و اطلاعاتی در کشورهای آسیای مرکزی بسیار حساس شده است. در #ازبکستان در فرایند انتقال قدرت، "رستم عنایت‌اف" مهم‌ترین چهره امنیتی این کشور برکنار شد. در قرقیزستان با به قدرت رسیدن "سادیر جباروف" یک #انقلاب روی داد و یک چهره‌‌ی انقلابی همچون "کامچی‌بیک تاشیف" با سوابق پرحاشیه در رأس سرویس امنیتی قرار گرفت. در #تاجیکستان، رحمان در یک بازی بزرگ امنیتی و اطلاعاتی تمام نیروهای اپوزیسیون را حذف کرد و در بدخشان با یک چالش بسیار بزرگ همراه شد. در قزاقستان نیز یک شبه‌کودتا (به عقیده دولت) با محوریت "کریم ماسیم‌اف"، مرد شماره یک امنیتی این کشور روی داد و شرایط شکل‌گیری دولت جدید را دگرگون کرد. تنها در ترکمنستان ثبات نسبی در حوزه امنیتی و اطلاعاتی وجود داشته است. در چنین شرایطی که سرویس‌های امنیتیِ تقریباً جدید در تمام کشورهای منطقه به قدرت رسیده‌اند، مشارکت‌ها و تبادلات امنیتی و اطلاعاتی یکی از شاخصه‌های رفتاری ملموس تلقی می‌شود. درعین‌حال این وضعیت در شرایطی روی داد که تنش بین غرب و روسیه به بالاترین سطح خود در طول دوره پس از فروپاشی شوروی رسیده و غرب نفوذ در آسیای مرکزی و تعمیق شکاف‌های این کشورها با #روسیه را به طور رسمی و جدی در دستور کار قرار داده است. چنین طرحی مستلزم بازیگری مستقیم و منسجم اطلاعاتی-امنیتی است. موضوع تحریم‌ها و تلاش‌های روسیه برای دور زدن آنها با استفاده از کشورهای منطقه نیز در کنار پیوستگی و تداخل این موضوع با منافع الیگارشیک، بر حساسیت‌ها افزوده است. آخرین فاکتور تاثیرگذار بر این روند نیز جنگ غزه و ظهور واکنش‌های رادیکال به منافع و حضور #رژیم_صهیونیستی در منطقه بوده است که می‌تواند روند مشارکت‌ها و رقابت‌های امنیتی و اطلاعاتی را بیش از پیش تشدید کند. بسته بودن ذاتی فضای کشورهای منطقه در کنار سرویس‌های امنیتی نسبتاً قدرتمند، شرایط پیچیده‌ای را از این حیث به‌وجود آورده است.
5️⃣ ظهور بازیگران جدید هسته‌ای در منطقه:
تا پیش از این، تنها از #قزاقستان می‌توانستیم به‌عنوان یک بازیگر هسته‌ای در آسیای مرکزی نام ببریم. این کشور در دهه 1990 برخی زیرساخت‌های هسته‌ای شوروی سابق را در اختیار داشت که به مرور همگی را تعطیل و یا به روسیه منتقل کرد. با این حال اکنون پس از دو دهه، به نظر می‌رسد شرایط در منطقه در حوزه هسته‌ای در آستانۀ تغییر و دگرگونی است. دو کشور قزاقستان و ازبکستان به‌عنوان قدرت‌های منطقه‌ای آسیای مرکزی در شرف هسته‌ای شدن قرار دارند. به نظر می‌رسد هر دو کشور با روس‌اتم برای احداث اولین نیروگاه هسته‌ای مدرن خود به نتیجه و جمع‌بندی اولیه رسیده‌اند. در قرقیزستان نیز توافق مشابهی با روس اتم برای احداث راکتورهای کوچک هسته‌ای به دست آمده است. درعین‌حال وضعیت اورانیوم نیز در جهان به‌ویژه پس از جنگ اوکراین و تحولات آفریقا به طوری متحول شده که باز هم نقش کشورهای آسیای مرکزی را در عرصه هسته‌ای ارتقاء داده است. استخراج اورانیوم و شکل‌گیری چرخه‌هایی از فراوری سوخت هسته‌ای موضوعی است که در نتیجه این وضعیت در حال رشد است. به‌ویژه در ازبکستان این رشد محسوس بوده است. کشورهایی همچون تاجیکستان و قرقیزستان هم که قبل‌تر صادرات اورانیوم را ممنوع کرده بودند، به دلیل درآمدهای سرشار از این حوزه، احتمالا بازگشت به عرصه صادرات اورانیوم را در تصمیم‌های خود جای خواهند داد. بدین ترتیب در آسیای مرکزی با بازیگرانی مواجه خواهیم بود که در آستانه هسته‌ای شدن قرار دارند و با در نظر گرفتن چهار روند فوق‌الذکر این مشخصه، اهمیت مضاعفی خواهد یافت.
#آسیای_مرکزی #غرب #شرق #روسیه #آمریکا
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
📄 هرکدام از روندهای فوق‌الذکر می‌توانند به صورت مجزا به بروندادهای مختلفی منجر شوند. ظهور بازیگران جدید در عرصه نظامی و دفاعی با قابلیت تغییر توازن، از یک سو موقعیت #روسیه را در منطقه به مرور تضعیف کرده و می‌تواند به افزایش تنش‌ها در منطقه منجر شود و از طرف دیگر با تقویت زیرساخت‌های نظامی و دفاعیِ کشورهای منطقه و به‌ویژه با پوشش ضعف‌های روسیه می‌تواند امنیت را در #آسیای_مرکزی به ارمغان آورد. با این حال، در صورتی که این ظرفیت‌ها در مقابل روسیه تعریف شود می‌تواند تحت تأثیر محرکه‌های خارجی سناریویی مشابه اوکراین را به وجود آورد که، بی‌ثباتی یکی از نتایج آن خواهد بود. کاهش نقش سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی اگرچه یک روند قطعی و پایدار نیست، اما می‌تواند حداقل برای کشورهای کوچکی همچون #تاجیکستان و #قرقیزستان که اساساً امکان و توانِ استقلال در حوزه نظامی و دفاعی را ندارند خبر بدی باشد. تضعیف بنیان‌های این سازمان و تمرکز بیشتر بر حوزه‌های روابط دوجانبه (در تعامل با روسیه) این کشورها را به‌ویژه از جانب تهدیدهای افغانستان و یا جریان‌های ضدامنیتی داخلی نظیر افراط‌گرایی و #تروریسم و یا جدایی‌طلبی آسیب‌پذیرتر خواهد کرد. با این حال برای کشورهای بزرگ‌تر منطقه نظیر #قزاقستان این روند می‌تواند به معنای تقویت استقلال و توانمندی در حوزه نظامی در عین حفظ روابط دوجانبه با روسیه باشد.
📄 ظهور تهدیدهای فزاینده و در واقع عدم قطعیت از جانب افغانستان، مهم‌ترین فاکتور تاثیرگذار بر امنیت منطقه‌ای آسیای مرکزی است. عاملی که هم به صورت مستقل و هم در ارتباط با سایر روندهای فوق‌الذکر بر امنیت منطقه تاثیرگذار است. #افغانستان به نحوی تعیین‌کننده رفتارهای امنیتی کشورهای جنوبی در آسیای مرکزی (شامل ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان) بوده و در سطح منطقه‌ای نیز ضمن جلب نظر قرقیزستان و قزاقستان نگرانی ویژه روسیه را نیز در بر داشته است. افزایش مشارکت‌ها و رقابت‌های امنیتی و اطلاعاتی که متأثر از تحولات افغانستان، جنگ اوکراین و حتی جنگ اخیر در غزه، در آسیای مرکزی به منصه ظهور رسیده است، بیش از آن که یک عامل امنیت‌ساز باشد، روندی ضدامنیتی محسوب می‌شود. اگرچه سرویس‌های امنیتی کشورهای منطقه با اعمال سطح بالایی از اقتدار، تلاش زیادی برای بهره‌مندی از چنین رقابت و مشارکتی می‌کنند، اما همان طور که راهبرد چندوجهی در سیاست خارجی این کشورها هیچ‌گاه موفقیت کامل نداشته و هزینه‌های آن بیش از آورده‌های آن بوده است، در این زمینه نیز با توجه به حساسیت‌ها و آسیب‌پذیری‌ها به نظر نمی‌رسد منافع خاصی نصیب کشورهای منطقه شود. بلکه بازی روی لبه‌های تیغ، حتی می‌تواند زمینه‌ساز سقوط و فروپاشی برخی ساختارهای امنیتی سرویس‌های منطقه باشد. همانطور که در قبال قزاقستان شاهد چنین فرایندی با محوریت کریم ماسیم‌اف بودیم.
📄 در نهایت هسته‌ای شدن کشورهای منطقه اگرچه در عرصه‌های کارکردی مزیت‌های زیادی در تأمین انرژی برای آنها خواهد داشت و در سطح سیاسی یک پرستیژ مهم محسوب می‌شود، اما در زمینه امنیتی، بازتولید وابستگی به روسیه و آسیب‌پذیری بیشتر در مقابل تهدیدهای موجود را در بر خواهد داشت. کما این که در جریان اعتراض‌های ژانویه 2022 در قزاقستان شاهد آن بودیم که عملاً ساختارهای امنیتی و انتظامی این کشور توان کافی برای محافظت از مراکز حساس #بیولوژیک در این کشور را نداشتند و اساساً ورود نیروهای واکنش سریع سازمان پیمان امنیت دسته‌جمعی با هدف محافظت از این مراکز انجام گرفت. در همین راستا به طور کلی #هسته‌ای شدن کشورهای آسیای مرکزی، افزایش آسیب‌پذیری امنیتی آنها را در بر خواهد داشت.
یادداشت امید رحیمی کارشناس آسیای مرکزی برای مؤسسه مطالعات راهبردی شرق
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr
📰 تحلیلگر نظامی روس: غرب در حال برنامه‌ریزی یک کودتای جدید در قزاقستان است
⬅️ ولادیمیر پروخاتیلوف تحلیلگر و محقق نظامی روس در یک مصاحبه، به درگیری‌های سرد احتمالی جهان در سال ۲۰۲۴ پرداخت. وی پس از بررسی وضعیت جنگ در اوکراین و خاورمیانه، از احتمال وقوع یک کودتای دیگر در #قزاقستان خبر داد و معتقد است که سال ۲۰۲۴ احتمال درگیری‌های داخلی به رهبری #غرب در #آسیای_مرکزی وجود دارد.
پروخاتیلوف گفت: "من نگران وضعیت آسیای مرکزی هستم، جایی که #ایالات_متحده_آمریکا و بریتانیا به سادگی (در حال توسعه نفوذ خود هستند) و در همه زمینه‌ها فعال‌تر شده اند؛ آنها سعی می کنند قزاقستان را از #روسیه جدا کنند. من بعید نمی دانم که غرب تلاش کند کودتای ژانویه 2022 را در این کشور تکرار کند، همه پیش نیازها برای این کار وجود دارد."
وی ادامه داد: "دنیل روزنبلوم سفیر آمریکا به سراسر قزاقستان سفر می کند و با سران منطقه ارتباط برقرار می کند. آنها سعی خواهند کرد از طریق رهبران محلی اوضاع را متزلزل کنند." وی همچنین معتقد است رئیس جمهور قزاقستان قاسم جومارت توکایف به این مسئله آگاه است و مقاومت خواهد کرد.
پروخاتیلوف همچنین معتقد است که یک انقلاب دیگر نیز می تواند قرقیزستان را تهدید کند. وی رئیس کمیته امنیت ملی قرقیزستان کامچی‌بک توشایف (شخصی نزدیک به واشنگتن) را تهدیدی به ثبات این کشور دانست. به گفته پروخاتیلوف، ارتش و وزارت داخلی قرقیزستان همسو با مسکو هستند که به اعتقاد وی، در صورت تغییر این معادله، درگیری در آسیای مرکزی محتمل خواهد بود.
کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر:
@mavaraonnahr