📌 تغییر و تغایر در گفتمان انقلاب ⏹ بخش ۲۷ از ۵۰ 🔹مرحوم طالقانی اقتصاد اسلامی را در میانه‌ی لیبرال سرمایه داری و سوسیالیسم کمونیستی ترسیم می‌کند از این رو، آزادی را محوری‌ترین ارزش انسانی می‌داند و از سوی دیگر بر محدودیت‌های حقوقی و قانونی و الغای مالکیت خصوصی از منابع طبیعی و امور عمومی تاکید دارد. او «عمل» را مهمترین عامل پیدایش سرمایه می‌داند و دست و عمل «کارگر» را منبع حیاتی معیشت انسان معرفی می‌کند.(ص۲۳۴) براین اساس برای کارگران حساب ویژه‌ای باز می‌کند و به دفاع حداکثری از حقوق آنها نظر دارد. از همین رهگذر فصل پایانی کتاب را به بررسی «اختلاف و امتیازات طبقات و منشأهای آن» اختصاص داده است که در آن «کارگران» در عصر جدید را همان «بردگان» در دنیای قدیم می‌شمارد که مورد ظلم و ستم و تبعیض واقع شده‌اند. از این‌رو تلاش دارد تا با استفاده از سنت اسلامی در محو نظام بردگی، به نحو طبقات و امتیازات عصر جدید بپردازد. ایشان معتقد است که ریشه‌ی همه مبارزات بشری «امتیازات طبقاتی چون اهانت و تحقیر یک اقلیت بهم‌پیوسته نسبت به اکثریت خلق خدا می‌باشد. برای انسانهایی که زبونی برای آنها طبیعت ثانوی نشده تحمل ناپذیر است. بنابراین با تغییر چهره طبقاتی یا تامین معیشت یا تعدیل تولید و توزیع، آرامش نفسانی و خشنودی عموم تامین نمی‌شود. هدف نهایی در مبارزات اجتماعی نفی کلی امتیازات و اثبات تساوی در حقوق می‌باشد. انحرف یا محدود کردن این هدف به سوی مبارزات طبقاتی رسیدن به مقصد اصلی را غیر ممکن یا دور می‌کند، زیرا مبارز طبقاتی ماحی طبقات نیست.»(۳۱۴-۳۱۵) بر این اساس مرحوم طالقانی معتقد است که نظام بردگی و حکومت طبقاتی با صدور اعلامیه و بیانیه و تصویب‌نامه‌هایی نظیر «اعلامیه حقوق بشر» از بین نمی‌رود بلکه منشأ آن را باید شناخت، با آنها مبارزه کرد و ریشه‌ی آن را خشکاند، همانگونه که اسلام، ریسه بردگی را خشکاند. طالقانی مهمترین راهبرد را تربیت نیروهای مبارز و تغییرات گسترده سیاسی و اجتماعی معرفی می‌کند. 🔹 توجهات مرحوم طالقانی به عدالت و طبقات ضعیف و تفسیر اسلام به نحوی که به دفاع از قشر کارگر و محروم ختم شود از ایشان چهره‌ای محبوب و انقلابی نزد مردم ساخته بود و مسجد هدایت که او در آن نماز می‌خواند مملو از جمعیت مردم بود و پاس سخنان و درس قرآن و نهج البلاغه او می‌نشستند و از دردهای جامعه و راه مبارزه با آن مطلع می‌شدند. مسجد هدایت به تدریج به اپوزیسیون سیاسی رژیم تبدیل شد و افراد از اقشار مختلف در آن حضور می‌یافتند و به پایگاه نوگرایی دینی شناخته می‌شد.(زندگی نامه سیاسی طالقانی، علیرضا ملائی تونی، ص۲۳۴) و راه را برای فعالیت سیاسی و حتی مبارزات اجتماعی فراهم می‌ساخت. از این رو بسیاری معتقدند نقش طالقانی در شعله ور ساختن حرکت مبارزه مسلحانه بر بنیاد آموزه‌عای اسلامی نقش انکارناپذیر است.(ملائی توتی، ص۲۴۹) 🔸همکار مهم مرحوم طالقانی، مهندس مهدی بازرگان بود و با یکدیگر بسیار مأنوس و هم‌فکر بودند و کارهای سیاسی و اجتماعی مشترکی انجام می‌دادند. مهندس بازرگان نیز در عرصه آموزش قرآن و بیان معارف قرآنی به زبان روز بسیار فعال بود و درصدد جذب جوانان تحصیل کرده بود و آثار علمی و اجتماعی فراوانی را به جامعه عرضه می‌کرد. 🔹از میان همه‌ی آثار او کتاب #مطهرات_در_اسلام، #راه_طی_شده ، #عشق_و_پرستش یا ترمودینامیک انسان و #ذره_بی_انتها نقش بی‌بدیل و ویژه‌ای در مجموعه آثار مهندس مهدی بازرگان دارد و مورد مطالعه‌ و مباحثه‌ای نسل جوان بود. این کتابها از جمله آثار سازنده فکری نسل جوان و راهنمای کنش‌گری اجتماعی و سیاسی آنها بود. 🔸 نکته مهم در این آثار، تطبیق آموزه‌های اسلامی با علوم جدید بود. مانند کتاب مطهرات در اسلام (۱۳۲۳) توضیح احکام طهارت و نظافت اسلام از دریچه تصفیه بیوشیمی با کمک از علوم شیمی و فیزیک و ریاضی است که درصدد اثبات درستی و متجدد بودن احکام اسلام است. 🔹منطق این نگرش را هم در کتاب #راه_طی_شده بیان کرده است. این کتاب حاصل ۴ جلسه سخنرانی در جمع انجمن اسلامی دانشجویان در سال ۱۳۲۶ است که در سال ۱۳۲۷ منتشر شد و چاپ دوم آن با اضافات در ۲۴۰ صفحه و در سال ۱۳۳۴ منتشر شد. این کتاب جزء مهمترین کتابهای تاریخ معاصر ایران است که در زمینه اسلام شناسی مورد اقبال بسیاری از جوانان و دانشجویان تحصیل کرده واقع شد و در انجمن‌ها و گروه‌های انقلابی همچون موسسان مجاهدین خلق مباحثه می‌شد. 🛑 ادامه دارد ... #تغییر_و_تغایر #ساختارگرایی #نقد #چپ_اسلامی #طالقانی #بازرگان •┈┈••✾••┈┈• ❇️ #امتداد_حکمت_و_فلسفه https://eitaa.com/hekmat121/1909

📌 تغییر و تغایر در گفتمان انقلاب ⏹ بخش ۲۹ از ۵۰ 🔹 بازرگان در کتاب راه طی شده، یک ترسیم جریان‌شناسانه و پیوسته‌ای را از حیات انبیا (علیهم‌السلام) ارائه می‌دهد که نشانگر سیر تکاملی انسان به سمت توسعه و پیشرفت اجتماعی و خروج از دوران کودکی انسان است. زیرا با هر پیش‌روی انسان در پیشرفت اجتماعات بشری، انبیا بر انگیخته می‌شوند. سیر عمومی انبیا از احساسات آغاز می‌شود و به سمت توحید حرکت می‌کند. در واقع محور حیات و حرکت انبیا #مبارزه است. هرچند بازرگان به منطق دیالکتیک هیچ اشاره‌ای نمی‌کند اما تاریخ بشر و حرکت انبیا را معلول دو سبز متضاد انسان و تاریخ می‌داند. در هر مرحله یکی از انبیا بشر را به توحید می‌رساند اما از درون خود همین بشر میل به شرک می‌جوشد و عقب‌گرد می‌کند تا نبی بعدی بیاید و از درون احساسات و شرک، بشر را به توحید دعوت کند. این دو مسیر متضاد همواره وجود دارد.(ص۶۶) این تحلیل دیالکتیکی از تاریخ انبیا(ع) و تفسیر انقلابی و مبارزه‌جویی ایشان، بعدها توسط بسیاری از اعضای جوانتر نهضت آزادی و بخصوص جلال‌الدین فارسی و علی شریعتی و مؤسسین مجاهدین خلق ادامه یافت و تکامل پیدا کرد 🔸بازرگان راه طی شده بشریت توسط انبیا را به سه مرحله تقسیم می‌کند که عبارت است از توحید، عبادت و قیامت. 🔹از منظر بازرگان، توحید بازگشت به طبیعت و کشف نظم واحد متقن ازلی در سراسر دنیا است. همانگونه که علم به کشف حقیقت و نظم در طبیعت نظر دارد توحید هم همان رسالت را برعهده دارد «,تنها تفاوت در این است که عالِم صحبت از نظم می‌کند و موحد ناظم را اسم می‌برد.» (ص۹۱) بر همین اساس او مفهوم روح و امور مجرد را از خرافات و پیرایه‌های برآمده از فلسفه یونانی می‌داند که موجب نگرش سلسله مراتبی به خلقت شده است و این باطل است.(ص۹۸ - ۹۹) 🔸بازرگان عبادات را مناسک و اصول رفتاری دین در جهت خداپرستی و عدالت اجتماعی می‌داند. چرا که جامعه فرزند دست پرورده‌ی دین است و هر دین نوع خاصی از جامعه و مناسک اجتماعی را به وجود می‌آورد. 🔹مرحله سوم راه طی شده توسط انبیا، قیامت است. بازرگان براساس قانون ترمودینامیک درصدد اثبات مادی بودن معاد از طریق قانون بقای ماده و انرژی است. لذا می‌نویسد: «برای وصول به قیامت لازم نیست ما عقیده مادیون را که حیات یک حالات طبیعی رهگذری از حالات ماده ایت، رد کنیم و اصرار در اثبات روح داشته باشیم؛ بلکه می‌گوئیم ماده یادگار حالات گذشته خود را حفظ می‌نماید.»(ص۲۱۷) بازرگان بقای شخصیت انسان را به «عمل» او نسبت می‌دهد و ثواب و عقاب را هم ازدیاد و نقصان عمل فرد در تاریخ فهم می‌کند از این‌رو، می‌نویسد: «شخصیت نه تنها جاودان می‌ماند بلکه آثار آن دائما در حال توسعه و تولید است و به فراخور درجه استحکام و عمق و مایه‌ای که عامل اولیه آن ددا ه است، تکثیر و تأثیر آن شدت و ضعف خواهد داشت. مثلاً اگر کسی در حیاتی یک نهال بارور در زمین مساعد بکار یک نهال صد درخت و هزاران درخت می‌شود و چون از میوه‌های آن خلق زیادی متمتع خواهند شد و آن خلق به نوبه خود اولاد و تحفادب می‌دهند که نهال‌های دیگری خواهند کاست و رفته رفته دامنه عمل شخص بنام زمین منتشر خواهد گشت.»(ص۲۳۴) 🔸این تحلیل‌های عجیب از قیامت و شخصیت و بقای انسان، نشانگر آن عقبه ذهنیت سوسیالیستی و نگرش سیستمی به جامعه است که وی پذیرفته است. برای شناخت این دو ذهنیت بازرگان لازم است به کتاب «عشق و پرستش یا ترمودینامیک انسان» مراجعه شود.‌ کتابی که در آن اثبات می‌شود حقیقت انسان حب و بغض «ولایت» (ص۲۵۸) و همچنین اراده و اختیار است(ص۳۴۳) و جامعه یک سیستم است که باید به آن «بطور یک کاسه با تمام افراد و اشیا و احوال و اعمالش نگاه می‌کنیم» (ص۳۰۹) براساس این مقدمات، بازرگان معتقد است که اساس شخصیت فرد و جامعه را نوع محبت و عشق آن تعیین می‌کند که بر اساس احتیاجات و نظام حساسیت‌های آن جامعه است و این محبت و عشق با خودش پرستش و #عبودیت را به همراه می‌آورد که به طور طبیعی یک نظامی از قوانین و مناسک اجتماعی را به وجود می‌آورد. که به صورت «زنجیروار در یک مجموعه منطقی مرتبط وارد می‌شود»(ص۵۲۸) 🔹 بازرگان نقش #دل و محبت و احساسات و اغراض را در شخصیت آدمی نقش محوری می‌داند که پایه‌ی همه‌ی ادراکات و معنویات و رفتارهای انسانی در حوزه های فردی و اجتماعی است و مبدأ حرکت و سکوی پرتاب و پرواز آدمی است. به نظر او ادیان و وحی نیز بر دل بنا شده است و صتچندوقچه فهم و قبول قرآن و آموزهای دینی هم دل است که نباید قفل شده باشد.(ص۵۲۸) از این‌رو، «حدود فعالیت وقدرت اراده‌ای که شخص بروز می‌دهد بستگی به میزان علاقه وعشقی که به مطلوب پیدا کرده است دارد.» (ص۲۷۳) واغراض نوع استدلالها واستنباط‌ها را جهت می‌دهد ومنحرف می‌کند.(ص۳۰۷) 🛑 ادامه دارد ... #تغییر_و_تغایر #بازرگان #نقد #چپ_اسلامی •┈┈••✾••┈┈• ❇️ #امتداد_حکمت_و_فلسفه https://eitaa.com/hekmat121/1916

📌 تغییر و تغایر در گفتمان انقلاب ⏹ بخش ۳۰ از ۵۰ 🔹بازرگان در تحلیل عشق و پرستش به جمله «انما الحیوة عقیدة و جهاد» تمسک می‌جوید و آن را کلام امام حسین می‌پندارد و آن را مؤید مبارزه با ظلم و فساد معرفی می‌کند(ص۴۳۳) و از شهادت یک تفسیر مادی ارائه مه دهد که عبارت است از تبدیل سرمایه‌های مکتوم در جسم به انرژی و تبدیل انسان به یک کارخانه است. او شهادت را اختصاص به اسلام و دین نمی‌داند و معتقد است نمونه‌های آن را در پاره‌ای از دانشمندان و مبارزین مسلک‌های سیاسی و حتی بین گروندگان ادیان باطل وجود دارد.(ص۴۳۵ -۴۳۶) 🔸 مهندس مهدی بازرگان از دهه بیست تا چهل یکی از مهمترین چهره‌های تاثیرگذار نواندیشی دینی و چهره‌های اسلام اجتماعی و سیاسی است که توانسته بود تفسیری از اسلام ارائه دهد که با علم و اجتماع و مبارزه هماهنگ باشد و اسلام را به عنوان مکتب مبارزه معرفی کند، طرحی که در آذر ۱۳۴۴ در یک سخنرانی پرشور نماز عید فطر ارائه و در قالب کتاب «اسلام مکتب مبارزه و‌ مولّد» در ۱۱۰ صفحه تدوین و تکمیل و منتشر شود. 🔹 بازرگان در مدارس اسلامی، انجمن‌های اسلامی و بعدتر در حزب نهضت آزادی ایران، نسل زیادی از نوجوانان و جوانان و دانشجویان را تربیت کرد که عموم آنها شخصیتی رادیکال و مبارزه‌جو داشتند و به فهم اجتماعی از اسلام و فعالیت‌های اجتماعی و انتقادی علاقه وافر داشتند از این‌رو، براساس سیره و منش مرحوم طالقانی و منهج و روش علمی بازرگان به مطالعات اسلامی و علمی روی آوردند و هر کدام آثاری را تولید و جریانهای اجتماعی و سیاسی‌ای به وجود آوردند. از جمله آنها این افرادند: محمد نخشب، جلال‌الدین فارسی، کاظم سامی، علی شریعتی، محمد حنیف نژاد. البته هر کدام از این افراد بر افراد و گروه‌های دیگری تأثیر گذار بودند. 🔸در ادامه به طور اجمال به برخی از این افراد و جریان‌ها اشاره می‌شود. 🛑 ادامه دارد ... #تغییر_و_تغایر #فلسفه_شدن #نقد #چپ_اسلامی #سوسیالیسم #بازرگان •┈┈••✾••┈┈• ❇️ #امتداد_حکمت_و_فلسفه https://eitaa.com/hekmat121/1918