#شکّ #تقسیم_ثُلاثی #شیخ_انصاری #رسائل 🔵🔸️🔵 #شکّ در نگاه‌ِ اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری (نوشته‌ی اول) 🔵🔸️🔵 🔶️🔸️ ١- جایگاهِ حالاتِ نفسانیِ مکلّف در نگاهِ کلانِ مرحوم #شیخ_انصاری 🔸️🔶️ 🔸️ یکی از اساسی‌ترین و زیربنایی‌ترین مبانیِ فکریِ اصولیان -مخصوصاً اصولیانِ بعد از مرحوم #شیخ_انصاری- تقسیم‌بندیِ ثُلاثیِ مباحثِ "حجج و امارات" بر طبق حالات روانی و نفسانیِ مکلّف است که خود ایشان از آن تعبیر به "مقاصد ثلاثه" می‌کند؛ #قطع و #ظنّ و #شکّ. همان طور که ایشان در دیباجه‌ی کتاب #رسائل (ج۱/ص۲۵) می‌فرماید: "اعلم أن المكلَّف إذا التفَتَ إلى حكم شرعي فإما أن يحصل له #الشكّ فيه، أو #القطع، أو #الظنّ". و همچنین در ابتدای بحث #شکّ (ج۲/ص۹) می‌فرماید: "قد قسَّمْنا في صدر هذا الكتاب المكلّفَ المُلتفِتَ إلى الحكم الشرعي العملي على ثلاثة أقسام... . و قد عرفتَ أن #القطع حجّة في نفسه لا بجعل جاعل، و أن #الظنّ يمكن أن يُعتبر في متعلّقه... و أما #الشكّ فلما لم يكن فيه كشفٌ أصلاً لم يُعقل أن يُعتبر فلو ورد في مورده حكمٌ شرعيٌ... كان حكماً ظاهرياً". 🔸️ این تقسیم‌بندی نه تنها یک فنّ و شکل ظاهری و روبنایی برای دسته‌بندی مباحث در ساحت تالیف و تصنیف، بلکه به مثابه‌ی یک زیربنای اساسی برای #نظام_حجّیّت و همه‌ی حجّت‌ها و لاحجّت‌ها در نگاه اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری است؛ زیربنایی که تبدیل به روح و جسمِ علم #اصول شده است، تا آن جا که مرحوم #شیخ_انصاری و همه‌ی اصولیان، اول و آخر و ظاهر و باطنِ حجّت‌ها و حجّیّت‌ها را بر دوش همین سه حالت گذاشته‌اند. 🔸️ شاگرد بزرگ ایشان، مرحوم #آخوند_خراسانى اگر چه در #کفایة_الأصول و #الحاشية_على_الفرائد سعى کرده است که روبنای تقسیمِ ثُلاثیِ ایشان را بر هم بزند، اما بدون شکّ و شبهه راهی که در محتوای مباحثش در هر دو کتاب مذکور پیموده است همان راهِ مرحوم #شیخ_انصاری است و هیچ‌گاه از این چارچوبِ فکریِ زیربناییِ ایشان پا را فراتر نگذاشته است. 🔸️ مرحوم #محقق_میرزای_نائينى نیز در #فوائد_الأصول (ج۳/ص۴) -بعد از پاسخ به انتقادات مرحوم #آخوند_خراسانى- خود را کاملاً پیروِ مرحوم #شیخ_انصاری نشان داده می‌فرماید: "لا وجه للإشكال على تثليث الأقسام...". ادامه دارد... ✴️@fegh_osoul_rafiee

#شکّ #تقسیم_ثُلاثی #شیخ_انصاری #رسائل 🔵🔸️🔵 #شکّ در نگاه‌ِ اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری (نوشته‌ی دوم) 🔵🔸️🔵 🔶️🔸️ ۲- معنای #قطع و #ظنّ و #شکّ در نگاهِ مرحوم #شیخ_انصاری 🔸️🔶️ مرحوم #شیخ_انصاری این سه واژه و مصطلح را در کنار و قسیم یکدیگر قرار داده است و این یعنی معنایی که ایشان از این سه اراده کرده است همان معنای منطقیِ این سه واژه است. 🔸️ از این رو، مرحوم آشتیانی در #بحر_الفوائد (ص٢/مخطوط) در معنای این سه می‌نویسد: "أن المراد من #الظنّ و #الشكّ في المقام فإن المراد من الأول هو الاعتقاد الراجح الغير المانع من النقيض و إن أطلِق على غيره أيضاً، و من الثاني تسوية الاحتمالين و إن أطلق على غيره أيضاً، و أما القطع فالمراد منه هو مطلق الاعتقاد الجازم الأعمّ من المطابق للواقع و المخالف له فيشمل الجهل المركب أيضاً و إن كان داخلاً في الغافل و غير الملتفت من جهة". 🔸️ و همچنین مرحوم تبریزی در #أوثق_الوسائل (ج١/ص١١) نيز آورده است: "المراد بالشكّ هو #الشكّ بمعنى تساوى الطرفين". 🔹️ این سه واژه مخصوصاً اصطلاح #ظنّ در کلام‌ عالمان منطقی نیز به همین شرح است؛ مرحوم علامه‌ی حلّی نیز #مراصد_التدقیق_و_مقاصد_التحقیق (ص۱۶۷) می‌فرماید: "المظنونات فهي قضايا يحكم بها العقا حكماً غير جازم، بل مع تجويز المخالف". 🔹️ مرحوم حاجی سبزواری در #شرح_المنظومة (ج١/ص۱۲۹) در توضیح ظنّیّات نیز می‌آورد: "الظّنّیات قد تُطلق و يراد بها المعنى الأعمّ فيشمل المقبولات و كثيرا من المشهورات، و قد تُطلق و يراد بها المعنى الأخصّ أي ما عدا المقبولات و كثير من المشهورات، كراجِحٍ لا جَزمَ به". 🔶️🔸️ بنا بر این، معنایی که مرحوم #شیخ_انصاری از این سه اصطلاح اراده کرده است به شرح ذیل است: 🔴 #قطع به معنای مطلقِ اعتقادِ جازم (حالت روانی ۱۰۰ درصد). 🔴 #ظنّ به معنای اعتقاد راجح (حالت روانی بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد). 🔴#شکّ به معنای تساوی دو احتمال (حالت روانی ۵۰ ۵۰). 🔸️ این، ظاهرِ #تقسیم‌_ثُلاثی مرحوم #شیخ_انصاری در #رسائل است؛ این حاصلِ قسیم‌قراردادنِ #قطع و #ظنّ و #شکّ، و تصویر مقاصد ثلاثه برای مباحث حجج و امارات است. ادامه دارد... ✴️@fegh_osoul_rafiee

#شکّ #تقسیم_ثُلاثی #شیخ_انصاری #رسائل 🔵🔸️🔵 #شکّ در نگاه‌ِ اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری (نوشته‌ی پنجم) 🔵🔸️🔵 🔶️🔸️ ۵- محلِّ جریان و اساسِ #اصول_عملیه در نگاهِ مرحوم #شیخ_انصاری 🔸️🔶️ از محتوای کلمات و عبارات مرحوم #شیخ_انصاری در بخش #شکّ (مقصد ثالث) -بر خلافِ آن چیزی که در تقسیم‌بندیِ ابتداییِ خود در ج۱/ص۲۵ و ج۲/ص۹ فرمودند- به خوبی روشن می‌شود که محلِّ جریان و اساسِ #اصول_عملیه تنها بر دو نکته استوار است: نکته‌ی۱: #عدم_علم به حکم شرعی نکته‌ی۲: #دلیل‌نداشتن بر حکم شرعی و اما توضیح این دو نکته: 🔵🔹️🔹️ نکته‌ی۱: #عدم_علم به حکم شرعی همان طور که گفتیم در بخش #شکّ هر جا ایشان واژه‌ی #شکّ را به کار برده است به معنای مطلقِ #عدم_علم است که حالتِ #ظنِّ مکلّف را نیز در بر می‌گیرد؛ از این رو، ایشان در جلد دوم (ص۱۱) می‌آورد: "ثم إنّ #الظّنّ الغير المعتبر حكمُه حكمُ #الشكّ، كما لا يخفى" 🔹️ ظاهرِ این عبارت این است که مراد ایشان از واژه‌ی #شکّ در این عبارت معنای منطقیِ آن (۵۰ ۵۰ درصد) است، زیرا آن را در مقابل #ظنّ قرار داده و فقط حکم آن دو را یکی دانسته و موضوع و حقیقتشان را جدا در نظر گرفته است، حال آن که چند سطر بعد از این عبارت چند بار به وضوح تصریح می‌کند که #شکّ، مطلقِ #عدم_علم است (ج۲/ص۱۱ و ص۱۲)؛ همچنین است همه‌ی مواردی که در بخش #شکّ (ج۲ و ج۳) واژه‌ی #شکّ را به کار می‌برد. 🔹️ جالب است که نظریه‌ی #تخصیص و #حکومت در وجه تقدیم #امارات بر #اصول_عملیه که ایشان در جلد دوم (ص۱۱ و ص۱۳) مطرح می‌کند و دومی را نسبت به #اصول_عملیه‌ی_شرعیه برمی‌گزیند کاملاً بر مبنای تصوّر معنای مطلقِ #عدم_علم برای واژه‌ی #شکّ و برای مجرای #اصول_عملیه است. 🔹️ بدون تردید در جریان‌پیداکردنِ #اصول_عملیه، نکته‌ی اول (#عدم_علم) بر نکته‌ی دوم (#دلیل‌نداشتن) مقدّم و مهمّ‌تر است، زیرا بر اساس اندیشه‌ی شناخته‌شده‌‌ی مرحوم #شیخ_انصاری #علم و #قطع به حکم شرعی #حجّیّت_ذاتی دارد، حجّیّتی مطلق و بی‌چون و چرا؛ چنان حجّیّتی که نه به هیچ عنوان و وجهی از آن قابل انفکاک است، و نه مقیَّد به هیچ خصوصیّتی است، به طوری که اگر مکلّف از پریدنِ کلاغی از بالای بام واقعاً #قطع و #علم حاصل کند که فلان چیز واجب یا حرام است همان بر او #حجّتِ_بالغه است، حتی اگر هیچ دلیل یا اماره‌‌ای وجود نداشته نباشد، و حتی اگر مکلّف حالتِ متعادل و طبیعیِ روحی و روانی نداشته باشد. 🔵🔹️🔹️ نکته‌ی۲: #دلیل‌نداشتن بر حکم شرعی این نیز نکته‌ی اساسی دیگری است که مجرای #اصول_عملیه را فراهم می‌کند؛ مرحوم #شیخ_انصاری این را به سه صورت فقد، اجمال و تعارض بر می‌گرداند؛ همان طور که ایشان در جلد دوم (ص۱۹) می‌نویسد: "... أن متعلّق الشكّ تارة الواقعة الكلية كشُرب التُّتُن و منشأ الشكّ فيه عدمُ النصّ، أو إجماله، أو تعارضه..."؛ همچنین روشن است که مراد ایشان از #شکّ در اینجا بی‌تردید #عدم_علم است. 🔹️ پُر واضح است که در نکته‌ی دوم نیز هیچ اهمّیّتی ندارد که مکلّفِ غیرِ عالِم در درونِ خود چه حالتی دارد؛ ظنّ ۸۰درصدی، ظنّ ۷۰درصدی، ظنّ۵۱درصدی و شکّ۵۰ ۵۰درصدی، احتمال ۴۹درصدی و ۳۰درصدی یا هر حالتِ دیگری که قابل تصوّر باشد؛ هیچ فرقی نمی‌کند و تنها #دلیل‌نداشتن مهمّ است. ادامه دارد... ✴️@fegh_osoul_rafiee