#کتاب_البیع_شیخ_انصاری
#حاشیة_المكاسب
#آخوند_خراسانى
#شروط_المتعاقدين
📚 ۱۰۸- قوله (ج۳، ص٢٧۵): و المشهور -کما عن الدروس و الکفایة: بطلانُ عقد الصبيّ... . (قسمت سوم)
✅ مرحوم #آخوند_خراسانى در ادامه‌ی حاشیه‌ی ۱۰۸ -در بررسی عدمِ تخصیصِ عمومات و اطلاقاتِ فوقانیِ بابِ معاملات به سبب ادله‌ای که برای نظریه‌ی مشهور ذکر شده است- می‌فرماید:
🔸️ همچنین حدیث #رفع_قلم نیز نمی‌تواند مُخصِّصِ آن عمومات و اطلاقات باشد؛ به دو دلیل:
۱- دلیل اول: می‌توان ادّعا کرد ظهور این حدیث -مانند #حدیث_رفع (رُفِعَ عَن أمَّتي تسعَة... ) در رفع مواخذه و عقوبت است.
۲- دلیل دوم: حدیث #رفع_قلم از صبیّ را نیز اگر به معنای رفع تمام احکام وضعی و تکلیفی از صبیّ بدانیم دلالتی بر رفعِ احکامِ وضعی و تکلیفی برای شخصِ مقابلِ آن صبیّ ندارد؛ زیرا بنا بر این حدیث، افعال صبیّ به نسبت با خود او حکم وضعی و تکلیفی ندارد، اما این که فعل صبیّ (عقد تحت اذن و نظارت ولیّ) -به نسبت با شخص مقابل او- حکمی مانند وجوب وفای به عقد را بر دوشِ آن شخص بگذارد بُعدی ندارد.
📌 این دلیل دوم همان نکته‌ای است که #شیخ_انصاری در ص۲۷۸ به عنوان اشکال سوم به حدیث #رفع_قلم بیان کرده است.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ
#کتاب_البیع
#شیخ_انصاری
#اشتراط_بلوغ
#ابتلاء_يتيم
✅ مرحوم #شیخ_انصاری در مساله‌ی #اشتراط_بلوغ ادله‌ای را برای اثبات نظریه‌ی مشهور (بطلان عقد صبیّ مطلقاً) ذکر می‌کند؛ #شهرت، #اجماع، حدیثِ #رفع_قلم، روایاتِ #جواز_امر_صبیّ، روایاتِ #عمد_صبیّ.
🔶️🔹️ نقطه‌ای که بسیار سوال‌برانگیز است این است که #شیخ_انصاری در بحث خود در این مساله حتی اشاره‌ی کوچک و گذرایی نیز به آیه‌ی ۶ سوره‌ی مبارکه‌ی نساء -که معروف به آیه‌ی #ابتلاء_يتيم است و دلالت بسیار روشنی بر حکم تصرّفات صبیّ دارد- هیچ اشاره‌ای نمی‌کند.
🔷️🔸️ این در حالی است که دیگر فقیهان در بحث حجْر صبیّ به روشنی از این آیه نام برده و بر آن استدلال می‌کنند؛ مرحوم #شیخ در #الخلاف و #المبسوط و مرحوم #قطب_راوندی در #فقه_القرآن و مرحوم #ابن_ادریس در #السرائر و مرحوم #علامه در #التذکره و #المختلف و مرحوم #فاضل_مقداد در #کنز_العرفان و... بارها و بارها از این آیه سخن به میان آورده‌اند.
🔶️🔹️ بعد از مرحوم #شیخ_انصاری نیز #محقق_ميرزاى_نائينى در #المکاسب_و_البیع و #منیة_الطالب و #محقق_حكيم در #المستمسک و #محقق_امام_خمینی در #کتاب_البیع و #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة و... در بحث #اشتراط_بلوغ به این آیه استدلال کرده و دلالت آن را مورد بحث قرار داده‌اند.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#محقق_خویی
#مصباح_الفقاهة
#كتاب_البيع
#چکیده‌ی_مباحث
#اشتراط_بلوغ
📖 ١- بحثٌ في تصرّفات الصبي مستقلّاً:
✅ #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة (ج٢/ص۵۰۵) -در مورد اولین اشکالِ #شیخ_انصاری در کتاب #مکاسب (ج۳/ص۲۷۸) بر دلالت حدیث #رفع_قلم، که رفع قلم را به معنای رفع مواخذه و عقاب برداشت می‌کند- می‌فرماید:
🔸️ استحقاق عقاب یا استحقاق ثواب از امور تشریعی و جعلی نیست که شارع بتواند با اراده‌ی تشریعیِ خود آن را برای مکلفی جعل و تشریع یا از او رفع کند، بلکه استحقاق ثواب و عقاب، اثر و نتیجه‌ی واقعی و قهریِ اطاعت یا عصیانِ حکم شرعی است؛ از این رو، خودِ حکم اگر چه تشریع یا عدم تشریعش تماماً به اراده‌ی شارع است، اما اطاعت یا عصیان و همچنین استحقاق عقاب یا ثوابِ مترتّبِ بر آن به هیچ عنوان منوط به اراده و اعتبار شارع نیست.
🔷️🔸️ ایشان در ادامه در توضیح برداشت خودشان از حدیث #رفع_قلم می‌آورد:
🔸️ مهم‌ترین نکته آن است که حدیث #رفع_قلم -در حقیقت- امتنان و تخفیفی برای صِبیان (غیر بالغان) است؛ مفاد این حدیث برداشته‌شدنِ احکام الزامی از دوش صِبیان است.
🔹️ از این رو، هر آن حکم یا اثری که از احکام الزامی محسوب نشود با این حدیث رفع نمی‌شود، مانند اجرای صیغه‌ی عقود و ایقاعات.
🔷️🔸️ ایشان در ادامه مطلبِ #شیخ_انصاری -که در اشکالِ سوم خود در ص۲۷۸ تبیین کرده است- را پذیرفته و می‌نویسد: مانعی ندارد بر اساسِ فعلِ صبیّ در دوران صباوتش برای دیگران (بالغان) یا خودِ او حکمی تشریع و جعل شود؛ یعنی مثلاً عقدِ صبیّ، موضوع برای "وجوب وفای به عقد" قرار بگیرد نسبت به شخص بالغی که طرف دیگر عقد با صبیّ است و همچنین موضوع آن حکم باشد برای زمانی که همان صبیّ به بلوغ برسد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
محمد علی رفیعی | فقه و اصول و طلبگی
#محقق_خویی #مصباح_الفقاهة #كتاب_البيع #چکیده‌ی_مباحث #اشتراط_بلوغ 📖 ١- بحثٌ في تصرّفات الصبي مستقل
#عالَم_تشریع
#حکم_شرعی
#شارع
✅ یکی از نکات پایه‌ای و اساسی که امروزه در ذیل بحث از حقیقت و ویژگی‌های #حکم_شرعی در #فلسفه‌ی_فقه مورد واکاوی و بحث قرار می‌گیرد آن است خداوند سبحان در #عالَم_تشریع -که عالَم اعتبارات قانونی است- تنها شارع و مُشرِّع است، و اراده‌ی او در آن عالَم -که عالَم اعتباریّات است- در چارچوب همان عالَمِ محدود معنا پیدا می‌کند؛ از این رو، خداوند سبحانه در #عالَم_تشریع تنها شارع است، یعنی تصرّفاتش محدود به تصرّفات قانونی و اعتباری است.
🔷️ اصولیان در ذیل حدیث #رفع_قلم در فقه، و همچنین در ذیل حدیث #رفع در اصول از این نکته پرده برداشتند.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#محقق_خویی
#مصباح_الفقاهة
#كتاب_البيع
#چکیده‌ی_مباحث
#اشتراط_بلوغ
📖 ١- بحثٌ في تصرّفات الصبي مستقلّاً:
✅ #شیخ_انصاری در کتاب #مکاسب (ج۳/ص۲۷۸) در دوّمین اشکال خود بر استدلال به حدیث #رفع_قلم برای اثبات نظریه‌ی مشهور نکته‌ای دارد که حصیله‌اش این است که صبیّ در حالی که هیچ حکم تکلیفی‌ای ندارد، اما عقدش دارای حکم وضعی #سببیّت است؛ عقدش سبب وجوب وفای او (بعد بلوغش) یا ولیّش به عقد می‌شود.
✅ #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة (ج٢/ص۵۰۶) -بر اساس مبانی اصولی خودِ #شیخ_انصاری- نقد بسیار دقیقی به ایشان مطرح کرده، می‌فرماید:
🔸️ این سخن شیخ انصاری با مبنای اصولی ایشان در مورد احکام وضعی تطابق ندارد؛ مرحوم #شیخ_انصاری در اصول معتقد است همه‌ی احکام وضعی منتزع از احکام‌تکلیفی‌اند، به این معنا که در هر موردی که حکم وضعی‌ای وجود داشته باشد حتماً و بدون شبهه قبل از آن لزوماً حکم تکلیفی‌ای ثابت است که آن حکم وضعی از آن حکم تکلیفی انتزاع شده است. به دیگر بیان، احکام وضعی هیچ کدام دارای جعل و تشریع استقلالی از ناحیه‌ی شارع نیستند؛ حال چگونه ایشان معتقد می‌شود صبیّ هیچ حکم تکلیفی‌ای ندارد، اما عقدش #سببیّت دارد، در حالی که #سببیّت حکم وضعی است؟!
✴️@fegh_osoul_rafiee
#محقق_خویی
#مصباح_الفقاهة
#کتاب_البیع
#چکیده‌ی_مباحث
#اشتراط_بلوغ
✅ #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة (ج۲/ص۵۱۲) در نقد برداشت #شیخ_انصاری از روایت ابوالبَختَری می‌فرماید:
🔷️🔸️ علّیّت یا معلولیّت بین فقرات روایت ابوالبختری -که #شیخ_انصاری در مکاسب (ج۳/ص۲۸۲) در تفسیر این روایت بیان می‌کند- بی‌وجه است؛ زیرا #رفع_قلم را به چه مناسبتی علّتِ ثبوتِ دیه بر عاقله‌ی صبیّ بدانیم؟! این دو چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟!
صحیح آن است که بین این دو فقره از این روایت، هیچ ملازمه و ارتباط روشنی وجود ندارد.
🔶️🔹️ ايشان در ادامه برداشت و جمع‌بندیِ خود از روایت ابوالبختری را بیان کرده، می‌فرماید: این روایت دو حکم دارد:
۱- حکم سلبی: احکام افعال عمدی بر صبیّ بار نمی‌شود.
۲- حکم ایجابی: احکام افعال خطایی بر صبیّ بار می‌شود؛ ثبوت دیه بر عاقله بر همین اساس بر صبیّ بار می‌شود.
🔷️🔸️ ابوالبختری ضعیف است و روایتش به درد استدلال فقهی نمی‌خورد.
🔴 ایشان در نهایت در مورد تمام ادله‌ای که #شیخ_انصاری برای نظریه‌ی مشهور بیان می‌کند، می‌فرماید:
هیچ دلیلی بر نظریه‌ی مشهور -که معتقدند افعال و اقوال صبیّ بی‌اعتبار و بی‌ارزش است- وجود ندارد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#محقق_خویی
#مصباح_الفقاهة
#کتاب_البیع
#چکیده‌ی_مباحث
#اشتراط_بلوغ
📖 هل یؤخذ الصبيّ بإتلافه مال الغير؟
✅ #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة (ج۲/ص۵۱۵) در مورد ضمانتِ صبیّ در صورت اتلاف مال دیگران می‌فرماید:
🔷️🔸️ بر اساسِ #قاعده_اتلاف اگر صبیّ مال دیگران را تلف کند ضامن است، اما تا قبلِ بلوغ (در دوران صَبْوتش) الزامی برای خروج از این عهده و ضمانت ندارد.
ایشان در ادامه می‌فرماید: نه ادله‌ی "عمد و خطای صبیّ" می‌تواند این عهده و ضمانت را بر دارد و نه حدیث #رفع_قلم.
🔸️ ادله‌ی "عمد و خطای صبیّ" از سویی مربوط به جایی است که فعلِ صبیّ با عمد و قصد و اراده انجام شود، در حالی که #قاعده_اتلاف نسبت به عمد و خطاء و غفلت، يا علم و جهلِ شخصِ مُتلِف لابشرط است، مانند جنابت، و نجس‌شدنِ لباس و بدن، و یا نواقضِ طهارت و صلات که نسیت به عمد و خطا لابشرط‌اند.
و از سویی دیگر، این ادله مربوط به جایی است که هر کدام از عمد و خطا حکمِ مستقلّی داشته باشند، در حالی که حکم عمد و خطا در #اتلاف یکی است.
🔸️ حدیث #رفع_قلم نیز محدود به صبیّ و حالت صَبْوت (عدم بلوغ) است، و هیچ گونه دلالتی بر این که افعالِ دورانِ صَبْوتِ مُتلِف نمی‌تواند موضوعِ احکامی برای دوران بعد از بلوغش باشد، ندارد. مانند آن جا که مثلاً صبیّ در دوران صَبْوتش وطْی کرده و جُنُب شده باشد، در این حال، او جُنُب است، اما وجوبِ اغتسال تا زمان بلوغ متوجّه او نخواهد شد.
✴️@fegh_osoul_rafiee