#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ
#شیخ_انصاری
✏️ #نوشته‌ی_شماره‌ی۶
✅ #شیخ_انصاری و کیفیت به دست‌آوردن #ظهورات_عرفیه و #مراد_متکلم:
بدیهی است #شیخ_انصاری در کتاب رسائل مانند دیگر اصولیان معتقد به حجّیتِ #ظهورات_عرفیه است، اما اهمّ و مهمّ، راه و روشی است که ایشان برای فهم و کشف #مراد_متکلم طیّ می‌کند.
🔶🔶🔸🔸 ۲- بحث دوم: عدم اعتنای به انظار و برداشت‌های تفسیریِ مُفسِّران شيعه و سنّى در استظهار از آیات
🔸️ ایشان در بسیاری از موارد روایاتی را از تفاسیر روایی‌ای مانند تفسیر علی بن ابراهیم قمی (ج۱/ص۱۵۷؛ ج۴/ص۱۶؛ ج۵/ص۱۷) و تفسیر عیاشی (ج۱/ص۳۲۴؛ ج۲/ص۵۸؛ ج۳/ص۵۶؛ ج۴/ص۱۶) نقل می‌کند که از محلّ بحث ما خارج است.
🔸️ آن چه از فقه القرآن راوندی (ج۲/ص۷۲؛ ج۴/ص۴۷؛ ج۵/ص۳۳۵) و کنز العرفان فاضل مقداد (ج۳/ص۱۲۹ و ص۱۳۵ و ص۲۷۵ و ص۵۸۲؛ ج۴/ص۱۲۶ و ص۱۴۳ و ص۱۴۷ و ص۱۴۸) نیز نقل می‌کند تنها معطوف به ذکر اقوال فقهاء و نقل اجماعات است.
🔸️ هم ایشان در ذیل آیه‌ی بیع و ربا (ج۶/ص۲۲۲) کلام ابن عباس را از مجمع البیان مرحوم طبرسی در مورد شأن نزولِ آیه ذکر کرده، و همو در ذیل آیه‌ی أكل باطل (ج۳/ص۳۶۵) نيز کلامی را از مجمع البیان ذکر می‌کند که مربوط به بحث‌های فقهی و تایید یک احتمال است.
🔷️🔹️ اما ایشان در موارد اندکی نیز در فهم و برداشت از آیات، برداشتِ مُفسِّران را به میان آورده و مورد بحث قرار می‌دهد.
🔹️ ایشان در ذیل آیه‌ی "إنَّمَا الحَیَاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ و لَهْو.ٌ... " (ج۲/ص۴۸) بدون آن که نامی از تفسیر و مُفسِّری ببرد برداشتِ برخی مُفسِّران را با عبارت "ذکر غیر واحد... " ذکر می‌کند.
🔹️ در مورد آیه‌ی أكل باطل نیز با عبارت "صريح المحكيّ عن جماعة" (ج۳/ص۳۶۴) استثنای در آیه را منقطع می‌داند.
🔹️ همچنین در ذیل آیه‌ی تعاوُن و حدیث اِعانه (ج۱/ص۱۳۵ تا ۱۳۷) بحثی لغوی-تفسیری را از آیات الأحکام (زبدة البیان) مرحوم محقّق اردبیلی ذکر می‌کند.
✅ نتیجه، آن که مرحوم #شیخ_انصاری در برداشت از آیات، اِعتنای چندانی به انظار و برداشت‌های تفسیریِ مُفسِّران ندارد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ
#شیخ_انصاری
✏️ #نوشته‌ی_شماره‌ی۷
✅ #شیخ_انصاری و کیفیت به دست‌آوردن #ظهورات_عرفیه و #مراد_متکلم:
بدیهی است #شیخ_انصاری در کتاب رسائل مانند دیگر اصولیان معتقد به حجّیتِ #ظهورات_عرفیه است، اما اهمّ و مهمّ، راه و روشی است که ایشان برای فهم و کشف #مراد_متکلم طیّ می‌کند.
🔶🔶🔸🔸 ۳- بحث سوم: میزان توجّه مرحوم #شیخ_انصاری به قرینه‌ی #سیاق.
قسمت اول:
🔶️ مراد ما از #سياق جمیع قرائن و امارات موجود در یک کلامِ بهم‌پیوسته است که ممکن است موضوعات و مسائل مختلفی را بیان‌گر باشند؛ کلمات و جملات قبل و بعد و آیات قبل و بعد، و حتی جمیع آیات یک سوره می‌تواند قرینه‌ی بر سیاق تلقّی شود.
🔶️ سیاقِ کلام -بنا بر تفهیم و تفهّمات عرفی- ظهورساز نیست و نمی‌تواند ظهور کلام و معنای وضوعٌ لهِ الفاظ را كنار بزند، اما با توجه به روش و اسلوب فقهی شیخ می‌تواند به عنوان یک اماره و قرینه مورد نظر قرار گیرد؛ حال، سوال این است که مرحوم شیخ تا چه اندازه در چهارچوب فقهیِ خود از #سیاق بهره می‌برد؟
🔶️ بر خلاف ایشان، قرینه‌ی #سیاق در تفسیر المیزان مرحوم علامه‌ی طباطبایی بسیار دارای اهمیت است و بسیار کارکرد دارد، به حدّی که هر صفحه‌ای از این تفسیر می‌تواند اشاره و استنادی به #سیاق داشته باشد.
🔶️ استناد به قرینه‌ی #سیاق -در صورت اهتمام به آن- گاه می‌تواند مخالفِ با ظاهر و موضوعٌ لهِ الفاظ باشد، و گاه موافق.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
دوستان عزیز!
آن چه در کانال تقدیم میشود:
✅ برای دوستانِ بحث #رسائل شیخ انصاری، نکاتی از کتاب #فوائد_الأصول مرحوم #محقق_نائينى بیان میشود.
✅ برای دوستانِ بحث #مکاسب شیخ انصاری، کتاب #حاشیة_المكاسب مرحوم #آخوند_خراسانى و کتاب #مصباح_الفقاهة مرحوم #محقق_خویی شرح و تبیین میشود.
✅ برای دوستانِ آشنای با کتاب #مکاسب شیخ انصاری، #روش_شناسی_فقه و تحلیل و کشف #روش_فقه_شیخ به صورت پیام‌های متنی تقدیم میشود.
✅ برای دوستانِ بحث #الحلقة_الثالثة شهید صدر، مطالب #الحلقة_الثانیة شهید صدر خلاصه و تبیین میشود.
✴️@fegh_osoul_rafiee
دوستان عزیز!
✅ فهم دقیق و عمیق کتاب #مکاسب مرحوم #شیخ_انصاری نیاز به چند چیز دارد:
🔷️🔸️ ۱- تمرکز جدّی و همه‌جانبه بر متن کتاب مکاسب
🔷️🔸️ ۲- آشنایی با اضلاع روش فقه شیخ
#روش_فقه_شیخ
🔷️🔸️ ۳- آشنایی با یک حاشیه‌ی مختصر
#حاشیة_المكاسب
🔷️🔸️ ۴- آشنایی با یک حاشیه و شرح مفصّل
#مصباح_الفقاهة
✴️@fegh_osoul_rafiee
#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ
#کتاب_البیع_شیخ_انصاری
#ما_یضمن
✅ مرحوم #شیخ_انصاری در بحث #أحكام_المقبوض_بالعقد_الفاسد (ج۳/ص۱۸۳ تا ص۱۸۸) بحث مُشبِعی در معنای مفردات و الفاظ و زوایای مختلف متنِ قاعده‌ی #ما_یضمن ارائه می‌فرماید. تا آن جا که در میانه‌ی بحث خود در معنای قاعده، زمانی که سخنی از #شهید_ثانی در مورد مدرک قاعده نقل می‌فرماید، می‌نویسد: "نعم، ما ذکره بعضهم من التعلیل لهذه القاعدة... لا يجري في هذا الفرع، لكن الكلام في معنى القاعدة، لا في مدركها".
🔹️ مرحوم #آخوند_خراسانى در حاشیه‌ی شماره‌ی ۶۸ از کتاب #حاشیة_المكاسب و مرحوم #محقق_خویی در کتاب #مصباح_الفقاهة در نقد این بحث مرحوم #شیخ_انصاری می‌فرمایند: بحث از مفردات و الفاظ متن این قاعده هیچ اهمیتی ندارد، زیرا این قاعده نه آیه است و نه روایت، و نه معقد اجماعی قرار گرفته است.
🔷️🔸️ از این رو، تحقیق این است که این نقد و اعتراض صحیح بوده و این بخش از بحث‌های مرحوم #شیخ_انصاری از نگاه #روش_شناسی_فقه هیچ کارآیی فقهی نداشته و در حقیقت چیزی را ثابت نمی‌کند، بلکه کاملاً فرضی، انتزاعی و -به خودیِ خود- غیرِ قابلِ اثبات است.
🔷️🔸️ زیرا بحث از ظهور و عموم الفاظ و مفردات و به طور مثال این که باء در "بصحیحه" و "بفاسده" به معنای سببیّت است یا ظرفیّت هیچ فایده‌ای ندارد، زیرا متنی که مرحوم #شیخ_انصاری از ظهورات و عمومش بحث می‌کند #دلیل_شرعی محسوب نمی‌شود تا ظهوراتش حجّیّت داشته باشد و نیاز باشد مورد واکاوی قرار گیرد.
🔶️🔹️ از این رو، معنای قاعده، صدر و ذیل قاعده و مقدار عموم و شمولِ قاعده تنها و تنها منوط به #دلیل_شرعی و مدرکِ شرعیِ قاعده است؛ پس، بحث اصلی و اساسیِ این قاعده همان بحث از حجّیّت، ظهور و لوازمِ اثباتیِ #مدرک_شرعیِ این قاعده است، نه واکاویِ متنِ معروفِ این قاعده.
✴️@fegh_osoul_rafiee
💠 اهمّ فعاليت‌های علمی کانال "دروس فقه و اصول": 💠
✅ #حاشیة_المكاسب مرحوم #آخوند_خراسانى: شرح و تبیین.
✅ #مصباح_الفقاهة مرحوم #محقق_خویی: شرح و تبیین و بیان چکیده‌ی مباحث.
✅ #محاضرات_فی_أصول_الفقه مرحوم #محقق_خویی: شرح و تبیین و چکیده‌ی مباحث.
✅ #الحلقة_الثانیة مرحوم #شهید_صدر: شرح و خلاصه به عنوان پیش‌مطالعه‌ی #الحلقة_الثالثة.
✅ #فوائد_الأصول مرحوم #محقق_میرزای_نائينى: شرح و تبيين به عنوان شرح و تعلیقه بر #رسائل مرحوم #شیخ_انصاری.
✅ #روش_شناسی_فقه: بررسی ابعاد و زوایای #روش_فقه_شیخ.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ
#کتاب_البیع_شیخ_انصاری
#اشتراط_بلوغ
#اجماع
✅ مرحوم #شیخ_انصاری در مساله‌ی #اشتراط_بلوغ (ج۳/ص۲۷۵ تا ص۲۹۴) بارها از #اجماع سخن به میان آورده، نکاتی را در مورد اجماعی که بر #اشتراط_بلوغ در عقد وجود دارد بیان می‌فرماید؛ سیر بحث ایشان حتماً نیاز به توجّه و دقّت دارد.
🔷️🔸️ ایشان در ابتدا (ج۳/ص۲۷۵) "بطلان عقد صبیّ مطلقاً" را مشهور، و سپس اجماعی دانسته است؛ این اجماع را از #الغُنیة مرحوم #ابن_زهره، و #کنز_العرفان مرحوم #فاضل_مقداد، و #التذکرة مرحوم #علّامه نقل کرده، و البته در ص۲۷۵ و ص۲۷۶ و همچنین ص۲۸۰ با تفسیری دقیق از کلام #علّامه و #ابن_زهره دایره‌ی اجماع را همان نظریه‌ی مشهور می‌داند.
🔶️🔹️ ایشان در ص۲۷۸ و ص۲۷۹ بعد از آن که عدم کفایتِ روایاتِ نظریه‌ی مشهور (بطلان عقد صبیّ مطلقاً) را نتیجه می‌گیرد تصریح می‌کند که دلیل عمده‌ی آن نظریه -که نظر خود #شیخ_انصاری است- همانا #اجماعِ محکیّ‌ای است که به #شهرتِ عظیمه تقویت میشود؛ گویی دلیلِ اصلیِ ایشان، #اجماع است و مؤيد آن، #شهرت.
سپس از مرحوم #محقّق (#الشرائع) و #علامه (#القواعد و #التحریر و حتى #التذكرة) و #فخرالمحقّقین (#الإيضاح) و #محقّق_اردبیلی (#مجمع_الفائدة) و #محقّق_ثانى (#جامع_المقاصد) و #ابن_برّاج (#المهذّب) کلماتی را نقل می‌کند که یا جزماً مخالف با نظریه‌ی مشهور است و دلالت بر صحّت عقد صبیّ دارد، یا تردید در نظریه‌ی مشهور است، و یا دلالت بر عدمِ اجماعی‌بودنِ نظریه‌ی مشهور است.
🔷️🔸️ جالب آن است که بعد از نقل چنین کلماتی که تحقّق #اجماع را کاملاً مخدوش می‌کند ایشان چشمشان را بر تمام این کلمات بسته و در ص۲۸۰ با استفاده از "فاء" تفريع می‌فرماید: "فالإنصاف أن الحجّة في المسألة هي الشهرة المحقّقة و الإجماع المحكيّ عن #التذكرة... و كذا إجماع #الغنية... . و يؤيد الإجماعين ما تقدّم عن #كنز_العرفان".
🔶️🔹️ بسیار جالب است که ایشان بعد از ابتنای کامل بر چنین اجماعی در پایین صفحه‌ی ۲۸۰ با یک برگشت و استدراک تصریح می‌کند که بر اساس کلماتی که از فقهای بزرگِ نامبرده آورده شد می‌توان گفت چنین اجماعی در مساله وجود ندارد؛ ایشان در ص۲۸۰ و ص۲۸۱ می‌نویسد: "نعم، لقائلٍ أن يقول: إن ما عرفتَ... يدلّ على عدم تحقّق الإجماع"، و بعد از آن تصریح می‌کند: "و کیف کان، فالعمل علی المشهور".
🔷️🔸️ و بُهت‌آور است که در ادامه در ص۲۸۴ -کاملاً بر خلاف آن چه از کلمات و عبارات ایشان روشن است- بدون آن که نامی از #شهرت به میان آورد می‌فرماید: "و الحاصل: أن مقتضى ما تقدّم من الإجماع المحكيّ... و الأخبار المتقدّمة -بعد انضمام بعضها إلى بعض-: عدمُ الاعتبار بما يصدر من الصبيّ من الأفعال... و كلِّ التزام على نفسه...".
🔶️🔹️ همچنین در ادامه نیز در ردّ نظریه‌ی محدّث کاشانی (ج۳/ص۲۸۷) نیز می‌آورد: "... فالظاهر کونه مخالفاً للإجماع".
🔷️🔸️ و عجیب آن که در ردّ نظریه‌ی کاشف الغطاء (ج۳/ص۲۹۰) دوباره سخن از شهرت به میان آورده می‌نویسد: "أما التصرف و المعاملة بإذن الأولياء... فهو الذي قد عرفت أنه خلاف المشهور و المعروف... ".
✴️@fegh_osoul_rafiee
محمد علی رفیعی | فقه و اصول
#روش_شناسی_فقه #روش_فقه_شیخ #کتاب_البیع_شیخ_انصاری #اشتراط_بلوغ #اجماع ✅ مرحوم #شیخ_انصاری در مسال
❓❔❓ این رفت و برگشتی که ایشان در مورد استناد به چنین اجماع منقولی دارد -که تحقّقش به روشنی مخدوش است- تا چه اندازه در چارچوب #روش_شناسی_فقه و #روش_فقه_شیخ که مبتنی بر #تراکم_ظنون و #تجمّع_احتمالات جای می‌گیرد؟!
❓❔❓ آیا می‌توان چنین رفت و برگشتی را تهافت یا پریشانی در استدلال معنا کرد؟!
❓❔❓ آیا برآیندِ تراکمِ چُنان روایات و چُنین شهرت و اجماعی می‌تواند اطمینان به نظریه‌ی مشهور باشد یا تنها ظن و گمان حاصل می‌کند؟!
❓❔❓ اگر قرار باشد ما نیز این رفت و برگشت‌های این‌چُنینیِ #شیخ_انصاری را آن چنان که خود ایشان با یک نگاه جامع کلمات و عبارات فقهاء را تتبّع و موشکافی می‌کند موشکافی کنیم چه باید بگوییم؟!
✴️@fegh_osoul_rafiee
#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ
#کتاب_البیع
#شیخ_انصاری
#اشتراط_بلوغ
#ابتلاء_يتيم
✅ مرحوم #شیخ_انصاری در مساله‌ی #اشتراط_بلوغ ادله‌ای را برای اثبات نظریه‌ی مشهور (بطلان عقد صبیّ مطلقاً) ذکر می‌کند؛ #شهرت، #اجماع، حدیثِ #رفع_قلم، روایاتِ #جواز_امر_صبیّ، روایاتِ #عمد_صبیّ.
🔶️🔹️ نقطه‌ای که بسیار سوال‌برانگیز است این است که #شیخ_انصاری در بحث خود در این مساله حتی اشاره‌ی کوچک و گذرایی نیز به آیه‌ی ۶ سوره‌ی مبارکه‌ی نساء -که معروف به آیه‌ی #ابتلاء_يتيم است و دلالت بسیار روشنی بر حکم تصرّفات صبیّ دارد- هیچ اشاره‌ای نمی‌کند.
🔷️🔸️ این در حالی است که دیگر فقیهان در بحث حجْر صبیّ به روشنی از این آیه نام برده و بر آن استدلال می‌کنند؛ مرحوم #شیخ در #الخلاف و #المبسوط و مرحوم #قطب_راوندی در #فقه_القرآن و مرحوم #ابن_ادریس در #السرائر و مرحوم #علامه در #التذکره و #المختلف و مرحوم #فاضل_مقداد در #کنز_العرفان و... بارها و بارها از این آیه سخن به میان آورده‌اند.
🔶️🔹️ بعد از مرحوم #شیخ_انصاری نیز #محقق_ميرزاى_نائينى در #المکاسب_و_البیع و #منیة_الطالب و #محقق_حكيم در #المستمسک و #محقق_امام_خمینی در #کتاب_البیع و #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة و... در بحث #اشتراط_بلوغ به این آیه استدلال کرده و دلالت آن را مورد بحث قرار داده‌اند.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ
#کتاب_البیع
#شیخ_انصاری
#سیره
✅ مرحوم #شیخ_انصاری در بحث #اشتراط_بلوغ (ج۳/ص۲۸۸) در ردّ نظریه‌ی #صاحب_ریاض -که به #سیره استدلال می‌کند- مانند همیشه #سیره را بر نتابیده و آن را به شدّت ردّ می‌کند.
🔷️🔶️🔸️ نکته‌ی بسیار اساسی -که باید به دقّت واکاوی و تحلیل شود- نوع رفتار فقهیِ #شیخ_انصاری با #سیره است، مخصوصاً در #فقه_معاملات که جایگاه و موقف شارع در آن، جایگاه امضاء و نظارت است، نه تاسیس و اختراع.
🔸️ ایشان در همین بحث (ج۳/ص۲۸۸) می‌فرماید: "... و فیه إشكالٌ من جهة قوّة احتمال كون السيرة ناشئة من عدم المُبالاة في الدّين، كما في كثيرٍ من سِيَرهم الفاسدة".
🔸️ پیش از آن نیز در بحث #معاطات (ج۳/ص۴۲) می‌نویسد: "و أما ثبوت السيرة و استمرارها على التوريث فهي كسائر سيراتهم الناشئة عن المسامحة و قلّة المُبالاة في الدّين ممّا لا يُحصى في عباداتهم و معاملاتهم و سياساتهم، كما لا يخفى".
🔸️ همچنین در ردّ کلام #کاشف_الغطاء در بحث دَیْن‌بودنِ مالی که از ظَلَمه اخذ شده است (ج۲/ص۹۹) می‌آورد: "و ما ادَّعاه من السیرة، فهو ناشٍ من قلّة مُبالاة الناس، كما هو دَيْدَنهم في أكثر السِّيَر التي استمرّوا عليها... "
🔹️ اگر چه در مقابل نیز در برخی موارد در کتاب #مکاسب، #سیره را مُویِّد نظریه‌ی خود دانسته، و از آن به بدی یاد نمی‌کند؛ ایشان در بحث اعتبار #غرر_شخصی (ج۴/ص۲۱۶) می‌فرماید: "... و یؤيِّد ذلك جريان سيرة الناس على المعاملة بها من دون معرفة الأغلب بوزنها".
🔶️🔷️🔹️ از عبارات گوناگون ایشان در کتاب #مکاسب به نظر می‌رسد #شیخ_انصاری حتی در #فقه_معاملات اعتبار چَندانی برای #سیره و بنائاتِ عقلاییِ حاکم بر نظامِ بازار و تجارت معتقد نبوده، و در جایی نیز اگر سخن از #سیره می‌آورد برای تایید و تقویت نظریه‌ای است که پیش از آن با خصوص ادلّه‌‌ای چون روایات، اجماع و شهرت اثبات شده باشد.
🔹️ این بدبینی و بی‌اعتناییِ بسیارِ ایشان به #سیره یکی از نشانه‌های روشنِ نگاهِ تعبّدگرایانه‌ی #شیخ_انصاری در #فقه_معاملات است؛ #تعبّدگرایی.
✴️@fegh_osoul_rafiee
محمد علی رفیعی | فقه و اصول
#روش_شناسی_فقه #روش_فقه_شیخ #کتاب_البیع #شیخ_انصاری #سیره ✅ مرحوم #شیخ_انصاری در بحث #اشتراط_بلوغ (
این نکته از نکات فرامتنیِ کتابِ #مکاسب است که بسیار بیش از آنچه گفتیم جای تعمیق و تحقیق دارد.
#متن
#فرامتن
#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ