#الحلقة_الثانیة
#قبح_عقاب_بلابيان
#قبح_عقاب_بلاقطع
#برائت_عقلی
#بیان
📚 يكى از اشکالات شهید صدر به قاعده ی #قبح_عقاب_بلابیان که هم در حلقات آن را ذکر می کند و هم در مباحث خارج اصول خود، اشکالی است که ادعا می کند اصحاب مسلك #برائت_عقلى (یعنی مشهور اصولیان) که معتقد به #قبح_عقاب_بلابیان هستند دچار یک محذور هستند که برای رهایی از آن به ناچار باید دست به توجیهات غیر مفید بزنند.
📌 اشکال ایشان آن است که مراد از #بیان در این قاعده ی مشهور یعنی «علم» و «قطع» و «یقین» که شامل صورت ظن به تکلیف نمی شود. به دیگر بیان، اگر کسی ظن به تکلیف نیز داشته باشد «عدم بیان» بر او صدق می کند و داخل در موضوع #برائت_عقلى است.
از این رو، در واقع این قاعده می گوید: «اگر مکلف قطع و یقین به تکلیف ندارد، مطلقا قبیح است که مولی به خاطر مخالفت با آن تکلیف غیر معلوم و غیر یقینی او را عذاب کند».
📎 پس، اگر مکلفی حتی به واسطه ی اماراتی مانند خبر ثقه و ظهورات ظن آور و شهرت فتوایی و... به تکلیفی برسد و با آن تکلیف مخالفت کند، مولی نمی تواند به خاطر مخالفت با آن تکلیف، او را عذاب کند، زیرا بنا بر #برائت_عقلى عذاب و عقاب تنها در برابر تكلیف قطعی و یقینی جائز است.
⛔ نتیجه ی سخن شهید صدر آن است که با توجه به آن که اکثر تکالیف و احکام شرعی به صورت ظنّی برای فقیه ثابت می شود و احکام یقینی و قطعی بسیار اندک است، اگر #برائت_عقلى را بپذیریم به ناچار باید قبول کنیم که مخالفت با اغلب احکام و تکالیف فقهی بنا بر قاعده ی عقلی #قبح_عقاب_بلابیان هیچ استحقاق عقابی ندارد.
❎ نکته ی بسیار مهم آن است که احکام و قواعد عقلی غیر قابل تخصیص است و نمی توان ظنون معتبره (مانند خبر ثقه و ظواهر) را از ذیل عموم قاعده ی مذکور تخصیص زد؛ پس یا باید دست از قاعده ی #برائت_عقلى برداریم و یا باید این تالی فاسد را بپذیریم.
@fegh_osoul_rafiee
#قبح_عقاب_بلابيان
#برائت_عقلی
#بیان
📚 يكى از اشکالات شهید صدر به قاعده ی #قبح_عقاب_بلابیان که هم در حلقات آن را ذکر می کند و هم در مباحث خارج اصول خود، اشکالی است که ادعا می کند اصحاب مسلك #برائت_عقلى (یعنی مشهور اصولیان) که معتقد به #قبح_عقاب_بلابیان هستند دچار یک محذور هستند که برای رهایی از آن به ناچار باید دست به توجیهات غیر مفید بزنند.
📌 اشکال ایشان آن است که مراد از #بیان در این قاعده ی مشهور یعنی «علم» و «قطع» و «یقین» که شامل صورت ظن به تکلیف نمی شود. به دیگر بیان، اگر کسی ظن به تکلیف نیز داشته باشد «عدم بیان» بر او صدق می کند و داخل در موضوع #برائت_عقلى است.
از این رو، در واقع این قاعده می گوید: «اگر مکلف قطع و یقین به تکلیف ندارد، مطلقا قبیح است که مولی به خاطر مخالفت با آن تکلیف غیر معلوم و غیر یقینی او را عذاب کند».
📎 پس، اگر مکلفی حتی به واسطه ی اماراتی مانند خبر ثقه و ظهورات ظن آور و شهرت فتوایی و... به تکلیفی برسد و با آن تکلیف مخالفت کند، مولی نمی تواند به خاطر مخالفت با آن تکلیف، او را عذاب کند، زیرا بنا بر #برائت_عقلى عذاب و عقاب تنها در برابر تكلیف قطعی و یقینی جائز است.
⛔ نتیجه ی سخن شهید صدر آن است که با توجه به آن که اکثر تکالیف و احکام شرعی به صورت ظنّی برای فقیه ثابت می شود و احکام یقینی و قطعی بسیار اندک است، اگر #برائت_عقلى را بپذیریم به ناچار باید قبول کنیم که مخالفت با اغلب احکام و تکالیف فقهی بنا بر قاعده ی عقلی #قبح_عقاب_بلابیان هیچ استحقاق عقابی ندارد.
❎ نکته ی بسیار مهم آن است که احکام و قواعد عقلی غیر قابل تخصیص است و نمی توان ظنون معتبره (مانند خبر ثقه و ظواهر) را از ذیل عموم قاعده ی مذکور تخصیص زد؛ پس یا باید دست از قاعده ی #برائت_عقلى برداریم و یا باید این تالی فاسد را بپذیریم.
@fegh_osoul_rafiee
#محاضرات_فی_أصول_الفقه
#محقق_خویی
#اصول
#تمهید
📚 ۲- اقسام قواعد اصولی (ج۱/ص۶):
🔶️🔸️ ۱) قسم اول: قواعد مفید #علم_وجدانی (مباحث ملازمات عقلیه)
#مقدمه_واجب، #ضد، #اجتماع_امر_و_نهی، #نهی_عبادات، مبحث #مفاهیم.
🔶️🔸️ ۲) قسم دوم: قواعد مفید #علم_تعبّدی (مباحث حجج و امارات)
این قواعد دو گونه بحث دارند:
✔️ بحث‌های صغروی (مباحث الفاظ)
▫️ظهور ذاتی الفاظ بدون قرینه (ظهور امر و نهی و مفهوم و عام و خاص و مطلق و مقید)
▫️ظهور الفاظ با توجه به قرینه‌ی خارجی (بعضی از مباحث الفاظ مانند بعضی از مباحث عام و خاص و مطلق و مقید)
✔️ بحث‌های کبروی (مباحث حجّیّت)
حجّیّت #خبر_واحد، حجّیّت #اجماع_منقول، حجّیّت #شهرت_فتوائیه، حجّیّت #ظواهر_کتاب، حجّیّت #ظنّ_انسدادیّ_کشفیّ، مبحث #تعادل_ّو_تراجیح.
📌 نکته‌ی جالب توجه آن است که مرحوم #محقق_خویی در اینجا مباحث #حجیت_ظهور را -به دلیل اتفاق علماء و سیره‌ی قطعی عقلاء بر آن و عدم وجود اختلاف در آن- خارج از چارچوب علم #اصول می‌دانند.
🔶️🔸️ ۳) قسم سوم: اصول عملیه‌ی شرعیّه (#استصحاب_شرعیّ، #برائت_شرعیّ، #احتیاط_شرعیّ)
🔶️🔸️ ۴) قسم چهارم: اصول عملیه‌ی عقلیّه (#برائت_عقلیّ، #احتیاط_عقلیّ، مبحث #ظن_انسدادیّ_حکومیّ)
✴️@fegh_osoul_rafiee
#الحلقة_الثانیة
#شهید_صدر
#خلاصه‌ی_مباحث
#الأصول_العملية
#القاعدة_الأولية_في_حالة_الشكّ
📚 ١- القاعدة_الأولية_في_حالة_الشكّ:
✅ در صورتی که فقیه به دلیل مُحرِزی دست نیابد ناگزیر باید به #اصول_عملیه رجوع کند تا دستِ کم بداند چه باید بکند و از تحیّر به درآید.
در این که وظیفه‌ی اولیه‌ای که عقل مستقلّاً -پیش از هر سخنی از جانب شارع- تشخیص می‌دهد نزد اصولیان دو مسلک وجود دارد:
🔶️🔹️ ۱- مسلک اول (مشهور)؛ نظریه‌ی #برائت_عقلی
مشهور اصولیان معتقدند دریافت و اِدراک اولیه‌ی عقل آن است که عقابِ مکلّف -در صورتی که بیانی از جانب شارع به او نرسیده باشد- قبیح است؛ این معروف است به #قاعده‌ی_قبح_عقاب_بلابیان.
📌 این نظریه -بنا بر تحلیل علمی- به معنای آن است که شارع مقدّس نسبت به تکالیف و احکامی که نزد مکلّف معلوم و یقینی نباشد حق اطاعت و فرمان‌بری ندارد.
🔶️🔹️ ۲- مسلک دوم (#شهید_صدر)؛ نظريه‌ی #حقّ_الطاعة
مکلّف نسبت به همه‌ی تکالیف و احکام محتمل -حتی احتمال بسیار ضعیف- نیز وظیفه‌مند و مسئول است.
📌 این نظریه گویای آن است که حقِّ اطاعت و فرمان‌بری نسبت به تکالیف شارع مقدّس بر عهده‌ی عبد، تکالیف احتمالی را نیز در بر می‌گیرد.
🔹️ قاعده‌ی عملیه‌ی اولیه بر اساس مسلک اول #برائت_عقلی است، و بر اساس مسلک دوم #اشتغال.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#الحلقة_الثانیة
#شهید_صدر
#خلاصه‌ی_مباحث
#الأصول_العملية
#القاعدة_الأولية_في_حالة_الشكّ
📚 ١- #القاعدة_الأوّلية_في_حالة_الشكّ:
✅ #محقق_میرزای_نائینی -که از اَتباع نظریه‌ی #برائت_عقلی و #قاعده‌ی_قبح_عقاب_بلابیان است- برای اثبات این مسلک به دو وجه استدلال می‌کند که البته #شهید_صدر هر دو وجه را ردّ کرده و ناتمام می‌داند:
🔷️🔹️ ۱- وجه اول: ثبوت تکلیف واقعی در لوح محفوظ و بدون آن که به مکلّف رسیده باشد نمی‌تواند هیچ تحرّک و انبعاثی در مکلّف ایجاد کند؛ و روشن است که بدون وصولِ تکلیف به مکلّف هیچ مقتضی‌ای برای عقابِ او وجود نداشته، در نتیجه عقابش قبیح است.
🔹️ #شهید_صدر در ردّ وجه اوّل استدلال #محقق_میرزای_نائینی می‌فرماید: آن چه مُحرِّک و برانگیزاننده‌ی مکلّف به سوی انجام تکالیف شرعی است، نه علم و قطع او، بلکه خروج از عهده‌ی حقّ اطاعتی است که شارع مقدّس به گردن مکلّف دارد؛ از این رو، پیش از هر چیزی باید بررسی کرد که عقل، حدود دایره‌ی حقّ اطاعت شارع را تدا چه اندازه می‌داند؛ آیا حقّ اطاعت شارع شامل تکالیف احتمالی (غیر قطعی) نیز می‌شود یا نه.
🔷️🔹️ ۲- وجه دوم: عقلاء در فرهنگِ عرفیِ خود #قاعده‌ی_قبح_عقاب_بلابیان را پذیرفته و رعایت می‌کنند؛ عقاب عبدی که اوامر و نواهیِ مولایش به او نرسیده است را قبیح می‌دانند.
🔹️ #شهید_صدر در ردّ وجه دوم می‌فرماید: مقایسه‌ی حقِّ اطاعتِ شارع مقدّس -که حقّی ذاتی و تکوینی بوده و در مقابلِ خالق و مُنعِمی است که وجوب شُکرش ذاتی و عقلی است- با حقِّ اطاعتِ مولای عرفی، قیاس غلطی است.
✴️@fegh_osoul_rafiee
۴--تدریس‌فشرده‌حلقتین-رفیعی-ازص۲۲تاص۲۵-۱۴۰۳۰۹۳۰.mp3
زمان:
حجم:
16.17M
🎙 #تدریس_فشرده_حلقَتَیْن
🔸️#الحلقة_الثالثة
🔹️#الحلقة_الثانية
#جلسه_چهارم_حلقتین
🔴 بر محور کتاب #الحلقة_الثالثة
🔺️#شبهة_تنجّز_الواقع_المشكوك
🔺️#الأمارات_و_الأصول
📌 بيان اعتراضِ #شهید_صدر نسبت به جعلِ #حکم_ظاهری با توجه به قاعده‌ی #برائت_عقلی
📌 تبیین و توضیح کامل نظریه‌ی #محقق_میرزای_نائینی و #شهید_صدر در مورد معنای #حجّیّت در #اماره و #اصل_عملی_تنزیلی و #اصل_عملی_غیرتنزیلی
✅ جلسه ۴
⏰ ۳۰ آذر ۱۴۰۳
✴️@fegh_osoul_rafiee
#شهید_صدر
#حقّ_الطاعة
#احتمال_تکلیف
#برائت_عقلى
#قبح_عقاب_بلابيان
🔺️🔴 (((#حقّ_الطاعة در نگاهِ #شهید_صدر))) 🔴🔻
#نوشته_اول_حقّ‌الطاعة
🔴🔺️ ۱- یکی از انظارِ اصولىِ #شهید_صدر مبنای معروفِ #حقّ_الطاعة است که اگر چه ریشه‌ی آن در کلمات دیگر اصولیان وجود داشته، اما پر واضح است که پرورش و ارائه‌ی آن به عنوانِ یک دیدگاهِ اصولیِ پُخته -و البته نه ضرورتاً صحیح- به دستِ #شهید_صدر صورت پذیرفته است.
🔵🔹️ در مجموع با دقّت در کلمات و عباراتِ #شهید_صدر در کتاب #دروسٌ_في_علم_الأصول (#حلقات_ثلاث)، و #مباحث_الأصول آیت الله سید کاظم حائری، و #بحوثٌ_فی_علم_الأصول مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی می‌توان نظریه‌ی #حقّ_الطاعة را با تقریرِ #شهید_صدر به خوبی دریافت.
🔻 نظریه‌ی #حقّ_الطاعة در تقابل با #برائت_عقلى یا همان قاعده‌ی #قبح_عقاب_بلابيان است؛ از این رو، #شهید_صدر آن را بر نمی‌تابد و در جای جای بحث‌های اصولیِ خود این قاعده را انکار می‌کند، که در ادامه نسبتِ #شهید_صدر با #برائت_عقلى نیز موردِ توجّه قرار خواهد گرفت.
🔺️ آن چه در سلسله‌نوشته‌های (((#حقّ_الطاعة در نگاهِ #شهید_صدر))) تقدیم دوستان می‌شود کاوُشی است در نظریه‌ی #حقّ_الطاعة به تقریرِ #شهید_صدر.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقّق_میرزای_نائینی
#دوران_بین_محذوریْن
#تخییر
#امر_اوّل
✅ مرحوم #محقّق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج۳/ص۴۴۴) در #امر_اوّل از امور پنج‌گانه‌ی #تخییر می‌فرماید: همان طور که بیان کردیم در #دوران_بین_محذوریْن نه #اصل_شرعی جاری است، و نه #اصل_عقلی؛ به این معنا که نه شرع حُکمی دارد و نه عقل.
🔷️ ایشان در ادامه در بیان‌ِ عدمِ جریان #تخییر_عقلی در #دوران_بین_محذوریْن می‌فرماید: #تخییر_عقلی در جایی است که هر دو طرف به خودیِ خود دارای ملاکِ الزام باشد به طوری که اگر هر کدام از دو طرف نمی‌بود امتثالِ طرفِ دیگر بدونِ شکّ بر عهده‌ی مکلّف می‌آمد؛ در این حالت، عقل وقتی می‌بیند هر دو طرف ملاکِ الزام دارد و از سویی مکلّف واقعاً قدرتِ انجامِ هر دو طرف را با هم نداشته و از سوی دیگر هیچ کدام از دو طرف ترجیحی بر دیگری ندارد حکم به #تخییر می‌کند؛ این #تخییر_عقلی است، مانند #تخییر_عقلی در باب #تزاحُم که هر دو طرفِ #تزاحُم به خودیِ خود دارای ملاکِ الزام بوده و حکمِ واقعی است.
🔶️ اما #تخییر در #دوران_بین_محذوریْن تخییری از نوعِ دیگر است؛ اگر از آن تعبیر به #تخییر می‌کنیم مراد #تخییر_تکوینی و #تخییر_لابُدّی است به این معنا که مکلّف تکویناً و بدونِ آن که اراده‌ای داشته باشد نه می‌تواند هر دو را انجام دهد و نه می‌تواند هر دو را ترک کند؛ این #تخییر_تکوینی است.
🔺️ بنا بر این، #تخییر_عقلی در #دوران_بین_محذوریْن اصلِ عملی نیست، بلکه یک #تخییر_تکوینی و #تخییر_لابُدّی است.
🔻 بر همین منوال، اصولِ عملیه‌ی دیگری چون #اصل_اباحه و #برائت_عقلی و #برائت_شرعی و #استصحاب_عدم_وجوب و #استصحاب_عدم_حرمت نیز در #دوران_بین_محذوریْن جاری نیست.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee