مرحوم محلّاتی در کتاب اختران تابناک (ص۱۳۴) از مرحوم سید جواد صاحب مفتاح الکرامة نقل می‌کند که از او پرسیدند: در شب قدر افضل و بهترین اعمال چیست؟ فرمود: تحصیل علوم‌ مذهبی. ✴️@fegh_osoul_rafiee

مرحوم علامه‌ی طباطبایی (رضوان الله علیه) در آخرین سطر‌های تفسیر شریف المیزان (ج۲۰/ص۵۵۷) می‌نویسند: "تمَّ الکتاب و الحمد للّه و اتّفق الفَراغ من تأليفه في ليلة القدر المباركة الثالثة و العشرين من ليالي شهر رمضان..." ✴️@fegh_osoul_rafiee

#الحلقة_الثانیة #شهید_صدر #خلاصه‌ی_مباحث #الدلیل_العقلی #استحالة_التكليف_بغیرالمقدور 📚 ۳- قاعدة "استحالة التكليف بغير المقدور" (قسمت اول) 🔶️🔸️ اين قاعده دو معنا دارد: 🔸️ ۱- معنای اول (استحاله‌ی اِدانه): مستحیل است که مولا عبدش را به سبب انجام غیر اختیاری یک فعل یا ترک غیر اختیاری یک فعل اِدانه و مواخذه کند. 🔸️ ۲- معنای دوم (استحاله‌ی تکلیف): در عالَم تشریع و قانون‌گذاری مستحیل است که مولا عبدش را به یک امر غیر مقدور -که در توانِ او نیست- تکلیف کند. 🔷️🔹️ از نگاه تحلیلی نیازی نیست که #ملاک و #اراده مشروط به قدرت باشند؛ یعنی کاملاً معقول و ممکن است که ملاکِ حکم (مصلحت و مفسده) و یا اراده‌ی بر ملاک (حبّ و بغض) مشروط و مقیَّد به قدرتِ عبد نباشد؛ زیرا روشن است که خوب‌بودن یا بدبودن یک فعل می‌تواند بدونِ توجّه به قدرتِ عبد مورد نظر مولا قرار بگیرد. 🔷️🔹️ اما مرحله‌ی #اعتبار اگر تنها یک اعتبارِ بدون تحریک و بعث باشد و تنها کاشف از ملاک و اراده محسوب شود می‌تواند شامل فرد عاجز نیز باشد، اما اگر در مقام تحریک و بعث باشد باید مشروط به قدرت باشد و حتماً قدرت در این مرحله مورد نظر مولاست. 🔹️ خطابات و نصوص شرعی کاشف از مرحله‌ی اعتبار و جعل‌اند؛ این اعتبار و جعل -بدون شک- مختص به حال قدرت است و به مکلّف عاجز ارتباطی ندارد. 🔷️🔹️ قدرت عقلی و شرعی: همان طور که گفتیم قدرت در مرحله‌ی تکلیف و جعل -بدون شکّ- معتبر است، اما اگر مبادیِ حکم (ملاک و اراده) نیز مشروط به قدرت باشد، قدرت #شرط_شرعی است، و اگر مبادی حکم، شامل عاجز هم باشد شرط قدرت در مرحله‌ی تکلیف و جعل، #شرط_عقلی خواهد بود. ادامه دارد... ✴️@fegh_osoul_rafiee

#الحلقة_الثانیة #شهید_صدر #خلاصه‌ی_مباحث #الدلیل_العقلی #استحالة_التكليف_بغيرالمقدور 📚 ۳- قاعدة استحالة التكليف بغير المقدور (قسمت دوم): 🔷️🔹️🔹️ ثمره‌ی اشتراط #قدرت: 🔹️ ثمره‌ی اشتراط #قدرت در #ادانه: روشن است که اگر #قدرت، شرط #اِدانه باشد مواخذه‌ی عاجز در برابر انجام‌ندادن یک تکلیف عقلاً صحیح نیست، و اگر شرطِ اِدانه نباشد مواخذه‌ی عاجز عقلاً صحیح خواهد بود. 📌 البته روشن است که وجه دوم قطعاً صحیح نیست. 🔹️ ثمره‌ی اشتراط #قدرت در #تکلیف: اگر #ملاک و #اراده شامل عاجز باشد و عاجز به سبب عجزش نتوانسته است تکلیف را انجام دهد، اگر چه #اِدانه و مواخذه نمی‌شود، اما همین که ملاک و اراده شامل او نیز می‌شود می‌تواند دلیل بر وجوب قضاء شود. و همچنین اگر #ملاک و #اراده نیز مشروط به #قدرت باشد نمی‌توان مبادیِ حکم را بر شخصِ عاجز، فعلی دانست، و بر اساس آن، وجوب قضاء فعل را بر او اثبات کرد. 🔸️ بنا بر این مطلب، اگر فرض کنیم خطابِ شرعیِ مطلقی داریم که شرط #قدرت در آن خطاب ذکر نشده است، در این حال، اگر #قدرت را شرط در #تکلیف بدانیم به ناچار باید آن خطاب را مقیَّد به قدرت دانسته، تنها متوجّه شخص قادر بدانیم؛ همچنین در این فرض نمی‌توان #ملاک را در حقّ این شخص عاجز فعلی بدانیم، زیرا ما فرض گرفته‌ایم که #قدرت شرطِ #تکلیف است و این یعنی خطابِ شارع حتماً مقیَّد به قدرت است، و مقیَّد‌بودنِ خطاب (در عالَم پایین) برای ما این را اثبات می‌کند که مبادیِ حکم‌ (در عالَم بالا) نیز مقیَّد و مشروط به قدرت است. حال، اگر #قدرت را شرط #تکلیف ندانیم خطابِ شرعی به اطلاقش هم شامل قادر است و هم شامل عاجز، اگر چه در هر حال، عاجز -به خاطر انجام‌ندادن تکلیف- مجازات و عقوبت نمی‌شود، اما شرط‌نبودنِ قدرت در تکلیف و خطاب شرعی می‌تواند وجوب قضای تکلیف را بر عاجز (بعد از رفع عجزش) اثبات کند. ✴️@fegh_osoul_rafiee

دوستان عزیز حلقه‌ی ثالثه! ✅ نکات این دو پیام متنی مربوط به #استحالة_التكليف_بغيرالمقدور را حتماً به دقت مطالعه و تامّل کنید تا روز دوشنبه همین بحث را از حلقه‌ی ثالثه به طور جامع و روشن توضیح دهیم. یاعلی

مرحوم علامه طهرانی (رضوان الله علیه) می‌فرمودند: "خدمت یکی از آقایان (که ظاهراً حضرت آیت الله بهاء الدینی قدّس سرّه بوده‌اند) در منزل ایشان... درسی خصوصی می‌گرفتم. یک روز صبح زود که برای حضور در مجلس درس آماده‌ی حرکت شدم دیدم عجب! چه برف سنگینی آمده!... خیابان‌ها و کوچه‌ها همه از برف پوشيده شده بود، هیچ کس از خانه‌ی خود بیرون نیامده بود، قدم‌های من تا ساق در برف فرو می‌رفت. به هر حال به منزل استاد رسیدم و در زدم خود استاد آمدند و در را باز کردند. وقتی چشمشان به من افتاد با تعجّب بسیاری گفتند: آقاسیدمحمدحسین! شما در این برف آمده‌اید درس؟! در این برف آمده ‌اید؟!" (نور مجرد؛ ج۱/ص۷۴) ✴️@fegh_osoul_rafiee

دوستان عزیز! آن چه در کانال تقدیم می‌شود: ✅ برای دوستانِ بحث #رسائل شیخ انصاری، نکاتی از کتاب #فوائد_الأصول مرحوم #محقق_نائينى بیان می‌شود. ✅ برای دوستانِ بحث #مکاسب شیخ انصاری، کتاب #حاشیة_المكاسب مرحوم #آخوند_خراسانى و کتاب #مصباح_الفقاهة مرحوم #محقق_خویی شرح و تبیین می‌شود. ✅ برای دوستانِ آشنای با کتاب #مکاسب شیخ انصاری، #روش_شناسی_فقه و #روش_فقه_شیخ به صورت پیام‌های متنی تقدیم می‌شود. ✅ برای دوستانِ بحث #الحلقة_الثالثة شهید صدر، مطالب #الحلقة_الثانیة شهید صدر خلاصه و تبیین می‌شود. ✴️@fegh_osoul_rafiee

#رسائل_شیخ_انصاری #فوائد_الأصول #محقق_میرزای_نائينى #فیما_یعتبر_في_العمل_بالاحتياط ✅ ۲- مرحوم #محقق_ميرزاى_نائينى در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۲۶۷) چند نکته را بیان می‌کنند: 🔶️ نکته‌ی اول: تحقّقِ قطعیِ اطاعت بدون #قصد_وجه. ما قطع داریم همین که مکلف به دنبال انجام دستور و امر مولا باشد و همان امر واقعی را قصد کند اطاعت و امتثال تحقق یافته، و نیازی به قصد وجوب یا استحباب عمل نیست؛ بلکه حتی مجرّد این که مکلف بداند آن فعل، مطلوب مولاست و در نظر او رجحان دارد کافی است و مکلف می‌تواند #قصد_امر کند. 🔶️ نکته‌ی دوم: عدم وجودِ شرطِ #قصد_وجه در ادلّه‌ی شرعیه. ما اعتبار #قصد_وجه و #قصد_جهت و #قصد_تمییز را در هیچ روایتی پیدا نکردیم، در حالی که این مساله از مسائل کثیر الابتلائی است که مردم شب و روز با آن سر و کار داشتند. و از سوی دیگر، چیزی مانند #قصد_وجه از مرتکزاتِ عرفیِ در اذهان‌ مردم نیست تا بتوان گفت شارع به همان ارتکاز و پیش‌فرضِ ذهنیِ مکلّفان بسنده کرده است، بلکه از مسائلی است که غالباً عرف نسبت به آن غافل و بی‌اعتناست. بنا بر این، اگر #قصد_وجه برای شارع مهم می‌بود نه تنها شارع باید آن را بیان می‌کرد، بلکه باید تکرار و تاکید بر آن نیز می‌داشت؛ پس، عدمِ وجدانِ دلیل در این مساله، خودْ دلیل بر عدمِ اعتبارِ شرعیِ آن است و حتی می‌توان ادّعای قطع به عدمِ اعتبار کرد. 🔶️ نکته‌ی سوم: جریان اصل #برائت در فرض شک در شرطیّت #قصد_وجه. مرحوم #محقق_میرزای_نائینی -بر خلاف مشهور و مرحوم #شیخ_انصاری- معتقد است حتی اگر به دو نکته‌ی قبل قطع و یقین نداشته باشیم نیز شرطیّتِ #قصد_وجه مشکوک خواهد بود، و اصلِ #برائت بدون هیچ مشکلی در آن جاری می‌شود. ایشان در فرض شکّ در شرطیّتِ مواردی که -مانند قصد امر- نمی‌توانند در متعلّقِ امر (صلات در خطاب "صلِّ") اخذ شوند -بر خلاف مرحوم #شیخ_انصاری- #برائت را جاری می‌داند، به این توضیح که اگر چه اخذش در متعلَّق خودِ امر مستحیل است، اما در هر حال #قصد_امر و #قصد_وجه از مواردی است که به دستِ شارع است و او باید شرطیّت یا عدم شرطیّت را جعل و تشریع کند، پس اگر در نصوص و خطاباتِ شرعی گشتیم و دلیلی بر شرطیّتش نیافتیم -مانند دیگر اجزاء و شرائط- مى‌توان #برائت جاری کرده، و عبادت را بدون آن انجام داد. ✴️@fegh_osoul_rafiee

✅ در این جا یکی از اختلافات مرحوم #محقق_ميرزاى_نائينى با مرحوم #شیخ_انصاری تبیین شده است که قابل توجّه است.

#کتاب_البیع_شیخ_انصاری #حاشیة_المكاسب #آخوند_خراسانى #حقيقة_البيع 📚 ٧- قوله (ج۳، ص١١): فالأولى تعريفه بأنه إنشاء تمليك عين بمال... . (مرحوم #شیخ_انصاری بعد از آن که سه تعریف از تعاریف بيع را از كلام فقهاء ذکر می‌کند تعریف خود را ارائه می‌کند: "إنشاء تمليك عين بمال") ✅ مرحوم #آخوند_خراسانى در نقد تعریف مرحوم #شیخ_انصاری می‌فرماید: چگونه ممکن است تعریف بیع چنین چیزی باشد؟! در حالی که قصد ایشان از تعریف بیع و خصوص تعریفی که ارائه کرده است ارائه‌ی معنای ‌مادّه و ریشه‌ای است که در صیغه‌ی "بعتُ" و مشتقّاتِ دیگر این مادّه استعمال می‌شود، همان طور که خودِ ایشان در صفحه‌ی ۱۶ تصریح می‌کند: "ثم إن ما ذكرنا تعريفٌ للبيع المأخوذ في صيغة بعتُ و غيره من المشتقّات"؛ همچنین مراد از مادّه و ریشه‌ی بیع در مشتقّات اِخباری‌ای مانند "بَاعَ" و "یَبِیعُ" خودِ بیع است، نه اِنشای بیع. 🔶️ در ادامه ایشان تعریف خود را نیز ارائه کرده و می‌فرماید: تعریف صحیح این است: "تملیک العین بالعوض"؛ و باید توجّه داشت که "اِنشاءِ تمليک"، نه بیع است و نه خصوص تملیک‌؛ البته تملیک، جزءِ سبب برای ایجاد بیع است. 🔶️ اشکال دیگر تعریف مرحوم #شیخ_انصاری این است که "اِنشاءِ تمليك" قابل اِنشاء نیست. بنا بر این، هر چیزی که می‌تواند با اِنشاء به وجود آید و می‌تواند دارای حالات و اطْوار گوناگونی باشد خودِ "تملیک" است؛ گاه به خودیِ خود تصوّر می‌شود، و گاه اِنشاء می‌شود، و گاه در عالَم خارج به وجود می‌آید، و هر کدام از این حالات نیز اثرِ خاصِّ خود را دارد. ✴️@fegh_osoul_rafiee

✅ نسخه‌ای که حقیر بر طبق آن، شرح و تبیین #حاشیة_المكاسب مرحوم #آخوند_خراسانى را تقدیم دوستان می‌کنم نسخه‌ی چاپ‌شده‌ی وزارت ارشاد اسلامی است که -بنا بر اطلاعاتِ روی جلد- به دست آقای سید مهدی شمس الدین تصحیح و تعلیق شده است، و در نرم‌افزار جامع فقه اهل بیت (علیهم السلام) نیز همین نسخه وجود دارد. 🔶️🔸️🔸️ این نسخه -به رغم زحماتی که حتماً جناب مصحِّح محترم متحمّل شده است- دارای اَغلاط فراوانی است؛ از این رو، می‌توان چندین نقد جدّی را به آن وارد دانست: 🔸️ اَغلاط در ضبط کلمات؛ به طوری که گاه این اطمینان را در ذهن خواننده می‌آورد که مُصحِّح محترم مطلب مرحوم #آخوند_خراسانى را یا به صورت کلّی و یا به دُرُستی درنیافته است. 🔸️ علامت‌ ویرگول‌های فراوانی که کاملاً بی‌ضابطه به فاصله‌ی هر چند کلمه یک بار ثبت شده است. 🔸️ عاری‌بودن این نسخه از هر گونه "تعلیق"، در حالی که روی جلد، تعلیق هم ذکر شده است. و... . ✅ از این رو، این نسخه حتماً خود، نیاز به تصحیح جدّی دارد که حقیر -در کنار شرح و تبیین- مشغول تصحیح نیز هستم. ✴️@fegh_osoul_rafiee