حضرت استاد بزرگوار و محقِّق، آیت الله شیخ جواد مروی (دام ظلّه) در درس خارج اصول می‌فرمودند:
"یک وقتی در دیدار با [یوسف] قرضاوی که کتاب الاجتهاد و التجدید [را در علم اصول] نوشته بود، آن [کتاب] را نقد کردم؛ در جلسه‌ی دوم [بنده را] برای افطار دعوت کرد [به] منزلش؛ آنجا برخی ابداعاتِ #شیخ_انصاری مانند #حکومت و #ورود را مطرح کردم؛ دو دلیل مطرح کردم گفتم: رابطه‌‌ی بین این دو چیست؟
گفت: #تخصیص است. گفتم: نه.
گفت: #تخصّص است؟! گفتم: نخیر.
بسیار تعجّب کرد.
در سفرهای بعدی برخی کتب اصولی و برخی کتب #شهید_صدر را برایش بردم."
✴️@fegh_osoul_rafiee
#محقق_خویی
#مصباح_الفقاهة
#کتاب_البیع
#چکیده‌ی_مباحث
#شروط_المتعاقدین
#اختیار
#اِکراه
📖 ما استدلّ به علی بطلان بیع_المُکرَه (ادله‌ی بطلانِ #بیع_مُکرَه)
✅ #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة (ج۲/ص۵۴۲) #آیه_اَکل را به عنوان یکی از ادله‌ی #بیع_مُکرَه بیان می‌فرماید؛ "لَا تَأكُلُوا أمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إلَّا أنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ"
ایشان در توضیح #آیه_اَکل می‌آورد: #آیه_اَکل -با نگاه به #قرینه_مقابله در آیه و دلالت باء سببيّت- به روشنی دلالت بر این دارد که خداوند سبحان در این آیه در مقامِ بیانِ اسبابِ صحیح و اسبابِ فاسدِ نقل و انتقالِ ملکیّت است؛ دلالت می‌کند تنها سببِ صحیحِ نقل و انتقال، #تجارت_عن_تراض است.
🔶️ از این رو، #بیع_مُکرَه اگر چه از مصادیق #تجارت محسوب می‌شود، اما #تجارت_عن_تراض نیست، پس باطل و فاسد است.
🔷️ تراضی و رضایت در آیه به معنای #طیب_نفس است. مقصود از #طیب_نفس، #شرط_قصد -که در مساله‌ی قبل در #مکاسب (ج۳/ص۲۹۵) مطرح شد- نیست؛ زیرا #شرط_قصد -همان طور که #شیخ_انصاری فرموده است- نه این که شرط صحّت عقد است، بلکه شرطِ تحقّقِ عقد در عالَم اعتبار است؛ از این رو، اگر مراد از #تراضی و رضایت در #آیه_اَکل، همان #شرط_قصد می‌بود دلیل نداشت که خداوند حکیم در #آیه_اَکل، #تجارت را قبل از #تراضی ذکر کند؛ زیرا بنا بر این فرض، لفظ #تجارت بر #تراضی (به معنای #قصد) دلالت می‌کرد و ذکرِ لفظِ #تراضی لغو و بیهوده محسوب می‌شد که از کلام خداوند حکیم به دور است.
🔸️ بنا بر این، #تراضی در #آیه_اَکل یعنی #طیب_نفس.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#کتاب_البیع_شیخ_انصاری
#حاشیة_المكاسب
#آخوند_خراسانى
#شروط_المتعاقدين
#شرط_الاختیار
📚 ۱١٢- قوله (ج۳، ص۳۱۰):... و غیر ذلک مما يوجب القطع بأن المراد بالقصد المفقود في المُكرَه هو القصد إلى وقوع أثر العقد... .
✅ مرحوم #آخوند_خراسانى در توضیح فرق بین #قصد و #اختیار -که #شیخ_انصاری نیز برآن تاکید می‌ورزد- می‌نویسد:
🔷️ مراد ما از بحث #اختیار و #اِکراه، و قصدی که در مُکرَه وجود ندارد "قصدِ وقوعِ اثرِ شرعیِ عقد" است؛ اثر شرعی عقد یعنی نقل و انتقال؛ یعنی مُکرَه نمی‌خواهد و نمی‌پسندد با این عقدی که مُکرِه او را بر آن اکراه کرده است نقل و انتقالی صورت بگیرد.
🔹️ البته این در جایی است که مُکرَه متوجّه باشد و بداند که #طیب_نفس و رضایت در صحّت‌ِ عقد شرط است، زیرا اگر نداند #طیب_نفس معتبر است خیال می‌کند نقل و انتقال صورت می‌گیرد؛ پس در این صورت نمی‌توان او را خالی از قصر اثر شرعی دانست، اگر چه که در هر حال عقد مُکرَه فاسد است و اثری ندارد.
🔶️ اما "قصدِ وقوعِ اثرِ عرفیِ عقد" شرطِ تحقّقِ عقد است، چه آن که اِنشای مضمونِ عقد بدون چنین قصدی امکان ندارد؛ مراد از "اثرِ عرفیِ عقد" ایجاد عقد در عالَم اعتباراتِ عُرفی است؛ یعنی تحقّق اعتباری عقد که هر عقدی که تحقّق اعتباری دارد یا صحیح است یا فاسد، اما عقدی که از چنین قصدی خالی باشد تحقّقی ندارد که حال، بحث کنیم صحیح است یا فاسد.
🔷️ و به طور کلّی، بحث فقهاء در #عقد_مُکرَه در فرضی است که تمام شروط عقد تامّ و تمام است، و تنها #طیب_نفس و رضایت وجود ندارد.
📌 #آخوند_خراسانی در این حاشیه در اصطلاحی، از شرطِ #قصد به "قصدِ وقوعِ اثرِ عرفیِ عقد"، و از شرطِ #اختیار به "قصدِ وقوعِ اثرِ شرعیِ عقد" تعبیر می‌کنند.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#محقق_خویی
#مصباح_الفقاهة
#کتاب_البیع
#چکیده‌ی_مباحث
#شروط_المتعاقدین
#اِکراه
📖 هل یُعتبَر فی الإكراه وجودُ حاملٍ على المُكرَه عليه؟
✅ #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة (ج۲/ص۵۴٩) در توضیح فرمایش #شیخ_انصاری -که #اِکراه را "حمْلُ الغیر" می‌داند- می‌نویسد: سخن این است که آیا در معنا و مفهومِ حقیقی و عرفیِ #اِکراه، وجودِ یک شخصی که حامِل (تحمیل‌کننده) و مُکرِه باشد مُعتبر است، یا مجرّدِ اعتقادِ مُکرَه به وجودِ مُکرِه (حتی اگر واقعاً مُکرِهی نبوده باشد) کافی است؟
🔷️🔸️ ایشان در ادامه می‌فرماید: نسبت بین #اِکراه و #عدم_طیب_نفس، عموم و خصوص مطلق است؛ یعنی هر زمان #اِکراه تحقّق یابد به ناچار #طیب نفس و رضایتی نیز وجود نخواهد داشت، اما گاه شخصی طیبِ نفس و رضایت ندارد، اما اِکراهی هم در میان نیست.
🔸️ مثلاً شخصی خیال می‌کند از جانبِ یک فردِ زورگو مجبور است تا خانه‌اش را بفروشد، و او هم می‌فروشد؛ در اینجا عنوانِ #اِکراه تحقّق ندارد، اما آن شخص، طیبِ نفس هم ندارد.
🔹️ به دیگر بیان، #عدم_طیب_نفس، عامّ است و #اِکراه، خاصّ.
از این رو، حقیقتِ #اِکراه وابسته‌ی به وجودِ مُکرِه است؛ یعنی هم در واقعاً باید مُکرِهی باشد، و هم باید مُکرَه، علم به وجودِ مُکرِه داشته باشد؛ این گونه #اِکراه تحقّق می‌یابد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
۶-تدریس‌فشرده‌حلقتین-رفیعی-حجیت قطع-ازص۳۳تا۳۸-۱۴۰۳۱۰۱۴.mp3
17.54M
🎙 #تدریس_فشرده_حلقَتَیْن
🔸️#الحلقة_الثالثة
🔹️#الحلقة_الثانية
#جلسه_ششم_حلقتین
🔴 بر محور کتاب #الحلقة_الثالثة
🔺️ العناصر المشتركة في عملية الاستنباط
🔺️ حجّیّة القطع
📌 تبیین اسبابِ نامأنوس‌بودنِ کتاب #حلقات نسبت به دیگر کتب اصولی متداول در حوزه‌ها، و راه حلِّ آن.
📌 تبیین ضرورت و اهمیت کتاب #حلقات مرحوم #شهید_صدر.
📌 تبیین کامل و مفصَّل نظریه‌ی #حقّ_الطاعة مرحوم #شهيد_صدر.
📌 تبیین نقاط اختلاف نظریه‌ی #حقّ_الطاعة مرحوم #شهید_صدر با نظریه‌ی مرحوم #شیخ_انصاری و مشهور.
✅ جلسه ۶
⏰ ۱۴ دی ۱۴۰۳
✴️@fegh_osoul_rafiee
#محقق_خویی
#مصباح_الفقاهة
#کتاب_البیع
#چکیده‌ی_مباحث
#شروط_المتعاقدین
#اِکراه
#توریه
📖 هل یُعتبَر فی #الإكراه عدمُ إمكان التفصّي عن الضرر؟
✅ مرحوم #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة (ج٢/ص۵۵۴) پیش از آن که درباره‌ی شرط‌بودنِ عجز یا امکانِ تفصّی در #اِکراه -که #شیخ_انصاری در مکاسب (ج۳/ص۳۱۲) نیز بیان می‌کند- در توضیح و تبیینِ #توریه می‌فرماید:
🔷️🔸️ #توریه در لغت به معنای سَتْر و إخفاء، و القاکردنِ کلام به گونه‌ای که ظاهر در معنایی خلافِ آنچه مقصودِ متکلّم باشد است؛ از این رو، برخی از لغت‌شناسان نیز آن را به معنای اظهارِ غیرِ مقصود و ایهام دانسته‌اند.
🔸️ مانند آن که کسی در جواب سوالی درباره‌ی خلیفه‌ی بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفت: "مَن بنتُه فی بیتِه".
و مانند عقیل که گفت: "أمَرَني معاوية أن ألعَنَ عليّاً؛ ألا فالْعَنُوه".
🔶️🔹️ ایشان در ادامه می‌آورد: #توریه همان طور که در #اقوال و گفتار تحقّق می‌یابد در #افعال و رفتار نیز تحقّق می‌یابد، و هیچ وجهی ندارد که آن را تنها در #اقوال جاری بدانیم.
🔹️مانند کسی که در جوابِ سائل دستان خالی‌اش را نشان می‌دهد و می‌گوید: "به خدا قسم که دستانم خالی است".
و مانند ماموری که نمی‌خواهد به ظلم مردم را شلّاق بزند، و شلّاق را دیوار می‌زند و وانمود می‌کند که مردم را شلّاق می‌زند.
و مانند کسی که ظالمی اکراهش می‌کند که شراب بخورد، و او نیز وانمود می‌کند شراب می‌خورد، اما آن را درون چاه می‌ریزد.
📌 #توریه یعنی همین که متکلّم کلامش را به گونه‌ای بیان کند که عرفاً دارای ایهام و اظهارِ خلاف باشد.
از این رو، اگر در جایی سامع بدفهم و نافهم است و مرادِ روشنِ متکلّم را در نمی‌یابد #توریه نیست.
همچنین در جایی که سامع به قدری باهوش است که می‌فهمد متکلّم #توریه کرده است نیز #توریه تحقّق دارد.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
⬛⬛ ولَایَت فَقِیه، بین اِطْلَاق و تَقْیِید ⬛⬛
🔴 تدریس بخشِ #ولايت_فقيه کتابِ #مکاسبِ مرحوم #شیخ_انصاری
🔵 با نگاهی به آراء و اَنظارِ فقيهانِ مُوافق و مُخالف:
🔹️#کتاب_البیع مرحوم #امام_خمینی
🔸️#مصباح_الفقاهة مرحوم #محقّق_خویی
🔹️#دراسات آیت الله منتظری
و...
📅 چهارشنبه‌ها
⏰ ساعت ۱۲:۱۵
🕌 مدرسه‌ی علمیه‌ی عباسقلیخان
🎙صوت تدریس در کانال بارگذاری می‌شود.
✴️@fegh_osoul_rafiee
۱-ولایت‌فقیه-مکاسب‌شیخ-رفیعی-۱۴۰۳۱۱۱۰.mp3
6.91M
🔰 ولَایَت فَقِیه، بین اِطْلَاق و تَقْیِید
🔴 تدریسِ تحليلىِ بخشِ #ولايت_فقيه از کتابِ #مکاسبِ مرحوم #شیخ_انصاری
📌 گوشه‌ای از تاریخچه‌ی بحث #ولایت_فقیه در فقه امامیه به ویژه در دو قرن اخیر و بعد از انقلاب اسلامی.
📌 کیفیت و اسلوب ارائه‌ی بحث.
📌مناسبت بحثِ #ولایت_فقیه با بحثِ #شروط_متعاقدین.
📌 تقسیم‌بندیِ کلیِ بحثِ #ولایت_فقیه در #مکاسب.
📅 چهارشنبه‌ها
⏰ ساعت ۱۲:۱۵
🕌 مدرسه‌ی علمیه‌ی عباسقلیخان
✴️@fegh_osoul_rafiee
#کتاب_البیع_شیخ_انصاری
#حاشیة_المكاسب
#آخوند_خراسانى
#شروط_المتعاقدين
#شرط_الاختیار
#اِکراه
📚 ۱١۴- قوله (ج۳، ص۳٢۰): و تظهر الثمرة فيما لو ترتّب أثرٌ على خصوصية المعاملة الموجودة... .
(#شیخ_انصاری در ص۳۲۰ در صورت #اِکراه بر "یکی از دو عقد" یا "یکی از دو ایقاع" می‌فرماید: مکرَه در این صورت با نگاه به قدر مشترک واقعاً مکرَه است، زیرا در هر حال باید یکی از دو عقد را انجام دهد وگرنه از ناحیه‌ی مکرِه ضرر می‌بیند. و اما با نگاه به خصوصیاتِ خاصِّ هر کدام از آن دو عقد مکرَه نیست، زیرا انتخابِ یکی از دو عقد به عهده‌ی خودِ مکرَه است و او با طیب نفس و رضایت و اختیارِ خود آن عقد را انجام می‌دهد و دیگری را نه؛ سپس ایشان ثمره‌ی این نکته را بیان می‌کنند.)
✅ مرحوم #آخوند_خراسانى ابتدا در توضیح فرمایش #شیخ_انصاری می‌نویسد: ظاهرِ کلامِ ایشان این است که اثرِ خاصّ آن عقدی که مکرَه آن را -و نه دیگری را- انتخاب می‌کند ربطی به حالتِ #اِکراه ندارد و آن اثر حتی اگر به ضررِ مکرَه باشد مترتّب می‌شود، زیرا آن اثر بر عقد دیگر و بر قدرِ مشترک مترتّب نیست.
🔷️ در ادامه در اعتراض به ایشان می‌آورد: کلامِ ایشان قابل قبول نیست، این که آن اثر بر یکی مترتّب است و بر دیگری مترتّب نیست نیز آن عقد را از اکراهی‌بودن خارج نمی‌کند، زیرا فرضِ ما این است که اگر مکرِه و اِکراهی نمی‌بود شخص (مکرَه) یا هیچ کدام را انتخاب نمی‌کرد و یا به خاطر انگیزه‌های ارادی و شخصیِ خود یکی را انتخاب می‌کرد.
🔶️ و به طور کلی، همین که #اِکراه با شرایطش در این جا نسبت به قدر مشترک تحقّق دارد مطلقاً حکمِ #اِکراه نیز مترتّب می‌شود و عقد و ایقاعش مطلقاً باطل است، و مکرَه هر کدام از دو عقد را انجام دهد مکرَهٌ عليه محسوب می‌شود و حکمِ خاصّ یا حکمِ قدرِ مشترک هم فرقی ندارد.
🔵 مرحوم #آخوند_خراسانى در پایان برای این که سخنش با مثالِ #اِکراه بر "یکی از مباح و حرام" و بر "عقد فاسد و عقد صحیح" نیز تضادّی نداشته باشد، می‌فرماید:
ترتّبِ آثارِ خاصِّ انجامِ حرام در مثال اول و ترتّبِ آثارِ خاصِّ انجامِ عقدِ صحیح در مثال دوم (با این که می‌توانسته است آن مباح یا آن عقد فاسد را انجام دهد) به این خاطر است که دلیلِ ثابت‌بودن آن اثر در آن فردِ دارای اثر اَظهر از دلیلِ رفعِ #اِکراه (#حدیث_رفع) است؛ البته این اَظهربودن نسبت به صورت‌های دیگر نیست.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_میرزای_نائینی
#تنبيهات_برائت
#احتیاط
#عبادات
✅ مرحوم #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج٣/ص۳۹۸) بحث مفصَّلی را درباره‌ی امکانِ #احتیاط در #عبادات ارائه می‌کند؛ ایشان می‌فرماید: مرحوم #شیخ_انصاری نه تنها احتیاط در عبادات را مشکل می‌داند، بلکه قول به عدمِ امکان ِ #احتیاط در #عبادات را نیز تقویت می‌کند، در حالی که مبنای ایشان در کتاب‌های فقهی و رساله‌های علمیِ‌شان این نیست.
🔷️ در ادامه ایشان می‌فرماید: البته نقل شده است که "أقواهما" در نسخه‌ی اصلی رسائل نبوده است. و به گمان هم باید این گونه باشد، زیرا ما نمی‌توانیم قبول کنیم که اصولی‌ای مانندِ #شیخ_انصاری امکانِ احتیاط در #عبادات را انکار کند.
🔶️🔸️ مبنای اشکالِ #شیخ_انصاری در امکانِ #احتیاط در #عبادات این است که اگر در وجوبِ نماز یا هر عمل عبادیِ دیگری شکّ داشته باشیم نمی‌توانیم #قصد_امر کنیم، زیرا یقین به وجودِ امرِ شرعی نداریم تا بتوان آن را در انجامِ آن عملِ عبادی قصد کرد.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_میرزای_نائینی
#تنبيهات_برائت
#احتیاط
#عبادات
✅ مرحوم #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج٣/ص۴۰۰) بعد از توضیحِ چراییِ عدمِ امکانِ #احتیاط در #عبادات -که مرحوم #شیخ_انصاری نیز آن را تقویت کرده است- می‌فرماید: انصاف این است که چنین مطلبی سزاوار نیست بر قلمِ #شیخ_انصاری جاری شود، چه برسد به آن که ایشان آن را تقویت کرده باشد و چنین سُخَنی را اختیار کند.
🔷️🔸️ #محقق_میرزای_نائینی در نقدِ نظریه‌ی عدم امکانِ #احتیاط در #عبادات در #شبهات_بدویه می‌آورد: #امتثال چهار مرتبه دارد:
۱- #امتثال_علمی_تفصیلی
۲- #امتثال_علمی_اجمالی
۳- #امتثال_ظنّی
۴- #امتثال_احتمالی
🔸️ این چهار مرتبه عقلاً ترتیبی است؛ یعنی به گونه‌ای است که در صورتِ امکانِ هر مرتبه‌ای، مرتبه‌ی بعدی صحیح نیست، اما در صورتی که سه مرتبه‌ی اول متعذّر باشد #امتثال_احتمالی بی‌اشکال است، و عقل نیز آن را حَسَن و نیکو می‌شمارد.
🔹️ همچنین اگر قرار باشد حقیقتِ #امتثال تنها با #امتثال_تفصیلی تحقّق یابد #امتثال_اجمالی در #شبهات_علم_اجمالی نیز باید بی‌اعتبار باشد.
🔶️🔹️ ایشان در ادامه توهّمی را بیان و دفع می‌کند:
🔹️ اما توهّم این است که قیاسِ #علم_اجمالی با #شبهات_بدویه درست نیست، زیرا امر شرعی در #علم_اجمالی -در هر حال- یقینی است، اما در #شبهات_بدویه تنها محتمل است.
🔸️ و دفعِ ایشان نیز این است که اگر شما #امتثال_تفصیلی را معتبر می‌دانید فرقی بین #علم_اجمالی و #شبهات_بدویه نیست، زیرا مکلّف در هر دو صورت در حینِ انجامِ عمل، هیچ یقینی به این که عملش مصداقِ مامورٌ به است نداشته و امکان #قصد_امر ندارد؛ پس، در #علم_اجمالی نیز جز #امتثال_احتمالی امکان ندارد.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee