#حکومت
#الحكومة
#شیخ_انصاری
#رسائل
🔺️🔴 #حکومت در نگاه اصولی #شیخ_انصاری (نوشته‌ی دهم) 🔴🔻
بعد از بررسی ویژگی‌های #حکومت در نگاه مرحوم #شیخ_انصاری بیان چند نکته سزاوار است:
🔷️🔹️ ۳) #نکته‌ی_سوم: عبارت و لفظ تفسیر در #حکومت
مرحوم #شیخ_انصاری در بحث #تعادل_و_تراجیح (ج۴/ص۱۴) به این نکته تصریح کرده می‌فرماید: "فهو (أي: الحكومة) تخصیصٌ فی المعنی بعبارة التفسير".
🔹️ همين "بعبارة التفسیر" که مرحوم #شیخ_انصاری آن را به صراحت ذکر کرده است ممکن است مُوهِم این باشد که #حکومت باید همراه با عبارت تفسیر باشد؛ الفاظ تفسیری‌ای چون " أعني" و "أي" و مانند آن.
اما بی‌شکّ و شبهه، مراد ایشان این نبوده است که ذکر چنین عباراتی در دلیلِ حاکم لازم است؛ این کاملاً مطلب روشنی است.
🔸️ مرحوم #محقق_میرزای_نائينى نيز در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۷۱۰) تصریح می‌کند که: "لم يوجَد فيها ما يكون مُصدَّراً بأحد أداة التفسير". و در ادامه نيز در مورد مقصود ایشان می‌نویسد: "و الظاهر أن مراد الشیخ قدّس سرّه من التفسیر... لیس هو التفسير اللفظي، بل المراد منه نتيجة التفسير، و إن لم يكن تفسيراً لفظياً".
البته باید دقت داشت که مرحوم #محقق_میرزای_نائينى در #حکومت اساساً اعتقادی به ویژگیِ تفسیر و شرحِ دلیلِ حاکم نسبت به محکوم ندارد، که توضیح نظریه‌ی ایشان خارج از چارچوب این نوشته است.
🔸️ همچنین مرحوم تبریزی نيز در #أوثق_الوسائل (ج۶/ص۲۱۱) در توضیح #حکومت می‌نویسد: "أن يكون أحد الدليلين رافعاً لحكم الدليل الآخر عن بعض أفراد موضوعه بلسان التفسير و البيان، بمنزلة التفسير بلفظ 'أعني' و نحوه. ... و المراد بالتفسير و البيان أن لا يفهم التنافي بينهما من أول النظر كالقرائن المتصلة فيكون مجموع المحكوم و الحاكم بمنزلة كلام واحد"؛ کلمه‌ی "بمنزلة" كه ایشان آورده است اشاره به همین مطلب دارد.
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
#شکّ
#تقسیم_ثُلاثی
#شیخ_انصاری
#رسائل
🔵🔸️🔵 #شکّ در نگاهِ اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری (نوشته‌ی اول) 🔵🔸️🔵
🔶️🔸️ ١- جایگاهِ حالاتِ نفسانیِ مکلّف در نگاهِ کلانِ مرحوم #شیخ_انصاری 🔸️🔶️
🔸️ یکی از اساسی‌ترین و زیربنایی‌ترین مبانیِ فکریِ اصولیان -مخصوصاً اصولیانِ بعد از مرحوم #شیخ_انصاری- تقسیم‌بندیِ ثُلاثیِ مباحثِ "حجج و امارات" بر طبق حالات روانی و نفسانیِ مکلّف است که خود ایشان از آن تعبیر به "مقاصد ثلاثه" می‌کند؛ #قطع و #ظنّ و #شکّ.
همان طور که ایشان در دیباجه‌ی کتاب #رسائل (ج۱/ص۲۵) می‌فرماید: "اعلم أن المكلَّف إذا التفَتَ إلى حكم شرعي فإما أن يحصل له #الشكّ فيه، أو #القطع، أو #الظنّ".
و همچنین در ابتدای بحث #شکّ (ج۲/ص۹) می‌فرماید: "قد قسَّمْنا في صدر هذا الكتاب المكلّفَ المُلتفِتَ إلى الحكم الشرعي العملي على ثلاثة أقسام... . و قد عرفتَ أن #القطع حجّة في نفسه لا بجعل جاعل، و أن #الظنّ يمكن أن يُعتبر في متعلّقه... و أما #الشكّ فلما لم يكن فيه كشفٌ أصلاً لم يُعقل أن يُعتبر فلو ورد في مورده حكمٌ شرعيٌ... كان حكماً ظاهرياً".
🔸️ این تقسیم‌بندی نه تنها یک فنّ و شکل ظاهری و روبنایی برای دسته‌بندی مباحث در ساحت تالیف و تصنیف، بلکه به مثابه‌ی یک زیربنای اساسی برای #نظام_حجّیّت و همه‌ی حجّت‌ها و لاحجّت‌ها در نگاه اصولیِ مرحوم #شیخ_انصاری است؛ زیربنایی که تبدیل به روح و جسمِ علم #اصول شده است، تا آن جا که مرحوم #شیخ_انصاری و همه‌ی اصولیان، اول و آخر و ظاهر و باطنِ حجّت‌ها و حجّیّت‌ها را بر دوش همین سه حالت گذاشته‌اند.
🔸️ شاگرد بزرگ ایشان، مرحوم #آخوند_خراسانى اگر چه در #کفایة_الأصول و #الحاشية_على_الفرائد سعى کرده است که روبنای تقسیمِ ثُلاثیِ ایشان را بر هم بزند، اما بدون شکّ و شبهه راهی که در محتوای مباحثش در هر دو کتاب مذکور پیموده است همان راهِ مرحوم #شیخ_انصاری است و هیچ‌گاه از این چارچوبِ فکریِ زیربناییِ ایشان پا را فراتر نگذاشته است.
🔸️ مرحوم #محقق_میرزای_نائينى نیز در #فوائد_الأصول (ج۳/ص۴) -بعد از پاسخ به انتقادات مرحوم #آخوند_خراسانى- خود را کاملاً پیروِ مرحوم #شیخ_انصاری نشان داده می‌فرماید: "لا وجه للإشكال على تثليث الأقسام...".
ادامه دارد...
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_ميرزاى_نائينى
✅ ۱۲- #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۳۰۶) -بعد از بیان عدم دلالت تعریف #شیخ_انصاری (إبقاء ما کان) بر ارکان و حقیقت #استصحاب- می‌فرماید:
#استصحاب یعنی «عدم نقض‌ِ یقینِ سابق»؛ البته ایشان دو مطلب را در داخل تعریف خود می‌آورد:
۱ـ "یقین سابق" گاه به حکم تعلّق می‌گیرد و گاه به موضوعی که دارای حکم است.
۲ـ "عدم نقض" در #استصحاب در حقیقت یعنی ترتیب‌ندادنِ آثار شکّ و عمل‌نکردن بر طبق آن.
🔶️🔸️ ایشان در ادامه سه نکته در مورد تعریف بیان می‌کنند:
🔸️این تعریف منطبق بر مفاد اخبار "لا تنقض" است؛ ایرادی نیز در این نیست، زیرا حقیقت #استصحاب همان چیزی است که در اخبار "لا تنقض" آمده است.
🔸️قیودی که در تعریف #استصحاب ذکر می‌شود به خاطر خارج‌کردن #قاعده_یقین و #قاعده_مقتضی_و_مانع است.
🔸️قیودی که در این تعریف ذکر شده است حتی صورت #شکّ_در_مقتضی را نیز خارج می‌کند، زیرا ما مانند شیخ انصاری معتقدیم #استصحاب در #شکّ_در_مقتضی جاری نیست.
✴️@fegh_osoul_rafiee
محمد علی رفیعی | فقه و اصول
#رسائل_شیخ_انصاری #فوائد_الأصول #محقق_ميرزاى_نائينى ✅ ۱۲- #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج۴
دوستان عزیز!
✅ طبق برنامه‌ای که پیش از این نیز در کانال داشتیم برای استفاده‌ی دوستانم در درس #رسائل، شرح و تبیین مباحث #محقق_ميرزاى_نائينى از کتاب گرانسنگ #فوائد_الأصول نیز تقدیم دوستان خواهد شد.
یاعلی
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_ميرزاى_نائينى
✅ ۱۳- #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج۳/ص۱۰۵ تا ص۱۱۹) در بحث تضادّ بین #احکام_ظاهری و #احکام_واقعی -در مورد تفاوت بین #اماره و #اصل_عملی_تنزیلی و #اصل_عملی_غیر_تنزیلی- می‌فرماید:
آنچه در باب #اماره و همچنین #اصل_عملی_تنزیلی و #اصل_عملی_غیر_تنزیلی جعل می‌شود حکم تکلیفی نیست تا آن که با احکام تکلیفی واقعی متضادّ باشد و محذوری به وجود آورد.
ایشان در ادامه می‌فرماید:
🔶️🔹️ به نسبت با #اماره آنچه به دست شارع جعل می‌شود تنها #وسطیّت_در_اثبات (#کاشفیّت) است که به صورت تتمیم همان کشف ناقصی است که در امارات به خودی خود موجود است.
🔶️🔹️ و به نسبت با #اصل_عملی_محرز مانند #استصحاب نیز شارع یکی از دو طرف شکّ را واقع قرار می‌دهد و طرف دیگر را نیز الغاء می‌کند؛ یعنی متیقّن قبلی را همان حکم واقعیِ در هنگام شکّ قرار داده و طرف دیگر را نادیده می‌گیرد.
🔶️🔹️و در #اصل_عملی_غیر_محرز -مانند #احتیاط و #برائت و #حلّیّت- آنچه به دست شارع جعل می‌شود تنها بناء عملی بر یکی از دو طرف است بدون آن که نگاهی به طرف دیگر باشد؛ چه آن که اگر مصلحت، اهمّیّت بالاتری نزد شارع داشته باشد #احتیاط را جعل می‌کند، و اگر این گونه نباشد #برائت و #حلّیّت را.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_ميرزاى_نائينى
✅ ۱۴- #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۳۰۷ تا ۳۱۲) درباره‌ی آن که #استصحاب از #قواعد_فقهیه است یا از #قواعد_اصولیه می‌آورد:
حقّ آن است که استصحابِ جاری در #شبهه‌ی_حکمیه از #قواعد_اصولیه بوده، و استصحابِ جاری در #شبهه‌ی_موضوعیه از #قواعد_فقهیه است.
🔶️🔸️ ایشان در ادامه در توضیح سخن خود چند مطلب را بیان می‌فرماید:
🔶️ مطلب۱: فرق بین علم اصول با دیگر علومی که در استنباط به کار گرفته می‌شود آن است که مسائل و #قواعد_اصولیه به عنوان کبرای استنباط فقهی قرار می‌گیرد، اما مسائل دیگر علوم -مانند علم رجال و علم لغت و مانند آن- تنها صغرای استنباط فقهی را می‌سازد.
📌 ایشان معتقد است بحث از ظهور امر و نهی و مانند آن از مبادی علم اصول است، و مساله‌ی اصولی نیست.
🔶️ مطلب۲: #قواعد_فقهیه خود در حقیقت حکم شرعی و نتیجه‌ی استنباط فقهی‌اند و بی‌واسطه بر عمل مکلّفان تطبیق می‌شوند، به خلاف #قواعد_اصولیه که تنها در صورتی به عمل مکلفان تعلّق می‌گیرند که بر مصادیق جزیی تطبیق شوند.
🔶️ مطلب۳: نتیجه‌ی مسائل و #قواعد_اصولیه تنها به درد مجتهد می‌خورد و مقلِّد بهره‌ای از آن نمی‌برد، اما نتیجه‌ی #قواعد_فقهیه برای مقلِّد است؛ از این رو، مجتهد می‌تواند به نتیجه‌ی #قواعد_فقهیه فتوی بدهد، بخلاف #قواعد_اصولیه که فتوای به آن معنا ندارد.
🔶️ مطلب۴: استصحابِ جاری در #شبهه‌ی_حکمیه ویژگی‌های مسائل اصولی‌ای که در بالا بیان کردیم را داراست، برخلاف استصحابِ جاری در #شبهه‌ی_موضوعیه که ویژگی قواعد فقهیه را داراست؛ نتیجه‌ی چنین استصحابی کلّی بوده و اِعمال چنین استصحابی هم تنها وظیفه‌ی مجتهد است و به درد مکلف نمی‌خورد.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_ميرزاى_نائينى
✅ ۱۵- #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۳۱۳) درباره‌ی فرق #استصحاب و #قاعده_یقین (#شکّ_ساری) و قاعده_مقتضی_و_مانع می‌فرماید:
این سه عنوان با یکدیگر متباین‌اند و مفهومی که جامع بین این سه باشد وجود ندارد.
🔶️🔹️ در #قاعده_مقتضی_و_مانع متعلّق یقین و شکّ دو چیز است؛ یقین به وجود مقتضی و شکّ به وجود مانع متعلّق است؛ و این، به نحوی است که زمان شکّ و یقین و مشکوک و متیقّن یکی است.
در حالی که متعلّق شکّ و یقین در #استصحاب و #قاعده_یقین یک چیز است.
🔶️🔹️ در #قاعده_یقین زمانِ پیداشدنِ شکّ و یقین، مختلف و زمانِ خودِ مشکوک و متیقّن یکی است، مانند یقین به عدالت زید در روز جمعه، و شکّ در روز شنبه نسبت به همان عدالت روز جمعه‌ی او.
🔶️🔹️ در #استصحاب نیز زمانِ متیقّن و مشکوک مختلف است، اما نسبت به خود یقین و شکّ تفاوتی نمی‌کند که زمانِ پیداشدنِ شکّ و یقین در نفس مکلّف یکی باشد یا مختلف باشد؛ این، عکسِ #قاعده‌ی_یقین است.
🔹️ از این رو، اگر اخبار "لا تنقض" دالّ بر اعتبار استصحاب باشند به هیچ عنوان دلالتی بر دو قاعده‌ی دیگر نخواهند داشت.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#الحلقة_الثانیة
#شهید_صدر
#خلاصه‌ی_مباحث
#الأصول_العملية
#القاعدة_الأولية_في_حالة_الشكّ
📚 ١- #القاعدة_الأوّلية_في_حالة_الشكّ:
✅ #محقق_میرزای_نائینی -که از اَتباع نظریه‌ی #برائت_عقلی و #قاعده‌ی_قبح_عقاب_بلابیان است- برای اثبات این مسلک به دو وجه استدلال می‌کند که البته #شهید_صدر هر دو وجه را ردّ کرده و ناتمام می‌داند:
🔷️🔹️ ۱- وجه اول: ثبوت تکلیف واقعی در لوح محفوظ و بدون آن که به مکلّف رسیده باشد نمی‌تواند هیچ تحرّک و انبعاثی در مکلّف ایجاد کند؛ و روشن است که بدون وصولِ تکلیف به مکلّف هیچ مقتضی‌ای برای عقابِ او وجود نداشته، در نتیجه عقابش قبیح است.
🔹️ #شهید_صدر در ردّ وجه اوّل استدلال #محقق_میرزای_نائینی می‌فرماید: آن چه مُحرِّک و برانگیزاننده‌ی مکلّف به سوی انجام تکالیف شرعی است، نه علم و قطع او، بلکه خروج از عهده‌ی حقّ اطاعتی است که شارع مقدّس به گردن مکلّف دارد؛ از این رو، پیش از هر چیزی باید بررسی کرد که عقل، حدود دایره‌ی حقّ اطاعت شارع را تدا چه اندازه می‌داند؛ آیا حقّ اطاعت شارع شامل تکالیف احتمالی (غیر قطعی) نیز می‌شود یا نه.
🔷️🔹️ ۲- وجه دوم: عقلاء در فرهنگِ عرفیِ خود #قاعده‌ی_قبح_عقاب_بلابیان را پذیرفته و رعایت می‌کنند؛ عقاب عبدی که اوامر و نواهیِ مولایش به او نرسیده است را قبیح می‌دانند.
🔹️ #شهید_صدر در ردّ وجه دوم می‌فرماید: مقایسه‌ی حقِّ اطاعتِ شارع مقدّس -که حقّی ذاتی و تکوینی بوده و در مقابلِ خالق و مُنعِمی است که وجوب شُکرش ذاتی و عقلی است- با حقِّ اطاعتِ مولای عرفی، قیاس غلطی است.
✴️@fegh_osoul_rafiee
#رسائل_شیخ_انصاری
#فوائد_الأصول
#محقق_ميرزاى_نائينى
✅ ۱۳- #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج۴/ص۳۱۶ تا ۳۱۹) به تبع #شیخ_انصاری سه شرط را در #استصحاب معتبر دانسته و می‌فرماید:
🔷️🔸️ شرط اول: اجتماع زمانِ یقین و شکّ مکلّف
تفاوتی نمی‌کند که هر کدام از یقین و شکّ زودتر از دیگری در ذهن مکلف ایجاد شود یا دیرتر و یا هم‌زمان. این در حالی است که در #قاعده_یقین (#شک_ساری) حتماً زمان شکّ باید متاخّر از زمان یقین باشد.
🔷️🔸️ شرط دوم: تقدّم زمان متیقّن بر زمان مشکوک
🔷️🔸️ شرط سوم: فعلیّت‌داشتنِ شکّ و یقین
#محقق_میرزای_نائینی در توضیح این شرط سوم، دو نکته‌ی دقیق و فنّی را یادآور می‌شود:
🔸️ نکته‌ی اول:
همه‌ی الفاظ و عناوین موجود در کتاب و سنّت ظهور در فعلیّت دارد؛ یعنی دلالت بر اوصاف و عناوین تقدیری و فرضی و اگری نمی‌کند.
🔸️ نکته‌ی دوم:
منجِّزیت و معذِّریتِ #احکام_ظاهری -چه در #امارات و چه در #اصول_عملیه- تنها در صورتی مترتّب می‌شود که مکلّف به حکم ظاهری و موضوعش علم و توجّه داشته باشد؛ از این رو، #امارات و #اصول_عملیه بدون علم و آگاهی نسبت به حجّیتِ آن‌ها نه منجزِّیتی دارند و نه معذِّریتی؛ زیرا روشن است که تا مکلّف علم به حجّیّت #خبر_ثقه یا حجّیّت #استصحاب نداشته باشد منجِّزیت و معذِّریتی برای آن قابل تصویر نیست.
بر خلاف #احکام_واقعی که فعلیّتِ آن منوط به وجود خارجی موضوعش بوده و جهل و علم مکلّف هیچ شانی در فعلیّت آن ندارد؛ زیرا گاه مجرّدِ فعلیّتِ حکمِ واقعی دارای آثاری است، اگر چه روشن است حکم واقعی‌ای که به مکلف نرسیده است هیچ بعث و تحریکی نداشته و مکلف به خاطر مخالفتِ با آن، عقوبت و عذاب نمی‌شود.
✴️@fegh_osoul_rafiee
محمد علی رفیعی | فقه و اصول
#رسائل_شیخ_انصاری #فوائد_الأصول #محقق_ميرزاى_نائينى ✅ ۱۳- #محقق_میرزای_نائینی در #فوائد_الأصول (ج۴/
✅ دو نکته‌ی پایانی مرحوم #محقق_میرزای_نائینی در این نوشته بسیار دقیق است.
رفقای بحث #رسائل! مطالعه بفرمایید.
#روش_شناسی_فقه
#روش_فقه_شیخ
#کتاب_البیع
#شیخ_انصاری
#اشتراط_بلوغ
#ابتلاء_يتيم
✅ مرحوم #شیخ_انصاری در مساله‌ی #اشتراط_بلوغ ادله‌ای را برای اثبات نظریه‌ی مشهور (بطلان عقد صبیّ مطلقاً) ذکر می‌کند؛ #شهرت، #اجماع، حدیثِ #رفع_قلم، روایاتِ #جواز_امر_صبیّ، روایاتِ #عمد_صبیّ.
🔶️🔹️ نقطه‌ای که بسیار سوال‌برانگیز است این است که #شیخ_انصاری در بحث خود در این مساله حتی اشاره‌ی کوچک و گذرایی نیز به آیه‌ی ۶ سوره‌ی مبارکه‌ی نساء -که معروف به آیه‌ی #ابتلاء_يتيم است و دلالت بسیار روشنی بر حکم تصرّفات صبیّ دارد- هیچ اشاره‌ای نمی‌کند.
🔷️🔸️ این در حالی است که دیگر فقیهان در بحث حجْر صبیّ به روشنی از این آیه نام برده و بر آن استدلال می‌کنند؛ مرحوم #شیخ در #الخلاف و #المبسوط و مرحوم #قطب_راوندی در #فقه_القرآن و مرحوم #ابن_ادریس در #السرائر و مرحوم #علامه در #التذکره و #المختلف و مرحوم #فاضل_مقداد در #کنز_العرفان و... بارها و بارها از این آیه سخن به میان آورده‌اند.
🔶️🔹️ بعد از مرحوم #شیخ_انصاری نیز #محقق_ميرزاى_نائينى در #المکاسب_و_البیع و #منیة_الطالب و #محقق_حكيم در #المستمسک و #محقق_امام_خمینی در #کتاب_البیع و #محقق_خویی در #مصباح_الفقاهة و... در بحث #اشتراط_بلوغ به این آیه استدلال کرده و دلالت آن را مورد بحث قرار داده‌اند.
✴️@fegh_osoul_rafiee
محمد علی رفیعی | فقه و اصول
#محقق_خویی #مصباح_الفقاهة #كتاب_البيع #چکیده‌ی_مباحث #اشتراط_بلوغ 📖 ١- بحثٌ في تصرّفات الصبي مستقل
🔷️🔸️ #شیخ_انصاری در کتاب #رسائل در بحث استصحاب (ج۳/ص۱۲۶) به این مبنای خود تصریح کرده و آن را مشهور و رأی محقّقان می‌داند؛ ایشان می‌نویسد: "المشهور -كما في شرح الزبدة- بل الذي استقر عليه رأي المحقّقين -كما في شرح الوافية للسيد صدر الدّين-: أن الخطاب الوضعي مرجِعه إلى الخطاب الشرعي... ".
🔶️🔹️ #محقق_میرزای_نائینی نیز در چند مورد به این مبنای #شیخ_انصاری تصریح کرده و البته نمی‌پذیرد؛ ایشان در بحث امکان تعبّد به امارات در #فوائد_الأصول (ج۳/ص۹۹) می‌آورد: "... إن قلنا بأن الأحكام الوضعية منتزعة عن الأحكام التكليفية، كما عليه الشيخ قدّس سرّه... "، و همچنین در موضع دیگری (ج۳/ص۱۰۵) نیز می‌فرماید: "... خلافاً للشيخ قدّس سرّه، حيث ذهب إلى أن الأحكام الوضعية كلّها منتزعة عن الأحكام التكليفية التي تكون في موردها".
✴️@fegh_osoul_rafiee